Nowożytna powszechna
5.10.2010
Egzamin w czerwcu
Porta del paradiso, Florencja, Ghiberti, ok. 1450
Nie uległy zniszczeniu w czasie powodzi w latach 60.
W każdej kwaterze kilka scen biblijnych
W czasie konkursu pomysł był inny- 1401 rozstrzygnięcie, najważniejszym rywalem Ghibertiego był Bruneleschi
1450- jeszcze sztuka późnogotycka
W XV w.- kierunek rozchodzenia się tendencji- z Italii środkowej do północnej i dalej za Alpy
Z powodu trudności politycznych i finansowych wielu artystów włoskich wyjeżdżało na północ, do Budapesztu czy Krakowa, a nawet do Sztokholmu i Moskwy
Do XVI w. dokonał się wyraźny podział, szczególnie religijnych, sztuka włoska rozprzestrzeniała się w krajach katolickich, uznających papieża
Mafie budowlane- osoby, które walczyły z nowymi włoskimi imigrantami przybywającymi do miast północnych w okresie budowlanym (kto pierwszy, ten lepszy)
W okresie Wrót Raju, sztuka włoska otwiera się na inne środowiska
Do Londynu i Paryża Włosi docierają później niż do Polski
Drugi nurt- od końca XVI w. prawie wszyscy wielcy artyści podróżują do Italii, pracują jako czeladnicy w warsztatach włoskich lub po prostu mieszkają w Italii
Bambociani- środowisko niderlandzkich artystów, którzy zajmowali się głównie zabawą, ale także uczą się sztuki- potem większość z nich wróciła od Niderlandów
We Florencji, Pizie czy Rzymie i tak dzieła sztuki są wyższej jakości niż na północy, bo jednak najlepsi rzemieślnicy pozostali w ojczyźnie i częściej korzystali z tradycji wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej
Nagrobek Bruniego, B. Rossellino ok. 1445
Odnosi się do tradycji antycznej- we Florencji, w odróżnieniu od innych miast włoskich, oglądano wszystko to, co dało się obejrzeć ze sztuki antycznej
Antyczne głównie motywy architektoniczne- pilastry, głowice i fryzy- bardzo dokładnie wykonane
Cokół idealnie skopiowany z tradycji antycznej, podobnie płyta na „tumbie” (wyżej letto- stół, na którym kładło się ciało) czy postać na niej leżąca
Wielka struktura architektoniczna- 5m wysokości- jakby kaplica ku czci zmarłego- jest to element innowacyjny
Herb zmarłego
1564 śmierć Michała Anioła, jego ciało skradzione przez Florentyńczyków i pochowane we Florencji, na jego nagrobku- malarstwo, rzeźba i architektura- wszystkie jego dziedziny biorą udział w tworzeniu tego właśnie nagrobka
Peter Paul Rubens
Ukrywał swoją sztukę
Portret z żoną (pierwszą Isabela Dump?), ok. 1620
Kilka lat po śmierci pierwszej żony, po małżeństwie z Heleną Furmant, Rubens zostaje feudałem, kupuje tytuł szlachecki
Największy producent obrazów w Europie w XVII w.; w 1609 r. Rubens uzyskał od infantów Niderlandów Południowych pozwolenie na nieograniczoną ilość współpracowników- aż do 30 współpracowników na raz- nie podlegał systemowi cechowemu
Rubens fałszował obrazy, spekulował ziemią itd.- temu wszystkiemu zawdzięczał swoją fortunę
Pracowania Rubensa dawała ogromny prestiż
Rubens nie kupował desek od stolarzy antwerpskich, ale z oszczędności kazał robić zlepki z różnych kawałków drewna- na takich materiałach były malowane pejzaże, ale te, które malował dla siebie
1640- śmierć Rubensa, wielka aukcja jego dzieł, kupowali władcy, także Władysław IV
Późne lata 30., portrety- Helena z dziećmi
Żadne z jego dzieci nie zostało artystą, przez wielką karierą finansową (sam Rubens wywodził się z biednej rodziny, jego ojciec był skazany na karę śmierci, matka sama przyjechała do Antwrpii), zakazał dzieciom kariery malarskiej (mieli być feudałami)
Portret Heleny- poza Wenus Pudita, Helena w testamencie kazała go spalić, był to obraz prywatny, obecnie w Wiedniu
ZA TYDZIEŃ NIE MA ZAJĘĆ
19.10.2010
Kwestia określenia trwałości epok
Moment |
1. poł. XIX |
2. poł. XIX |
1. poł. XX |
2. poł. XX |
renesans |
Koniec XV/XVI |
XV/XVI/XVII |
XV/1. poł. XVI |
XV w komórkach |
|
|
|
manieryzm |
|
barok |
XVIII |
|
|
1600 |
|
|
|
|
|
Wawrzyniec Medyceusz zabronił wywożenia sztuki z Florencji
Giovanni de Medici, mauzoleum przy kościele San Lorenzo
Miejsce kultu człowieka; był bankierem
Wielkie dochody z wojny stuletniej
Kosma vecchio de Medici, zm. 1564 r.
1439 sobór we Florencji- unia ortodoksyjno-rzymska, tyle że patriarchowie po powrocie do Moskwy stracili głowy
San Lorenzo we Florencji
XVII w. mauzoleum
Zakrystia vecchia, mauzoleum Medyceuszy zbudowane przez Michała Anioła
Prosta struktura fasady
Oddzielnie kościół katedralny i mauzoleum
Filippo Brunelleschi (1397 Florencja -1446 Florencja)
Syn notariusza, starannie wykształcony
Robił karierę w samorządzie i kształcił się na złotnika (jako poważany człowiek tak musiał), w 1404 został mistrzem złotniczym. Dobre wykształcenie humanistyczne i bardzo dobre matematyczne. Architekt i inżynier, rzeźbiarz i złotnik.
1401 gildia arte dei mercanti … opiekun mauzoleum przy katedrze- ogłoszenie konkursu na drzwi do baptysterium (wcześniejsze z XIV w.)- tematem była prefiguracja śmierci Chrystusa- ofiary Izaaka
1401-1403 relief, Ofiara Izaaka, Brunelleschi
Dzieło niejednorodne, ani gotyckie ani renesansowe; bardzo ważne dla Brunelleschiego, zniechęcił się do rzeźby i złotnictwa po przegranym konkursie
Ponad dwudziestu konkurentów z całej Italii- zachowane dwa dzieła- Lorenzo Ghiberti i Jacopo Della Querte
Ghiberti wygrał najprawdopodobniej dzięki cenie- Brunelleschi stworzył ciężki odlew, bardzo głęboki; Ghiberti stworzył relief dużo płytszy i lżejszy
Potem obrażony Brunelleschi wyjechał do Rzymu i tam poznał ruiny antyczne, a potem zajął się architekturą.
W porównaniu do wcześniejszych reliefów Pisanego
Brak planów, zestawione głowy- nie ma tradycji antycznej, a raczej gotyckie pozy
Hospitale dell'Inoccenti, Florencja
Pierwsze dzieło architektoniczne Brunelleschiego
1417/1419- nieukończone za życia Brunelleschiego
Rodzaj sierocińca, przedszkola i szkoły, szpital dla podrzutków
Wysokie schody oddzielające od placu
Próba uzyskania harmonii, choć wymiary nie są takie, jak antyczne
Mandyliony z dziećmi bardzo mocno owinięte pieluszkami- symbole podrzutka (dzieło warsztatu ceramicznego Della Robbia)
Nieklasyczne formy: złe proporcje kolumn, niezupełnie antyczne głowice kolumn, wyrysowane arkady, nieklasyczne belkowanie, gzymsik i okienka
Widać wczesne formy renesansu, kiedy jeszcze nie za bardzo potrafiono posługiwać się wzorcami antycznym. Niemniej jednak jest to pierwsza taka budowla.
Kopuła katedry
Od 1417, dalej przez cały wiek XV
Dwuczłonowa, zewnętrzna i wewnętrzna, działania w celu największej lekkości w kwestii materiału, budowana bez rusztowania
Bardzo smukłe proporcje (jak łuk gotycki), ale widać dominację form renesansowych; niedokończona, w całkiem niezłym stanie
Luneta zaprojektowana przez Brunelleschiego, ale nie przez niego już zbudowaną
Pierwszy etap budowy Brunelleschi finansował sam
System dekoracji znany we Florencji już w XIV i XV w.- wykładanie wzorów z marmurów, ale nie są to dekoracje średniowieczne; zbudowana z systemu gotyckich łuków, bo trzeba było zamknąć gotycką strukturę katedry
Krucyfiks, przed 1412, przypisywany Brunelleschiemu
Twórca perspektywy widzianej spod katedry w kierunku baptysterium i w drugą stronę- pomoc ze strony znajomości matematyki; przed 1420
Mauzoleum Medyceuszy przy San Lorenzo
Bardzo ostre podziały architektoniczne, rogi artykułowane przylegającymi kanelowanymi pilastrami, wyraźny gzyms wypełniony herbami Medyceuszów
Rzeczywiste grobowce
kopuła ukryta pod zwykłym dachem, a znacznie bardziej poprawną niż w katedrze
dekoracja kopuły ze znakami zodiaku, znak Medyceuszy (tak!)
San Lorenzo i San Spirito, Florencja
całkowite zastosowanie modułu kwadratu
26.10.2010
Massacio a Brunelleschi
Massacio nie rysował na początku szkicu perspektywicznego
Trójca
Szkic przed freskiem- linie wykreślane przepróchą
Santa Maria del Carmine, kaplica Brancacci
Freski poświęcone św. Piotrowi jako jedynemu papieżowi
Po porzuceniu fresków przez Masaccia pracę przejmuje Massolini
Całkowicie zbarokizowana kaplica, zostały trzy ściany z prac tej dwójki, których zresztą nie dokończyli. Powstały kontrowersje na temat tego, co ma być namalowane
Massacio- wygnanie z raju i grosz czynszowy
Grosz czynszowy- bardzo prosty krajobraz, św. Piotr wyjmuje z brzucha rozciętej ryby monetę
1420-1425 wielka zmiana Massacia
Opłakiwanie Chrystusa- złote tło w całości (Massacio musiał malować obrazy ołtarzowe na zamówienia- duży dochód)
Brunelleschi
Santa Maria degli Angeli- kościół nigdy nie zrealizowany przez Brunelleschiego
Podważona atrybucja, ale niemal pewne, że projekt- kaplica Pazzich, realizacja lata 60. i 70. XV w.
Portyk dla rodziny wsparty na kolumnach, ciasne belkowanie, dekoracja ceramiczna i nad tym „wielkie okna” pomiędzy pilastrami- okna tylko dekoracyjne. Okienka okrągłe w tamburze kopuły
Przestrzeń kaplicy- nie ma ołtarzy, ale dekoracja ceramiczna na ścianach- medaliony-płyciny majolikowe (Della Robbia), narożne pilastry (śmieszna 1/4), kanelowanie pilastry, arkada, łuk jak podwójny, jak u Massacia, wypukły gzyms dekorowany także majoliką (dość ciężki)
Żywa architektura- ściany nie są idealnie białe, kamień nie szary, a szaro-beżowy i dodatkowo kolorowa majolika
Porta del Paradiso
Pierwsza kwatera- stworzenie świata, Ewy
Czy można w reliefie dobrze wyrysować strukturę perspektywiczną? Bardzo trudne, większość postaci ma taką samą wielkość, pomimo oddalenia (inaczej musiałyby być miniaturowe, niemożliwe do wyrzeźbienia)
Św. Jan Chrzciciel w ścianie, Florencja
Bracia Rossellini, nagrobek Leonarda Bruniego, Santa Croce we Florencji, 1444
Nawiązanie do tradycji Brunelleschiego- zamknięta przestrzeń bardzo płaskiej, jedynie zasugerowanej kaplicy
Orły apoteozy- symbol przeniesienia duszy do nieba
2.10.2010
Donatello (zm. 1386), Florencja
Figura św. Jerzego
płaskorzeźba Tomasza
campanilla, Santa Maria Maggiore
(aktualnie w Muzeum Della Opera Dell'Duomo)
Jedna z wcześniejszych rzeźb (zwana Łysy)- Prorok
Nagrobek antypapieża Jana XXIII
Bardzo smukła, gotycka struktura, ale oparta na detalu renesansowym
Rzeźba- portret konny kondotiera Gatamelata, 1447-1453
Przed bazyliką św. Antoniego w Padwie
Posąg brązowy, nawet jedna noga konia nie może być poderwana, musi być podparta o kulę
Pomysł ok. 1436
Cokół dziełem warsztatu Donatella- reliefy kamienne na cokole
Pomnik postawiony na cmentarzu
Niezwykły realizm głowy końskiego łba (skóra jest bardzo delikatna, przecinana żyłkami)
Dawid
Było wiele rzeźb Dawida, bardzo popularny temat
Nadzwyczajna umiejętność ukazania Don Juana wpisanego w tradycję biblijną
Istotny kamień i proca- miecz służy wyłącznie do obcięcia głowy, na której stoi Dawid
Dlaczego Dawid? Dlaczego Brutus (także popularny we Florencji)? Bardzo istotny politycznie element- zarówno Brutus, jak i Dawid, zabija tyrana, jednowładcę. Michał Anioł nie ujawniał swojej niezwykłej sympatii dla republiki.
Katedra florencka, chór
Reliefy na froncie balkonu chórowego
Andrea Verrocchio
Malarz i rzeźbiarz, zaczyna we Florencji, w latach 70. przechodzi do zamówień poza miastem
Posąg konny Coleoniego (koniec lat 70., skończony na początku lat 80.), Wenecja, przed bazyliką św. Pawła (mauzoleum Dożów)
Odlew warsztatu weneckiego, projekt dużo, doskonalszy od Donatella, dawniej w miejscu jego umieszczenia był cmentarz, związany z mauzoleum Dożów
Koń stoi na trzech nogach
W testamencie Coleoni zażądał postawienia pomnika na pl. Św. Marka, zostawił bardzo wiele pieniędzy; nie zgodziła się rada miasta
Desiderio da Settignano
Ok. 1430- 1464, twórczość o lat 50.
Pracował tylko 12 lat jako rzeźbiarz w drewnie i kamieniu
Niezwykła charakterystyczna miękkość
Zbiory we Florencji, Luwrze i Waszyngtonie
Santa Croce, Florencja
Nagrobek Carlo Massuppiniego, 1455-1459
Podobne do Rosseliniego, ale więcej elementów dekoracyjnych
Haha, na dole uskrzydlona muszla, bardzo bogata ornamentyka
Muszla- symbol wieczności, skrzydła orła- apoteoza
Sztuka po połowie XV w. przestaje być surowa, a idzie w kierunku bardzo bogatych struktur ornamentalnych
Bardzo istotny, elegancki relief; postać Juliusza Cezara, bardzo delikatny i płytki relief, głęboko rzeźbione jedynie ucho
Wszystko opierało się na doskonałości warsztatu i struktury; bez dobrej konserwacji nie widać jakości dzieł
Relief efeba- dużo głębszy relief, głowa i szczególnie ramię, wychodzi z tła, drugie ramię bardzo delikatnym reliefem
Wiele podobieństw w pracach Sattigamo
Podobieństwo do Brunelleschiego- płaskie systemy kompozycyjne wyrysowane w tle, ale dużo bardziej twórczo potraktowane belkowanie
Tak ja Botticelli w malarstwie, tak Desiderio uważany był za twórcę bardzo słodkiego i delikatnego.
Z kręgu tego rzeźbiarza znane jeszcze 40 dzieł, już po 1500 r.
Dopiero w XV w. pojawiają się rysunki i rzeźby dzieci, z ich właściwymi proporcjami, a nie jako pomniejszeni dorośli.
Trzy posągi Jana Chrzciciela:
Posąg marmurowy
Posąg drewniany polichromowany
Kamienny polichromowany
Bardzo wiele naśladowań Desiderio, znacznie więcej niż Donatella czy Verrocchia
Posąg służącej (bardzo bogate uczesanie i strój)
Relikwiarz hermowy św. ?, drewniany, złocony
Popiersie dziecka w marmurze, roześmiane i drugie poważne
Bardzo dokładna praca, jak rzeźba w wosku, a Desiderio wybierał głównie twarde marmury
Tondo Visconti
(nazwa od kolekcjonera)
Relief z małych Chrystusem i św. Janem Chrzcicielem
Św. Jan Chrzciciel, odlew, dość głęboki relief
Relief św. Hieronim na pustelni
Bardzo delikatny i wyrafinowany relief, płytki
Madonna z Dzieciątkiem, ok. 1561 r.
Madonna ?. ok. 1460
Istnieje od razu rama reliefu z wysuniętą częścią dolną, na której stoi Chrystus, bez nimbu krzyżowego
Tabernakulum Santa Croce, Florencja, ok. 1461 r.
Relief środkowy imitujący wnękę z kasetonami, „na końcu” drzwiczki tabernakulum
Rzeźby Marii i św. Jana Chrzciciela- kandelabry, poniżej jakby ołtarz lub mensa- cokół z reliefem oraz płycinami z motywem kandelabrowym
Na samym szczycie- Dzieciątko adorowane przez aniołów, w reliefie dolnym- adoracja ciała Chrystusa (pieta z Marią i św. Janem)
W pozornym korytarzu dokładnie oddany tympanon w półkole, z Janem Chrzcicielem
Materiał: trzy marmury o niewielkiej różnicy kolorystycznej
Rzeźba św. Jana Chrzciciela- mówi się, że zaczęta przez Desideriego, a skończony przez kogoś innego przez słabą jakość ornamentyki
Twórczość Desideria przechodzi na wiek XVI, szczególnie bogactwo ornamentalne, dekoracyjność
Van Eyck
Ołtarz gandawski
Dolna- bardziej Jan, górna- bardziej Hubert
Hubert zaczął Jan dokończył- wynika z inskrypcji
Przedstawienie tronującego Boga-Ojca ze wszystkimi atrybutami władzy papiesko-cesarskiej
Po bokach- Madonna i św. Piotr
Na dole- adoracja baranka mistycznego- przedstawienie ogromnej przestrzeni, Baranek jako symbol Chrystusa, światło Ducha Świętego- w połączeniu z górną kwaterą tworzy całość Trójcy, warta zauważenia jest nowatorskość połączenia dwóch kwater
Madonna kanclerza Roulin
Namalowany prawdopodobnie w Dijon, aktualnie w Luwrze
W otwartej arkadzie romańskiej, madonna z Dzieciątkiem, piękna otwarta korona (niepełna władza), kanclerz realistycznie patrzy na Madonnę; każdy element ma znaczenie- w kapitelach sceny ST, kanclerz modli się nad księgą, godzinkami, ale podnosi głowę i widzi Madonnę; bardzo realistycznie przedstawiona przestrzeń z płynącą rzeką i mostem- wszędzie ruch, ludzie itd. Faktycznie jest to faktycznie przestrzeń w Szwajcarii, dokładnie taka sama.
Ogromne wyczucie form romańskich
Dosyć dokładnie całą przestrzeń naśladuje w jednym z obrazów van den Leyden
Leonardo 1450-1519
Przeszedł przez warsztat Andrea Verocchio
Chrzest Chrystusa (w warsztacie Verocchia, namalował dwa aniołki według tradycji), lata 70.
Wyjechał do Mediolanu z powodu także swoich problemów moralnych (pedofilii i homoseksualizmu); kilka razy wracał do Mediolanu, pomiędzy podróżami do Rzymu i Florencji
Projekty maszyn wojennych dla Mediolanu
Bitwa pod Angari, Palazzo Vecchio we Florencji, ok. 1504- sieneńsko-florencka; doszło do niej przed narodzeniem Leonarda, techniczna klęska- na środku bitwa o sztandar; fresk nie zachował się, znany jedynie z kopii
Zmieniał technikę w trakcie malowania fresku, spadł
Ostatnia wieczerza w Mediolanie jakoś przetrwała (no no no)
Już od XVI w. powstawały rekonstrukcje Wieczerzy. Na klasztor w czasie II wojny spadła bomba, nie wszystko spadło, bo Włosi wykonali specjalną zabezpieczającą konstrukcję.
Św. Anna Samotrzeć
Połączenie bardzo surowego skalnego pejzażu i niezwykłej słodyczy postaci
Madonna w grocie (2 wersje- Londyn i Luwr)
Krajobraz skalny, bardzo bujny, w kontraście do miękkości postaci
Rafael naśladował Leonarda, jak z resztą wszyscy
Czerń w Damie z łasiczką pochodzi z XVIII w. gdy Czartoryscy nie mogli go kupić
Leonardo pieścił ten obraz w partii szyi, żeby mógł szybciej wyschnąć.
Gronostaj- herb, także symbol księcia, który był nazywany łasicą (pieszczenie)
Mona Lisa- na desce topolowej, bardzo miernej; bardzo źle zachowany obraz
Seria obrazów nagiej i półnagiej Mona Lisy wykonanych przez jego uczniów
23.11.2010
Paulo Ucello (Benotti), 1397-1475
Wielkie znaczenie perspektywy; u Vasariego pojawia się jako witrażysta
Witraż z katedry Florenckiej
Santa Maria Novella- dziedziniec klasztorny Clostro Berne- freski
Tworzenie przestrzeni nie całościowo, a z poszczególnych elementów; wielka drobiazgowość elementów np. koło ratunkowe w Potopie
Dalej katedra florenska, freski
Cykl obrazów dużego formatu na deskach (3,5x2m), seria w różnych muzeach, najwięcej w Uffizi
Obrazy bitew
Gra nieco nieudana, malarstwo nie w pełni renesansowe ze względu na problemy z perspektywą
Muzeum w Urbino
Cykl ze świętymi, bardzo małe obrazy, postaci aniołów i diabłów
Do tego wielki zegar, który jest elementem całości w przestrzeni kościelnej- ozdobiony postaciami 4 Ewangelistów wpisanych w bieg czasu
Św. Jerzy walczący ze smokiem
Ujęcie zupełnie jak opowieść poetycka, zupełnie nie realistyczna; bardziej gotycka niż renesansowa sztuka
Castagno, Florencja, 1421-1457 r. w czasie zarazy, syn chłopa z Castagno
Prawie wszystkie jego dzieła umieszczone w klasztorze św. Apolonii we Florencji
Ostatnia wieczerza
Prawidłowa perspektywa, pomieszczenie jak pudełko
Bardzo stara tradycja przedstawiania ostatniej wieczerzy- Judasz nie może patrzeć na widza, bo mógłby rzucić złe spojrzenie
Kolorowe marmury- były używane w XV w.
Za stołem widać nogi Apostołów- ruchliwość, ukazanie jako rodzaj uczty świeckiej z elementami sakralnymi, ale bardzo subtelnymi
Bardzo poprawna perspektywa w dziełach Castagna
Freski
Wychodzenie z niszy- noga czy ręka, niby w tle architektonicznym, całkowicie renesansowym, ale jednak nie jest w niszy
Związane z tradycją przedstawiania uomini illustri- sławnych ludzi (zarówno kobiet jak i mężczyzn; postaci ST i NT, antycznych, ale też współczesnych)
Tu: portret Filipa Hiszpańskiego - monumentalny, nie poetycki sposób przedstawiania
Sybilla zapowiadająca przyjście Chrystusa
Kondotierzy na ścianie katedry florenckiej- bardzo dokładnie ukazane detale architektoniczne, dokładne ukazanie ruchu- gest ręki, uniesienie nogi końskiej i odwrócenie jego głowy
Kondotier Ucella- dużo spokojniejsze przestawienie; sygnatura artysty, podpis tyczący się przedstawionego (Acudo)
Botticelli (Sandro di Mariano…) 1445 Florencja- 1510
Uczeń Filippo Lippiego (jego syn Filippino Lippi był uczniem Botticellego)
Przeżywał wiele różnych okresów; widać je szczególnie w rysunkach
ilustracje Boskiej Komedii- ponad 60 dużych rysunków
bardzo precyzyjna kreska i umiejętność wyciągnięcia najważniejszych dla rysownika elementów tekstu; nie wszystkie się zachowały, ale zniszczone tylko około 10
siła wizerunków tradycji antycznej zmuszała artystów do portretowania z profilu; oczywiście nie wszystkie
Wenus i śpiący Mars
Założona noga na nogę pojawiała się bardzo często w nagrobkach; głowa odchylona do tyłu
Tło poetyckie
Primavera
Niezgodność form postaci z czasem- pokazane jest późne lato; wytłumaczeniem jest, że postaci odgrywają rodzaj teatru, który rzekomo miał być odgrywany w środowisku neoplatońskim, u Medyceuszy
Narodziny Wenus, ok. 1480
Bardzo delikatna, nierealistyczna struktura; odwrócenie od Masaccia czy Castagna, któ®zy stawiali na realizm
Charakterystyczne dla Botticellego- horyzont nieco powyżej połowy obrazu, postaci oświetlone różnym światłem, niejednorodnym, najważniejsza postać pośrodku
Sąd Midasa (Apelles sądzony)
Antykizacja form i alegoryczne postaci; teatr postaci
Korpus rysunków budowli antycznych XV i XVI w.
Fresk z kaplicy Sykstyńskiej; fragment historii Mojżesza
Rekonstrukcja architektury antycznej- łuk tryumfalny
MNW, atrybucja Marii Skubiszewskiej, raczej dzieło warsztatowe
Połączenie Koronacji Marii połączone z adoracją Chrystusa, tondo
Botticelli bardzo przeżył rewolucję Savonaroli (opat San Marco, nawoływał do przygotowania się do rychłego Sądu Ostatecznego; znaczna część Florencji przeżyła nawrócenie religijne)- wywoził swoje obrazy o tematyce antycznej i palił pod miastem
Ghirladahio, Florencja 1449-1494, syn złotnika
Duży warsztat, malował wiele fresków; kontynuacją tego warsztatu zajął się syn
U niego uczył się Michał Anioł, nauczył się tam fresku
Katedra florencka
Freski- Nawiedzenie- bogactwo struktury architektoniczne, wspaniała wizyta kobiet odwiedzających położnicę' cytaty z dzieł Donatella w katedrze florenckiej
Przedstawienie donatora w typie nieco podobnym do van Eycka
Podróż Rogera van den Veyden 1450 do Rzymu i Florencji; van Eyck także podróżował do Italii
Obraz dziadek z wnuczkiem
Świecka tematyka; dokładne odwzorowanie postaci- zdiagnozowane jako choroba weneryczna dziadka
Alberti , urodził się na emigracji politycznej poza Florencją
Wysokie funkcje na dworze watykańskim, przejechał znaczną część Europy jako dyplomata; pisał płynnie po łacinie, traktowano jak dzieła antycznye
Wstęp do traktatu o malarstwie
Santa Maria Novella
Fasada całkowicie zasłania kościół gotycki, tworzy marmurową fasadę; umiejętność dekorowania wielkimi barwnymi blokami marmuru- zieleń, biel
Świadome przełamanie gotyckiej struktury, próba równowagi, zmiana podziałów
Jak wszystko, co robił- zaczął, ale nie skończył, zostawił projekt innym do zrealizowania, do lat 80. XV w.?
7.12.2010
Rafael Santi
1483 Urbino- 1520
W Rzymie od 1508 r. do końca życia.
Kopiował wszystkie dzieła i rysunki Leonarda, z którymi miał styczność.
W 1520 Rafael pozostawił bardzo duży warsztat współpracowników.
Autoportret Rafaela?
Skradziony po II wojnie światowej z kolekcji Czartoryskich
Sen rycerza/ Scypion, 1504-1505
Tempera- wczesne dzieła Rafaela
Niewielki format
Obrazy ołtarzowe
Podzielone na dwie części
Koronacja Marii i pusty grób po Wniebowzięciu Marii
Widać na twarzach tradycję Perugino
Zaślubiny Marii i Józefa
Wielka poprawność ze strony przestrzeni, także struktura okrągłej budowli- nawiązanie do niezrealizowanego kościoła Brunelleschiego Santa Maria degli Angeli czy rysunkach budowli Leonarda, obsesja XV i XVI w. na punkcie budowli centralnych
Po 1512 Rafael ma coraz więcej do czynienia z architekturą, także z bazyliką św. Piotra, przy której był pytany o zdanie, jak posiadający kontakty z Leonardem.
Ma powierzone stanowisko powstałe w początkach XVI w. konserwatora zabytków Rzymu. Żadnej władzy, poza tym, że w kilku katakumbach wypalone „Rafael tu był”
Zainteresowanie budowlami antycznymi, formalnie nie pozwalał na totalne niszczenie, jak wcześniej. Jego znajomość kultury antycznej pozwalała na zajmowanie takiego stanowiska.
Sława Rafaela polega na umiejętności podglądania Michała Anioła i innych artystów. Dekoracja sklepienia Sykstyny powstaje w tym samym czasie, kiedy Rafael malował stanze.
Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzciecielem (Madonna Cardelino- szczygiłek)
Z okresu florenckiego- widać dokładnie inspirację Leonardem
Szczygieł symbolem Męki i Zmartwychwstania (czerwone kropeczki), a także płodności- namalował obraz dla przyjaciela na ślub
Dwuznaczność form religijnych
Delikatny krajobraz, jak u Leo, tak samo kształty głów
Złożenie do grobu, 1507
Rodzaj epitafium matki dla syna
Trochę z Perugina, trochę z Michała Anioła, ciało Chrystusa antykizujące- Rafael pod wieloma wpływami
Fresk tryumf Galatei
Formy antyczne, czerpie z reliefów antycznych
Dopiero początek XVI w. odkrywa na nowo Rzym antyczny, w tym samym czasie Michał Anioł wykonuje rzeźbę i chowa ją w piasku w Rzymie- fałszerstwo zostaje odkryte; w tamtych czasach Michał Anioł był najbogatszym artystą- wiele zamówień, pobierał honoraria na poczet dzieła, ale nie wykonywał w końcu prac
Rafael był bardziej rzemieślnikiem- malował portrety papieży- znalazł formułę na ukazanie rzeczywistej władzy papieskiej- nepotyzm
Rzym pojmowany jako nowy Babilon
Wojska Karola V zajmują Rzym, na freskach Rafaela napisy- niech żyje Luter! (nie Rafael to napisał)
Portrety kobiet
Rafael był erotomanem!
Portret fornariny
Nosiła na swoim nagim ramieniu Rafael Pinci
Za pomysłami Baltazara Castiglione (Dworzanin)
W tekście dyskusje między kobietami a mężczyznami na tematy życiowe
Wiele póz, które wymyślił w swoich portretach, powraca. Wszelkie swoje kompozycje zlecał Rafael do skopiowania rytownikom. Znajomość jego sztuki należała do podstawowych elementach kształcenia na całym świecie.
Stanze watykańskie
Zespół apartamentów w obrębie pałacu papieskiego, które szybko utraciły swoją finkcję z powodu chęci zwiedzania- porzucono cały zestaw i otworzono możliwość zwiedzania. Freski są czymś zupełnie nowym- ich jakość, formuła i szybkość wykonania
Szkoła ateńska- Stanza Della Segnatura, do 1512 r.
Wśród filozofów antycznych i współczesnych Rafael pokazuje siebie
Program ikonograficzny- malował warsztat (12-20 osób, kierownictwo Rafaela i przez jakiś czas Giuliano Romano), ale wszystko w ikonografii wymyślił Rafael z pomocą dworu papieskiego; jakby budowla antyczna z dwoma znanymi rzeźbami antycznymi, Arystoteles i Platon i kilkunastu wybitnych matematyków, geometrów, filozofów i postacie współczesne w rogu, łącznie z Rafaelem. Obrona kościoła katolickiego ,jego wiary i tradycji, ukazanie opieki Opatrzności nad papiestwem i obietnicy powrotu zbłąkanych
Również uzupełniającym elementem jest sklepienie (także mozaikowe)- Sąd Salomona, Adam i Ewa, grzech pierworodny, dziesiątki przedstawień związanych z wiedzą i cechami charakteru na sklepieniu krzyżowo-żebrowym
Stanza dell'Heliodoro 1514-1517
Widać, że Rafael poznał już dobrze freski Michała Anioła i ich elementy manierystyczne- wyciągając z nich wnioski Rafael maluje nowatorsko
Uwolnienie św. Piotra- okno musi być zasłonięte, aby można było zobaczyć fresk; trzy epizody przedstawienie- pierwszy- straż na zewnątrz i wewnątrz więzienia, św. Piotr bardzo pilnowany; epizod drugi- pojawienie się w celi anioła- zupełnie inne światło, pochodzące tylko od anioła; epizod trzeci- wyjście anioła z Piotrem przez śpiące straże.
Jeden z najwcześniejszych fresków nokturnowych (wcześniej byli także malarze specjalizujący się w nokturnach)
Stanza z Parnasem
Poeci i pisarze- Homer, Dante, Patrarca, Muzy, Apollin
Fresk dobrze zachowany, nie ma żadnych artystów czy architektów
Proces malarski: od rysunku głów i nieubranego ciała, następnie ubieranie ciała, część rysunków 1:1. Dalej przeprócha na mokry tynk, a na tym szkicu malowane. Te rysunki w części zachowały się, znajdowały się do niedawna w polskich zbiorach, już sprzedane.
Olbrzymi udział warsztatu i bardzo sprawne i szybkie jego działanie- nie było w XVI w. tak sprawnego warsztatu. Każdy miał specjalizację- architekturę, stroje, postaci. Wielki realizm- odejście Rafaela od idealizmu z Urbino, strój i postacie, także tło architektoniczne, bardzo realistyczne
Groteski
(elementy ornamentalne znajdowane XV/XVI w. w grotach, czy np. w pałacu Nerona)
Wyłącznie warsztat- dekoracje korytarzy, loggi
Bardzo dokładna kopia w Ermitażu
Tu także przedstawienia figuralne- była to przestrzeń potraktowana znacznie bardziej swobodnie niż stanze papieskie
Ważne teologicznie i historycznie elementy stanz
Adoracja Ciała Chrystusa na ziemi
Jednoczesne przedstawienie zgromadzenie Apostołów w niebie- nowa koncepcja przestrzeni, rozwój form Rafaela
Kompozycje i struktury zmieniają się u Rafaela, a wszystko prowadzi malowanego od 1517 Przemienienia na Górze Tabor (Transfigurationi)
Jeden z pierwszych wielkich warsztatów malarskich, kolejny taki był dopiero Tycjan i dalej Rubens- bardzo wielka produkcja dzieł, z ogromnym udziałem współpracowników
Michał Anioł- Michaelango (?)
Caprese, 1475- 1564
Ojciec, rzemieślnik, zabraniał mu edukacji artystycznej, do 1508 r., kiedy oddał go do warsztatu Ghirlandahia; potem mówi się, żeby Michał Anioł był w ogrodach Medici, wreszcie błyskawicznie robi karierę artystyczną we Florencji, Rzymie i całej Italii.
Jego uczeń zamalowuje nagie partie Sykstyny- decyzja ojców soboru trydenckiego, a nie papieża- to było w czasie ostatnich miesięcy życia Michała Anioła.
Tak jak Leonardo zaczyna od badania ciała ludzkiego (sekcje zapewne w klasztorze San Marco pod Florencją), nie był badaczem ciała ludzkiego, a starał się jak najszybciej nauczyć tego, jak wygląda ruch mięśni i struktury pod skórą.
Początki
Casa Buonarotti (niedaleko Santa Croce)
Bitwa Lepicitów z Centaurami- relief, bardzo antyklizująca forma na małym kawałku taniego marmuru- bardzo cienki, musiał być płytki relief- nie do końca dopracowane, dzieło porzucone w trakcie pracy- pokazuje słabą technikę młodego artysty (najlepsze poruszone plecy czy kolana, a nie głowy)
Teoria Michała Anioła nonfinito- niekończenie dzieła, pokazanie faktury zamiast wygładzenia z jego dzieł sprzed 1500 r.
Madonna na schodach
Relief, nieukończony i płaski, postaci aniołów- zjeżdżające po poręczy; Madonna karmni Dzieciątko (które tyłem). Problem schodów- problem bardzo płytkiego reliefu.
Dziwny pomysł- inwencja Michała Anioła polega na tym, że wszystko widoczne jest w dwóch formach- Madonna siedząca na pierwszym planie i niezbyt udana próba perspektywy w części schodów i aniołków
Tondo Marii z Dzieciątkiem i szczygłem
Dzieciątko boi się szczygła
Krucyfiks z San Marco i z Neapolu, ok. 1490
Dojrzałe
Pieta watykańska
Nurt mariologii, fundacja francuskiego kardynała z końca XV w., nie dożył realizacji, miała być związana z jego grobowcem, ale za szybko umarł i nie zbudowano go
Sygnatura na przepasce na piersi Marii- odwaga, ale także związane z tradycją Marii nie jako konkretnej matki przeżywającej śmierć syna- umęczone ciało jest pięknie, podobnie jak sama Madonna- podkreślenie piękna relacji.
Madonna ma wielką dziurę w głowie- to nie Michał Anioł biegał wokół rzeźby, a współpracownicy obracali ją korbami, aby mistrz mógł rzeźbić cały czas w tym samym miejscu. Rusztowanie nie byłoby wystarczające do utrzymania mocno uderzającego rzeźbiarza.
Istnieje teza, że szarfa z inskrypcją jest późniejsza, ale jest to raczej niemożliwe, bo nie można było wtedy tak po prostu dodawać elementów.
Rzeźba bardzo miękka i gładka- nie ma struktury pozostawiającej marmur.
Położenie ciała Chrystusa- szeroko rozstawione kolana, odsunięta głowa do tyłu- ciało jest tak połamane, że nie jest już kukiełką jak w tradycji gotyckiej, jednocześnie Maria nie jest większa niż ciało Chrystusa.
Tondo Maria z Dzieciątkiem i Janem Chrzcicielem
Niezwykły ruch chłopców- Jan podaje Chrystusowi szczygiełka, a Jezus się boi
Cienka płyta marmurowa (MA był harpagonem i zawsze oszczędzał, nawet jeśli miał dużo pieniędzy)
Michał Anioł pracował godzinami, nie przerywał rzeźbienia- do tego stopnia, że potem z powodu potu nie mógł z siebie zdjąć ubrania
Rysunek wygnania z raju- na podstawie fresku Masaccia
Przygotowania do niewykonanego pomnika Juliusza II:
W Carrarze MA opisuje i oblicza wartość poszczególnych brył marmuru, pracuje razem z kamieniarzami
Rysował sobie bryły na kartach w wolnym czasie
Żądał spalenia swoich rysunków- chciał uchodzić za rzeźbiarza i malarza, nie za rysownika
Złożenie Chrystusa do grobu
Obraz niedokończony- wydaje się, że MA po prostu sobie nie poradził
Chrystus przepasany, trochę jak trumna, którą spuszcza się do pieczary
Chrystus w pionie, połamany, miało być symetrycznie
Tondo Doni (święta rodzina), ok. 1505
Opisywany w listach
Uznawany za jeden z początkowych elementów manieryzmu
W tle postaci nagich mężczyzn- często MA to stosował. Świetne wykonanie malarsko.
Napięcia barw, niezwykła kompozycja. Chrystus bardzo wysoko, głowy wszystkich członków rodziny bardzo blisko siebie
San Paolo Fuori le Mura
Fragment nagrobka Juliusza II
Projekty 1502-1512- założenie nagrobka wolnostojącego w bazylice św. Piotra z 40 rzeźbami
Rzeźba Mojżesza- dzieło w pełni manierystyczne
Nagrobek Michała Anioła, Santa Croce
Kaplica sykstyńska
Lata 30.- Sąd Ostateczny- nie zwykły fresk: połączenie technik- elementy pastelowe, farb wodnych, nie ma klasycznego fresku (MA nie miał już siły)
Zamówienie namalowania całego sklepienia wcześniej
Pierwsze dwa lata stracone, bo MA nie był specjalistą od fresku
Cappella Paolina, Rzym
Architektura
Przebudowa Kapitolu, 1535
Jedna z najlepszych kompozycji na nowe ustawienie pomnika antycznego
Biblioteka Loreziana, San Lorenzo, lata 40.
Przy kościele Medyceuszy
Wejście:
Inna skala elementów architektonicznych; manierystyczne odmienności
Stopnie ze ślimacznicami
Sama biblioteka:
Prowadzi do następnego wnętrza; skomplikowana posadzka
Nagrobek Medyceuszy
Dzień i Noc, Świt i Zmierzch- niedokończone
Dwukolorowa kompozycja za Brunelleschim, cała kaplica
Największy wkład MA w ścianę ołtarzową
21.12.2010
Kopuła nad bazyliką św. Piotra
Porta Pia, jedna z bram Rzymu
Manierystyczne
Kaplica Medycejska- jej kopuła i rysunek ścian
W części podziemnej kaplicy i w części prezbiterium- rysunki i napisy- atrybucja Michała Anioła lub jego warsztatu
Procesja na pl. Św. Marka- fasada odbudowana po katastrofie na początku XIX w.
Giacopo Bellini ur. 1400, Wenecja
Znany przede wszystkim z rysunków- szczególnie sztyftem, na pergaminie, w dużym formacie- po połowie XV w., bardzo dokładne (British Museum i Luwr)
Kilka poświęconych Władysławowi Warneńczykowi
Giovanni Bellini
Pieta Anielska
Przemienienie na górze Tabor
Sacra Convesatione
Pieta
Wszyscy Bellini ukazywali krajobraz wenecki, łącznie z porami roku.
Także cartellino z sygnaturami- małe karteczki jakby przyklejone do obrazu.
Giovanni miał tytuł malarza portrecisty nadwornego, miał obowiązek wykonywać portrety doży, które potem były kopiowane.
1501 r.- doża Lorenzo… w stroju koronacyjnym
Poświata wokół doży- podobnie było z Damą z Łasiczką, zanim została zamalowana
Także obraz na desce
Wiele z tradycji bizantyńskiej
Grupa Madonn z Dzieciątkiem
Sen Chrystusa- symbol śmierci
Toaleta Wenus
Śpiący Bacchus
Andrea Mantegna 1430 r., pod Parmą, zm. 1506 Mantua
Jego obrazy powstają pod koniec XV w.
Camera Picta, w Palazzo Ducale, 1465-1474
Zwana także Camera dei Sposi- pokój małżonków
Opłakiwanie Chrystusa- Kamień namaszczenia
Duży skrót perspektywiczny, nadający dramatyzmu (Mediolan)
Mantegna poślubił siostrę Giovanni Belliniego i widać wiele związków pomiędzy rodziną Bellinich a Mantegną- niemniej Bellini specjalizowali się w rysunku, malarstwie na desce, a Mantegna swoje największe dzieła wykonał w technice fresku.
Dzieła Mantegny w Mantui
Sufit
4.12.2010
Giorgione; 1477-1510
XV/XVI w. malarstwo na zamówienia- belki małego domu w Castelfranco (miejscowość wenecka)
Bardzo realistyczne odwzorowanie instrumentów muzycznych
Madonna z Dzieciątkiem, Castelfranco
Św. Franciszek i św. Jerzy; fundacja Madonny przez lokalną rodzinę
Duży obraz ołtarzowy, ponad 2 m.
W sumie około 50 obrazów przypisywanych Giorgione, podobnie ok. 20 rysunków jemu przypisywanych
Rysunki dotyczą głównie pejzaży- charakterystyczne dla Wenecji od początku XVI w.- osoba śpiąca
Stara kobieta
Z inskrypcją na karteczce, którą trzyma stara kobieta- coltempo
Często pojawia się u Giorgione tematyka czasu- młodości, starości
Trzech filozofów
Charakterystyczna umowność tytułów
Trzy etapy życia ludzkiego, trzy kultury filozoficzne (Platon, któryś z arabskich filozofów i Arystoteles)- różny stosunek do świata, przestrzeni, która została ukazana
Delikatność podoba się patrycjuszom
Na początku XVI w., kiedy Durer przyjeżdża do Italii- zwraca uwagę na Belliniego, Tycjana jeszcze nie ma. Nie wiedział o istnieniu Giorgione. Giorgione nie był w kategorii malarzy tworzących dla kościołów, a do wnętrz pałacowych, zamkniętych. Inna grupa odbiorców dla Belliniego, Giambologni niż dla Giorgione.
Stroje w Trzech filozofów- charakterystyczne- nie mają ze sobą nic wspólnego. Pokazuje to, że istnieją trzy równoległe sposoby patrzenia na świat. Podobnie trzy różne typy gestów.
Grupa pejzaży z żołnierzem i Cyganem
Burza
Nieduży obraz, znajdujący się w Akademii Weneckiej
Jedna z interpretacji- burza jest postacią Zeusa, mężczyzna na obrazie ma być strażnikiem ukazanej kochanki Zeusa i jej dziecka
Judyta
Aktualnie w Ermitażu
Niedokończone elementy architektoniczne
Rzadko Judyta ukazywana z jedną nagą nogą na głowie zwyciężonego- ukazane bohaterstwo
Po wyjeździe Durera
Scuola (miejce, gdzie spotykają się kupcy z danego regionu, np. Chorwaci, Niemcy itd.)
Scuola … Tedesci - freski na elewacji wykonane przez Giorgione ok. 1507-1509, kończone przez Tycjana; szybko zostały zniszczone
Fragmenty odsłonięte aktualnie na tynku
Mars, Wenus- bogowie antyczni w różnych układach
Śpiąca Wenus
Dziwne- bielizna pościelowa na trawie- dziwactwo symboliki snu (przejściowy stan pomiędzy życiem i śmiercią)
Także przypisywana Tycjanowi
Tycjan, ok. 1485- 1571 (tak jak Giorgione w okresie zarazy)
Istnieje teoria, że późne obrazy Tycjana są najbardziej nowatorskiej, są punktem wyjścia dla malarstwa XX w., poprzez zatarcie konturu
Wszystko, co było do zrabowane z domu Tycjana, zostało skradzione
Wenus z Urbino
Rozmycie, ważne detale
Interpretacje, że jest to przedstawienie kobiety wychodzącej z wdowieństwa- w tle skrzynia z sukniami, służące je wyciągające- przebranie
Hipoteza, że jest to historia Wiktorii Colonna (kolumna symbolizująca nowość życia)
Wiktoria nigdy ponownie nie wyszła za mąż, choć miała liczne propozycje
Wygląd podobny do jednej z kochanek Tycjana
Chodzi o strukturę małżeństwa- jedno się skończyło, drugie się zaczyna
Nagość i przebieranie się
Pościel podobna jak w Wenus Giorgione, tutaj Wenus nie śpi
Bardzo ciemna zielona zasłona
Portret króla Franciszka I
Obraz nie namalowany z oryginału, a z medalu
Zamówiony przez ambasadora francuskiego w Wenecji
Tycjan nie miał możliwości zobaczenia postaci króla
Alegoria miłości
Podobnie jak u Giorgione- zabawa aluzjami treści obrazu
Bardzo późno odkryty w Luwrze na wałku
Bardzo skomplikowany- kilkanaście interpretacji; ważne elementy kwiatowe, symbol zgody- kilkanaście strzał jest trudne do złamania- wiązka strzał symbolizuje zgodę polityczną
Obfitość/ Wiktoria, postać wróżebna
Obraz skracany, potem powiększany, domalowywany
Koncert pasterzy
Dwie nagie kobiety, dwóch dworsko ubranych mężczyzn; muzykują trzy osoby, jedna z kobiet wlewa wodę do sarkofagu antycznego; zwykły pasterz w tle; pejzaż całkowicie wiejski, nie ma struktury ogrodu
Postaci jak u młodego Giorgione
Akty ukazane od tyłu
Malarz republiki- zawsze portretował nowego dożę
Także malarz nadworny Karola V
Portrety architektów i fundatorów
Portret jednego z dożów
Za jego czasów wydarzyło się wiele katastrof- przemycona aluzja- złota kapa doży harmonizuje z kolorami pożaru za oknem; uspokajająca ręka doży
Późniejszy portret doży- zupełnie inna kolorystyka
Charakterystyczna umiejętność Tycjana wybielania tła, która powoduje intensywniejsze wyjście postaci z tła
Pierwsze zacieranie konturu, zacieranie tła
Portret Karola V
Wykonany w Augsburgu, do którego jeździł Tycjan
Cesarz o bardzo surowych obyczajach- kazał się przedstawić w surowej formie, bez korony, niewielki baldachim, oznaką władzy jest głównie zdjęta rękawiczka- ręka do pocałowania
Cud św. Antoniego Padewskiego
Wskrzeszenie dziecka, które wypadło z okna
Fresk, wszystkie głowy na jednym planie- nieudana kompozycja
Ołtarz Wniebowzięcia Marii
Wczesny
Ogromna kompozycja; z każdego punktu kościoła widać układ aniołów
Dbałość o detal- mimo, że postaci są małe, bo są częścią dużej kompozycji, to jednak są bardzo dokładnie namalowane
Kompozycje Tycjana były najczęściej powielane
Bardzo szybko malowane
Karol V na koniu, Prado
Ofiarowanie Marii w Świątyni
Danae
Znów piesek