Krzysztof Burak Gorzów Wlkp., 08 marca 2004 r.

nauczyciel przyrody SP-13

w Gorzowie Wlkp.

W pomyślnym nauczaniu przyrody w szkole podstawowej, ogromną rolę odgrywają doświadczenia i eksperymenty. Nauczyciel tego przedmiotu powinien mieć nie tylko wszechstronną wiedzę z zakresu wszystkich przedmiotów matematyczno - przyrodniczych, ale co moim zdaniem najważniejsze, powinien umiejętnie łączyć posiadany zasób wiadomości tak, aby całościowo analizować i wyjaśniać dzieciom spotykane wokół zjawiska. W razie konieczności, nauczyciel powinien samodzielnie zaprojektować lub nawet wykonać (najlepiej razem z uczniami) odpowiednie przyrządy i pomoce.

Stąd lekcje przyrody powinny być zajęciami jak najbardziej aktywnymi. Na ile jest to możliwe, doświadczenia i eksperymenty powinny towarzyszyć dziecku jak najczęściej. Dzieci pragną doświadczeń, uwielbiają jak same odkryją coś nowego. Jednymi z wielu takich zajęć są te, na których można wykonać proste doświadczenia chemiczne. Oczywiście ze zrozumiałych względów nie powinno pokazywać się dzieciom takich chemicznych „sztuczek”, które naraziłyby je w jakikolwiek sposób na niebezpieczeństwo lub przez zwykłą ciekawość zmuszały do niekontrolowanego naśladownictwa. Dlatego eksperymentowanie na przyrodzie musi odbywać się pod kontrolą nauczyciela i tylko tam, gdzie jest to powiązane z treściami nauczania.

Jako wieloletni praktyk nauczania chemii, chciałbym przedstawić poniżej opracowany przeze mnie na podstawie programu nauczania „WIKING” wykaz tych lekcji przyrody w klasach IV - VI, na których można byłoby wykonać proste doświadczenia, czy eksperymenty chemiczne:

WYBRANE TEMATY LEKCJI PRZYRODY Z WYKORZYSTANIEM ELEMENTÓW NAUCZANIA CHEMII,

OPRACOWANE NA PODSTAWIE PROGRAMU NAUCZANIA PRZEDMIOTU „PRZYRODA”

DLA KLAS IV, V, VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ WYDAWNICTWA EDUKACYJNEGO „WIKING”

KLASA IV

Moduł

Nr lekcji

Temat lekcji

Propozycje doświadczeń, pokazy, eksperymenty

Uwagi, spostrzeżenia

ŚRODOWISKO NAJBLIŻSZEJ OKOLICY: SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I ICH WYKORZYSTANIE.

5. 6. 7-8 9-10

Naturalne składniki środowiska. Jak ludzie naszego regionu wykorzystują zasoby przyrody? Jak zmieniamy środowisko naszego życia? Co możemy zrobić, aby nasze środowisko było czyściejsze, ładniejsze, zdrowsze?

1. Poznajemy różnice w wyglądzie nieożywionych składników krajobrazu, przypominamy podstawowe pojęcia organoleptyczne takie jak stan skupienia, barwa, zapach. Pokaz wybranych minerałów. 1. Pokaz wody, ropy naftowej, próbek gleb - czym się różnią, jakie mają znaczenie i zastosowanie w życiu codziennym. 1. Badanie stopnia zanieczyszczenia powietrza z wykorzystaniem taśmy klejącej. 2. Pokaz wpływu zanieczyszczeń ciekłych na pióra ptaków (detergenty, oleje, ropa naftowa). 3. Palność i jej skutki. 4. Efekt cieplarniany - doświadczenia z CO2, pokaz właściwości tego gazu. 1. Filtrowanie zanieczyszczeń - doświadczenia wykonywane przez uczniów. Budowa filtra wielowarstwowego, np. na zajęciach koła przyrodniczego. 2. Śmieci i ich segregacja - podział na substancje sztuczne i naturalne, przyjazne środowisku i szkodliwe.

Kształtowanie spostrzegawczości, percepcji wizualnej uczniów. Dostrzeganie znaczenia bogactw naturalnych dla rozwoju naszego regionu. Wprowadzanie pojęć: mieszanina, lepkość. Zagrożenia środowiska, wpływ zanieczyszczeń na środowisko naturalne. Zastosowanie praktyczne filtrów. Znaczenie recyclingu.

ŚRODOWISKO NAJBLIŻSZEJ OKOLICY: ODDZIAŁYWANIA W PRZYRODZIE.

11. 13. 14.

Poznajemy różne substancje z naszego otoczenia. Jak oddziałują magnesy? Obserwujemy zjawisko elektryzowania się ciał.

1. Poznajemy substancje wokół nas, dokonujemy ich podziału, klasyfikujemy je pod względem ich własności, np.: twarde - kruche, plastyczne - sprężyste, przezroczyste - nieprzezroczyste, zapachowe - bezzapachowe, barwne - bezbarwne. 1. Pokaz różnych metali i badanie ich przyciągania przez magnes. 2. Wykorzystanie magnesu do oddzielania np. mieszaniny żelaza i siarki. 1. Czy iskra elektryczna może być przyczyną pożaru? Pokaz wybuchu mieszaniny wodoru z tlenem.

Wprowadzenie pojęć: ciało i substancja. Opisywanie organoleptycznych właściwości substancji (poza smakiem!). Substancje niebezpieczne. Podział substancji na metale i niemetale, wprowadzenie pojęcia: pierwiastek chemiczny. Znaczenie pierwiastków w przyrodzie. Uświadomienie stopnia zagrożenia pożarowego w różnych miejscach i sytuacjach.

ŚRODOWISKO NASZEJ OKOLICY: CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE I ICH ODDZIAŁYWANIE NA ROZWÓJ ROŚLIN.

28.

Czy rośliny oddychają?

1. Co to jest dwutlenek węgla? Wykrywanie obecności CO2 wytwarzanego przez roślinę za pomocą wody wapiennej. 2. Wykrywanie CO2 w powietrzu wydychanym przez człowieka - porównywanie, wyciąganie wniosków z doświadczeń. 2. Tlen - jeden z pierwiastków warunkujących życie na Ziemi. Otrzymywanie i badanie właściwości tlenu.

Związek chemiczny, a substancja prosta. Dostrzeganie różnic pomiędzy nimi. Uświadomienie uczniom, że większość organizmów, zarówno roślinnych, jak i zwierzęcych wykorzystuje tlen w procesie oddychania.

MÓJ ORGANIZM: JAK ZAPEWNIĆ PRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA?

38. 41.

Po co ludzie się odżywiają? Jak nasz organizm wytwarza energię?

1. Klasyfikacja składników odżywczych z ich demonstracją przez uczniów. Pokaz modeli cząsteczek związków chemicznych o złożonej strukturze. 1. Analiza diagramów składu powietrza wdychanego i wydychanego. 2. Wykrywanie % zawartości tlenu w powietrzu atmosferycznym (1/5 objętości).

Uświadomienie stopnia złożoności budowy związków występujących w środowisku naturalnym. Rola składników odżywczych dla prawidłowego rozwoju każdego organizmu. Kształtowanie właściwego wyciągania wniosków.

MÓJ ORGANIZM: UCZYMY SIĘ BEZPIECZNIE KORZYSTAĆ Z URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH.

54.

Badamy przewodnictwo elektryczne różnych substancji.

1. Pokaz przepływu prądu elektrycznego przez wodę destylowaną i przez wodny roztwór soli.

Uświadomienie zagrożenia posługiwania się niektórymi urządzeniami elektrycznymi, np. suszarką, maszynką do golenia w miejscach o dużej zawartości pary wodnej.

POGODA I OBSERWACJE METEOROLOGICZNE: SKŁADNIKI POGODY. WSPÓŁZALEŻNOŚCI MIĘDZY SKŁADNIKAMI POGODY. PROGNOZA.

72-73. 75. 81.

Obserwujemy rozszerzalność ciał pod wpływem zmian temperatury Trzy stany skupienia wody. Współzależności między składnikami pogody.

1. Pokaz różnego typu termometrów. Mierzenie temperatury cieczy oraz powietrza. 1. Badanie i opisywanie właściwości wody w stanie stałym, ciekłym i gazowym. Obserwacja zachodzących zmian. 2. Jak wykryć parę wodną w powietrzu? 3. Czy lód pływa? Doświadczenie z dużą bryłką lodu imitującą górę lodową. 1. Pokaz działania wody na kryształ rozpuszczalnej soli.

Znaczenie zjawiska rozszerzalności cieplnej w życiu codziennym i technice. Umiejętność określenia dokładności pomiaru. Wprowadzenie pojęcia: higroskopijność. Umiejętność podawania przykładów substancji w różnych stanach skupienia. Wpływ zmian stanu skupienia wody na życie organizmów. Wpływ czynników klimatycznych na naturalne składniki krajobrazu. Erozja.

Na podstawie programu nauczania przyrody Wydawnictwa „WIKING”, pracował: Krzysztof Burak

KLASA V

Moduł	Nr lekcji		Temat lekcji		Propozycje doświadczeń, pokazy, eksperymenty						Uwagi, spostrzeżenia
WŁAŚCIWOŚCI SUBSTANCJI W RÓŻNYCH STANACH SKUPIENIA.	1. 2. 3. 4.		Właściwości cieczy. Właściwości ciał stałych. Właściwości gazów. Wszechobecna woda.		1. Pokaz różnych cieczy. Wskazywanie organoleptycznych różnic pomiędzy nimi. 2. Badanie zachowania się cieczy w różnych naczyniach - wykazanie braku stałego kształtu jako wspólne podobieństwo wszystkich cieczy. 3. Wykazanie braku ściśliwości cieczy za pomocą strzykawki. 4. Obserwowanie i opisywanie powierzchni swobodnej. 1. Dostrzeganie i opisywanie własności mechanicznych różnych ciał stałych występujących w warunkach naturalnych oraz w najbliższym otoczeniu. 2. Badanie objętości ciała stałego o nieregularnym kształcie. 1. Jak można stwierdzić, że powietrze istnieje? Napełnianie balonu pompką rowerową. 2. Badanie ściśliwości gazu na przykładzie powietrza. 3. Nie wszystkie gazy są jednakowe - pokaz przelewania CO2. 4. Czy w zamkniętym zbiorniku z gazem ciśnienie jest wszędzie jednakowe? Doświadczenie z napełnianiem balonika w ażurowej, sztywnej obudowie. 1. Wykrywamy wodę w glebie - ogrzewanie próbki suchej i wilgotnej gleby w probówce. 2. Czy minerały mogą zawierać wodę? Doświadczenie z prażeniem gipsu. 3. Wykrywanie wody w powietrzu atmosferycznym (skraplanie na zimnym naczyniu). 4. Wykrywanie wody w powietrzu wydychanym (próba z lusterkiem). 5. Jak wykryć wodę w roślinie? Prażenie np. świeżego liścia.						Uczeń potrafi wskazać różnice i podobieństwa pomiędzy cieczami. Kształtowanie umiejętności porównania właściwości cieczy i ciał stałych. Podawanie przykładów zastosowań ciał stałych w zależności od ich właściwości. Wykazanie ściśliwości gazów, podanie praktycznego wykorzystania tego zjawiska w życiu codziennym. Umiejętność wnioskowania, wskazywanie różnic i podobieństw pomiędzy ciałami stałymi, cieczami i gazami. Uświadomienie nadrzędnej roli wody w przyrodzie jako czynnika kształtującego życie na Ziemi. Ochrona wód przed skażeniem.
WŁAŚCIWOŚCI SUBSTANCJI W RÓŻNYCH STANACH SKUPIENIA.	5. 6. 7.		Sporządzamy mieszaniny niejednorodne i rozdzielamy ich składniki. Sporządzamy roztwory i przeprowadzamy ich krystalizację. Badanie obecności tlenu w powietrzu i wodzie - spalanie i korozja.			1. Przygotowanie przez uczniów w grupach różnych mieszanin niejednorodnych z przygotowanych wcześniej substancji. Określenie wspólnych cech każdej mieszaniny niejednorodnej. 2. Próba powrotnego rozdzielania składników przy użyciu dostępnych środków: filtr, rozdzielacz, magnes, sitko. 3. Sporządzanie zawiesin złożonych z cieczy i substancji stałej. Sedymentacja, dekantacja. 1. Sporządzamy mieszaniny jednorodne i opisujemy ich właściwości, np.: wodny roztwór soli kuchennej, cukru, sody. 2. Czy można odzyskać z powrotem rozpuszczoną sól? Próba filtrowania - wnioski, próba odparowania - wnioski. 3. Pokaz naturalnych kryształów soli. 4. Założenie hodowli kryształków soli kuchennej (UWAGA! Stosować sól kamienną!). 5. Analiza diagramu ilustrującego % zawartość składników powietrza atmosferycznego - jako przykładu mieszaniny jednorodnej. 1. Wykazanie, że w powietrzu atmosferycznym znajduje się ok. 20 % tlenu: doświadczenie z cylindrem i pływającą świeczką. 2. Otrzymywanie i badanie właściwości tlenu: stan skupienia, gęstość, palność, zapach, barwa, zdolność do podtrzymywania palenia - doświadczenie z łuczywkiem. 3. Wykazywanie występowania tlenu w naturalnym zbiorniku wodnym: ogrzewanie kolby z wodą przyniesioną np. z rzeki, obserwowanie pojawiających się pęcherzyków gazu. 4. Pokaz szybkiego rdzewienia opiłków żelaza w probówce z tlenem - wprowadzenie pojęcia: rdza, korozja.				Uczniowie potrafią określić wspólne cechy każdej mieszaniny niejednorodnej, przygotować przykłady takich mieszanin, a następnie rozdzielić ich składniki wybierając odpowiednią metodę. Umiejętność sporządzania mieszanin jednorodnych, uczeń wie jak odzyskać rozpuszczoną substancję, potrafi wyjaśnić na czym polega zjawisko krystalizacji. Wskazywanie przykładów różnego typu mieszanin w życiu codziennym, umiejętność poprawnego ich sklasyfikowania. Znaczenie tlenu w przyrodzie. Uczeń wie co to korozja, potrafi wskazać sposoby zapobiegania jej. Ponadto ma świadomość, że ciepła woda nie służy dobrze organizmom oddychającym tlenem rozpuszczonym w H2O, gdyż w miarę wzrostu temperatury rozpuszczalnika - maleje rozpuszczalność gazu w nim.
WYBRANE EKOSYSTEMY: LAS.	10. 14. 19.		Jak las gromadzi wodę? Życie gleby. Dlaczego lasy chorują?				1. Pokaz chłonięcia wody przez różne substancje, np.: kredę, kawałek granitu, szkło, gąbkę poliuretanową, żwir, piasek, torf, mech. Która z nich bardziej zatrzymuje wodę i dlaczego? 1. Wykrywanie CO2 w glebie za pomocą wody wapiennej, wg opisu w podręczniku. 1. Badanie odczynu (pH) deszczu. 2. Skąd się biorą tzw. kwaśne deszcze? Pokaz reakcji dwutlenku siarki z wodą wobec wskaźnika - oranżu metylowego. 3. Reakcja węglanu wapnia (główny składnik skał wapiennych) z wodnym roztworem kwasu np. solnego. Hipoteza: kwas niszczy z czasem zabytkowe rzeźby, budowle wykonane z kredy, marmuru.			Na podstawie obserwacji uczeń wnioskuje które ciało najlepiej zatrzymuje wodę. Potrafi uzasadnić dlaczego tak się dzieje i odnieść swoje spostrzeżenia do budowy ściółki leśnej. Stwierdzenie obecności mikroorganizmów glebowych na podstawie ich czynności życiowej - oddychania. Uczeń zna przyczynę powstawania kwaśnych deszczy mających szkodliwy wpływ na środowisko. Potrafi na podstawie wyglądu drzew (skala porostowa) ocenić stopień zagrożenia środowiska kwaśnymi deszczami.
WYBRANE EKOSYSTEMY: POLE UPRAWNE.	23. 29.		Jak wykorzystujemy rośliny uprawne? W jaki sposób dochodzi do skażenia plonów?					1. Wykrywanie białek, skrobi i tłuszczu w roślinach: białka - metoda ksantoproteinowa (wykonuje tylko nauczyciel!), skrobia - płynem Lugola, tłuszcz - ściskanie nasionka rośliny, np. pestki słonecznika, pomiędzy kartkami bibuły. Uczniowie pracują w grupach 5-6 osobowych wg opracowanego wcześniej harmonogramu zadań na kartach pracy. 1. Odczytywanie informacji o składzie różnych nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Instrukcje stosowania. Karencja.		Umiejętność wykrywania podstawowych składników odżywczych, sporządzanie notatek, wyciąganie wniosków. Uczeń wie które produkty spożywcze zawierają najwięcej określonych składników odżywczych, zna ich rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Skutki szerokiego wachlarza środków chemicznych wprowadzanych do sztucznych ekosystemów.
WYBRANE EKOSYSTEMY: JEZIORO.	34. 40.		Opisujemy warunki życia w wodzie. Oceniamy czystość wody w jeziorze.					1. Porównanie szybkości ogrzewania wody i powietrza. 2. Porównanie szybkości opadania monety w wodzie i powietrzu. 3. Obserwacja zachodzących zmian podczas ogrzewania wody pochodzącej z naturalnego zbiornika (pojawienie się pęcherzyków gazu). 1. Badamy czystość wody z rzeki. 2. Badamy czystość wody z jeziora. 3. Porównujemy wyniki, sporządzenie notatki z przeprowadzonych badań.		Uczeń potrafi wskazać różnice pomiędzy środowiskiem powietrznym i wodnym, określa jakie wynikają z tego przystosowania w świecie roślin i zwierząt. Czynniki wpływające na czystość wody w rzece, jeziorze. Powiązanie z czystością morza - zlewiska. Eutrofizacja - przyczyny i środki zaradcze. Uczeń potrafi określić na podstawie obserwacji stopień zanieczyszczenia naturalnego zbiornika wodnego, czy rzeki.
WYBRANE KRAJOBRAZY POLSKI.		53. 56. 60. 62. 64.		Krajobrazy gór wysokich, średnich i niskich. Bogactwa mineralne na Wyżynie Śląskiej.					1. Prezentacja kolekcji minerałów z których zbudowane są omawiane góry. 2. Zjawiska krasowe - pokaz reakcji węglanu wapnia z wodą i CO2. 3. Właściwości węgla kamiennego: stan skupienia, barwa, zapach, twardość, palność.	Zapoznanie się z minerałami występującymi w naszych górach. Piękno zjawisk krasowych. Znaczenie bogactw mineralnych GOP, zagrożenia środowiska naturalnego ze strony kopalń i zakładów przemysłowych.

Na podstawie programu nauczania przyrody Wydawnictwa „WIKING”, pracował: Krzysztof Burak

KLASA VI

Moduł

Nr lekcji

Temat lekcji

Propozycje doświadczeń, pokazy, eksperymenty

Uwagi, spostrzeżenia

ORGANIZM CZŁOWIEKA JAKO ŚRODOWISKO ŻYCIA WIELU MIKROORGANIZMÓW.

1. 2.

Dlaczego organizm człowieka jest środowiskiem życia wielu mikroorganizmów? Zapobiegamy chorobom zębów.

1. Badanie pH potu. 2. Jaki odczyn ma mydło? Badanie odczynu różnych mydeł, porównywanie wyników. 3. Bakteriobójcza rola kwasu. 1. Budowa chemiczna szkliwa. Pokaz wpływu kwasu na ząb mleczny (reakcja z węglanem wapnia).

Przypomnienie rodzajów odczynu pH. Uświadomienie roli higieny osobistej w życiu każdego człowieka. Dobór odpowiednich środków kosmetycznych w okresie dojrzewania. Uczeń wie jakie są przyczyny rozwoju próchnicy, potrafi jej zapobiegać. Dobór odpowiednich środków spożywczych, kształtowanie postaw dbałości o swój organizm, ograniczanie napojów gazowanych zawierających np. kwas fosforowy.

BADAMY STAN ŚRODOWISKA W KTÓRYM ŻYJEMY.

15-16. 17. 18-19.

Oceniamy stan środowiska w którym żyjemy. Modelujemy wpływ kwaśnych deszczy na rośliny. Badamy wpływ detergentów i zasolenia na rozwój roślin.

1. Badanie zapylenia powietrza wokół szkoły - prace w grupach wg instrukcji w podręczniku. 2. Badanie odczynu glebowego za pomocą kwasomierza, naniesienie danych na plan szkoły, porównywanie i omówienie wyników badań. 3. Otrzymywanie SO2 i badanie jego reakcji z wodą wobec wskaźnika - oranżu metylowego. Mechanizm powstawania tzw. kwaśnych deszczy. 1. Wykonanie doświadczenia (wg opisu w podręczniku), ilustrującego wpływ zakwaszenia na rozwój rośliny. 1. Zaprojektowanie, a następnie wykonanie doświadczeń mających na celu zbadanie wpływu detergentu (np. płynu do mycia naczyń) oraz soli kuchennej (chlorku sodu) na rozwój roślin. Uczniowie podzieleni są na grupy, wykonują doświadczenie na podstawie założonej przez siebie hodowli np. rzeżuchy. 2. Zaplanowanie wycieczki do zakładu oczyszczania miasta, zapoznanie się z utylizacją niebezpiecznych, toksycznych substancji.

Kształtowanie umiejętności dostrzegania źródeł zanieczyszczeń powietrza. Uczeń potrafi zbadać odczyn gleby i na podstawie przeprowadzonych badań - wyciąga odpowiednie wnioski. Obserwując występowanie i zróżnicowanie porostów (skala porostowa), uczeń potrafi określić stopień zanieczyszczenia powietrza. Uczeń wie, że substancje wywołujące kwaśne deszcze nie są obojętne dla prawidłowego rozwoju roślin i ich konsumentów, na podstawie przeprowadzonych badań potrafi sformułować odpowiedni wniosek. Rozwijanie odpowiedzialności i cierpliwości za przebieg eksperymentu, dokumentowanie, wyciąganie wniosków. Problem składowania niebezpiecznych substancji stanowiących potencjalne zagrożenie dla środowiska.

WYBRANE KRAJOBRAZY ZIEMI.

55.

Krajobraz rolniczy Niziny Chińskiej.

1. Less - pokaz próbek gleby lessowej, badanie właściwości fizykochemicznych lessu: barwa, zapach, kruchość, łatwość wymywania przez wodę, porowatość.

Uczeń potrafi opisać, wiedząc jakie są właściwości lessu, zmiany w krajobrazie Niziny Chińskiej, wyjaśnia rolę rzek w transportowaniu osadów, wie, dlaczego tereny położone w deltach rzek mają urodzajne gleby.

OD CZĄSTECZKI DO UKŁADU SŁONECZNEGO.

59. 60. 61.

Poznajemy budowę substancji. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Jak wyobrażamy sobie budowę ciał stałych?

1. Postawienie hipotezy istnienia cząsteczek. Doświadczenia: Obserwacja mieszania się denaturatu z wodą. Wykonanie doświadczenia modelowego: mieszanie np. grochu z ryżem (poprzez analogię). 1. Obserwowanie „sklejania się” płytek szklanych po zwilżeniu wodą, łączenie się połówek przekrojonego jabłka, ziemniaka, kredy, plasteliny itp. 2. Powolne wylewanie wody z kubka o zaokrąglonym brzegu 1. Pokaz sprężynowego modelu ciała stałego o budowie krystalicznej. 2. Kryształy wokół nas - przegląd różnych minerałów o budowie uporządkowanej. 3. Dlaczego szkło nie pęka równo? Budowa ciała stałego o budowie bezpostaciowej.

Uczeń zapisuje spostrzeżenia z przeprowadzonych doświadczeń, formułuje hipotezę o cząsteczkowej budowie materii. Na podstawie cząsteczkowej (ziarnistej) budowy materii, uczeń potrafi wyjaśnić zjawisko występowania sił wzajemnego przyciągania (oddziaływania) międzycząsteczkowego. Wie, jak należy prawidłowo przelać ciecz z jednego do drugiego naczynia aby jej przypadkiem nie rozlać. Wprowadzenie pojęcia: siły przylegania. Formułowanie podstawowych założeń cząsteczkowej budowy ciał stałych, powiązanie mechanicznych własności niektórych ciał stałych z ich budową wewnętrzną. Uczeń potrafi naszkicować ułożenie drobin (atomów) ciała o określonej strukturze. Występowanie tzw. sił spójności.

OD CZĄSTECZKI DO UKŁADU SŁONECZNEGO.

62. 63. 64.

Jak wyobrażamy sobie budowę gazów? Badamy zjawisko dyfuzji w cieczach i gazach. Jak wyobrażamy sobie budowę cieczy?

1. Przypomnienie podstawowych, wspólnych cech dla wszystkich gazów: pokaz ściśliwości powietrza za pomocą strzykawki. 2. Modelowe przedstawienie budowy cząsteczkowej gazu na przykładzie pudełka z przegródką wypełnionej np. stalowymi kulkami. Wprawienie pudełeczka w drgania, powoduje rozprzestrzenianie się i wzajemne odbijanie kulek imitujących cząsteczki gazu. 3. Badanie ciśnienia w zamkniętym zbiorniku z gazem: niezależnie od kształtu naczynia, gaz zajmuje całą dostępną przestrzeń, wywołując wszędzie jednakowe ciśnienie. 1. Pokaz dyfuzji cieczy w cieczy: kropla atramentu wpuszczona powoli do zlewki z wodą. 2. Dyfuzja gazu w gazie: rozprzestrzenianie się substancji zapachowej, np. dezodorantu w całej objętości klasy. 1. Przypomnienie ogólnych, wspólnych właściwości cieczy: pokaz różnych substancji ciekłych, różnice i podobieństwa. 2. Badanie ściśliwości cieczy na przykładzie wody za pomocą strzykawki. 3. Obserwacja poziomu cieczy w naczyniach o różnym kształcie - powierzchnia swobodna. 4. Od czego zależy ciśnienie cieczy w zbiorniku? Doświadczenia: Podziurawiona, plastikowa butelka napełniona wodą. Butelka z wodą połączona gumowym wężem zakończonym lejkiem.

Umiejętność modelowego przedstawienia budowy cząsteczkowej gazu. Uczeń potrafi wyjaśnić dlaczego gaz jest ściśliwy, wie gdzie praktycznie wykorzystuje się to zjawisko. Uczeń potrafi wyjaśnić zjawisko dyfuzji i w sposób modelowy je przedstawić. Potrafi także odnieść poznane wiadomości do sytuacji niebezpiecznych i niespodziewanych, spotykanych w życiu codziennym, jak np. ulatnianie się gazu z nieszczelnej instalacji, konieczność wietrzenia pomieszczeń (CO, CO2), itp. Wiedząc, jaka jest budowa cieczy, uczeń potrafi określić jej podstawowe założenia teorii cząsteczkowej, wyjaśnia budowę roztworów, uzasadnia ogólne własności substancji ciekłych na podstawie ich mikroskopowej budowy.

Na podstawie programu nauczania przyrody Wydawnictwa „WIKING”, pracował: Krzysztof Burak

---