HMS
Wykład 1:August Comte (22.03.06)
August Comte (1798-1857)
1. Pozytywizm
powstanie socjologii
II połowa XIX wieku - czyli rozwija się po śmierci Comte - prąd w Europie, pewien typ myślenia, orientacja metodologiczna
Comte - przez pierwszy okres życia był konserwatywnym pozytywistą, później nie
Barbara Skarga o Comte przez całe życie był pozytywistą
pozytywizm epoka myślowa (zapoczątkowana przez Comte)
formułował co jest nauką (wypracował kryteria i założenia)
synonimy słowa pozytywny - konkretny, pewny, ścisły - przeciwieństwo metafizycznego podejścia
spekulacyjne wymyślanie - jałowość - nauka powinna być z tego oczyszczana (np. jaki był początek świata), zamiast mniemać o tym, powinno się orzekać o związku wiedzy ze zjawiskami (brak postulatów i projektów) - trzeba badać jaka rzeczywistość naprawdę jest
(Durkheim - badanie zjawisk od rzeczy - spojrzenie fizykalne)
naturalizm (przyrodoznawstwo synonimem nauki)
nauka (przybliża poznanie świata) jest jedna - przyrodoznawstwo - fizyka wypracowała metody
scjentyzm - przekonanie, że nauka może wszystko, wszystko powinno podlegać naukowemu spojrzeniu (skrajne spojrzenie)
(uczucia, zmysły - inny obraz świata)
nauka jako inżynieria społeczna (nie ma nauki dla samej nauki)
wiedza naukowa pozwala przeobrażać świat
pozytywizm przeciwko metafizyce (nauka zakreśla ramy, którymi trzeba się posługiwać - praktyka)
wszystko na tle kryzysu (diagnoza - od reformacji, myśli oświeceniowej, rewolucja francuska)
2. cel - wysiłek - zbudowanie nauki
matematyka społeczna, fizyka społeczna
IV tom `Kurs filozofii pozytywnej' 1831 - słowo socjologia (łac., gr.) - filozofia Comte
3. ważna rola tej nowej dyscypliny naukowej
pozytywizm - prawa naukowe (odkrywanie praw na poziomie życia społecznego, wg Comte jest możliwa taka dyscyplina, np. jeśli jednostka identyfikuje się z grupą to zachowuje się konformistycznie) i teorie (jak przyrodoznawstwo)
zdania o charakterze naukowym - spojrzenie na charakter strukturalny, orzekanie o związkach rzeczowych - budowa eliptyczna (trzeba unikać niedomówień w nauce - precyzacja)
zakres stosowalności (ogół warunków, w których zachodzi dany związek między zjawiskami), prawidłowość: `jeśli w XVII wieku coś to coś' zakres musi być sprecyzowany
zakres przedmiotowy (np. jednostka - wszyscy ludzie)
`zawsze i wszędzie (zakres stosowalności), jeżeli jednostka (zakres przedmiotowy) jest sfrustrowana to zachowuje się agresywnie'
(ujęcie syntaktyczne - składnia zdań - kwantyfikator systemowy - poprzednik - następnik)
zakres treściowy (cechy np. bycia sfrustrowanym, bycia agresywnym)
z perspektywy funkcjonalnej
4. Prawo naukowe
funkcje prawa
funkcja wyjaśniająca (eksplanacyjna) - odpowiedź na pytanie: `dlaczego jest tak jak jest?'
(teoria to odpowiedź na pytanie dlaczego)
funkcja predyktywna (przewidująca) - ekstrapolacja na podobne warunki: `jak będzie?'
przebieganie analogiczne zjawisk choć z pewnym prawdopodobieństwem
wiedza ma nam służyć
funkcja praktyczna - wiedzieć, aby przewidzieć, aby zapobiec (Comte)
nauka jest uporządkowana - związek wynikania między prawami (znamy prawo, szukamy takiego, które będzie z niego wynikać)
moc systematyzująca
inkluzywność prawa - dotyczy zakresu stosowalności, coś w jednych warunkach zachodzi, to czy w innych zachodzi, prawa mniej lub bardziej inkluzywne
uniwersalność prawa - dotyczy zakresu przedmiotowego, wśród innych przedmiotów
ogólność prawa - dotyczy zakresu treściowego, prawa mniej lub bardziej ogólne
reguły postępowania języka naukowego są jak najbardziej ogólne, inkluzywne i uniwersalne - jak najbardziej powtarzalne
prawa łączone są w teorie
5. Praktyka a teoria
różne podejścia
teoria - zespół praw orzekających coś o rzeczywistości, rezultat badawczy wypełniający funkcję eksplanacyjną, predyktywną, praktyczną
(Homans - teoria odpowiada `dlaczego?')
August Comte (1798-1857)
przywiązanie do ładu porządku i harmonii
Szacki o Comte: rupiecie intelektualne - nie warto go czytać
1830 pierwsze tomy `Kursu filozofii pozytywnej' - propozycja nowej filozofii
1850 `System polityki pozytywnej' - postulat religii ludzkości - wiedza dla ludzkości
droga człowieka poprzez wiedzę
klasyfikacja nauk (określona kolejność rozwoju nauki) - 3 kryteria (założenia):
malejąca ogólność (pierwsze najbardziej ogólne, abstrakcyjne, później konkretne)
rosnąca złożoność przedmiotu
rosnąca doniosłość praktyczna (każda następna bardziej praktyczna)
nauki pozytywne (wynikają z nich konkretne):
matematyka (język wszystkich nauk, od wyciągania wniosków najbardziej oczywistych)
astronomia
fizyka
chemia
biologia
socjologia (wcześniej nie była ona możliwa)
6. Socjologia
nauka o zjawiskach społecznych, o budowie społeczeństwa (trzeba ją rozwijać)
statyka - struktura, anatomia społeczna, teoria instytucji - rodzina podstawowa jednostka społeczna
dynamika - postęp, rozwój społeczny (rozwój umysłu)
warunki postępu: konsensus, ład, porządek, postęp
wizja społeczeństwa bez wojen, rewolucji - może ona wprowadzić człowieka na wyższy poziom rozwoju
prawo trzech stadiów
teologiczne - człowiek w obliczu wszystkich niezrozumiałych dla niego zdarzeń skłonny był umiejscowić siły sprawcze w różnych istniejących poza nim siłach
3 podstadia: fetyszyzm, panteizm, monoteizm
metafizyczne - człowiek coraz częściej zastępuje Boga wymyślonymi przez siebie ideami, metafizyczny - spekulatywny
pozytywne - naukowe, człowiek w wędrówce (historii ślepoty ludzkiej) dochodzi do przekonania, że jedynym instrumentem, który może mu służyć do poruszania się jest rozum, człowiek wyzwala się z tych mistyfikacji, cel człowieka - szczęście, człowiek musi uwierzyć, że jego sukcesy i porażki są wynikiem jego własnych działań
socjologia jest dopełnieniem
HMS
Wykład 2: Herbert Spencer (01.03.06)
1. Ewolucjonizm
wpływowa orientacja, prąd wywodzący się raczej z biologii
Comte - prawo trzech stadiów ewolucją
ewolucja jest prawem przez jakie przechodzi rzeczywistość społeczna
synonimy ewolucji - wzrost, zmiana, rozwój, postęp
Popper - ewolucjonizm ahistoryczny
historycyzm - pozorny historyzm, wszystko przebiega wg pewnego schematu następuje rozwój społeczeństwa, znajdują się na różnych szczeblach tego rozwoju, te, które są rozwinięte, pokazują zapóźnionym jaką drogę mają jeszcze do przebycia
2. Herbert Spencer (1820-1903)
socjologia dopełnieniem
wizja ewolucji: ukazała się wcześniej niż Darwina i wywodziła się z innych założeń niż u Darwina kategorie pojęć z biologii u Spencera bardziej z fizyki
1850' `Statyka społeczna'
1860 projekt nowej filozofii `Filozofia syntetyczna' 10 tomów
1. pierwsze zasady
pogląd - agnostycyzm
człowiek nie jest w stanie poznać wszystkiego istnieją takie kwestie, na które człowiek nigdy nie odpowie
`Nie masz boga prócz niepoznawalnego'
istnieje tylko to co niepoznawalne
2. zasady biologii (2 tomy)
3. zasady psychologii
4. zasady socjologii
5. zasady etyki
3. trzy stopnie poznawalności świata
wiedza - ogół ludzkich wiadomości o świecie
nauka - stara się uporządkować wiedzę, by była sprawdzalna, różne nauki zajmują się różnymi aspektami rzeczywistości
filozofia syntetyczna - rezultaty nauk połączone w jeden, całościowy obraz, potrzebna jest synteza nauki, `wiedza nauki', mogłoby to powstać gdyby istniał wspólny mianownik - jest nim prawo ewolucji
4. najważniejsze kategorie to materia i siła
przemieszczanie materii (od niespójnej jednorodności, do niejednorodnej i spójnej różnorodności)
oddziaływanie sił (prawo zachowania sił)
ewolucja jest rozwojem, gdy przeważa dezintegracja materii i rozproszenie siły, wyznacza rytm procesów rozwoju i rozkładu
5. trzy fazy
świata nieorganicznego
świata organicznego
świata ponad-organicznego - społecznego
stagnacja, regres, ruch, unoszenia
6. teoria ewolucji suma wzrostów i załamań, jako ruch, suma summarum - wznoszenie
socjologia - nauka o budowie i rozwoju społeczeństwa oraz o społecznej organizacji (instytucje społeczne)
Spencer mimo, że jest liberałem (perspektywa patrzenia na społeczeństwo - nominalizm) - pewna niekonsekwencja: społeczeństwo jest jednak pewną całością
7. organicystyczny punkt widzenia
analogia organistyczna - społeczeństwo porównane do żywego organizmu
podobieństwa:
wzrost masy
różnicuje się budowa
różnicowanie się funkcji
życie trwa dłużej niż życie jego elementów
różnice:
istnieje jeden ośrodek centralny w organizmie żywym a w społecznym tego nie ma
organizm społeczny jest niejednolity
społeczeństwo jest systemem powiązanym strukturalnie i funkcjonalnie
organy organizmu społecznego to instytucje społeczne (tworzą organizację społeczeństwa)
domowe
obrzędowe
polityczne
kościelne (kler)
zawodowe
przemysłowe
militaryzm i industrializacja
HMS
Wykład 3: Marks i marksizm (08.03.06)
Marksizm jako koncepcja marksowska a nie marksistowska
1. Uważał, że społeczeństwo jest stare, nie należy go naprawiać, ale znieść
Likwidacja społeczeństwa postulatem Marksa- stworzenie świata lepszego od kapitalizmu
Przemiana radykalna, rewolucyjny
Moc eksplanacyjna marksizmu
(L. Kołłakowski- „Główne nurty marksizmu”)
2. koncepcja marksowska wytwór Marksa XIXw
Koncepcja marksistowska pogląd, iż Marks pomylił się co do komunizmu, bo dopiero teraz kapitalizm stał się imperialny
3. Biografia:
Urodzony 1818 w Niemczech, w Trawinie, w rodzinie żydowskiej,liberalne poglądy rodzinne
Studia w Bonn, na wydziale prawa,potem w Berlinie
Doktryną panującą był heglizm (Hegel umiera 1831), ród młodoheglowski, podważanie myśli Hegla (np. L. Feuerbach)
Praca doktorska o różnicy między Epikurem a Demokrytem
Praca w Kolonii w „gazecie Reńskiej”, zwalcza cenzurę rządu pruskiego, prace: „w kwestii żydowskiej”- czym jest żydostwo
Rząd pruski nakazuje mu opuścić Niemcy Francja
1884- „Rękopisy ekonomiczno filozoficzne”
Organizacja robotnicza- „Związek sprawiedliwych”- 1848 zwraca się do Marksa o napisanie statutu
„Położenie klasy robotniczej w Anglii” - Engels, praca zwraca uwagę Marksa
W Belgii- „Święta rodzina” - wspólnie z Engelsem przeciw ruchowi neoheglowskiemu
„Ideologia niemiecka” - ideologia jako fałszywa świadomość
1848- rewolucja
Marks wyjeżdza do Londynu, „18 Brumeira”
Większość prac Marksa wydana w latach 30 XX wieku, czyli po rewolucji
„Kapitał”- I tom- 1863
Marks był tlyko krytykiem kapitalizmu
1883- Marks umiera w Londynie, potem próby adaptacji myśli Marksa
Marks uważał, że kapitalizm ozstanie zniesiony we Francji, Niemczech i Austrii (Rosja krajem półfeudalnym
4. Teoria
A) antropologia filozoficzna
- przedstawia zjawisko alienacji jako diagnozy społeczeństwa kapitalistycznego
Alienacja- ludzkie wytwory obracają się przeciw wytwórcy
Trzy płaszczyzny analizy:
a)ekonomiczna
Im człowiek więcej pracuje tym bardziej wpada w niewolę, robotnik wytwarza swego ciemiężcę
Cechą gatunkową człowieka jest praca, a pracuje gdy ta praca jest wolna i nieskrępowana
Wyobcowanie człowieka- jest obcy sam sobie i swej działalności
Degradacja człowieka do funkcji zwierzęcych reprodukcja prosta, człowiek jest towarem (sprzedaje swoją siłę roboczą)
Konflikt kapitał: praca
Praca nie jest własnością człowieka, została mu odebrana, człowiek popada w niewolę
b) polityczna
Człowiek powołał instytucje, aby mu służyły państwo-= aparat ucisku na usługach kapitalistów
Państwo jest wrogiem robotnika, zniewala go, działą na rzecz kapitalistów
c) ideologiczna
Środki oddziaływania medialnego mają utrzymać stan korzystny dla kapitalistów
2. Założenia
a) realizm socjologiczny (holizm)
strukturalizm
b) rzeczywistość widziana dynamicznie, przyczyny zmian są w systemie, nie poza nim, antydynamizm
-sprzeczność- przyczyny dynamizujące system
- istnieje pewna skończona ilośc porządanych społeczie dóbr (o ile jeden ma więcej, todrugi ma mniej)
- natury strukturalnej wymagają zmiany systemu jako całości
c) założenie esencjonalne
- rzeczywistość zróżnicowana na to co istotne i poboczne ( a nie fenomenalizmComte'a)
- możemy opisywać rzeczywistość modelowo (prawo idealizacji i stopniowej konkretyzacji)
- działa Marksa jako modele teoretyczne na różnym poziomie ogólności i abstrakcyjności
- najbardziej ogólna: teoria formacji społeczno ekonomicznej jak zmieniają się dzieje, dynamika społeczeństwa
Trzy kategorie:
Siły wytwórcze społeczeństwa cały sposób oddziaływania człowieka na przyrodę, rozwój cywilizacji cel: zaspokojenie potrzeb, te siły mają dynamiczny charakter, człowiek, narzędzia i przedmioty pracy
stosunki produkcji o zaspokajaniu potrzeb decydują też społecznie najważniejsze stosunki własności podstawowych środków produkcji (fabryki, banki, kapitał) decyzja o dystrybucji dobra
nadbudowa prawa ideologiczne: państwo (wojsko, policja), chroni interesy bazy
SW SP N
(baza ekonomiczna)
Sposób
Produkcji
- stosunki produkcji mają podnosić siły wytwórcze, ale na pewnym poziomie zahamują ich rozwój (np. w formacjach niewolniczych)
- w pewnym momencie posiadacz siły wytwórczych domagał się będzie nowych środków produkcji nowe stosunki produkcji, nowe siły itd.
- jeżeli siły wytwórczen iep przełamią organizacji produkcji spadek sił wytwórczych stagnacja gospodarcza uwolnienie sił wytwórczych
- rewolucja zmiana jakościowa
- aby nastąpiła rewolucja, muszą działać siły czyny rewolucyjne
-teoria klas społecznych, teoria państwa, teoria świadomości- teorie mniej abstrakcyjne
Sposoby produkcji
(wspólnota pierwotna, potem dodana przez marksistów)
azjatycki
antyczny
feudalny
kapitalistyczny
-antyczny: niewolnictwo inne niż na wschodzie (azjatycki)
a)systemy irygacyjne- typ pracy- świadczenie pracy na rzecz wspólnot, nakaz pracy
- także Ameryka przedkolumbijska
- istnienie nadzorców, urzędników zalążek biurokracji (kategoria uzależniająca położenie ekonomiczne od udziału w nadbudowie)
-inna zależność stosunki produkcji nadbudowa
HMS
Wykład 4: Karol Marks cd. (15.03.06)
wizja systemowa jak u Spencera
monokauzualizm, czynnik ekonomiczny
teoria marksowska oparta o jedną przyczynę wyjaśniającą rzeczywistość
a) trzy obszary źródeł myśli Marksa
tradycja niemieckiej filozofii (idealizm od Kanta, praxis kryterium prawdy)
francuski socjalizm (Marks nie wynalazł idei socjalizmu)
angielska ekonomia pragmatyczna (Smith, Ricardo)
b) był badaczem kapitalizmu (tego, który wcześnie miał miejsce)
c) diagnozą Marksa jest zjawisko alienacji
dla Comte'a nowy ład optymistyczne nadzieje
dla Marksa było to już stare społeczeństwo, które odchodzi istnieją czynniki, które prowadzą do jego likwidacji oraz czynnik subiektywny (aktywne działanie ludzi)
Człowiek musi uświadamiać sobie przesłanki, odejść od zafałszowanej świadomości
d) kapitalizm upadnie obiektywne przesłanki, ale żadna władza nie upadnie dopuki ludzie jej nie stracą
KOMUNA PARYSKA rozczarowanie dla Marska władza leżała na ulicy, dlaczego robotnicy jej nie przejęli? Burżuazja była wtedy słaba
e) alienacja ekonomiczna
proces produkcji odczłowieczenie, własna praca traktowana jako rzeczywistość obca
wytwory pracy alienują się, odrywają
cecha gatunkowa człowieka praca nieskrępowana. Człowiek pracuje przede wszystkim wtedy, kiedy nie musi ulepszanie swojego życia
zaprzeczenie tego, że człowiek zamiast się realizować i zdobywać wolność, tak naprawdę się zniewala i degraduje
klasa próżniacza kilka % formalni posiadacze środków produkcji
alienacja będzie się pogłębiać
im więcej robotnik pracuje, tym produkt jest tańszy, a robotnik uboższy. Otrzymuje tylko tyle, aby przeżyć, utrzymać siłę roboczą
robotnik reprodukuje swoją siłę roboczą, bo nie ma już nic (człowiek = towar)
f) alienacja ma charakter polityczny
instytucje działają przeciwko robotnikowi
państwo jest wrogie państwo burżuazyjne, działa na utrzymanie status quo
g) alienacja ma charakter ideologiczny
oddziaływanie medialne uzasadnienie i utrzymanie tego stanu, robotnik fałszywa świadomość
totalna alienacja
kapitalista także jest wyalienowany, też zachowujesię zgodnie z logiką tego systemu (eksploatacja robotnika)
świat jest człowiekowi obcy i wrogi
h) działania konkretnych grup ludzi klasy społeczne (nie wynalazł tego pojęcia, istniało wcześniej)
istnienie klas historyczne formy życia społecznego
klasy społeczne stratyfikacja społeczna (zjawisko gradacji)
u Marksa: perspektywa dychotomiczna, biegunowa, dwie przeciwstawne klasy społeczne stanowią o istocie gospodarowania w ówczesnym systemie, istnieją inne klasy, ale te są podstawowe
niewolnictwo: właściciele i niewolnicy itd.
Nie ma jednej klasy bez drugiej, sukcesy jednej są porażkami drugiej
Są związane relacja antagonistyczną, konflikt w sensie obiektywnym (to, co dobre dla jednej musi być złe dla drugiej)
Wielkie grupy ludzi, różniące się miejscem w procesie produkcji, rolą i stosunkiem do środków produkcji (jeden je posiada, ale 2 je uruchamia)
i) równowaga klas psołecznych
walczące ze sobą klasy są w stanie równowagi (jedna już nie może rządzić, druga jeszcze nie może) np. w okresie rządów Bismarca polityka lawirowania
władza polityczna niezależna od klasy panującej reżim wojskowy
autonomia władzy państwowej
ludzie najpierw muszą jeść i pić, aby później tworzyć
problem nadbudowy w postaci państwa
konsolidacja klasowa
HMS
Wykład 5 (20.03.06)
1. Teorie rozwoju społecznego:
Comte przechodzenie umysłu
Spencerewolucja
Marks nierówności, kapitały
Socjologia oparta na wzorach naturalistycznych, wzorem nauki przyrodoznawstwo
2. Przełom antypozytywistyczny (pod koniec XIX wieku)
Socjologia humanistyczna umowna nazwa
W. Dilthey „Wprowadzenie do nauk o duchu” nauki humanistyczne
Jako pierwszy w 1883 roku (ukazuje się książka) dość stanowczo zwracał uwagę na to, że świata człowieka nie można badać jak przyrody (pozytywizm), ale trzeba brać pod uwagę znaczenia, sensy, to, co ludzie myślą o rzeczywistości. Człowiek jest odczuwający. To co robi, wyposażone jest w sens, trzeba dotrzeć do motywów działania.
Nauki społeczne są odrębne od nauk w świecie fizykalnym
Psychologia, ekonomia, filozofia, nauki artystyczne kultura jako wytwór człowieka
H. Rickert „Nauki o kulturze i nauki o przyrodzie”
Dwa odmienne rodzaje nauk
O kulturze badają zjawiska w ich konkretności, trudno doszukiwać się praw
O przyrodzie rzeczywistość, odrywanie praw przyrody
W. Windelband
Nauki nomotetyczne (nomologiczne) odkrywanie praw
Nauki idiograficzne opisywanie praw
Ci 3 filozofowie podwaliny socjologii
1887 „Wspólnota i stowarzyszenie” Tónnies
Wola naturalna organiczna społeczność w ramach wspólnoty, spontaniczność, emocjonalność, pełne uczestnictwo członków w ramach wspólnot, bezpośrednie relacje np. rodzina, grupy lokalne, sąsiedzkie
Typ idealny ale dla rzeczywistości tradycyjnej
Wola racjonalna stowarzyszenia, ludzie uczestniczą tlyko fragmentem osobowości, rolą społeczną, uprzedmiotowienie, nastawienie na cel, zadanie do wykonania, relacje są zmienne
Społeczeństwo nowoczesne, w większym stopniu stowarzyszenia
Są to typy idealne model przechodzenia od wspólnot (wieś) do stowarzyszeń (miasto)
3 założenia orientacji humanistycznej
1. antynaturalizm
2. zasada interakcjonizmu
Społeczne jest to, co jest wynikiem społecznej interakcji, ludzie zmieniają rzeczywistość
3. świadomy interakcjonizm, ludzie świadomi w relacji
Już u Dilthey'a postulat rozumienia
Zwykła empatia, wczuwanie się, pojmowanie sytuacji z punktu widzenia drugiego człowieka
Przeżywanie działań psychologia była dla niego ważniejsza z grupy nauk o kulturze
Socjologia funkcje poznawcze, wiedza dla wiedzy, nie miała być inżynierią społeczną
George Simmel 1854
Nie zostawił żadnego zwartego systemu myśli
Socjologiczny impresjonista
Na rzeczywistość patrzy z różnych punktów widzenia, wieloaspektowość
Żaden punkt widzenia nie jest kompletny
pochodził z rodziny żydowskiej
- prekursor socjologii miasta
- był osobą uczuloną na problem własnej autonomii i niezależności
- studiował filozofię, psychologię i historię
- pracował jako docent prywatny (problemy z obroną pracy, choć był wybitny)
- zarzucano mu relatywizm i żydowskie pochodzenie
- był wielkim niemieckim patriotą, po wybuchu wojny jeździł na front wymawiać płomienne przemówienia
- jego siłą była wiedza i elokwencja dużo studentów przychodziło na wykłady
- uważano że jest tlyko eseistą
Uznanie za życia w USA
spojrzenie Simmle'a na socjologie
„socjologia. Badanie form uspołecznienia”
„Filozofia pieniądza”
Teoria poznania rzeczywistość jest chaotyczna, nie jest tak, że człowiek w poznaniu odbija rzeczywistość, ale ją tworzy,nakłada na nią ładp pojęciowy (ramy)
Podmiot jest aktywny w poznaniu konstruktywizm
Rzeczywistość->> nadanie kształtu przez pojęcia
To co społeczne, to to, co jest rezultatem wzajemnego oddziaływania międzyludzkiego
dwa sposoby ujmowania społeczeństwa
suma jednostek materiał ludzki
Społeczeństwo zostało uformowane w wyniku wzajemnego oddziaływania
2. badanie form tego uspołecznienia (kategoria wzajemnego oddziaływania)
socjologia formalna (geometria społeczna)
formy i treści
kluczowe rozumienie rozdział formy od treści w rzeczywistości forma i treść są ze sobą zespolone
zabieg heurystyczny
badacz musi wyłonić ten kształt, tą formę
np. forma: przyjaźni, małżeństwa, rywalizacji, naśladownictwo itd.
Efekt współdziałania ludzi na siebie tworzy rówżne formy
Treść jest inna, ale forma zawsze ta sama
Np. konflikt (gangi, w pracy)
To konflikt służy do opisu danego zjawiska, jego treść jest wypełnieniem formy
kategoria wzajemnego oddziaływania
ile społeczeństw jest w społeczeństwie
treść i forma to dwie strony tego samego (jednia)
prekursor mikrosocjologii, badanie relacji małouchwytnych, świat człowieka to świat relacji międzyludzkich
przenikliwy badacz grup społecznych
- diada
- triada zjawiska zupełnie nowe np. przewaga, metoda dziel i rządź
Zmiana ilości członków w grupie zmiana jakościowa grupy
(wierność, intymność, małżeństwo, kokieteria, miłość)
badaczk kultury (dużych form)
alienacja współczesnego człowieka jest wynikiem naporów wytworów kultury
subtelny badacz konfliktu
patrzenie na konflikt przez jego funkcjonalność
konflikt pozytywny, funkcjonalny, konstruktywny, daje możliwość wzrostu tożsamości grupowej
świadomośc „my”, odrębność
otwiera praktykę na zmianę (potrzeba innowacji), lepsza koordynacja
sprzyja integracji grupowej
ma charakter oczyszczający, tłumiony wchodzi w fazę utajoną, może zniszczyć system
konflikt daje szansę do demonstracji własnej wolności
konflikt trzeba opisywać z różnego punktu
intensywność, czas trwania itd.
Społeczeństwo jako rezultat wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie
HMS
Wykład 6: Max Weber (5.04.04)
Lata życia: 1864-1920)
Dzieła: Etyka protestancka i duch kapitalizmu
Gospodarka i społeczeństwo
Socjologia religii
Analizy ekonomiczne
Socjologia prawa
Niemiecki patriota, nacjonalista
Członek delegacji niemieckiej na rozmowy w wersalu
Poglądy:
Rzeczywistość jest chaotyczna, podmiot jest aktywny w poznaniu, konstruujemy rzeczywistość
Świat człowieka jest inny od świata przyrody, nauki o kulturze badają świat człowiek nadaje znaczenie działaniom, świat odniesiony do wartości, ale orzekania bez wartościowania (nauki obiektywne)
Socjologia: ma nieustannie konstruować przedmiot, dąży do interpretacji działania społecznego, przyczynowego wyjaśniania skutków
Działanie społeczne zachowanie (wewnętrzne lub zewnętrzne z którym działający wiąże subiektywny sens)
Działanie społeczne skierowane na zachowanie innych ludzi, zachowanie +sens + inni ludzie
Stosunek społeczny seria działań społecznych (szansa, że działania będą zachodziły w przyszłości)
Stosunek społeczny: związek, zrzeszenie dobrowolne, zakład narzucony
Państwo: związek polityczny mający monopol na użycie władzy w stosunku do danego terytorium
Definicja państwa nie przez cel, ale przez środki których ono używa
Weber sprowadza wszystko do sensownych działań
Klasyfikacja działań:
Afektywne
Tradycjonalne
Racjonalne: zasadniczo wartościujące (racjonalne) i celowo racjonalne (działający w sposób obiektywny dobiera środki do celów, działanie to jest wzorcowe)
Typ idealny: przemyślany, nierealny, skonstruowany, miara badania fragmentu rzeczywistości, konstruujemy zjawisko jak gdyby przebiegało ono w myśl działań celowo racjonalnych
Obserwujemy odchylenia od wzorca interpretujemy
Weber odróżnia rozumienie bezpośrednie od wyróżniającego
Badania Webera:
1. socjologia religii
Weber badacz kapitalizmu
Dlaczego gdzieś powstaje nowoczesny kapitalizm a gdzieś nie
Kapitalizm istnieje od dawna (łupieżcy, awanturnicy)
Nowoczesny kapitalizm system gospodarczy ale też etyczny, styl życia
Historia nie jest koniecznością, nie ma praw koniecznych.
Historia pewne zjawiska dzieją się na mocy zbiegu okoliczności
Nowoczesny kapitalizm, czynniki:
Podłoże ideowe (protestantyzm)
Zmiany w umysłach ludzi, chęć sukcesu, nowa zsekularyzowana forma religii
Chrześcijaństwo protestantyzm: etos pracy
Działalność nie nakierowanie na zysk ale na pracę
Analiza religii protestanckiej
Postępująca racjonalizacja mierniki wyrozumowanego rozstrzygania
Protestantyzm najbardziej zracjonalizowana religia, brak wątków magicznych, brak dopisków człowieka chcącego wpływać na decyzje Boga (nie można podważyć decyzji Boga)
Bóg a człowiek brak pośredników
Świat własnością Boga, trzeba pracować na Bożą chwałę
Każdemu Bóg przydzielił zawód powołania
Praca podstawa pierwotnej akumulacji kapitału
Predestynacja los człowieka przesądzony z góry
Powodzenie w pracy rozstrzyga, kto jest przeznaczony do zbawienia
Efekt pracy dla Bożej chwały
Chęć osiągnięcia zbawienia przyczyna kapitalizmu
Badania innych religii
Religie wschodu
Chiny: konfucjanizm, taoizm harmonia świata, brak napięcia między człowiekiem a światem
Indie: braminizm, hinduizm, szansa awansu w następnym wcieleniu
Judaizm
2. Spojrzenie na strukturę społeczną (3 wymiary):
Ekonomiczny
klasy
Zróżnicowanie ze względu na ekonomiczne położenie
Przyczyna: szeroki wachlarz tego, co jednostka doświadcza na ekonomicznym rynku
Np.. klasy zarobkowe
Klasy nie są realnymi bytami, tylko kategoriami analitycznymi
Ład ekonomiczny
Społeczny
stany
Kategorie, które są wynikiem podziału (społeczna godność, prestiż, szacunek)
Określona forma konsumpcji
Polityczny
partie
Udział we władzy
Grupy ludzi zdobycie i utrzymanie władzy
Wykład 7:Max Weber - c.d. (26.04.06)
trzy czynniki, które miały wpływ na powstanie nowoczesnego państwa kapitalistycznego
religia
prawo:
boskie (objawione)
tradycyjne
naturalne (ujawnione)
stanowione - warunek do powstania państwa kapitalistycznego
powstanie państwa kapitalistycznego - biurokracja
biurokracja - korpus urzędników, administracja
panowanie a władza
kategoria panowania - szansa uzyskania posłuchu dla rozkazów o danej treści
ludzie słuchają innych z różnych powodów
posłuch w tej relacji to pewien element przyzwolenia - wiara w to, że ktoś ma prawo do wydawania rozkazów (prawo do władzy)
ktoś zapowiada użycie swojej mocy, żeby wpłynąć do innych i jeśli to mu się udaje - to jest to element władzy
władza musi być obustronnie uświadomiona - stosunek władzy
ludzie dążą do władzy z różnego powodu
o sile władzy decydują akty posłuchu a nie ilość rozkazów
władza jest ulegitymizowana (prawomocna, uzasadniona)
ludzie wierzą, że ktoś ma prawo do wydawania rozkazów
dwa sposoby legitymizowania w oparciu o autorytet:
osobowy - ktoś zdobył i utrzymuje pozycję w strukturze władzy
normy, przepisy, reguły - gdy ktoś zdobył i utrzymuje pozycję w strukturze władzy zgodnie z porządkiem sukcesji
trzy czyste typy panowania i legitymizacji
w oparciu o autorytet osobowy
charyzmatyczne
charyzma - cechy przypisane osobie
kierownik: charyzmatyk - osoba wybijająca się spośród innych
sztab zarządzający: uczniowie
ci co słuchają: zwolennicy
charyzmatyk musi nieustannie uzasadniać, udowadniać, że nadal posiada cechy te, które go wybijają spośród innych
charyzmat urzędu - istnieją urzędy, którym przypisujemy charyzmatyczny aspekt, np. urząd biskupa
pojawia się i ma szanse pojawiać się dalej
tradycyjne
odchodzi
przykłady: panowanie patriarchalne, matriarchalne
kierownik: pan
sztab zarządzający: służba
ci co słuchają: poddani
władza oparta na przekonaniu, że jej długotrwałość jest szansą na przedłużenie panowania
w oparciu o autorytet normatywny
legalne
kierownik: kierownik
sztab zarządzający: biurokracja - korpus urzędników (cecha charakterystyczna)
ci co słuchają: członkowie związków, obywatele
korpus urzędników powinien być zbudowany w oparciu o:
zasadę hierarchii
pozycje wyższe - kontrola niższych pozycji
pozycje niższe - odwoływanie się od decyzji pozycji wyższych
zasadę kompetencji
kwalifikacje, umiejętności, wykształcenie
działalność stałą
zasadę odpersonalizowania
oddzielenie urzędników od czynności urzędowych
urzędnik jest zorientowany na sprawę, którą ma się zajmować
orientacja na problem a nie na siebie samego
oddzielenie urzędników od środków organizacyjnych, np. długopis, bo urzędnik by nam mógł odmówić podpisania dokumentów
urzędy nie mogą być przedmiotem dziedziczenia i sprzedaży
zasadę konieczności sporządzania dokumentacji
typ idealny - biurokracja, ale nie może istnieć w rzeczywistości - przechwytywanie informacji
czy uczucia polityka oceniać z perspektywy etycznej>
polityka - siła diabelska
polityka zawarł pakt z diabłem, nigdy nie będzie czysty
etyka odpowiedzialności - ze względu na cel, wtedy polityka można oceniać
etyka przekonań - polityka nie można oceniać
jeśli cel jest etyczny to polityka można etycznie ocenić
Weber o demokracji:
nie podoba mu się demokracja - polityk wyłaniany przez plebiscyt - musi być demagogiem
polityk - demagog
musi sprostać gustom demokracji
jakość polityków pospolituje się - wyłoniony drogą odwoływania się do gawiedzi (ludzi), gawiedź oczekuje, że polityk będzie jej schlebiał
Weber liczył, że w demokracji pojawi się jakiś charyzmatyk, który oczyści świat
Emil Durkheim
perspektywa socjologii oparta na zasadach pozytywistycznych, naturalistycznych
socjologizm - przerost, nadwyraz - imperializm socjologiczny
twórca francuskiej szkoły socjologicznej
praca: „O podziale pracy społecznej”
„Samobójstwo”
pismo: „Roczniki socjologiczne” (rozpoczął badania empiryczne, jako pierwszy połączył empirię z teorią)
zwalczał socjalizm
solidaryzm podstawą działania społecznego
religijny fundament życia społecznego
zwalczał klerykaryzm i liberalizm za homo oeconomicus
głosił zasady świeckiego wychowania
socjologia - nauka o faktach społecznych
przezwyciężał ewolucjonizm
socjologia to zbiór teorii na temat faktów społecznych
trzeba przejść do specjalizacji, przedmiot badań, to czym jest społeczeństwo
fakt społeczny - sposób działania zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu (np. język, prawo, religia, moralność, czas, zwyczaj, obyczaj, itd.) wszystko jest wytworem społeczeństwa
społeczeństwo byty ponad jednostkowy, nie suma jednostek, tylko coś więcej, istnieje realnie tak jak byty jednostkowe
fakty społeczne należy badać jak rzeczy
należy uznać, że istnieją one na zewnątrz badacza
nie znaczy to, że mają one materialny charakter, przeważnie mają charakter duchowy
socjologizm
sui generis - byt swoisty - społeczeństwo
socjologia wystarczającą nauką na temat faktów
socjolog powinien wprawiać się w taki stan ducha, aby zawiesić dotychczasową wiedzę na temat faktów społecznych
samobójstwo - badanie
zbierał materiały na temat samobójstw
zauważył, że najwięcej samobójstw w grupie wolnomyślicieli, potem protestantów, katolików, żydów
zależy od stopnia zintegrowania grupy
jest faktem społecznym
typy samobójstw:
egoistyczne - jest tylko moje „ja”
altruistyczne - jednostka została pochłonięta przez grupę
anomiczne - anomia pojawia się stan pustki aksjo-normatywnej, chaos, jednostka nie wie co jest dobre, a co złe, nie rozumie hierarchii ważności spraw, zatraciła drogowskaz teleologiczny (celowości), nie wie jak postępować
fatalistyczne - sytuacja bez wyjścia