Konstruowanie indywidualnych programów terapeutycznych

Indywidualny program rehabilitacji uczestnika WTZ - przepisy

• CEL

• stworzenie osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwości rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia (art. 10a, ustawa o rehabilitacji).

Indywidualny program rehabilitacji uczestnika WTZ - przepisy

• REALIZACJA CELU

• rozwijanie umiejętności wykonywania czynności życia codziennego,

• rozwijanie psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy

Indywidualny program rehabilitacji uczestnika WTZ - przepisy

• Zajęcia w warsztacie prowadzone są zgodnie z indywidualnym programem rehabilitacji i terapii przygotowanym dla uczestnika przez radę programową warsztatu.

• Warsztat powinien zapewnić niezbędne warunki do pełnej realizacji tego programu

Indywidualny program rehabilitacji uczestnika WTZ - przepisy

• Terapię realizuje się na podstawie indywidualnego programu rehabilitacji (opracowywanego corocznie przez radę programową warsztatu), który określa:

• formy rehabilitacji,

• zakres rehabilitacji,

• metody i zakres nauki umiejętności,

• formy współpracy z rodziną lub opiekunami,

• planowane efekty rehabilitacji,

• osoby odpowiedzialne za realizację programu.

Indywidualny program rehabilitacji uczestnika WTZ - przepisy

Okresowa ocena realizacji indywidualnego programu rehabilitacji

• Co najmniej raz na pół roku - ocena indywidualnych efektów rehabilitacji przy udziale uczestnika

• Co najmniej raz w roku - okresowa ocena realizacji programu

• Kryteria oceny:

• stopień zdolności do samodzielnego wykorzystania czynności życia codziennego,

• umiejętności interpersonalne (w tym komunikowanie się oraz współpraca w grupie),

• stopień umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia, z uwzględnieniem sprawności psychofizycznej, stopnia dojrzałości społecznej i zawodowej oraz sfery emocjonalno-motywacyjnej.

Indywidualny program rehabilitacji uczestnika WTZ - przepisy

Kompleksowa ocena realizacji indywidualnego programu rehabilitacji

• Dokonywana przez radę programową nie rzadziej niż co 3 lata,

• Stanowi podstawę do podjęcia decyzji co do dalszych losów uczestnika:

• podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej lub na przystosowanym stanowisku pracy,

• skierowanie do ośrodka wsparcia ze względu na brak postępów lub złe rokowanie,

• przedłużenie uczestnictwa w warsztacie.

Indywidualny plan wspierania mieszkańca domu pomocy społecznej - przepisy

• W celu określenia indywidualnych potrzeb mieszkańca domu oraz zakresu usług, dom organizuje zespoły terapeutyczno-opiekuńcze,

• Zadaniem zespołów jest opracowanie indywidualnych planów wspierania mieszkańców oraz wspólna z mieszkańcem domu ich realizacja.

• Ocena stopnia i efektów realizacji indywidualnych planów wspierania mieszkańców jest jednym z elementów kontroli standardu usług świadczonych przez dom.

Rehabilitacja

• Rehabilitacja- to proces, którego głównym zadaniem jest wspomaganie rozwoju osób trwale poszkodowanych, kształtowanie ich kompetencji, sprawności, zdolności adaptacyjnych, umożliwiających samodzielne, niezależne funkcjonowanie, wyznaczane rodzajem i stopniem niepełnosprawności.

• co jesteśmy w stanie osiągnąć podejmując proces rehabilitacji?

Rozwój

• Rozwój: dorastanie, dojrzewanie, rozwijanie się wzrastanie;

• Każdy człowiek bez względu na rodzaj niepełnosprawności jest jedyny i niepowtarzalny - jest indywidualnością;

• Nigdy bowiem nie wiemy, jaki byłby poziom rozwoju, gdybyśmy nie podjęli działań.

Osiągnięcia rozwojowe

• wrodzone zadatki i tendencje rozwojowe tkwiące w samej strukturze organizmu osoby, czyli to z czym przychodzimy na świat, co mamy w genach,

• wpływy i warunki środowiska naturalnego, warunki domowe, wpływ środowiska rodzinnego, relacje partnerskie,

• własna aktywność osoby, jej zainteresowania, działania, możliwość działania i uczenia się itp.

• sposoby i metody oraz wyniki.

Zmiany

• Zmieniające się etapy życia i związane z nim zmiany organiczne w okresach: dzieciństwo, dorastanie, dorosłość, starość;

• Zmieniająca się rzeczywistość - rozwój techniki, nowe osiągnięcia, udogodnienia, nowe wyzwania, nowe możliwości;

• Zmieniające się otoczenie społeczne, związane z rolami : dziecko-uczeń- pracownik oraz wymagania, które za sobą niosą.

Diagnoza funkcjonalna

Rodzaje diagnozy

• Diagnoza przyczynowa

• poszukuje nie tylko etiologii niepełnosprawności, ale również możliwości oddziaływania na przyczyny

• Diagnoza wspierająca

• dąży do wychwycenia podatnych na usprawnienie funkcji w różnych obszarach rozwoju osoby

• Diagnoza pozytywna

• wskazuje sprzyjające rozwojowi człowieka jego właściwości, mechanizmy osobowości oraz korzystne wpływy środowiskowe i jest w pewnym sensie ważniejsza od diagnozy negatywnej, gdyż terapia powinna się opierać na tym co sprawne i jest siłą rozwojową osoby, a nie tylko na zaburzonych funkcjach.

Cechy diagnozy

• Pozytywna

• ujawniająca nie tylko „słabe”, ale w dużej mierze „mocne strony” osoby;

• Profilowa

• umożliwiająca dostrzeganie osoby w złożoności danych o jej funkcjonowaniu psychofizycznym z możliwością prezentacji graficznej;

• Rozwojowa

• ujmująca funkcjonowanie osoby w jego „stawaniu się” - analizująca dynamikę rozwojową, określająca, jakiego rodzaju zmiany rozwojowe stwierdza się w naturalnych warunkach edukacyjnych, a także pod wpływem zaplanowanych oddziaływań rehabilitacyjnych;

• Kompleksowa

• obejmująca możliwie pełny zakres informacji o osobie, jej procesach intelektualnych, emocjonalnych, percepcyjnych, wykonawczych, wrażliwości społecznej;

• Ukierunkowująca proces wspomaganie i korygowania rozwoju

• zawierająca bogactwo wskazań diagnostycznych, służąca konstruowaniu programów usprawniająco-korygujących rozwój osoby;

• Prognostyczna

• pozwalająca przewidzieć osiągnięcia osoby w różnych zakresach jej funkcjonowania;

• Nieinwazyjna

• nie stwarzająca sztucznych sytuacji badawczych, ale wykorzystująca naturalne sytuacje procesu rehabilitacji.

Narzędzia diagnostyczne

• Rozwój i funkcjonowanie społeczne

• „Profil Psychoedukacyjny” (Schopler)

• „Ocena postępu w rozwoju społecznym” (Gunzburg)

• „Program oregoński”

• „Skala Dojrzałości Społecznej” (E. Doll)

• „Skala Zachowania Przystosowawczego dla Dzieci, Młodzieży i Dorosłych” (K.Nihira, R. Foster, M. Shellhaas, H. Leland)

• „Program poruszania się dzieci niewidomych (słabowidzących) z dodatkową ograniczoną sprawnością”

• „Skala zachowania się ucznia z Zespołem Williamsa”

• „Arkusz zachowania się ucznia” (M. Chojnowski)

Narzędzia diagnostyczne

• Rozwój do 6 roku życia

• Test Denver

• Test Bayley

• „Monachijska Diagnostyka Rozwojowa” (T.Hellbruge)

• zestaw zadań do badań sfery poznawczej (E. Kulesza)

Narzędzia diagnostyczne

• Środowisko rodzinne

• „Kwestionariusz postaw rodzicielskich” (Schaefer- Bell)

• „Kwestionariusz postaw rodzicielskich” (M. Ziemska)

• „Test stosunków rodzinnych” (B. Anthonny)

• „Rysunek rodziny” (Frydrychowicz)

Narzędzia diagnostyczne

• Zachowania emocjonalne

• „Arkusz zachowania się ucznia” (B. Markowskiej)

• „Test rodziny” (Cormann)

• Mowa

• „Test sprawności językowej” (Tarkowski)

• „Test przesiewowy” (D. Rozya)

Narzędzia diagnostyczne

• Percepcja wzrokowo-ruchowa, percepcja słuchowa

• Szybkość i dokładność spostrzegania (Grimsley)

• Test percepcji 5 obrazów (Frostig)

• Test percepcji wzrokowej metodą baśniowych spotkań (Głodkowska)

• Test Bender-Koppitz

• Illinojski Test Zdolności Psycholingwistycznych“ (Kirk, McCarthy)

• Ocena poziomu analizy i syntezy słuchowej i wzrokowej (Spionek)

• Skala pomiaru percepcji słuchowej słów (Kostrzewski)

• Test uczenia się wzrokowo-słuchowego (Kostrzewski)

• Test percepcji słuchowej (Standbach)

• Badanie słuchu fonematycznego (Styczek)

• Test percepcji słuchowej metodą baśniowych spotkań” (Głodkowska)

• Arkusz zachowania się ucznia (Markowska)

Narzędzia diagnostyczne

• Rozwój ruchowy i umiejętności samoobsługowe

• Kwestionariusz do oceny rozwoju ruchowego i umiejętności samoobsługowych u dziecka z MPD (Clark, Cope)

• Karta okresowego zapisu funkcjonowania dziecka (Mrugała)

• Skala rozwoju motorycznego (Ozierecki)

• Graficzna metoda oceny rozwoju motorycznego niemowląt (Wolański)

• Test lateralizacji (Zazzo)

• Test rozwoju motorycznego (Kepphart)

Narzędzia diagnostyczne

• Zachowania autystyczne

• Kwestionariusz dla rodziców do obserwacji zachowań dziecka. Integracja sensoryczna

• Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych i z zaburzeniami rozwoju. Ćwiczenia edukacyjne dla dzieci autystycznych (Schopler, Lansing, Waters)

Narzędzia diagnostyczne

• Ocena zdolności szkolnych

• Graficzna próba organizacji percepcyjnej dla dzieci w wieku 4-6 lat (santucci)

• Skala pomiaru podstawowych zdolności szkolnych (kostrzewski)

• Skala pomiaru podstawowych zdolności matematycznych (kostrzewski)

• Skala pomiaru tempa uczenia się (kostrzewski)

• Test czytania (grzywak - kaczyńska)

• Test głośnego czytania (konopnicki)

• Czytanie i pisanie dla klas i-iii (śliwińska, straburzyńska)

• Test dojrzałości szkolnej (wilgocka-okoń)

• Arkusz poznania ucznia (głodkowska)

Narzędzia diagnostyczne

• Orientacja przestrzenna

• Test orientacji przestrzennej (głodkowska)

• Test orientacji przestrzennej (gruszczyk-kolczyńska)

Wykorzystanie informacji z arkusza

• Czy i w jakim stopniu osoba szkolona nabywa kompetencje?

• Jaka jest dynamika osiągania założonych celów szkolenia?

• Jakie czynniki sprzyjają, a jakie utrudniają realizację programu?

• Jakie podjąć działania w ramach indywidualnych programów (zwiększające szansę na osiągnięcie zamierzonych celów)?

• Kiedy i w jakim zakresie dokonywać modyfikacji tychże programów?

Przykładowa struktura arkusza

• Aktywności zadaniowe - niezbędne umiejętności i kompetencje

• Wiedza

• Umiejętności

• Ocena - skala ocen zróżnicowana ze względu na kategorię zadań, przyporządkowana do każdej aktywności zadaniowej,

• Uwagi o realizacji - szczególnie wybieranej oceny w kategorii: „nie”, „czasami”:

• Sprecyzowanie istniejących trudności ograniczających lub uniemożliwiających nabywanie wiedzy lub umiejętności,

• Charakter jakościowy, uzupełnione komentarzem - możliwa modyfikacja oddziaływań

Przykładowa struktura arkusza - ocena aktywności zadaniowej

Możliwość wyboru aktywności zadaniowej

• Wiedza (zna, identyfikuje itp.) W dwóch formach:

• Tak - zapamiętuje treść, potrafi ją przekazać w sposób dla siebie dostępny, rozumie przyswojone informacje

• Nie - problem z identyfikacją - rozumieniem informacji, i /lub trudności z zapamiętywaniem informacji (konieczne sprecyzowanie rodzaju trudności w uwagach o realizacji)

Przykładowa struktura arkusza - ocena aktywności zadaniowej

Możliwość wyboru aktywności zadaniowej

• Umiejętności (radzi sobie, podejmuje, przyjmuje, dostosowuje, stosuje itp.) W trzech formach:

• Stopień zaangażowania w aktywność zadaniową (może zależeć od różnych czynników osobowościowych i środowiskowych m.in. Nastawienia, typu sytuacji, samopoczucia),

• Stopień autonomii - samodzielność, niezależność

Przykładowa struktura arkusza - ocena aktywności zadaniowej

Profil - skala oceny

• Opanował - potrafi - zaliczone

• Wykonuje przy wsparciu - w trakcie ćwiczenia - obiecujące

• Za trudne - nie mieszczące się w możliwościach osoby

• Odmawia wykonania zadania

Taksonomia celów

• Nauczania - pojęć

• Zapamiętywanie wiadomości

• Zrozumienie wiadomości

• Stosowanie w sytuacji typowej

• Stosowanie w sytuacji problemowej

• Wychowania

• Uczestnictwo w działaniu (bez wykazywania inicjatywy)

• Podejmowanie działań (samorzutne i z zaangażowaniem)

• Nastawienie na działanie (wykonywanie danej czynności na skutek trwałej potrzeby wewnętrznej i dodatkowego wartościowania jego wyników)

• System działań (regulowanie określonego typu działań za pomocą zbioru zasad postępowania, z którymi osoba się identyfikuje)

• Umiejętności

• Wspomaganie fizyczne

• Wspomaganie przez naśladownictwo

• Wspomaganie słowne

Arkusz danych diagnostycznych
(oprac. S. Kowalik na podstawie skali i. Lorge'a)

• Informacje wstępne

• Imię i nazwisko

• Wiek

• Data przyjęcia (np. Do dps)

Arkusz danych diagnostycznych
(oprac. S. Kowalik na podstawie skali i. Lorge'a)

• I. Rodzaj niepełnosprawności (i)

• Osoba niewidoma lub słabowidząca

• Osoba niesłysząca lub słabosłysząca

• Osoba z amputacją kończyn górnych lub dolnych

• Osoba z porażeniami kończyn górnych lub dolnych

• Osoba z przewlekłymi schorzeniami narządó

• Wewnętrznych

• Osoba niepełnosprawna intelektualnie

• Osoba cierpiąca na epilepsję

• Osoba chora psychicznie

• Osoba z chorobą alkoholową

• Ii. Poziom sprawności intelektualnej (mierzonej i.i.):

• 0-19

• 20-39

• 40-49

• 50-59

• 60-69

• 70-79

• 80-89

• 90-99

• 100-109

• 110 i więcej

• Iii. Zdolności specjalne:

• Osoba nie ma specjalnych uzdolnień

• Osoba ma szczególne zdolności arytmetyczne

• Osoba ma szczególne zdolności językowe (słownik, recytacja, pisanie poezji itd.)

• Osoba ma szczególne zdolności pamięciowe

• Osoba ma szczególne zdolności manualne (terapia zajęciowa)

• Osoba ma szczególne zdolności muzyczne

• Osoba ma szczególne zdolności konstrukcyjne

• Osoba ma szczególne zdolności graficzne (rysuje, maluje)

• Osoba ma szczególne zdolności ruchowe

• Osoba ma szczególne zdolności aktorskie

• Iv. Samodzielność w czynnościach dnia codziennego:

• Całkowita bezradność. Nie potrafi się najeść, ubrać, załatwić. Może funkcjonować w środowisku, które zapewnia pełną pomoc w zaspokajaniu potrzeb.

• .... 4)

• Większość codziennych czynności wykonuje samodzielnie, chociaż mało dokładnie. Je, myje się, ubiera bez problemów, wymaga pomocy przy wykonywaniu bardziej złożonych zajęć (kąpiel,czyszczenie odzieży itd.) Może funkcjonować w specjalnym środowisku przy okazjonalnym nadzorze.

• ...... 8)

• Podejmuje niezależne decyzje odnoszące się do przyszłego życia i próbuje je wprowadzać w czyn. Może funkcjonować w naturalnym środowisku.

• Jest całkowicie samodzielny i zaradny we wszystkich czynnościach codziennych. Jego funkcjonowanie w środowisku naturalnym nie wymaga nawet najmniejszej kontroli.

• V. Rozwój motoryczny:

• Brak jakiejkolwiek celowej aktywności ruchowej.osoba może znajdować się tylko w pozycji leżącej.

• Minimalne opanowanie ruchów dowolnych. Leżąc zmienia pozycję ciała (przewraca się na boki), uderza ręką, utrzymuje głowę w pozycji wyprostowanej.

• .... 4)

• Chodzi na palcach, podskakuje, wykonuje czynności wymagające skoordynowanej pracy rąk(np. Myje ręce).

• ...... 8)

• Wszelkie ruchy wykonywane są swobodnie, z gracją - duża estetyka ruchu.

• Sprawność ruchowa na poziomie przewyższającym rozwój motoryczny przeciętnego człowieka.

Arkusz danych diagnostycznych
(oprac. S. Kowalik na podstawie skali i. Lorge'a)

• Vi. Związki interpersonalne:

• Nie reaguje w najmniejszym stopniu na innych ludzi.

• .... 4)

• Rozpoznaje ludzi z najbliższego otoczenia. Zwraca się do nich używając imienia, nazwiska lub wymieniając pełnioną funkcję. W stosunku do osób nieznanych jest nieufny.

• ...... 8)

• Utrzymuje przyjacielskie związki z wybranymi osobami. Udziela pomocy innym osobom. Bardziej interesuje go sukces grupy niż powodzenia własne.

• Dobrze pełni funkcje kierownicze, potrafi łagodzić konflikty; dobry organizator, bardzo duża aktywność społeczna.

• Vii. Przystosowanie emocjonalne:

• Zaburzenia emocjonalne w ekstremalnym stopniu. Rozpoznana choroba psychiczna lub psychoza organiczna. Konieczne umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym.

• .... 4)

• Ciągle występujący duży niepokój i napięcie emocjonalne. Nawet niewielki stres może doprowadzić do załamania emocjonalnego - ataki płaczu, agresji, obwiniania siebie lub innych. Trudności w utrzymaniu kontroli emocjonalnej.

• ...... 8)

• Kontrola emocjonalna w normie. Reakcje emocjonalne adekwatne do sytuacji.

• Bardzo dobre panowanie nad emocjami. W przypadkach ujawniania silnych emocji przez inne osoby podejmuje działania zmierzające do obniżenia napięcia emocjonalnego tych osób.

• Viii. Poziom aktywności:

• Skrajne pobudzenie psychoruchowe. Brak możliwości utrzymania kierunku działania nawet w bardzo krótkich odcinkach czasu.

• Całkowity brak aktywności. Nie ma możliwości wykonania jakiegokolwiek działania bez ciągłego nakłaniania z zewnątrz. Brak zainteresowania jakimikolwiek zmianami zachodzącymi w otoczeniu.

• .... 4)

• Umiarkowane pobudzenie psychoruchowe. Podejmowane działania wykonywane są bardzo szybko i mało dokładnie.

• Umiarkowane spowolnienie psychoruchowe. Zadania wymagające koncentracji i dokładności nie są wykonywane lub wykonywane źle.

• ...... 8)

• Normalny poziom funkcjonowania. Stabilność działania niezależnie od typu działania (wymagające szybkości i wytrwałości).

• Ponadprzeciętna zdolność do utrzymania kierunku działania. Brak dezorganizacji w działaniu nawet w warunkach dużego stresu.

• Ix. Sprawność komunikacyjna:

• Brak jakiejkolwiek możliwości porozumienia. Nie reaguje na oddziaływania innych osób. Nie podejmuje najmniejszych prób komunikowania się.

• Reaguje na proste i wyraźne komunikaty werbalne lub niewerbalne innych osób. Nie podejmuje najmniejszych prób wpływania na inne osoby.

• .... 5)

• Mówienie i rozumienie poprawne. Niewielka znajomość czytania i pisania (sylabizowanie i pisanie pojedynczych słów).

• ...... 8)

• Rozumienie mowy, mówienie, czytanie i pisanie bezbłędne (w granicach normy).

• Znajomość języka obcego, pisanie utworów literackich, zdolności oratorskie.

• X. Wartość stymulacyjna środowiska:

• Skrajna deprywacja informacyjna i społeczna. Brak najmniejszych zmian zachodzących w otoczeniu. Przebywanie ciągle w tym samym otoczeniu bez oddziaływań społecznych.

• Znaczna deprywacja informacyjna i społeczna. Minimalne oddziaływanie społeczne przy okazji zaspokajania podstawowych potrzeb (w trakcie podawania pokarmu, zabiegów higienicznych, sprzątania).

• .... 4)

• Możliwość wyjścia z mieszkania pod opieką innych osób. Kontakty społeczne wyłącznie w ramach kręgu rodzinnego i bliskich znajomych.

• ...... 8)

• Środowisko społeczne zapewnia możliwość uczestniczenia w procesie usprawniania w ograniczonym zakresie (np. Rehabilitacja ruchowa, zawodowa, terapia zajęciowa).

• Istnieje możliwość korzystania z wszechstronnej rehabilitacji, aktywna działalność w ramach grup samopomocowych.

• X. Wartość stymulacyjna środowiska:

• Skrajna deprywacja informacyjna i społeczna. Brak najmniejszych zmian zachodzących w otoczeniu. Przebywanie ciągle w tym samym otoczeniu bez oddziaływań społecznych.

• Znaczna deprywacja informacyjna i społeczna. Minimalne oddziaływanie społeczne przy okazji zaspokajania podstawowych potrzeb (w trakcie podawania pokarmu, zabiegów higienicznych, sprzątania).

• .... 4)

• Możliwość wyjścia z mieszkania pod opieką innych osób. Kontakty społeczne wyłącznie w ramach kręgu rodzinnego i bliskich znajomych.

• ...... 8)

• Środowisko społeczne zapewnia możliwość uczestniczenia w procesie usprawniania w ograniczonym zakresie (np. Rehabilitacja ruchowa, zawodowa, terapia zajęciowa).

• Istnieje możliwość korzystania z wszechstronnej rehabilitacji, aktywna działalność w ramach grup samopomocowych.

Umiejętności przystosowawcze

• porozumiewanie się,

• samoobsługa,

• tryb życia domowego,

• uspołecznienie,

• korzystanie z dóbr społeczno-kulturalnych,

• samodzielność,

• troska o zdrowie i bezpieczeństwo,

• umiejętności szkolne,

• organizowanie czasu wolnego,

• praca.

Przykładowe obszary kompetencji zawodowych

• Relacje interpersonalne

• relacje w grupie, stosunek do przełożonych, umiejętność współpracy z innymi pracownikami, reakcja na krytykę, kontrola emocji, zachowania negatywne;

• Postawy i zwyczaje (także zawodowe)

• higiena,ubiór, dbałość o wygląd zewnętrzny, punktualność, potrzeby fizjologiczne, zachowanie podczas jedzenia itp.

Przykładowe obszary kompetencji zawodowych

• Możliwości poznawcze

• sposób komunikacji, pamięć, korzystanie z doświadczenia, poziom czytania, umiejętności matematyczne, pojęcie czasu, posługiwanie się zegarem, umiejętność mierzenia, posługiwanie się pieniędzmi

• Umiejętności zawodowe

• jakość pracy, niezależność w wykonywaniu zadania, samodzielna kontrola wykonania zadania, dbałość o miejsce pracy i narzędzia, przestrzeganie czasu pracy, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ocena umiejętności manualnych, koordynacji ruchowej, siły i wytrzymałości fizycznej.

Przykładowa umiejętność - modelowanie

• Oddziałuje na glinę przeznaczoną modelowania (1)

• uderza, rozgniata,manipuluje kruszy ... bez żadnego wcześniejszego opracowanego pomysłu

• Pierwsze konstruktywne pomysły (2)

• za pomocą okruchów lub kawałków rozkruszonej czy pokrojonej gliny - robi linię, zbiera ją, zestawia, robi okrąg otaczający jakiś przedmiot.

• Pierwsze świadome działanie: wałkowanie (3)

• przez naśladowanie lub przy pomocy innej osoby uczy się wałkować glinę dłonią na stole; zwijanie wałków w nakładające się na siebie spirale umożliwia pierwsze świadome budowle; zastosowanie wałków do wykonywania pierwszych postaci ludzkich lub zwierzęcych.

• Płaskie figury (4)

• „rysowanie” w glinie, na płasko, za pomocą zrolowanych wałków; próby stawiania postaci „na nogi”.

• Praca w bryle (5)

• pojawia się wrażliwość na podobieństwa w szczególe realizowanej postaci; lepienie staje się świadome.

• Udoskonalenia (6)

• dodawanie elementów wzbogacających „anatomię” postaci; w modelowaniu płaskim istnieją szczegóły wklęsłe: zagłębienia na oczy, okna domu,itd.

• Świadome kompozycje (7)

• wiele postaci i szczegółów stanowi jedną całość; zrozumienie realizowanej pracy

• Tworzenie (8)

Konstruowanie programu terapeutycznego

• I ETAP - DIAGNOZA

• II ETAP - PROJEKTOWANIE

• kompetencja konstruowania programu

• określenie koncepcji programu

• sformułowanie celów

• dobór i układ materiału

• ustalenie wymagań programowych

• obudowa programu

• warunki wdrożenia programu

Konstruowanie programu terapeutycznego

• DIAGNOZA

• PROJEKTOWANIE PLANU USPRAWNIANIA

• ustalenie programu terapeutycznego

• EWALUACJA

Plan usprawniania

• wieloprofilowy

• zawiera zadania, które będą wprowadzone, wzbogacone o nowe czynności

• powód, tło, nieodzowność każdego punktu działania

• daje możliwość wyboru punktów (zadań) do realizacji w programie

Plan usprawniania - propozycja układu planu

Program terapeutyczny

• wynika z planu

• zawiera:

• nazwa zadania

• sfery rozwoju

• cele

• środki

• procedura

• rezultat

Ewaluacja

• FAZY

• refleksyjna

• kształtująca

• podsumowująca

• TYPY

• kształtująca

• podsumowująca

• nieoficjalna

• oficjalna procesu

• opisowa

• oceniająca

• METODY

• zastosowanie testów osiągnięć

• samoocena terapeuty

Ewaluacja może być dokonywana na różnych etapach programu:

• Na początku realizacji w celu uzyskania danych wyjściowych - ma wówczas charakter wstępnej diagnozy funkcjonalnej,

• W toku realizacji - ocena umiejętności funkcjonalnych, której zadaniem jest modyfikacja działań zwiększających szansę powodzenia,

• Na zakończenie - ocena końcowa, której zadaniem jest uzyskanie informacji co do uzyskanych efektów zrealizowanego programu.

Schemat indywidualnego programu rehabilitacji i terapii uczestnika wtz (według m. Misztal)

• DIAGNOZA

• UWARUNKOWANIA RODZINNE

• struktura rodziny

• opis i charakterystyka członków rodziny

• opis relacji emocjonalnych w rodzinie

• Historia rodziny

• ważne wydarzenia w rodzinie (fakty i procesy)

• historia oddziaływań na dziecko w rodzinie

Schemat indywidualnego programu rehabilitacji i terapii uczestnika WTZ (według M. Misztal)

• DIAGNOZA

• FUNKCJONOWANIE EMOCJONALNE

• podstawowe problemy emocjonalne

• dominujące potrzeby

• osiowe konflikty i zahamowania

• nieadekwatne wyobrażenia (ambicje, oczekiwania, złudzenia)

• Sposoby radzenia sobie z problemami (strategie obronne)

• destruktywne

• konstruktywne

Schemat indywidualnego programu rehabilitacji i terapii uczestnika WTZ (według M. Misztal)

• DIAGNOZA

• FUNKCJONOWANIE W ROLACH

• Funkcjonowanie w rolach społecznych

• w rodzinie

• w warsztacie

• w grupie rówieśniczej

• z partnerami erotycznymi

• Funkcjonowanie zadaniowe

• deficyty

• posiadane umiejętności

Schemat indywidualnego programu rehabilitacji i terapii uczestnika WTZ (według M. Misztal)

• DIAGNOZA

• PROGNOZA EFEKTÓW

• Motywacja do zmiany (wymiar, zakresy, stopień świadomości)

• Stopień dojrzałości społecznej (odpowiedzialność, pracowitość)

• Potencjały i silne strony.

• SPECYFICZNY CEL TERAPUTYCZNY (co trzeba uzyskać)

• ZAŁOŻENIA PROGRAMU (jak to uzyskać)

• osoby niepełnosprawne (w tym niepełnosprawne intelektualnie) są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa posiadającymi również swoje własne indywidualne potrzeby; nie można ograniczać czy narzucać im wyborów - tylko dlatego, że są niepełnosprawne.

• osoby te nie tylko chcą pracować i posiadają prawo do wykonywania płatnej pracy, ale ich praca może być produktywna i przynosić zyski.

• chronione miejsca pracy powinny stwarzać realne warunki umożliwiające przechodzenie pracowników na otwarty rynek pracy.

• potrzeba nowego sposobu myślenia usługodawców - odejście od „dopasowania ludzi do pracy”, na rzecz „dopasowania pracy do ludzi”, który wymusza jednocześnie zdobycie nowych umiejętności, wdrażanie nowych instrumentów (np. profile zawodowe, plany kariery, inne niż dotychczas metody ewaluacji), stosowanie metod szkolenia bardziej odpowiadających warunkom spotykanym w pracy.

• niezbędne jest także wspieranie osób z niepełnosprawnością, by w jak najbardziej możliwym dla siebie zakresie przejęły odpowiedzialność i kontrolę nad całym procesem.

• dostosowanie metod szkolenia i rodzaju wsparcia do indywidualnych potrzeb i stylu uczenia się każdej konkretnej osoby.

• organizatorzy szkolenia zawodowego powinni pamiętać, że jego celem jest zatrudnienie, zatem szkolone powinny być umiejętności potrzebne w przyszłej pracy.

• szkolenia powinny być planowane z myślą o ich przeprowadzaniu w miejscu pracy.

• sposób ich prowadzenia powinien w maksymalnym stopniu przypominać realną sytuację pracy.

• za najbardziej efektywne uważa się szkolenia, których programy zawierają staż u pracodawcy lub treningi odbywające się na zwykłych stanowiskach pracy.

• za niezbędne uznaje się udzielanie wsparcia uczestnikom szkoleń w radzeniu sobie w sytuacjach społecznych w miejscu pracy.

Zmiana paradygmatu

• Tradycyjny:

• „przeszkolić → zatrudnić”

• Nowy:

• „zatrudnić → wyszkolić → utrzymać w zatrudnieniu”

Indywidualny profil zawodowy - potrzebne informacje

• Motywacje osoby (dlaczego określona osoba chce pracować)

• Oczekiwania osoby co do rodzaju pracy

• Czynności wykonywane w życiu codziennym

• Preferencje dotyczące środowiska pracy

• Inne informacje dotyczące umiejętności pomocnych w znalezieniu odpowiedniej pracy

• Obszary i zakres niezbędnego wsparcia

• Informacje na temat niepełnosprawności determinujące rodzaj wsparcia

• Wpływ zatrudnienia na uprawnienia do zasiłku

• Umiejętności szkolne (osoba może pracować również bez posiadania tych umiejętności)

• Potencjalne przeszkody w zatrudnieniu

Indywidualny profil zawodowy - praktyczne podsumowanie

• Opis wymaganej pracy, włączając w to zadania i środowisko pracy

• Potrzebne wsparcie

• Dodatkowe potrzeby nie związane bezpośrednio z pracą

• Działania, które zostaną podjęte w celu znalezienia pracy

• Osoby odpowiedzialne

• Osoba zainteresowana powinna wyrazić zgodę na każde kolejno podejmowane działania, także na udzielanie informacji na jej temat innym osobom

WSPIERANIE KU AUTONOMII

• doświadczenie niezależności

• posiadanie swobody dokonywania wyboru

• nieskrępowany dostęp do ważnych dóbr znajdujących się w otoczeniu

WSPIERANIE KU AUTONOMII

• Ř SAMOŚWIADOMOŚĆ

• Ř  ODPOWIEDZIALNOŚĆ

• Ř NIEZALEŻNOŚĆ OD INNYCH

• I OD WŁASNEJ BEZRADNOŚCI

• ŘROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW,

• PODEJMOWANIE DECYZJI

• Ř   KOMUNIKACJA Z INNYMI

„Jutro będziemy szczęśliwi...”
Jakość życia osób z niepełnosprawnością intelektualną

SATYSFAKCJA Z ŻYCIA

Moje życie a życie innych - lepsze- takie samo-gorsze?

• Ocena „lepsze” -wśród uczestników przebywających w domu i dps. Uczestnicy wtz. najczęściej spostrzegali swoje życie jako „takie samo”

Chcę mieć swoje miejsce w domu- -satysfakcja z warunków mieszkaniowych,

• Wiążę się z pojęciem własności: własności zamieszkania- (mój pokój, moje miejsce), własności przedmiotów (mój telewizor, moje książki itp.),

• jest wyższa wśród osób z wtz., niż wśród osób z dps.

Nie chcę być samotny- poczucie osamotnienia

• Samotnie częściej czują się uczestnicy wtz. niż pensjonariusze dps.

• Osoby badane spostrzegają samotność nie jako bycie w grupie, w środowisku terapeutycznym czy rodzinnym, lecz jako nie bycie w centrum uwagi tego środowiska.

Chcę być dla kogoś ważny- odczucia nastawienia rodziców do mnie

• pozytywniej ocenianie są przez osoby przebywające w domach niż w dps. oraz w wtz.,

• w grupach -wtz., dps.- dominuje wypowiedź: “różnie, czasem lepiej, czasem gorzej”, co może być spowodowane zmienną sytuacją społeczną osoby badanej w środowisku i wymaganiami otoczenia.

Produktywność- kompetencje w sytuacji pracy.

Chcę dać sobie radę w życiu - ocena szkoły

• jest wyżej oceniana przez osoby przebywające w domach rodzinnych niż uczestników wtz. i mieszkańców dps.

Chcę mieć pracę- samoocena w roli pracownika

• jest wyższa wśród uczestników wtz. niż respondentów przebywających w domach i dps. Preferencje wypowiedzi przy badaniu tej zmiennej związane są ściśle z pełnioną rolą pracownika.

• Wpływ na wyniki w grupie wtz. ma ocena ich pracy dokonywana przez terapeutów oraz ich własna ocena jako pracowników, z którymi często się utożsamiają. Dominuje przekonanie, iż jestem dobry w tym, co robię, choć 1/3 grupy ma świadomość swoich trudności, co często jest związane z negatywną postawą otoczenia.

Chcę umieć więcej - Ocena pracy w zakresie opanowania nowych umiejętności

• jest wyższa w opinii uczestników wtz.,

• Chcę mieć własne pieniądze - ocena wynagrodzenia za pracę

• Z wynagrodzenia otrzymywanego za wykonaną pracę jak i z jego wysokości w stosunku do własnych potrzeb są bardziej zadowoleni uczestnicy wtz. niż badani z domów i dps.

.

Chcę, aby inni dali mi szansę bycia odpowiedzialnym

• Ocena zasadności kontroli przez pracodawcę pracy osoby badanej wskazuje, iż uczestnicy wtz. są w mniejszym stopniu nadzorowani niż pensjonariusze dps., którzy w swojej opinii są pod stałą kontrolą.

• W opinii uczestników wtz. dominuje ocena, iż terapeuta jest często obecny, niezależnie od tego, czy go osoba badana potrzebuje, czy też nie.

• Wypowiedzi wskazują na bardzo dużą kontrolę osób niepełnosprawnych przez terapeutów, nie zawsze może uzasadnioną.

Niezależność społeczna

Chcę mieć wpływ na to co robię

• Większą swobodę w zakresie podejmowania decyzji dotyczących codziennych spraw mają osoby przebywające w domach i uczestnicy wtz. niż pensjonariusze dps.

• W środowisku dps. nieznacznie dominuje ocena: “nie mogę decydować o tym sam/a....” w zestawieniu z wypowiedzią “decyduję o tym częściowo”. W badanej grupie przeważały sformułowania ukierunkowujące na wskazanie, “kto decyduje za mnie”, czyli kto kieruje moim postępowaniem. Specyfika organizacyjna placówki w dużym stopniu ogranicza samodzielność badanych, gdyż np. posiłki ustalane są odgórnie i podawane o określonej porze, porę spanie wyznacza plan dnia itp.

• Chcę , aby wierzono w moją zdolność bycia odpowiedzialnym Świadomość posiadania opiekuna oraz odpowiedzialność za własne czyny

• jest wyższa u uczestników wtz. w porównaniu z osobami z dps., którzy w większym stopniu obarczają odpowiedzialnością opiekuna.

• Wypowiedź nie, ja sam ponoszę odpowiedzialność dominuje wśród osób z wtz. Opinia o odpowiedzialności opiekuna za osobę badaną (“tak, on nie ja”) dominuje natomiast w grupie osób z dps. oraz domu. Analizując dane zauważa się odwrotność struktury uzyskanych ocen między grupą z wtz. i domu.

Nie chcę aby mnie krzywdzono.

• Częstość doznanych krzywd przez badanych jest większa w odczuciach mieszkańców dps. niż w pozostałych porównywanych grupach, a wśród uczestników wtz. większe niż wśród osób przebywających w domach.

Moje uzależnienie od innych a moja potrzeba niezależności

• Osąd “samodzielne, niezależne” dominuje w wypowiedziach osób badanych przebywających w domach.

• “Uzależnione od innych” zdecydowanie dominuje wśród uczestników wtz. i nieznacznie występuje wśród pensjonariuszy dps.

Przynależność społeczna

Chcę uczestniczyć z życiu- przynależność osób badanych do organizacji społecznych

• pensjonariusze dps.. w mniejszym stopniu odczuwają przynależność do różnych grup społecznych niż osoby przebywające w domu rodzinnym i wtz.

• Deklarację członkostwa w różnorodnych zespołach i grupach najczęściej składają osoby objęte terapią w wtz.

Chcę być zadowolony z bycia w grupie-

• Stopień zadowolenia badanych z uczestnictwa w organizacjach społecznych jest niższy w grupie z dps. niż w pozostałych grupach, jednocześnie z analizy danych wynika, iż osoby uczęszczające do wtz. w największym stopniu wyrażają swe zadowolenie z uczestnictwa w grupach.

Chcę mieć własną rodzinę ?- Ocena możliwości zawarcia związku małżeńskiego

• jest najniższa wśród mieszkańców dps. Gorzej oceniają oni swoją szansę na małżeństwo, a tym samym widzą większe ograniczenia niż osoby przebywające w domu rodzinnym.

Nie chcę aby mnie wyśmiewano, lekceważono, obawiano się mnie- Stosunek sąsiadów do mnie

• pozytywniej oceniają osoby przebywające na co dzień w domach, w ciągłym kontakcie z sąsiadami, najbardziej negatywnie te relacje oceniają mieszkańcy dps.

Jakie jest moje życie ?- Ogólna ocena własnego życia

• jest najwyższa w grupie osób z dps.,

• jest wyższa wśród badanych przebywających w domach,

• najniżej oceniają wartość własnego życia osoby z wtz.

WSPIERANIE KU AUTONOMII

• Ř     SAMOŚWIADOMOŚĆ

• znam swoje potrzeby, zainteresowania, zdolności, trudności,

• rozpoznaję własne emocje,

• wiem jak inni mnie spostrzegają,

• mam poczucie własnej wartości,

• wiem co wprawia mnie w dobry nastrój, wiem czego nie lubię, wiem czego się boję...);

WSPIERANIE KU AUTONOMII

• Ř     ODPOWIEDZIALNOŚĆ

• szanuję siebie i innych,

• jestem odpowiedzialny za to co mówię, robię, i do czego się zobowiązuję...

WSPIERANIE KU AUTONOMII

• Ř NIEZALEŻNOŚĆ OD INNYCH I OD WŁASNEJ BEZRADNOŚCI

• umiem powiedzieć „nie”,

• jestem zdolny do tego, aby powiedzieć czego chcę, potrzebuję,

• wiem, jak moje zachowanie wpływa na innych i jakie wywołuje reakcje,

• wiem jak poprawić jakość mojego życia w szerokim znaczeniu,

• umiem zaplanować swój dzień, znam obszary, za które jestem odpowiedzialny...);

WSPIERANIE KU AUTONOMII

• Ř     ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW, PODEJMOWANIE DECYZJI

• umiem rozpoznać problem i szukać alternatywnych rozwiązań,

• umiem przewidzieć konsekwencje mojej decyzji,

• wiem jak skorzystać z pomocy innych osób...);

WSPIERANIE KU AUTONOMII

• Ř     KOMUNIKACJA Z INNYMI

• umiem aktywnie słuchać,

• rozpoznaję konfliktowe sytuacje i umiem sobie z nimi poradzić,

• zwracam uwagę na niewerbalne komunikaty, emocje, uczucia...

WSPIERANIE KU AUTONOMII

• Włączanie osób z różną niepełnosprawnością intelektualną do uczestnictwa w procesie dokonywania wyboru i podejmowaniu decyzji, które wpływają na ich życie.

• Akceptacja i pełna, świadoma integracja osób niepełnosprawnych w społecznościach lokalnych . Należy jednak pamiętać, iż proces wspierania jest nie tylko tym, co osoba otrzymuje od innych, ale również tym, na co pracuje wraz z innymi.

• MOJE MIEJSCE WŚRÓD LUDZI

• chcę mieć swoje miejsce,

• chcę mieć rodzinę

• chcę aktywnie uczestniczyć w życiu

• chcę czuć się potrzebnym, ważny

• nie chcę aby mną dyrygowano, wysmiewano, lekceważono

• chcę, żeby ze mną naprawdę rozmawiano a nie tylko mówiono do mnie

WSPIERANIE KU AUTONOMII

MOJE UZALEŻNIENIE OD INNYCH ,

A MOJA POTRZEBA NIEZALEŻNOŚCI

• chcę sam decydować o sobie

• chcę sam rozwiązywać swoje problemy

• nie chcę być ciężarem dla bliskich

MOJA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

• chcę, aby wierzono w moją zdolność bycia odpowiedzialnym

• chcę, aby inni dali mi szansę bycia odpowiedzialnym

POZIOMY INTESYWNOŚCI WSPARCIA
( Luckasson 1992)

• NIEREGULARNY

- pomoc zapewniana sporadycznie, „jako konieczna” podstawa - osoba nie potrzebuje pomocy lub potrzebuje jej na krótko podczas trwania zmian zyciowych.

POZIOMY INTESYWNOŚCI WSPARCIA

• OGRANICZONY

- pomoc udzielana jest w niektórych aspektach przez krótki czas na regularnej podstawie czas jest ograniczony, lecz nie określony; może wymagać zaangażowania mniejszej ilości osób i mniejszych kosztów niż bardziej intensywne formy pomocy

POZIOMY INTESYWNOŚCI WSPARCIA

• ZNACZNY

- pomoc charakteryzująca się trwałym, regularnym zaangażowaniem przynajmniej w niektórych środowiskach, (praca, dom), nieograniczona czasowo ( np.długoterminowa pomoc w pracy lub w domu)

POZIOMY INTESYWNOŚCI WSPARCIA

• SZEROKI

- pomoc stała i bardzo intensywna; pomoc jest zapewniona jednocześnie w kilku środowiskach i w istocie może polegać nawet na podtrzymaniu życia.

Arkusz danych diagnostycznych
(Oprac. S. Kowalik na podstawie Skali I. Lorge'a)

• Informacje wstępne

• Imię i nazwisko

• Wiek

• Edukacja w ...

• Data przyjęcia (np. wtz)

Arkusz danych diagnostycznych
(Oprac. S. Kowalik na podstawie Skali I. Lorge'a)

• I. Rodzaj niepełnosprawności (I)

• II. Poziom sprawności intelektualnej (mierzonej I.I.): I.I.=

• III. Zdolności specjalne

• IV. Poziom samodzielności w czynnościach dnia codziennego

• V. Poziom rozwoju motorycznego

• VI. Poziom umiejętności utrzymywania kontaktów interpersonalnych

• VII. Poziom przystosowania emocjonalnego

• VIII. Poziom aktywności

• IX. Poziom sprawności komunikacyjnych

• X. Wartość stymulacyjna środowiska

ARKUSZ PRACOWNI

• SKALA OCENY ( PRECYZJA SFORMUŁOWAŃ)

• cel

• efektywność terapii

• Aktywności zadaniowe - niezbędne umiejętności i kompetencje

I. Wiedza - pojęcia

• nazwy :produkty, urządzenia, przybory, zasady - reguły pracy

• pojęcie cechy : wielkość, rodzaj faktury, kolor

II. Umiejętności

• czynności techniczne

ARKUSZ PRACOWNI

III. Zastosowanie

• czynności operacyjnego rozumowania ( dobieranie, przyporządkowanie, zastosowanie w sytuacji typowej , problemowej

IV. Efekty - produktywność

- katalog wykonanych prac

V. Zachowanie w miejscu pracy

• koncentracja uwagi

• dbałość o stanowisko pracy

• przestrzeganie zasad

Różnice między ludźmi są czymś normalnym.
To rehabilitacja musi być odpowiednio dostosowana do potrzeb osoby, a nie osoba powinna się dostosować do
z góry przyjętych założeń.”

---