Paznokcie - najczęstsze schorzenia i zaburzenia ich budowy

Paznokcie: są przydatkami skóry, które mieszczą się w kieszonkowatych zagłębieniach końcowych odcinków placów rąk i stóp. Stanowią one wytwory naskórka, które powstają przez zlewanie się martwych keratynocytów, których ściany ulegają usztywnieniu i połączeniu w ciągłą strukturę twardej keratyny paznokciowej. Tak więc paznokieć to nic innego jak giętka blaszka zbudowana ze zrogowaciałych komórek nabłonkowych. Płytka paznokciowa zakotwiczona jest w kieszeni paznokcia. Natomiast pełną jednostkę paznokciową tworzą:

macierz paznokcia,

blaszka paznokciowa,

łoże paznokcia,

tkanka okołopaznokciowa.

Boczne i tylne krawędzie paznokci otoczone są fałdem naskórka, który nazywany jest wałem paznokciowym. W części tylnej na płytkę paznokciową nachodzi obrąbek naskórkowy popularnie zwany "skórką". Jego funkcja jest ochrona płytki paznokciowej przed urazami. Przyrost paznokci na długość (średnio 0,1 mm/ 24h lub 1mm/tydzień) zachodzi stale, przy czym proces ten jest szybszy w przypadku paznokci rąk. jego tempo zależy również od pory roku i wieku. Maksymalna prędkość wzrostu paznokci przypada na drugą i trzecią dekadę życia, po czym proces ten zachodzi już coraz wolniej. Paznokcie rosną tez szybciej latem niż zimą. Miejscem w którym powstaje płytka paznokciowa jest macierz paznokcia. Tam powstają zupełnie przezroczyste komórki, które tworzą ze sobą sieć ścisłych połączeń. W miarę wzrostu płytka paznokciowa wędruje w kierunku dalszej części paliczka, cały czas przesuwając się po łożu paznokcia. Gdy długość paznokcia przekroczy naskórek pokrywający opuszkę palca, traci on kontakt ze swoim podłożem, a jego zakończenie jest wówczas nazywane wolnym końcem paznokcia.

Paznokcie jako twory pochodzenia naskórkowego mogą odzwierciedlać stan zdrowia organizmu.

Schemat budowy paznokcia

Przekrój poprzeczny paznokcia uwidacznia istnienie w jego budowie kolejnych elementów:

obrąbka naskórkowego,

macierzy paznokcia,

łoża płytki paznokcia,

płytki paznokciowej.

Swoją twardość paznokcie zawdzięczają ułożonym dachówkowato komórkom, które wypełnione są keratyną. Twardość płytki paznokciowej nie jest jednakowa na całej swojej powierzchni. Najtwardsza jest w swoim zewnętrznym odcinku w okolicy wolnego brzegu paznokcia. Natomiast część płytki paznokciowej stykająca się z łożem paznokcia ma luźniejsze utkanie keratynowe, co ma znaczenie dla przebiegu np. grzybicy paznokci.

Wygląd paznokci, ich wielkość, kształt i grubość różni się znacznie wśród populacji. Wykonywanie pracy fizycznej rekami może przyczynić się do spłaszczenia płytki paznokciowej. Nie ulega jednak wątpliwości, że obok włosów , paznokcie są jednymi z ważniejszych struktur anatomicznych, które mają znaczenie estetyczne.

Funkcje paznokci

Paznokcie pełnią liczne funkcje, mające znaczenie w codziennym życiu:

chronią opuszki palców przed urazami;

zwiększają zdolności manipulacyjne dłoni, szczególnie w przypadku chwytania drobnych przedmiotów;

umożliwiają precyzyjniejsze ruchy palców;

zwiększają wrażliwość dotykową palców.

służą celom diagnostycznym w przypadku chorób układowych tkanki łącznej i skóry.

Czynniki uszkadzające i deformacje paznokci

Do czynników mających negatywny wpływ na stan płytki paznokciowej zaliczamy:

niedobory żywieniowe,

schorzenia przemiany materii,

choroby narządów wewnętrznych,

liczne czynniki zewnętrzne np.: wilgoć, stosowanie środków chemicznych, temperatura.

Ze względu na możliwość współwystępowania kilku czynników uszkadzających często trudno określić, co jest bezpośrednią przyczyną powstania deformacji paznokcia. Do najczęściej występujących zaburzeń zaliczamy:

bielactwo prążkowane: są to białawe poprzeczne przebarwienia paznokci; w formie samoistnej może być wywołane zatruciami metalami ciężkimi, zaburzeniami metabolicznymi lub mikrourazami płytki paznokciowej, istnieje także forma dziedziczna tego zaburzenia;

bruzdy poprzeczne: są to poprzeczne zagłębienia płytki paznokciowej, których przyczyną jest najczęściej uszkodzenie macierzy lub korzenia paznokcia, wywołane przez urazy przypadkowe lub w czasie pielęgnacji paznokci;

bruzdy poprzeczne Beau-Reilsche'go : są to poprzeczne zagłębienia płytki paznokciowej, które pojawiają się w przebiegu zatruć, przewlekłych stanów zapalnych i schorzeń ogólnoustrojowych a także cukrzycy;

ubytki kropkowate: są to okrągłe ubytki w płytce paznokciowej, której pojawiają się w wyniku lokalnych nieprawidłowości jej odżywienia w przebiegu różnych schorzeń np. w łuszczycy, kiedy zmiany na paznokciach przypominają krople oleju;

zgrubienia w obrębie pojedynczych paznokci: są to pogrubiałe płytki paznokciowe, powstałe na skutek działania na nie czynników szkodliwych takich jak: urazy macierzy, odmrożenia, grzybica, ucisk przez źle dobrane obuwie;

paznokcie w kształcie szkiełek od zegarka (tzw. place dobosza): są to uwypuklone płytki paznokciowe przypominające kształtem szkiełka zegarkowe, których najczęstszą przyczyną jest przewlekłe niedotlenienie organizmu np. w przebiegu chorób serca (zespół Fallota, przewlekłe serce płucne), płuc (mukowiscydoza, rozstrzenie oskrzeli); są część składową zniekształcenia całych palców, które nazywa się palcami pałeczkowatymi, lub palcami dobosza; mogą też występować samoistnie;

dysplazję paznokci: są to nieprawidłowości budowy paznokci, których przyczyna są zaburzenia w odżywianiu, marskość wątroby, wieloletni przebieg atopowego zapalenia skóry, a także rozwojowe zaburzenia powstawania ektodermy.

paznokcie łyżeczkowate: są to płytki paznokciowe, które wpuklają się w swojej środkowej części i przez to przypominają swoim kształtem łyżkę; przyczyna ich powstania może być niedobór żelaza i innych witamin (np. na tle zaburzeń wchłaniania);

łamliwość i kruchość paznokci: obserwowana najczęściej w niedoborach magnezu i krzemu;

zaburzenia tworzenia płytki paznokciowej: powstają przy długotrwałych niedoborach cynku;

zwyrodnienie płytki paznokciowej: jest skutkiem stopowego zapalenia skóry;

dystrofię płytki paznokciowej: jest skutkiem chorób powodujących niedokrwienie kończyn przebiegających z makroangiopatią (zajęciem dużych naczyń), mikroangiopatią (zajęciem drobnych naczyń zaopatrujących wał paznokcia), np. w cukrzycy, miażdżycy;

onycholizę: jest to ubytek części paznokcia, który powstaje na skutek przewlekłych infekcji, chorób układowych (np. liszaja płaskiego), urazów, szkodliwego działania leków (tetracyklin, indometacyny, tiazydów, leków antykoncepcyjnych, allopurinolu, leków przeciwnowotworowych: adriamycyny, bleomycyny, doksorubicyny);

oddzielenie się płytki paznokciowej: polega na odstawaniu paznokcia od jego łoża, co może być spowodowane stosowaniem antybiotyków, leków cytostatycznych, retinoidów; często współwystępuje z bielactwem i przebarwieniami paznokcia;

przerost płytki paznokciowej: najczęściej towarzyszy cukrzycy i współwystępują z nim żółte przebarwienia paznokci i mikroangiopatia naczyń wału paznokciowego.

rogowacenie podpaznokciowe: najczęściej towarzyszy łuszczycy i współwystępuje z nim żółte przebarwienie płytki paznokciowej.

Choroby paznokci

Do najczęstszych schorzeń paznokci zaliczamy:

grzybicę paznokci, która stanowi połowę przypadków chorób paznokci. W jej przebiegu dochodzi do onycholizy, rogowacenia podpaznokciowego i żółtego przebarwienia płytki paznokcia oraz jej zgrubienia. Chore paznokcie są często łamliwe, rozdwajają się i ulegają częściowemu wykruszeniu. Dochodzi od ich nadmiernego rogowacenia i pojawienia się znacznego pobruzdowania płytki paznokciowej. Wśród czynników predysponujących do wystąpienia grzybicy paznokci wymienia się m.in. ucisk mechaniczny np. przez źle dobrane obuwie. Większą podatność na ta chorobę obserwuje się też u ludzi z obniżoną odpornością komórkową i zaburzeniami endokrynologicznymi np. w przebiegu zespołu Cushinga, niedoczynności tarczycy. Rozpoznanie grzybicy paznokci stawia się na podstawie badania mikroskopowego opiłków paznokcia poddanych odpowiedniemu barwieniu. W celu dokładniejszej diagnostyki przeprowadza się również hodowlę na podłożach Sabouraud oraz biopsję paznokcia. Najczęściej grzybicę paznokci wywołują grzyby z rodziny drożdży i pleśni. Z kolei grzyb z rodziny dermatofitów Trichophyton rubrum, jest przyczyną powstania żółtego przebarwienia i kruchości paznokci oraz rogowacenia podpaznokciowego.

choroby bakteryjne, do których należy m.in. zespół zielonych paznokci wywoływany przez bakterię Pseudomonas aeruginosa. Przebiega on pod postacią bezbolesnego zapalenia wałów paznokciowych, któremu towarzyszy zielone przebarwienie paznokci. Najczęściej chorują osoby moczące dłonie w wodzie z detergentami np. gospodynie domowe, zmywający naczynia.

Inną chorobą jest zanokcica. Jest to stan zapalny toczący się w tkankach wału paznokciowego. Powstaje często jako powikłanie urazu opuszki lub naderwania paznokcia. Głównymi czynnikami wywołującymi są bakterie z grupy gronkowców i paciorkowców. Sprzyja jej maceracja paznokcia, występująca przy nadmiernym namoczeniu paznokcia i w cukrzycy. Natomiast w przypadku przewlekania się tego zakażenia, należy podejrzewać etiologię grzybiczą.

choroby wirusowe, które powodują brodawki płytek paznokciowych. Pojawiają się one najczęściej w okolicy okołopaznokciowej ale również mogą wrastać pod paznokieć. Ich powikłaniem są zaburzenia wzrastania paznokcia.

Diagnostyka chorób paznokci

Wśród stosowanych metod wymienia się:

kapilaroskopię naczyń zaopatrujących obrąbek naskórkowy paznokcia, która umożliwia wykrycie zaburzeń w mikrokrążeniu.

badania mikologiczne,

badania bakteriologiczne

badanie składu chemicznego paznokcia.

Pielęgnacja paznokci

Dla uzyskania pięknych i zadbanych paznokci konieczna jest ich codzienna pielęgnacja, ale również dbałość o właściwe odżywianie, odpowiedni dobór obuwia i leczenie chorób powodujących nieprawidłowości płytki paznokciowej.

Do sytuacji predysponujących do wystąpienia niedoborów żywieniowych , które mogą osłabić paznokcie zaliczamy:

zdrowienie po ciężkich chorobach infekcyjnych;

zespoły złego wchłaniania;

zaburzenia funkcjonowania narządów wewnętrznych, które mogą prowadzić do niedoboru białek, witamin i mikroelementów;

okres przedwiosenny, kiedy spożywamy mniej warzyw i owoców;

stosowanie źle zbilansowanej diety.

Szczególne znaczenie dla zdrowia paznokci ma odpowiednia dieta, która powinna zawierać odpowiednie ilości:

białka, w tym aminokwasów egzogennych takich jak fenyloalanina, metionina czy lizyna, które zawarte są m.in. w białkach jaj, mleku, serach i ryżu;

wapnia, który zawarty jest w mleku, żółtkach jaj, serach;

żelaza, które zawarte jest m.in. w natce pietruszki;

krzemu, który zawarty jest m.in. w świeżych warzywach i owocach oraz w skrzypie;

magnezu, który zawarty jest m.in. w kakao, czekoladzie, migdałach;

cynku, który zawarty jest m.in. w burakach, kapuście, kiełkach pszenicy.

Gdy w naszej diecie brakuje tych składników, albo z powodu innej choroby nie możemy spożywać wszystkich koniecznych pokarmów, wówczas niedobory te możemy uzupełniać stosując preparaty farmakologiczne. Każda zmiana w wyglądzie naszych paznokci powinna być również skonsultowana z lekarzem dermatologiem.

Istnieje wiele preparatów, których stosowanie ma na celu wzmocnienie paznokcie. Kuracje takie są jednak długotrwałe i często należy stosować leczenie nawet przez osiem tygodni. Bardzo ważne jest dostarczenie witamin z grupy B, w tym głównie biotyny, które wraz z witaminą C i witaminą E, biorą udział w procesie syntezy keratyny i innych białek wzmacniających strukturę paznokcia. Aby paznokcie były mocne, potrzebują do tego celu, podobnie jak tkanka kostna, odpowiedniej podaży wapnia i składników mineralnych. Dobre działanie na płytkę paznokciową mają również oleje: rybny i lniany oraz olej wiesiołka dwuletniego, które to zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe, niezbędne do budowania prawidłowego paznokcia i zabezpieczające do przed złamaniami. Zażywanie cynku (15mg/dobę) z domieszką miedzi, może usunąć białe przebarwienia na paznokciach. Jednak mimo tego, że leczenie to jest szeroko stosowane, niestety nie udało się jeszcze dowieść jego skuteczności.

Najtrudniejsze jest leczenie grzybicy paznokci, które wymaga długotrwałego stosowania leków. Jednak aby zapobiegać zakażeniom i wzmocnić odporność można zażywać witaminę C i witaminę E. Nacieranie paznokci dwa razy dziennie w okresie kilku miesięcy olejkami z drzewa herbacianego, czosnku lub maścią nagietkową ,może również przynieść dobre skutki.

---