Nowożytna powszechna, ihs


Nowożytna powszechna

5.10.2010

Egzamin w czerwcu

Porta del paradiso, Florencja, Ghiberti, ok. 1450

Nie uległy zniszczeniu w czasie powodzi w latach 60.

W każdej kwaterze kilka scen biblijnych

W czasie konkursu pomysł był inny- 1401 rozstrzygnięcie, najważniejszym rywalem Ghibertiego był Bruneleschi

1450- jeszcze sztuka późnogotycka

W XV w.- kierunek rozchodzenia się tendencji- z Italii środkowej do północnej i dalej za Alpy

Z powodu trudności politycznych i finansowych wielu artystów włoskich wyjeżdżało na północ, do Budapesztu czy Krakowa, a nawet do Sztokholmu i Moskwy

Do XVI w. dokonał się wyraźny podział, szczególnie religijnych, sztuka włoska rozprzestrzeniała się w krajach katolickich, uznających papieża

Mafie budowlane- osoby, które walczyły z nowymi włoskimi imigrantami przybywającymi do miast północnych w okresie budowlanym (kto pierwszy, ten lepszy)

W okresie Wrót Raju, sztuka włoska otwiera się na inne środowiska

Do Londynu i Paryża Włosi docierają później niż do Polski

Drugi nurt- od końca XVI w. prawie wszyscy wielcy artyści podróżują do Italii, pracują jako czeladnicy w warsztatach włoskich lub po prostu mieszkają w Italii

Bambociani- środowisko niderlandzkich artystów, którzy zajmowali się głównie zabawą, ale także uczą się sztuki- potem większość z nich wróciła od Niderlandów

We Florencji, Pizie czy Rzymie i tak dzieła sztuki są wyższej jakości niż na północy, bo jednak najlepsi rzemieślnicy pozostali w ojczyźnie i częściej korzystali z tradycji wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej

Nagrobek Bruniego, B. Rossellino ok. 1445

Odnosi się do tradycji antycznej- we Florencji, w odróżnieniu od innych miast włoskich, oglądano wszystko to, co dało się obejrzeć ze sztuki antycznej

Antyczne głównie motywy architektoniczne- pilastry, głowice i fryzy- bardzo dokładnie wykonane

Cokół idealnie skopiowany z tradycji antycznej, podobnie płyta na „tumbie” (wyżej letto- stół, na którym kładło się ciało) czy postać na niej leżąca

Wielka struktura architektoniczna- 5m wysokości- jakby kaplica ku czci zmarłego- jest to element innowacyjny

Herb zmarłego

1564 śmierć Michała Anioła, jego ciało skradzione przez Florentyńczyków i pochowane we Florencji, na jego nagrobku- malarstwo, rzeźba i architektura- wszystkie jego dziedziny biorą udział w tworzeniu tego właśnie nagrobka

Peter Paul Rubens

Ukrywał swoją sztukę

Portret z żoną (pierwszą Isabela Dump?), ok. 1620

Kilka lat po śmierci pierwszej żony, po małżeństwie z Heleną Furmant, Rubens zostaje feudałem, kupuje tytuł szlachecki

Największy producent obrazów w Europie w XVII w.; w 1609 r. Rubens uzyskał od infantów Niderlandów Południowych pozwolenie na nieograniczoną ilość współpracowników- aż do 30 współpracowników na raz- nie podlegał systemowi cechowemu

Rubens fałszował obrazy, spekulował ziemią itd.- temu wszystkiemu zawdzięczał swoją fortunę

Pracowania Rubensa dawała ogromny prestiż

Rubens nie kupował desek od stolarzy antwerpskich, ale z oszczędności kazał robić zlepki z różnych kawałków drewna- na takich materiałach były malowane pejzaże, ale te, które malował dla siebie

1640- śmierć Rubensa, wielka aukcja jego dzieł, kupowali władcy, także Władysław IV

Późne lata 30., portrety- Helena z dziećmi

Żadne z jego dzieci nie zostało artystą, przez wielką karierą finansową (sam Rubens wywodził się z biednej rodziny, jego ojciec był skazany na karę śmierci, matka sama przyjechała do Antwrpii), zakazał dzieciom kariery malarskiej (mieli być feudałami)

Portret Heleny- poza Wenus Pudita, Helena w testamencie kazała go spalić, był to obraz prywatny, obecnie w Wiedniu

ZA TYDZIEŃ NIE MA ZAJĘĆ

19.10.2010

Kwestia określenia trwałości epok

Moment

1. poł. XIX

2. poł. XIX

1. poł. XX

2. poł. XX

renesans

Koniec XV/XVI

XV/XVI/XVII

XV/1. poł. XVI

XV w komórkach

manieryzm

barok

XVIII

1600

Wawrzyniec Medyceusz zabronił wywożenia sztuki z Florencji

Giovanni de Medici, mauzoleum przy kościele San Lorenzo

Miejsce kultu człowieka; był bankierem

Wielkie dochody z wojny stuletniej

Kosma vecchio de Medici, zm. 1564 r.

1439 sobór we Florencji- unia ortodoksyjno-rzymska, tyle że patriarchowie po powrocie do Moskwy stracili głowy

San Lorenzo we Florencji

XVII w. mauzoleum

Zakrystia vecchia, mauzoleum Medyceuszy zbudowane przez Michała Anioła

Prosta struktura fasady

Oddzielnie kościół katedralny i mauzoleum

Filippo Brunelleschi (1397 Florencja -1446 Florencja)

Syn notariusza, starannie wykształcony

Robił karierę w samorządzie i kształcił się na złotnika (jako poważany człowiek tak musiał), w 1404 został mistrzem złotniczym. Dobre wykształcenie humanistyczne i bardzo dobre matematyczne. Architekt i inżynier, rzeźbiarz i złotnik.

1401 gildia arte dei mercanti … opiekun mauzoleum przy katedrze- ogłoszenie konkursu na drzwi do baptysterium (wcześniejsze z XIV w.)- tematem była prefiguracja śmierci Chrystusa- ofiary Izaaka

1401-1403 relief, Ofiara Izaaka, Brunelleschi

Dzieło niejednorodne, ani gotyckie ani renesansowe; bardzo ważne dla Brunelleschiego, zniechęcił się do rzeźby i złotnictwa po przegranym konkursie

Ponad dwudziestu konkurentów z całej Italii- zachowane dwa dzieła- Lorenzo Ghiberti i Jacopo Della Querte

Ghiberti wygrał najprawdopodobniej dzięki cenie- Brunelleschi stworzył ciężki odlew, bardzo głęboki; Ghiberti stworzył relief dużo płytszy i lżejszy

Potem obrażony Brunelleschi wyjechał do Rzymu i tam poznał ruiny antyczne, a potem zajął się architekturą.

W porównaniu do wcześniejszych reliefów Pisanego

Brak planów, zestawione głowy- nie ma tradycji antycznej, a raczej gotyckie pozy

Hospitale dell'Inoccenti, Florencja

Pierwsze dzieło architektoniczne Brunelleschiego

1417/1419- nieukończone za życia Brunelleschiego

Rodzaj sierocińca, przedszkola i szkoły, szpital dla podrzutków

Wysokie schody oddzielające od placu

Próba uzyskania harmonii, choć wymiary nie są takie, jak antyczne

Mandyliony z dziećmi bardzo mocno owinięte pieluszkami- symbole podrzutka (dzieło warsztatu ceramicznego Della Robbia)

Nieklasyczne formy: złe proporcje kolumn, niezupełnie antyczne głowice kolumn, wyrysowane arkady, nieklasyczne belkowanie, gzymsik i okienka

Widać wczesne formy renesansu, kiedy jeszcze nie za bardzo potrafiono posługiwać się wzorcami antycznym. Niemniej jednak jest to pierwsza taka budowla.

Kopuła katedry

Od 1417, dalej przez cały wiek XV

Dwuczłonowa, zewnętrzna i wewnętrzna, działania w celu największej lekkości w kwestii materiału, budowana bez rusztowania

Bardzo smukłe proporcje (jak łuk gotycki), ale widać dominację form renesansowych; niedokończona, w całkiem niezłym stanie

Luneta zaprojektowana przez Brunelleschiego, ale nie przez niego już zbudowaną

Pierwszy etap budowy Brunelleschi finansował sam

System dekoracji znany we Florencji już w XIV i XV w.- wykładanie wzorów z marmurów, ale nie są to dekoracje średniowieczne; zbudowana z systemu gotyckich łuków, bo trzeba było zamknąć gotycką strukturę katedry

Krucyfiks, przed 1412, przypisywany Brunelleschiemu

Twórca perspektywy widzianej spod katedry w kierunku baptysterium i w drugą stronę- pomoc ze strony znajomości matematyki; przed 1420

Mauzoleum Medyceuszy przy San Lorenzo

Bardzo ostre podziały architektoniczne, rogi artykułowane przylegającymi kanelowanymi pilastrami, wyraźny gzyms wypełniony herbami Medyceuszów

Rzeczywiste grobowce

kopuła ukryta pod zwykłym dachem, a znacznie bardziej poprawną niż w katedrze

dekoracja kopuły ze znakami zodiaku, znak Medyceuszy (tak!)

San Lorenzo i San Spirito, Florencja

całkowite zastosowanie modułu kwadratu

26.10.2010

Massacio a Brunelleschi

Massacio nie rysował na początku szkicu perspektywicznego

Trójca

Szkic przed freskiem- linie wykreślane przepróchą

Santa Maria del Carmine, kaplica Brancacci

Freski poświęcone św. Piotrowi jako jedynemu papieżowi

Po porzuceniu fresków przez Masaccia pracę przejmuje Massolini

Całkowicie zbarokizowana kaplica, zostały trzy ściany z prac tej dwójki, których zresztą nie dokończyli. Powstały kontrowersje na temat tego, co ma być namalowane

Massacio- wygnanie z raju i grosz czynszowy

Grosz czynszowy- bardzo prosty krajobraz, św. Piotr wyjmuje z brzucha rozciętej ryby monetę

1420-1425 wielka zmiana Massacia

Opłakiwanie Chrystusa- złote tło w całości (Massacio musiał malować obrazy ołtarzowe na zamówienia- duży dochód)

Brunelleschi

Santa Maria degli Angeli- kościół nigdy nie zrealizowany przez Brunelleschiego

Podważona atrybucja, ale niemal pewne, że projekt- kaplica Pazzich, realizacja lata 60. i 70. XV w.

Portyk dla rodziny wsparty na kolumnach, ciasne belkowanie, dekoracja ceramiczna i nad tym „wielkie okna” pomiędzy pilastrami- okna tylko dekoracyjne. Okienka okrągłe w tamburze kopuły

Przestrzeń kaplicy- nie ma ołtarzy, ale dekoracja ceramiczna na ścianach- medaliony-płyciny majolikowe (Della Robbia), narożne pilastry (śmieszna 1/4), kanelowanie pilastry, arkada, łuk jak podwójny, jak u Massacia, wypukły gzyms dekorowany także majoliką (dość ciężki)

Żywa architektura- ściany nie są idealnie białe, kamień nie szary, a szaro-beżowy i dodatkowo kolorowa majolika

Porta del Paradiso

Pierwsza kwatera- stworzenie świata, Ewy

Czy można w reliefie dobrze wyrysować strukturę perspektywiczną? Bardzo trudne, większość postaci ma taką samą wielkość, pomimo oddalenia (inaczej musiałyby być miniaturowe, niemożliwe do wyrzeźbienia)

Św. Jan Chrzciciel w ścianie, Florencja

Bracia Rossellini, nagrobek Leonarda Bruniego, Santa Croce we Florencji, 1444

Nawiązanie do tradycji Brunelleschiego- zamknięta przestrzeń bardzo płaskiej, jedynie zasugerowanej kaplicy

Orły apoteozy- symbol przeniesienia duszy do nieba

2.10.2010

Donatello (zm. 1386), Florencja

Figura św. Jerzego

płaskorzeźba Tomasza

campanilla, Santa Maria Maggiore

(aktualnie w Muzeum Della Opera Dell'Duomo)

Jedna z wcześniejszych rzeźb (zwana Łysy)- Prorok

Nagrobek antypapieża Jana XXIII

Bardzo smukła, gotycka struktura, ale oparta na detalu renesansowym

Rzeźba- portret konny kondotiera Gatamelata, 1447-1453

Przed bazyliką św. Antoniego w Padwie

Posąg brązowy, nawet jedna noga konia nie może być poderwana, musi być podparta o kulę

Pomysł ok. 1436

Cokół dziełem warsztatu Donatella- reliefy kamienne na cokole

Pomnik postawiony na cmentarzu

Niezwykły realizm głowy końskiego łba (skóra jest bardzo delikatna, przecinana żyłkami)

Dawid

Było wiele rzeźb Dawida, bardzo popularny temat

Nadzwyczajna umiejętność ukazania Don Juana wpisanego w tradycję biblijną

Istotny kamień i proca- miecz służy wyłącznie do obcięcia głowy, na której stoi Dawid

Dlaczego Dawid? Dlaczego Brutus (także popularny we Florencji)? Bardzo istotny politycznie element- zarówno Brutus, jak i Dawid, zabija tyrana, jednowładcę. Michał Anioł nie ujawniał swojej niezwykłej sympatii dla republiki.

Katedra florencka, chór

Reliefy na froncie balkonu chórowego

Andrea Verrocchio

Malarz i rzeźbiarz, zaczyna we Florencji, w latach 70. przechodzi do zamówień poza miastem

Posąg konny Coleoniego (koniec lat 70., skończony na początku lat 80.), Wenecja, przed bazyliką św. Pawła (mauzoleum Dożów)

Odlew warsztatu weneckiego, projekt dużo, doskonalszy od Donatella, dawniej w miejscu jego umieszczenia był cmentarz, związany z mauzoleum Dożów

Koń stoi na trzech nogach

W testamencie Coleoni zażądał postawienia pomnika na pl. Św. Marka, zostawił bardzo wiele pieniędzy; nie zgodziła się rada miasta

Desiderio da Settignano

Ok. 1430- 1464, twórczość o lat 50.

Pracował tylko 12 lat jako rzeźbiarz w drewnie i kamieniu

Niezwykła charakterystyczna miękkość

Zbiory we Florencji, Luwrze i Waszyngtonie

Santa Croce, Florencja

Nagrobek Carlo Massuppiniego, 1455-1459

Podobne do Rosseliniego, ale więcej elementów dekoracyjnych

Haha, na dole uskrzydlona muszla, bardzo bogata ornamentyka

Muszla- symbol wieczności, skrzydła orła- apoteoza

Sztuka po połowie XV w. przestaje być surowa, a idzie w kierunku bardzo bogatych struktur ornamentalnych

Bardzo istotny, elegancki relief; postać Juliusza Cezara, bardzo delikatny i płytki relief, głęboko rzeźbione jedynie ucho

Wszystko opierało się na doskonałości warsztatu i struktury; bez dobrej konserwacji nie widać jakości dzieł

Relief efeba- dużo głębszy relief, głowa i szczególnie ramię, wychodzi z tła, drugie ramię bardzo delikatnym reliefem

Wiele podobieństw w pracach Sattigamo

Podobieństwo do Brunelleschiego- płaskie systemy kompozycyjne wyrysowane w tle, ale dużo bardziej twórczo potraktowane belkowanie

Tak ja Botticelli w malarstwie, tak Desiderio uważany był za twórcę bardzo słodkiego i delikatnego.

Z kręgu tego rzeźbiarza znane jeszcze 40 dzieł, już po 1500 r.

Dopiero w XV w. pojawiają się rysunki i rzeźby dzieci, z ich właściwymi proporcjami, a nie jako pomniejszeni dorośli.

Trzy posągi Jana Chrzciciela:

Posąg marmurowy

Posąg drewniany polichromowany

Kamienny polichromowany

Bardzo wiele naśladowań Desiderio, znacznie więcej niż Donatella czy Verrocchia

Posąg służącej (bardzo bogate uczesanie i strój)

Relikwiarz hermowy św. ?, drewniany, złocony

Popiersie dziecka w marmurze, roześmiane i drugie poważne

Bardzo dokładna praca, jak rzeźba w wosku, a Desiderio wybierał głównie twarde marmury

Tondo Visconti

(nazwa od kolekcjonera)

Relief z małych Chrystusem i św. Janem Chrzcicielem

Św. Jan Chrzciciel, odlew, dość głęboki relief

Relief św. Hieronim na pustelni

Bardzo delikatny i wyrafinowany relief, płytki

Madonna z Dzieciątkiem, ok. 1561 r.

Madonna ?. ok. 1460

Istnieje od razu rama reliefu z wysuniętą częścią dolną, na której stoi Chrystus, bez nimbu krzyżowego

Tabernakulum Santa Croce, Florencja, ok. 1461 r.

Relief środkowy imitujący wnękę z kasetonami, „na końcu” drzwiczki tabernakulum

Rzeźby Marii i św. Jana Chrzciciela- kandelabry, poniżej jakby ołtarz lub mensa- cokół z reliefem oraz płycinami z motywem kandelabrowym

Na samym szczycie- Dzieciątko adorowane przez aniołów, w reliefie dolnym- adoracja ciała Chrystusa (pieta z Marią i św. Janem)

W pozornym korytarzu dokładnie oddany tympanon w półkole, z Janem Chrzcicielem

Materiał: trzy marmury o niewielkiej różnicy kolorystycznej

Rzeźba św. Jana Chrzciciela- mówi się, że zaczęta przez Desideriego, a skończony przez kogoś innego przez słabą jakość ornamentyki

Twórczość Desideria przechodzi na wiek XVI, szczególnie bogactwo ornamentalne, dekoracyjność

Van Eyck

Ołtarz gandawski

Dolna- bardziej Jan, górna- bardziej Hubert

Hubert zaczął Jan dokończył- wynika z inskrypcji

Przedstawienie tronującego Boga-Ojca ze wszystkimi atrybutami władzy papiesko-cesarskiej

Po bokach- Madonna i św. Piotr

Na dole- adoracja baranka mistycznego- przedstawienie ogromnej przestrzeni, Baranek jako symbol Chrystusa, światło Ducha Świętego- w połączeniu z górną kwaterą tworzy całość Trójcy, warta zauważenia jest nowatorskość połączenia dwóch kwater

Madonna kanclerza Roulin

Namalowany prawdopodobnie w Dijon, aktualnie w Luwrze

W otwartej arkadzie romańskiej, madonna z Dzieciątkiem, piękna otwarta korona (niepełna władza), kanclerz realistycznie patrzy na Madonnę; każdy element ma znaczenie- w kapitelach sceny ST, kanclerz modli się nad księgą, godzinkami, ale podnosi głowę i widzi Madonnę; bardzo realistycznie przedstawiona przestrzeń z płynącą rzeką i mostem- wszędzie ruch, ludzie itd. Faktycznie jest to faktycznie przestrzeń w Szwajcarii, dokładnie taka sama.

Ogromne wyczucie form romańskich

Dosyć dokładnie całą przestrzeń naśladuje w jednym z obrazów van den Leyden

Leonardo 1450-1519

Przeszedł przez warsztat Andrea Verocchio

Chrzest Chrystusa (w warsztacie Verocchia, namalował dwa aniołki według tradycji), lata 70.

Wyjechał do Mediolanu z powodu także swoich problemów moralnych (pedofilii i homoseksualizmu); kilka razy wracał do Mediolanu, pomiędzy podróżami do Rzymu i Florencji

Projekty maszyn wojennych dla Mediolanu

Bitwa pod Angari, Palazzo Vecchio we Florencji, ok. 1504- sieneńsko-florencka; doszło do niej przed narodzeniem Leonarda, techniczna klęska- na środku bitwa o sztandar; fresk nie zachował się, znany jedynie z kopii

Zmieniał technikę w trakcie malowania fresku, spadł

Ostatnia wieczerza w Mediolanie jakoś przetrwała (no no no)

Już od XVI w. powstawały rekonstrukcje Wieczerzy. Na klasztor w czasie II wojny spadła bomba, nie wszystko spadło, bo Włosi wykonali specjalną zabezpieczającą konstrukcję.

Św. Anna Samotrzeć

Połączenie bardzo surowego skalnego pejzażu i niezwykłej słodyczy postaci

Madonna w grocie (2 wersje- Londyn i Luwr)

Krajobraz skalny, bardzo bujny, w kontraście do miękkości postaci

Rafael naśladował Leonarda, jak z resztą wszyscy

Czerń w Damie z łasiczką pochodzi z XVIII w. gdy Czartoryscy nie mogli go kupić

Leonardo pieścił ten obraz w partii szyi, żeby mógł szybciej wyschnąć.

Gronostaj- herb, także symbol księcia, który był nazywany łasicą (pieszczenie)

Mona Lisa- na desce topolowej, bardzo miernej; bardzo źle zachowany obraz

Seria obrazów nagiej i półnagiej Mona Lisy wykonanych przez jego uczniów

23.11.2010

Paulo Ucello (Benotti), 1397-1475

Wielkie znaczenie perspektywy; u Vasariego pojawia się jako witrażysta

Witraż z katedry Florenckiej

Santa Maria Novella- dziedziniec klasztorny Clostro Berne- freski

Tworzenie przestrzeni nie całościowo, a z poszczególnych elementów; wielka drobiazgowość elementów np. koło ratunkowe w Potopie

Dalej katedra florenska, freski

Cykl obrazów dużego formatu na deskach (3,5x2m), seria w różnych muzeach, najwięcej w Uffizi

Obrazy bitew

Gra nieco nieudana, malarstwo nie w pełni renesansowe ze względu na problemy z perspektywą

Muzeum w Urbino

Cykl ze świętymi, bardzo małe obrazy, postaci aniołów i diabłów

Do tego wielki zegar, który jest elementem całości w przestrzeni kościelnej- ozdobiony postaciami 4 Ewangelistów wpisanych w bieg czasu

Św. Jerzy walczący ze smokiem

Ujęcie zupełnie jak opowieść poetycka, zupełnie nie realistyczna; bardziej gotycka niż renesansowa sztuka

Castagno, Florencja, 1421-1457 r. w czasie zarazy, syn chłopa z Castagno

Prawie wszystkie jego dzieła umieszczone w klasztorze św. Apolonii we Florencji

Ostatnia wieczerza

Prawidłowa perspektywa, pomieszczenie jak pudełko

Bardzo stara tradycja przedstawiania ostatniej wieczerzy- Judasz nie może patrzeć na widza, bo mógłby rzucić złe spojrzenie

Kolorowe marmury- były używane w XV w.

Za stołem widać nogi Apostołów- ruchliwość, ukazanie jako rodzaj uczty świeckiej z elementami sakralnymi, ale bardzo subtelnymi

Bardzo poprawna perspektywa w dziełach Castagna

Freski

Wychodzenie z niszy- noga czy ręka, niby w tle architektonicznym, całkowicie renesansowym, ale jednak nie jest w niszy

Związane z tradycją przedstawiania uomini illustri- sławnych ludzi (zarówno kobiet jak i mężczyzn; postaci ST i NT, antycznych, ale też współczesnych)

Tu: portret Filipa Hiszpańskiego - monumentalny, nie poetycki sposób przedstawiania

Sybilla zapowiadająca przyjście Chrystusa

Kondotierzy na ścianie katedry florenckiej- bardzo dokładnie ukazane detale architektoniczne, dokładne ukazanie ruchu- gest ręki, uniesienie nogi końskiej i odwrócenie jego głowy

Kondotier Ucella- dużo spokojniejsze przestawienie; sygnatura artysty, podpis tyczący się przedstawionego (Acudo)

Botticelli (Sandro di Mariano…) 1445 Florencja- 1510

Uczeń Filippo Lippiego (jego syn Filippino Lippi był uczniem Botticellego)

Przeżywał wiele różnych okresów; widać je szczególnie w rysunkach

ilustracje Boskiej Komedii- ponad 60 dużych rysunków

bardzo precyzyjna kreska i umiejętność wyciągnięcia najważniejszych dla rysownika elementów tekstu; nie wszystkie się zachowały, ale zniszczone tylko około 10

siła wizerunków tradycji antycznej zmuszała artystów do portretowania z profilu; oczywiście nie wszystkie

Wenus i śpiący Mars

Założona noga na nogę pojawiała się bardzo często w nagrobkach; głowa odchylona do tyłu

Tło poetyckie

Primavera

Niezgodność form postaci z czasem- pokazane jest późne lato; wytłumaczeniem jest, że postaci odgrywają rodzaj teatru, który rzekomo miał być odgrywany w środowisku neoplatońskim, u Medyceuszy

Narodziny Wenus, ok. 1480

Bardzo delikatna, nierealistyczna struktura; odwrócenie od Masaccia czy Castagna, któ®zy stawiali na realizm

Charakterystyczne dla Botticellego- horyzont nieco powyżej połowy obrazu, postaci oświetlone różnym światłem, niejednorodnym, najważniejsza postać pośrodku

Sąd Midasa (Apelles sądzony)

Antykizacja form i alegoryczne postaci; teatr postaci

Korpus rysunków budowli antycznych XV i XVI w.

Fresk z kaplicy Sykstyńskiej; fragment historii Mojżesza

Rekonstrukcja architektury antycznej- łuk tryumfalny

MNW, atrybucja Marii Skubiszewskiej, raczej dzieło warsztatowe

Połączenie Koronacji Marii połączone z adoracją Chrystusa, tondo

Botticelli bardzo przeżył rewolucję Savonaroli (opat San Marco, nawoływał do przygotowania się do rychłego Sądu Ostatecznego; znaczna część Florencji przeżyła nawrócenie religijne)- wywoził swoje obrazy o tematyce antycznej i palił pod miastem

Ghirladahio, Florencja 1449-1494, syn złotnika

Duży warsztat, malował wiele fresków; kontynuacją tego warsztatu zajął się syn

U niego uczył się Michał Anioł, nauczył się tam fresku

Katedra florencka

Freski- Nawiedzenie- bogactwo struktury architektoniczne, wspaniała wizyta kobiet odwiedzających położnicę' cytaty z dzieł Donatella w katedrze florenckiej

Przedstawienie donatora w typie nieco podobnym do van Eycka

Podróż Rogera van den Veyden 1450 do Rzymu i Florencji; van Eyck także podróżował do Italii

Obraz dziadek z wnuczkiem

Świecka tematyka; dokładne odwzorowanie postaci- zdiagnozowane jako choroba weneryczna dziadka

Alberti , urodził się na emigracji politycznej poza Florencją

Wysokie funkcje na dworze watykańskim, przejechał znaczną część Europy jako dyplomata; pisał płynnie po łacinie, traktowano jak dzieła antycznye

Wstęp do traktatu o malarstwie

Santa Maria Novella

Fasada całkowicie zasłania kościół gotycki, tworzy marmurową fasadę; umiejętność dekorowania wielkimi barwnymi blokami marmuru- zieleń, biel

Świadome przełamanie gotyckiej struktury, próba równowagi, zmiana podziałów

Jak wszystko, co robił- zaczął, ale nie skończył, zostawił projekt innym do zrealizowania, do lat 80. XV w.?

7.12.2010

Rafael Santi

1483 Urbino- 1520

W Rzymie od 1508 r. do końca życia.

Kopiował wszystkie dzieła i rysunki Leonarda, z którymi miał styczność.

W 1520 Rafael pozostawił bardzo duży warsztat współpracowników.

Autoportret Rafaela?

Skradziony po II wojnie światowej z kolekcji Czartoryskich

Sen rycerza/ Scypion, 1504-1505

Tempera- wczesne dzieła Rafaela

Niewielki format

Obrazy ołtarzowe

Podzielone na dwie części

Koronacja Marii i pusty grób po Wniebowzięciu Marii

Widać na twarzach tradycję Perugino

Zaślubiny Marii i Józefa

Wielka poprawność ze strony przestrzeni, także struktura okrągłej budowli- nawiązanie do niezrealizowanego kościoła Brunelleschiego Santa Maria degli Angeli czy rysunkach budowli Leonarda, obsesja XV i XVI w. na punkcie budowli centralnych

Po 1512 Rafael ma coraz więcej do czynienia z architekturą, także z bazyliką św. Piotra, przy której był pytany o zdanie, jak posiadający kontakty z Leonardem.

Ma powierzone stanowisko powstałe w początkach XVI w. konserwatora zabytków Rzymu. Żadnej władzy, poza tym, że w kilku katakumbach wypalone „Rafael tu był”

Zainteresowanie budowlami antycznymi, formalnie nie pozwalał na totalne niszczenie, jak wcześniej. Jego znajomość kultury antycznej pozwalała na zajmowanie takiego stanowiska.

Sława Rafaela polega na umiejętności podglądania Michała Anioła i innych artystów. Dekoracja sklepienia Sykstyny powstaje w tym samym czasie, kiedy Rafael malował stanze.

Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzciecielem (Madonna Cardelino- szczygiłek)

Z okresu florenckiego- widać dokładnie inspirację Leonardem

Szczygieł symbolem Męki i Zmartwychwstania (czerwone kropeczki), a także płodności- namalował obraz dla przyjaciela na ślub

Dwuznaczność form religijnych

Delikatny krajobraz, jak u Leo, tak samo kształty głów

Złożenie do grobu, 1507

Rodzaj epitafium matki dla syna

Trochę z Perugina, trochę z Michała Anioła, ciało Chrystusa antykizujące- Rafael pod wieloma wpływami

Fresk tryumf Galatei

Formy antyczne, czerpie z reliefów antycznych

Dopiero początek XVI w. odkrywa na nowo Rzym antyczny, w tym samym czasie Michał Anioł wykonuje rzeźbę i chowa ją w piasku w Rzymie- fałszerstwo zostaje odkryte; w tamtych czasach Michał Anioł był najbogatszym artystą- wiele zamówień, pobierał honoraria na poczet dzieła, ale nie wykonywał w końcu prac

Rafael był bardziej rzemieślnikiem- malował portrety papieży- znalazł formułę na ukazanie rzeczywistej władzy papieskiej- nepotyzm

Rzym pojmowany jako nowy Babilon

Wojska Karola V zajmują Rzym, na freskach Rafaela napisy- niech żyje Luter! (nie Rafael to napisał)

Portrety kobiet

Rafael był erotomanem!

Portret fornariny

Nosiła na swoim nagim ramieniu Rafael Pinci

Za pomysłami Baltazara Castiglione (Dworzanin)

W tekście dyskusje między kobietami a mężczyznami na tematy życiowe

Wiele póz, które wymyślił w swoich portretach, powraca. Wszelkie swoje kompozycje zlecał Rafael do skopiowania rytownikom. Znajomość jego sztuki należała do podstawowych elementach kształcenia na całym świecie.

Stanze watykańskie

Zespół apartamentów w obrębie pałacu papieskiego, które szybko utraciły swoją finkcję z powodu chęci zwiedzania- porzucono cały zestaw i otworzono możliwość zwiedzania. Freski są czymś zupełnie nowym- ich jakość, formuła i szybkość wykonania

Szkoła ateńska- Stanza Della Segnatura, do 1512 r.

Wśród filozofów antycznych i współczesnych Rafael pokazuje siebie

Program ikonograficzny- malował warsztat (12-20 osób, kierownictwo Rafaela i przez jakiś czas Giuliano Romano), ale wszystko w ikonografii wymyślił Rafael z pomocą dworu papieskiego; jakby budowla antyczna z dwoma znanymi rzeźbami antycznymi, Arystoteles i Platon i kilkunastu wybitnych matematyków, geometrów, filozofów i postacie współczesne w rogu, łącznie z Rafaelem. Obrona kościoła katolickiego ,jego wiary i tradycji, ukazanie opieki Opatrzności nad papiestwem i obietnicy powrotu zbłąkanych

Również uzupełniającym elementem jest sklepienie (także mozaikowe)- Sąd Salomona, Adam i Ewa, grzech pierworodny, dziesiątki przedstawień związanych z wiedzą i cechami charakteru na sklepieniu krzyżowo-żebrowym

Stanza dell'Heliodoro 1514-1517

Widać, że Rafael poznał już dobrze freski Michała Anioła i ich elementy manierystyczne- wyciągając z nich wnioski Rafael maluje nowatorsko

Uwolnienie św. Piotra- okno musi być zasłonięte, aby można było zobaczyć fresk; trzy epizody przedstawienie- pierwszy- straż na zewnątrz i wewnątrz więzienia, św. Piotr bardzo pilnowany; epizod drugi- pojawienie się w celi anioła- zupełnie inne światło, pochodzące tylko od anioła; epizod trzeci- wyjście anioła z Piotrem przez śpiące straże.

Jeden z najwcześniejszych fresków nokturnowych (wcześniej byli także malarze specjalizujący się w nokturnach)

Stanza z Parnasem

Poeci i pisarze- Homer, Dante, Patrarca, Muzy, Apollin

Fresk dobrze zachowany, nie ma żadnych artystów czy architektów

Proces malarski: od rysunku głów i nieubranego ciała, następnie ubieranie ciała, część rysunków 1:1. Dalej przeprócha na mokry tynk, a na tym szkicu malowane. Te rysunki w części zachowały się, znajdowały się do niedawna w polskich zbiorach, już sprzedane.

Olbrzymi udział warsztatu i bardzo sprawne i szybkie jego działanie- nie było w XVI w. tak sprawnego warsztatu. Każdy miał specjalizację- architekturę, stroje, postaci. Wielki realizm- odejście Rafaela od idealizmu z Urbino, strój i postacie, także tło architektoniczne, bardzo realistyczne

Groteski

(elementy ornamentalne znajdowane XV/XVI w. w grotach, czy np. w pałacu Nerona)

Wyłącznie warsztat- dekoracje korytarzy, loggi

Bardzo dokładna kopia w Ermitażu

Tu także przedstawienia figuralne- była to przestrzeń potraktowana znacznie bardziej swobodnie niż stanze papieskie

Ważne teologicznie i historycznie elementy stanz

Adoracja Ciała Chrystusa na ziemi

Jednoczesne przedstawienie zgromadzenie Apostołów w niebie- nowa koncepcja przestrzeni, rozwój form Rafaela

Kompozycje i struktury zmieniają się u Rafaela, a wszystko prowadzi malowanego od 1517 Przemienienia na Górze Tabor (Transfigurationi)

Jeden z pierwszych wielkich warsztatów malarskich, kolejny taki był dopiero Tycjan i dalej Rubens- bardzo wielka produkcja dzieł, z ogromnym udziałem współpracowników

Michał Anioł- Michaelango (?)

Caprese, 1475- 1564

Ojciec, rzemieślnik, zabraniał mu edukacji artystycznej, do 1508 r., kiedy oddał go do warsztatu Ghirlandahia; potem mówi się, żeby Michał Anioł był w ogrodach Medici, wreszcie błyskawicznie robi karierę artystyczną we Florencji, Rzymie i całej Italii.

Jego uczeń zamalowuje nagie partie Sykstyny- decyzja ojców soboru trydenckiego, a nie papieża- to było w czasie ostatnich miesięcy życia Michała Anioła.

Tak jak Leonardo zaczyna od badania ciała ludzkiego (sekcje zapewne w klasztorze San Marco pod Florencją), nie był badaczem ciała ludzkiego, a starał się jak najszybciej nauczyć tego, jak wygląda ruch mięśni i struktury pod skórą.

Początki

Casa Buonarotti (niedaleko Santa Croce)

Bitwa Lepicitów z Centaurami- relief, bardzo antyklizująca forma na małym kawałku taniego marmuru- bardzo cienki, musiał być płytki relief- nie do końca dopracowane, dzieło porzucone w trakcie pracy- pokazuje słabą technikę młodego artysty (najlepsze poruszone plecy czy kolana, a nie głowy)

Teoria Michała Anioła nonfinito- niekończenie dzieła, pokazanie faktury zamiast wygładzenia z jego dzieł sprzed 1500 r.

Madonna na schodach

Relief, nieukończony i płaski, postaci aniołów- zjeżdżające po poręczy; Madonna karmni Dzieciątko (które tyłem). Problem schodów- problem bardzo płytkiego reliefu.

Dziwny pomysł- inwencja Michała Anioła polega na tym, że wszystko widoczne jest w dwóch formach- Madonna siedząca na pierwszym planie i niezbyt udana próba perspektywy w części schodów i aniołków

Tondo Marii z Dzieciątkiem i szczygłem

Dzieciątko boi się szczygła

Krucyfiks z San Marco i z Neapolu, ok. 1490

Dojrzałe

Pieta watykańska

Nurt mariologii, fundacja francuskiego kardynała z końca XV w., nie dożył realizacji, miała być związana z jego grobowcem, ale za szybko umarł i nie zbudowano go

Sygnatura na przepasce na piersi Marii- odwaga, ale także związane z tradycją Marii nie jako konkretnej matki przeżywającej śmierć syna- umęczone ciało jest pięknie, podobnie jak sama Madonna- podkreślenie piękna relacji.

Madonna ma wielką dziurę w głowie- to nie Michał Anioł biegał wokół rzeźby, a współpracownicy obracali ją korbami, aby mistrz mógł rzeźbić cały czas w tym samym miejscu. Rusztowanie nie byłoby wystarczające do utrzymania mocno uderzającego rzeźbiarza.

Istnieje teza, że szarfa z inskrypcją jest późniejsza, ale jest to raczej niemożliwe, bo nie można było wtedy tak po prostu dodawać elementów.

Rzeźba bardzo miękka i gładka- nie ma struktury pozostawiającej marmur.

Położenie ciała Chrystusa- szeroko rozstawione kolana, odsunięta głowa do tyłu- ciało jest tak połamane, że nie jest już kukiełką jak w tradycji gotyckiej, jednocześnie Maria nie jest większa niż ciało Chrystusa.

Tondo Maria z Dzieciątkiem i Janem Chrzcicielem

Niezwykły ruch chłopców- Jan podaje Chrystusowi szczygiełka, a Jezus się boi

Cienka płyta marmurowa (MA był harpagonem i zawsze oszczędzał, nawet jeśli miał dużo pieniędzy)

Michał Anioł pracował godzinami, nie przerywał rzeźbienia- do tego stopnia, że potem z powodu potu nie mógł z siebie zdjąć ubrania

Rysunek wygnania z raju- na podstawie fresku Masaccia

Przygotowania do niewykonanego pomnika Juliusza II:

W Carrarze MA opisuje i oblicza wartość poszczególnych brył marmuru, pracuje razem z kamieniarzami

Rysował sobie bryły na kartach w wolnym czasie

Żądał spalenia swoich rysunków- chciał uchodzić za rzeźbiarza i malarza, nie za rysownika

Złożenie Chrystusa do grobu

Obraz niedokończony- wydaje się, że MA po prostu sobie nie poradził

Chrystus przepasany, trochę jak trumna, którą spuszcza się do pieczary

Chrystus w pionie, połamany, miało być symetrycznie

Tondo Doni (święta rodzina), ok. 1505

Opisywany w listach

Uznawany za jeden z początkowych elementów manieryzmu

W tle postaci nagich mężczyzn- często MA to stosował. Świetne wykonanie malarsko.

Napięcia barw, niezwykła kompozycja. Chrystus bardzo wysoko, głowy wszystkich członków rodziny bardzo blisko siebie

San Paolo Fuori le Mura

Fragment nagrobka Juliusza II

Projekty 1502-1512- założenie nagrobka wolnostojącego w bazylice św. Piotra z 40 rzeźbami

Rzeźba Mojżesza- dzieło w pełni manierystyczne

Nagrobek Michała Anioła, Santa Croce

Kaplica sykstyńska

Lata 30.- Sąd Ostateczny- nie zwykły fresk: połączenie technik- elementy pastelowe, farb wodnych, nie ma klasycznego fresku (MA nie miał już siły)

Zamówienie namalowania całego sklepienia wcześniej

Pierwsze dwa lata stracone, bo MA nie był specjalistą od fresku

Cappella Paolina, Rzym

Architektura

Przebudowa Kapitolu, 1535

Jedna z najlepszych kompozycji na nowe ustawienie pomnika antycznego

Biblioteka Loreziana, San Lorenzo, lata 40.

Przy kościele Medyceuszy

Wejście:

Inna skala elementów architektonicznych; manierystyczne odmienności

Stopnie ze ślimacznicami

Sama biblioteka:

Prowadzi do następnego wnętrza; skomplikowana posadzka

Nagrobek Medyceuszy

Dzień i Noc, Świt i Zmierzch- niedokończone

Dwukolorowa kompozycja za Brunelleschim, cała kaplica

Największy wkład MA w ścianę ołtarzową

21.12.2010

Kopuła nad bazyliką św. Piotra

Porta Pia, jedna z bram Rzymu

Manierystyczne

Kaplica Medycejska- jej kopuła i rysunek ścian

W części podziemnej kaplicy i w części prezbiterium- rysunki i napisy- atrybucja Michała Anioła lub jego warsztatu

Procesja na pl. Św. Marka- fasada odbudowana po katastrofie na początku XIX w.

Giacopo Bellini ur. 1400, Wenecja

Znany przede wszystkim z rysunków- szczególnie sztyftem, na pergaminie, w dużym formacie- po połowie XV w., bardzo dokładne (British Museum i Luwr)

Kilka poświęconych Władysławowi Warneńczykowi

Giovanni Bellini

Pieta Anielska

Przemienienie na górze Tabor

Sacra Convesatione

Pieta

Wszyscy Bellini ukazywali krajobraz wenecki, łącznie z porami roku.

Także cartellino z sygnaturami- małe karteczki jakby przyklejone do obrazu.

Giovanni miał tytuł malarza portrecisty nadwornego, miał obowiązek wykonywać portrety doży, które potem były kopiowane.

1501 r.- doża Lorenzo… w stroju koronacyjnym

Poświata wokół doży- podobnie było z Damą z Łasiczką, zanim została zamalowana

Także obraz na desce

Wiele z tradycji bizantyńskiej

Grupa Madonn z Dzieciątkiem

Sen Chrystusa- symbol śmierci

Toaleta Wenus

Śpiący Bacchus

Andrea Mantegna 1430 r., pod Parmą, zm. 1506 Mantua

Jego obrazy powstają pod koniec XV w.

Camera Picta, w Palazzo Ducale, 1465-1474

Zwana także Camera dei Sposi- pokój małżonków

Opłakiwanie Chrystusa- Kamień namaszczenia

Duży skrót perspektywiczny, nadający dramatyzmu (Mediolan)

Mantegna poślubił siostrę Giovanni Belliniego i widać wiele związków pomiędzy rodziną Bellinich a Mantegną- niemniej Bellini specjalizowali się w rysunku, malarstwie na desce, a Mantegna swoje największe dzieła wykonał w technice fresku.

Dzieła Mantegny w Mantui

Sufit

4.12.2010

Giorgione; 1477-1510

XV/XVI w. malarstwo na zamówienia- belki małego domu w Castelfranco (miejscowość wenecka)

Bardzo realistyczne odwzorowanie instrumentów muzycznych

Madonna z Dzieciątkiem, Castelfranco

Św. Franciszek i św. Jerzy; fundacja Madonny przez lokalną rodzinę

Duży obraz ołtarzowy, ponad 2 m.

W sumie około 50 obrazów przypisywanych Giorgione, podobnie ok. 20 rysunków jemu przypisywanych

Rysunki dotyczą głównie pejzaży- charakterystyczne dla Wenecji od początku XVI w.- osoba śpiąca

Stara kobieta

Z inskrypcją na karteczce, którą trzyma stara kobieta- coltempo

Często pojawia się u Giorgione tematyka czasu- młodości, starości

Trzech filozofów

Charakterystyczna umowność tytułów

Trzy etapy życia ludzkiego, trzy kultury filozoficzne (Platon, któryś z arabskich filozofów i Arystoteles)- różny stosunek do świata, przestrzeni, która została ukazana

Delikatność podoba się patrycjuszom

Na początku XVI w., kiedy Durer przyjeżdża do Italii- zwraca uwagę na Belliniego, Tycjana jeszcze nie ma. Nie wiedział o istnieniu Giorgione. Giorgione nie był w kategorii malarzy tworzących dla kościołów, a do wnętrz pałacowych, zamkniętych. Inna grupa odbiorców dla Belliniego, Giambologni niż dla Giorgione.

Stroje w Trzech filozofów- charakterystyczne- nie mają ze sobą nic wspólnego. Pokazuje to, że istnieją trzy równoległe sposoby patrzenia na świat. Podobnie trzy różne typy gestów.

Grupa pejzaży z żołnierzem i Cyganem

Burza

Nieduży obraz, znajdujący się w Akademii Weneckiej

Jedna z interpretacji- burza jest postacią Zeusa, mężczyzna na obrazie ma być strażnikiem ukazanej kochanki Zeusa i jej dziecka

Judyta

Aktualnie w Ermitażu

Niedokończone elementy architektoniczne

Rzadko Judyta ukazywana z jedną nagą nogą na głowie zwyciężonego- ukazane bohaterstwo

Po wyjeździe Durera

Scuola (miejce, gdzie spotykają się kupcy z danego regionu, np. Chorwaci, Niemcy itd.)

Scuola … Tedesci - freski na elewacji wykonane przez Giorgione ok. 1507-1509, kończone przez Tycjana; szybko zostały zniszczone

Fragmenty odsłonięte aktualnie na tynku

Mars, Wenus- bogowie antyczni w różnych układach

Śpiąca Wenus

Dziwne- bielizna pościelowa na trawie- dziwactwo symboliki snu (przejściowy stan pomiędzy życiem i śmiercią)

Także przypisywana Tycjanowi

Tycjan, ok. 1485- 1571 (tak jak Giorgione w okresie zarazy)

Istnieje teoria, że późne obrazy Tycjana są najbardziej nowatorskiej, są punktem wyjścia dla malarstwa XX w., poprzez zatarcie konturu

Wszystko, co było do zrabowane z domu Tycjana, zostało skradzione

Wenus z Urbino

Rozmycie, ważne detale

Interpretacje, że jest to przedstawienie kobiety wychodzącej z wdowieństwa- w tle skrzynia z sukniami, służące je wyciągające- przebranie

Hipoteza, że jest to historia Wiktorii Colonna (kolumna symbolizująca nowość życia)

Wiktoria nigdy ponownie nie wyszła za mąż, choć miała liczne propozycje

Wygląd podobny do jednej z kochanek Tycjana

Chodzi o strukturę małżeństwa- jedno się skończyło, drugie się zaczyna

Nagość i przebieranie się

Pościel podobna jak w Wenus Giorgione, tutaj Wenus nie śpi

Bardzo ciemna zielona zasłona

Portret króla Franciszka I

Obraz nie namalowany z oryginału, a z medalu

Zamówiony przez ambasadora francuskiego w Wenecji

Tycjan nie miał możliwości zobaczenia postaci króla

Alegoria miłości

Podobnie jak u Giorgione- zabawa aluzjami treści obrazu

Bardzo późno odkryty w Luwrze na wałku

Bardzo skomplikowany- kilkanaście interpretacji; ważne elementy kwiatowe, symbol zgody- kilkanaście strzał jest trudne do złamania- wiązka strzał symbolizuje zgodę polityczną

Obfitość/ Wiktoria, postać wróżebna

Obraz skracany, potem powiększany, domalowywany

Koncert pasterzy

Dwie nagie kobiety, dwóch dworsko ubranych mężczyzn; muzykują trzy osoby, jedna z kobiet wlewa wodę do sarkofagu antycznego; zwykły pasterz w tle; pejzaż całkowicie wiejski, nie ma struktury ogrodu

Postaci jak u młodego Giorgione

Akty ukazane od tyłu

Malarz republiki- zawsze portretował nowego dożę

Także malarz nadworny Karola V

Portrety architektów i fundatorów

Portret jednego z dożów

Za jego czasów wydarzyło się wiele katastrof- przemycona aluzja- złota kapa doży harmonizuje z kolorami pożaru za oknem; uspokajająca ręka doży

Późniejszy portret doży- zupełnie inna kolorystyka

Charakterystyczna umiejętność Tycjana wybielania tła, która powoduje intensywniejsze wyjście postaci z tła

Pierwsze zacieranie konturu, zacieranie tła

Portret Karola V

Wykonany w Augsburgu, do którego jeździł Tycjan

Cesarz o bardzo surowych obyczajach- kazał się przedstawić w surowej formie, bez korony, niewielki baldachim, oznaką władzy jest głównie zdjęta rękawiczka- ręka do pocałowania

Cud św. Antoniego Padewskiego

Wskrzeszenie dziecka, które wypadło z okna

Fresk, wszystkie głowy na jednym planie- nieudana kompozycja

Ołtarz Wniebowzięcia Marii

Wczesny

Ogromna kompozycja; z każdego punktu kościoła widać układ aniołów

Dbałość o detal- mimo, że postaci są małe, bo są częścią dużej kompozycji, to jednak są bardzo dokładnie namalowane

Kompozycje Tycjana były najczęściej powielane

Bardzo szybko malowane

Karol V na koniu, Prado

Ofiarowanie Marii w Świątyni

Danae

Znów piesek



Wyszukiwarka