MANGAN, BHP KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Mangan

Symbol chemiczny: Mn

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna

% wag.

Nr CAS

Nr EINECS

Symbol ostrzegawczy

Symbole zagrożenia (R)

mangan

100

7439-96-5

231-105-1

48/20

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Pierwiastek jest niebezpieczny w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Mangan granulowany może spontanicznie zapalać się w kontakcie z powietrzem lub wilgocią.

Zagrożenie toksykologiczne: Pył manganu jest szczególnie szkodliwy, jeżeli przedostanie się do układu oddechowego człowieka. W kontakcie ze skórą wystąpią oparzenia.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Mangan działa szkodliwie na organizmy wodne i lądowe.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego pyłem manganu środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Skontaktować się z lekarzem.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen - najlepiej, jeśli tego dokona osoba przeszkolona.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	W razie zatrucia doustnego przepłukać usta wodą, dać do wypicia 2-3 szklanki wody i skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym. Podać osobie przytomnej środki wymiotne, o ile nie upłynęło zbyt wiele czasu od momentu zatrucia. Natychmiast przepłukać żołądek wodą.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.

Skażenie oczu:
1.	Oczy należy przemywać tylko zimną wodą, starając się wywijać powieki. Wpuścić 1-2 krople oleju rycynowego. Oczy osłonić gazą.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Skażoną powierzchnię ciała zmywać obficie wodą, a następnie przesmarować maścią borną lub zwilżyć 6% roztworem taniny.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Zagrożeniem jest wzbijający się pył.
Środki gaśnicze:	Gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym metale.
Zalecenia szczegółowe:	Unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony strażaków:	Kombinezony ochronne, niezależne aparaty oddechowe. Pył strącać rozproszonymi strumieniami wody lub piany.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości manganu w postaci proszku lub pyłu do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwalniającym się manganem. Stosować ubrania ochronne z tkanin powlekanych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłem. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Wzbijający się pył strącać rozproszoną wodą lub pianą. Rozsypaną substancję ostrożnie, mechanicznie zebrać do szczelnego pojemnika. Zebrać również skażoną glebę.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania manganu nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z manganem, unikać wdychania pyłów, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych, zamkniętych opakowaniach, w magazynie chemicznym lub substancji palnych (dot. postaci pylistej), wyposażonym w instalację wentylacyjną. Opakowaniami są beczki stalowe, butelki szklane lub plastikowe.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania manganu. Sprawna wentylacja.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy:

NDS 0,3 mg/m³

Ochrony osobiste

Drogi oddechowe:	W razie potrzeby - maski ochronne z filtrami pyłów P2.
Ręce:	Rękawice ochronne z tworzywa sztucznego.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z manganem. Nie wdychać pyłów. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozsypy manganu.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi manganu

Polskie Normy Ochronne:

PN-481:1998

Atmosfera miejsca pracy. Określenie składu ziarnowego dla pomiaru cząstek zawieszonych w powietrzu.

PN-89/Z-01001.06

Ochrona czystości powietrza. Terminologia i jednostki. Terminologia dotycząca badań jakości powietrza na stanowiskach pracy. Zmiany 1 BI 11/91 poz. 73.

PN-89/Z-04008.07

Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Zasady pobierania próbek powietrza w środowisku pracy i interpretacji wyników.

PN-84/Z-04030.02

Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości pyłu zawieszonego w powietrzu atmosferycznym (imisja) metodą wagową. Poprawki 1 BI 12/87 poz.113.

PN-91/Z-04030.05

Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości pyłu. Oznaczanie pyłu całkowitego na stanowiskach pracy metodą filtracyjno-wagową.

PN-91/Z-04030.06

Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości pyłu. Oznaczanie pyłu respirabilnego na stanowiskach pracy metodą filtracyjno-wagową.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa atomowa: 54,93 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach, inne: Mangan jest pierwiastkiem chemicznym należącym do grupy 7 (VII poboczna) układu okresowego (manganowce). Pierwiastek przejściowy. Liczba atomowa 25. Ma jeden izotop trwały. Mangan jest aktywnym chemicznie pierwiastkiem - srebrzystoróżowym metalem. Twardszy od żelaza. Bardzo kruchy. Krystalizuje w układzie regularnym. Rozpowszechniony w skorupie ziemskiej. Na powietrzu ulega pasywacji.
9.3	Temperatura topnienia: 1244oC
9.4	Temperatura wrzenia: 2097oC
9.5	Gęstość: 7,43g/cm³(20oC)
9.6	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Mangan w wodzie nie rozpuszcza się. Rozpuszcza się w mocnych, rozcieńczonych kwasach z wydzieleniem wodoru (gazu skrajnie łatwopalnego, tworzącego z powietrzem mieszaniny wybuchowe). Sole manganu są na ogół rozpuszczalne w wodzie.
9.7	Stopień zagrożenia wód: Minimalny
9.8	Inne: Mangan w związkach występuje w stopniu utlenienia od +1 do +7. Wszystkie związki manganu w stopniu utleniania większym niż +2 mają własności utleniające. Mangan otrzymuje się w postaci stopu z żelazem (tzw. żelazomangan). Najczystszy mangan otrzymywany jest na drodze elektrolizy wodnych roztworów soli manganu(II).Mangan jest stosowany jako składnik stopów stali i stopów innych metali, np. miedzi oraz jako odtleniacz w hutnictwie.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	W warunkach normalnych właściwie przechowywany mangan jest chemicznie stabilnym pierwiastkiem. Gwałtownie reaguje z silnymi utleniaczami. Rozpuszcza się w stężonym kwasie siarkowym z wydzieleniem ditlenku siarki.
Właściwości korozyjne:	Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka:

Informacja ogólna: Metabolizm manganu jest prawdopodobnie ściśle związany z metabolizmem żelaza w organizmie człowieka. Przewlekłe narażenie na mangan powoduje zmniejszenie stężenia dopaminy w zwojach podstawy mózgu, co może wpływać na zaburzenia biosyntezy amin katecholowych. Może to np. powodować na przemian apatię i pobudzenie, nerwowość oraz gwałtowne drżenie. Mangan jest szczególnie szkodliwy, jeżeli przedostanie się do układu oddechowego człowieka.

Dane toksykologiczne:

DL₅₀ _{(doustnie, szczur)} = 275 mg/kg m.c.?

Według WHO, stężenie manganu poniżej 0,3 mg/m³ nie powinno wywierać szkodliwych skutków.

Działanie miejscowe:

Wdychanie dymów i pyłów: Wdychanie dymów zawierających mangan może być przyczyną chorób dróg oddechowych, w tym bronchitu, zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc. Wdychanie dymów może być przyczyną tzw. gorączki metalowców.

Spożycie: Wystąpią nudności, wymioty, biegunka, dezorientacja. Może nastąpić uszkodzenie elementów układu trawiennego.

Kontakt ze skórą: Mogą pojawić się podrażnienia i zaczerwienienia, w szczególności w kontakcie ze skórą wilgotną i składnikami kwaśnymi potu.

Kontakt z oczami: Może pojawić się podrażnienie, zaczerwienienie.

Zatrucia przewlekłe: Przewlekłe zatrucia zawodowe, trwające kilka lat, zwłaszcza dymami manganu o wielkości cząstek 2-5 μm., powodują uszkodzenie obwodowego układu nerwowego (oun), polegające na zniszczeniu komórek zwojowych. Objawy przypominają chorobę Parkinsona. W następstwie przewlekłego narażenia zawodowego w początkowym okresie stwierdza się apatię, ból głowy, brak łaknienia, osłabienie. Następnie ujawniają się zaburzenia psychosomatyczne, dochodzące do sztywności ruchowej, pojawiają się stany euforii i halucynacje, ślinotok i zaburzenia mowy. Charakterystyczny jest również pojawiający się śmiech i płacz. Stwierdzane jest uszkodzenie miąższu wątrobowego, choroba Basedowa i zmiany patologiczne we krwi. Przewlekłe, długotrwałe zatrucie manganem jest przeważnie nieodwracalne.

Stężenia fizjologiczne i toksyczne: Zawartość manganu u człowieka - w wątrobie, nerkach, płucach i mózgu, wynosi średnio 0,3-2,3 μg/g. Stężeniem szkodliwym jest zawartość manganu w moczu przekraczająca 45 μg/ dm³. Stwierdzono, że objawy neurologiczne u ludzi występują wówczas, gdy są oni narażeni na stężenie manganu w granicach 2 mg/m³.

Zapobieganie:

Ze względu na zagrożenie niekorzystnymi następstwami kontaktów z manganem konieczne jest stosowanie urządzeń odpylających. Pracownicy powinni być przeszkoleni w zakresie higieny i uświadomieni o grożącym niebezpieczeństwie. Konieczna jest stała kontrola lekarska.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Dotyczy związków manganu

Ryby: Sole manganu przypuszczalnie działają toksycznie na system nerwowy ryb. Pierwsze objawy występują w roztworach doświadczalnych z siarczanem manganu przy stężeniu 0,5 g/dm³Mn. Dwukrotnie większe stężenie siarczanu manganu jest śmiertelne. Pierwsze uszkodzenia w doświadczeniach z chlorkiem manganu(II) zaobserwowano przy stężeniu 0,33 g/dm³Mn. Ryby ginęły, kiedy stężenie chlorku manganu(II) wynosiło 0,8 g/dm³.

Niższe organizmy: Siarczan manganu(II) jest dla mikroorganizmów mniej szkodliwy. Nawet w 0,1% roztworze Infusoria po 24h przypuszczalnie nie odniosły żadnych szkód, w 1% roztworze większość zwierząt testowanych wyginęła po 24h.

Stopień zagrożenia wód: mały.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 10 10 99 - Inne, niewymienione odpady.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metali,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Mangan nie jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna wg ADR/RID/IMO/IATA i nie podlega ograniczeniom wynikającym z tych przepisów.

Inne informacje:

14.1	Symbole zagrożenia (R):	48/20
14.2	Symbole bezpieczeństwa (S):	2-24/25

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

Karta sporządzona zgodnie z dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.
Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - Załącznik (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).
Normą PN-ISO 11014-1:1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.
Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.
Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi manganu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.
Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy manganu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.
Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy zamieścić następujące informacje:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja szkodliwa.”
Symbole zagrożenia
R 48/20	Działa szkodliwie przez drogi oddechowe; stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka w następstwie długotrwałego narażenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 24/25	Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Mangan
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
Xn	Substancja szkodliwa.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

KARTA CHARAKTERYSTYKI

SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ

Wydanie: I

Data wydania: 10.01.03

Strona/stron 1/7

Nazwa:

MANGAN

Mangan

Wyszukiwarka