Instrukcja bhp w gospodarce elektronarzędziami
[nazwa firmy]

Spis Treści :

Wstęp

1. Podstawowe definicje.

2. Kategorie użytkownika elektronarzędzi.

3. Badania kontrolne elektronarzędzi.

1. Cel i rodzaj badań kontrolnych.

2. Zakres i program badań.

3. Ogólne warunki wykonywania badań kontrolnych.

4. Wykonywanie badań

4. Organizacja badań i napraw elektronarzędzi.

1. Badania.

2. Naprawy elektronarzędzi

5. Podstawowe zasady gospodarki elektronarzędziami w [nazwa firmy].

6. Obowiązki użytkownika elektronarzędzi.

7. Załącznik nr 1.

Wstęp

Nowoczesne konstrukcje elektronarzędzi zapewniają użytkownikom coraz lepsze zabezpieczenia przed urazami mechanicznymi, a przede wszystkim przed porażeniem prądem elektrycznym. Niezbędnym warunkiem zachowania bezpieczeństwa jest prawidłowa eksploatacja narzędzi zgodnie ze wskazówkami producentów, a w odniesieniu do elektronarzędzi - ścisłe stosowanie postanowień obowiązujących Polskich Norm, a zwłaszcza:

PN - 85/E - 08400/01, PN - 85/E - 08400/02, PN - 88/E - 08400/10 - narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym.

Przyjmuje się, że napięciem bezpiecznym jest 24V. Warunek ten spełniają elektronarzędzia zasilane z własnych źródeł energii, jednak ich moc jest stosunkowo niewielka, a czas pracy krótki.

Elektronarzędzia zasilane napięciem 220V o częstotliwości 50Hz, w przypadku ich uszkodzenia mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia. Przedstawione w tej instrukcji zasady prawidłowej eksploatacji elektronarzędzi w znacznym stopniu wyeliminują możliwość porażenia prądem użytkowników, a także wpłyną na jakość prac wykonywanych oraz wydłużą okres użytkowania.

1. Podstawowe definicje

Elektronarzędzia - są to narzędzia ręczne, napędzane silnikiem
elektrycznym lub magnetycznie, przeznaczone do wykonywania pracy mechanicznej.

Z punktu widzenia konstrukcji elektronarzędzia dzielą się na trzy klasy:

• elektronarzędzia klasy I - w którym ochronę przed porażeniem elektrycznym stanowi nie tylko izolacja podstawowa, ale również zastosowano dodatkowe środki bezpieczeństwa przez połączenie dostępnych części metalowych z żyłą ochroną stałej instalacji elektrycznej w taki sposób, że części te nie mogą znaleźć się pod napięciem w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej,

• elektronarzędzia klasy II - w którym ochronę przed porażeniem elektrycznym stanowi nie tylko izolacja podstawowa, ale izolacja podwójna lub wzmocniona przy czym środki te nie obejmują połączeń z obwodem ochronnym i nie są uzależnione od warunków zainstalowania i połączeń
  do sieci,

Schematyczny przekrój wiertarki elektrycznej wykonanej w II klasie izolacji

Prezentuje rysunek nr 1.

Rys. 1. Wiertarka elektryczna wykonana w II klasie izolacji

Praktycznie są to narzędzia do podłączenia których nie jest wymagane gniazdko z tzw. „Kołkiem uziemiającym”. Są one zawsze oznaczone na tabliczce znamionowej znakiem:

- elektronarzędzia klasy III - w którym ochronę przed porażeniem uzyskuje się przez zasilanie go napięciem bardzo niskim bezpiecznym, tzn. nie przekraczającym 42V, a zasilanym trójfazowym - nie przekraczającym 24V.

2. Kategorie użytkowania elektronarzędzi

Kategoria użytkowania I - elektronarzędzia używane dorywczo (kilka razy wciągu zmiany) i zwracane do wypożyczalni.

Kategoria użytkowania II - elektronarzędzia używane często w ciągu jednej zmiany, które nie są zwracane do wypożyczalni.

Kategorie użytkowania III - elektronarzędzia eksploatowane w sposób ciągły na więcej niż jednej zmianie i zainstalowane na stałe, np. na linii produkcyjnej lub montażowej itp.

Elektronarzędzia eksploatowane w [nazwa firmy] są używane dorywczo
w ciągu zmiany i zostały zakwalifikowane do kategorii użytkowania I.

3. Badania kontrolne elektronarzędzi.

3.1. Cel i rodzaje badań kontrolnych.

Aby elektronarzędzia były w stałej sprawności technicznej, jak również zapewniały bezpieczeństwo użytkowania, zgodnie z obowiązującą Polską Normą podlegają one następującym badaniom kontrolnym:

Badania bieżące - powinny być wykonywane każdorazowo przed wydaniem elektronarzędzia do użytku oraz po jego zwrocie.

Dla elektronarzędzi II i III kategorii użytkowania badanie takie przeprowadza się przed rozpoczęciem pracy na danej zmianie.

Badania okresowe - powinny być wykonywane:

- dla elektronarzędzi I kategorii użytkowania - co 6 miesięcy,

- dla elektronarzędzi II kategorii użytkowania - co 4 miesięcy,

- dla elektronarzędzi III kategorii użytkowania - co 2 miesięcy,

- po każdym wydarzeniu, które mogło mieć wpływ na stan elektro narzędzia (silne uderzenie, zamoczenie itp.).

Podane terminy badań okresowych dla elektronarzędzi eksploatowanych
w bardzo trudnych warunkach jak np. przy silnym zapyleniu, zawilgoceniu,
na rusztowaniach itp. - należy skrócić o połowę.

1. Zakres i program badań

Obowiązujący zakres badań przedstawia poniższa tabela.

Zakres Badań kontrolnych elektronarzędzi

Lp.	Rodzaj badania	Oględziny zewnętrzne	Sprawdzenie biegu jałowego	Demontaż i oględziny wewnętrzne	Pomiar rezystancji izolacji	Sprawdzenie obwodu ochronnego
1.	Badanie bieżące	tak	tak	-	-	-
2.	Badanie okresowe	tak	tak	tak	tak	tak

2. Ogólne warunki wykonywania badań kontrolnych

1. Elektronarzędzia przeznaczone do badań powinny być sprawdzane
   w temperaturze otoczenia 20+5ºC.

2. Przed rozpoczęciem badania okresowego elektronarzędzie powinno być zostawione w pomieszczeniu w którym przeprowadzone będą badania przez okres około 4 godzin (konieczne jest wyrównanie temperatury narzędzia
   i pomieszczenia).

3. W czasie badania elektronarzędzie powinno być zasilane prądem i napięciem zgodnym z informacją na tabliczce znamionowej.

1. Wykonywanie badań

Badania bieżące

Oględziny zewnętrzne - przeprowadza się (bez demontażu elektronarzędzia), sprawdzając czy:

• elektronarzędzie jest kompletne i ma czytelną tabliczkę znamionową,

• nie jest uszkodzona obudowa zewnętrzna i rękojeść,

• nie jest uszkodzona wtyczka, a jej parametry są odpowiednie dla danego narzędzia,

• przewód połączeniowy jest dobrze zamocowany we wtyczce
  i elektronarzędziu oraz nie jest uszkodzona jego izolacja (przecięta, nadpalona itp.),

• zewnętrzne osłony, nakrętki, śruby nie są uszkodzone i poluzowane,

• elementy sterujące (pokrętła, przyciski itp.) działają prawidłowo i nie są uszkodzone,

• uchwyty narzędzi roboczych są sprawne i kompletne,

• osłony narzędzi roboczych są kompletne i prawidłowo zamocowane,

• niema wycieków oleju.

Jeżeli nie stwierdzono uchybień, wynik badania należy uznać za pozytywny.

Sprawdzenie biegu jałowego

Polega na włączeniu elektronarzędzia do sieci na okres 5-10 sekund,

Przy zasilaniu napięciem znamionowym. W czasie pracy elektronarzędzia należy zwrócić uwagę w szczególności na:

• natychmiast rozruch,

• równomierność pracy,

• głośność pracy łożysk wentylatora, przekładni, szczotek,

• poziom drgań.

Jeżeli według oceny subiektywnej oceniane parametry nie budzą zastrzeżeń, uważać należy, że próba biegu jałowego dała wynik pozytywny.

Ocena wyniku bieżącego

Jeżeli oględziny przeprowadzone jak przedstawiono wyżej, oraz próba biegu jałowego (według wskazań) uzyskały wynik pozytywny, należy uznać, że całe badanie bieżące dało również wynik pozytywny, a elektronarzędzie można wydać do użytkowania.

W przypadku oceny negatywnej elektronarzędzie musi być skierowane
do naprawy.

Badanie okresowe

Oględziny zewnętrzne polegają na wykonaniu tych samych czynności wymienionych przy badaniu bieżącym.

Demontaż i oględziny wewnętrzne wykonuje się przez częściowe zdemontowanie elektronarzędzia (zdjęcie osłon i pokryw, przy czym należy zwrócić uwagę czy nie narusza to warunków gwarancji, jeśli elektro narzędzie znajduje się w okresie gwarancyjnym) i sprawdzeniu, czy:

• przewód przyłączeniowy jest prawidłowo zamontowany;

• żyły przewodu ochronnego i przyłączeniowego są prawidłowo podłączone i dobrze zamocowane w zaciskach;

• wewnętrzne połączenia przewodami są zamocowane prawidłowo, nie stykają się z częściami wirującymi lub ostrymi krawędziami oraz nie mają uszkodzonej izolacji;

• stan osprzętu elektrycznego ( kondensatory, regulatory, wyłączniki termiczne, łączniki itp.) jest dobry, elementy są prawidłowo rozmieszczone i zamocowane;

• silnik nie jest zabrudzony zwłaszcza pyłem szczotkowym i nie występuje zanieczyszczenie smarem;

• komutator nie jest nadmiernie zużyty, przegrzany lub uszkodzony mechanicznie;

• nie występuje nadmierne iskrzenie na komutatorze;

• szczotki nie są zużyte, uszkodzone lub nadpalone, a sprężyny dociskowe prawidłowo założone i szczotki odpowiednio dociskane,

• łożyska nie są uszkodzone i są nasmarowane;

• nie ma innych objawów nieprawidłowej pracy elektronarzędzia.

Jeżeli nie stwierdzono w stosunku do ocenianych zespołów (metodą subiektywną) uszkodzeń i uchybień, wynik badania uznaje się za pozytywny.

Pomiar rezystancji i izolacji - powinien być wykonywany na zimnym elektronarzędziu, razem z przewodem przyłączeniowym, napięciem stałym o wielkości 500V. Odczyt powinien nastąpić po upływie jednej minuty od chwili przyłożenia napięcia. Wartości rezystancji nie mogą być mniejsze od podanych w poniższej tabeli.

Normatywne wielkości rezystancji

Elektronarzędzie	Dopuszczalna najmniejsza wielkość rezystancji w MΩ
		Między częściami pod napięciem a częściami metalowymi oddzielonymi od części pod napięciem tylko izolacją podstawową	Między częściami metalowymi elektronarzędzia, oddzielonymi od części pod napięciem tylko izolacją podstawową a dostępnymi dla dotyku częściami metalowymi	Między częściami pod napięciem a dostępnymi dla dotyku częściami metalowymi
Klasa I	-	-	2
Klasa II	2	5	7

UWAGA:

1. Pod pojęciem „dostępne dla dotyku części metalowe” należy rozumieć również części z materiału izolacyjnego, które w czasie badania powinny być pokryte folią metaliczną.

2. Pomiar rezystancji ma za zadanie ocenić jakość i skuteczność izolacji elektronarzędzia.

Wynik badania należy uznać za pozytywny, jeżeli wykonane pomiary wykazują, że rezystancja izolacji nie jest mniejsza od wartości podanych
w tabeli.

Sprawdzenie obwodu ochronnego jest przeprowadzane w następujący sposób:

• zbadanie czy długość żył przewodu przyłączeniowego jest dostateczna.
  W przypadku wysunięcia się przewodu żyły, przewodzące prąd powinny być naprężone wcześniej niż żyła ochronna,

• pomiar spadku napięcia między stykiem ochronnym wtyczki, a dostępną częścią metalową elektronarzędzia podlegającą badaniu, przy zasilaniu prądem przemiennym i napięciu nie większym niż 12V i natężeniu równym 1,5 prądu znamionowego, ale nie mniejszym niż 25A.Rezystancja powinna być obliczana ze spadku napięcia i wartości prądu i nie może być większa niż 0,1 Ω

Wynik sprawdzenia uznaje się za pozytywny, jeżeli spełniony jest wyżej wymieniony warunek.

Sprawdzenie biegu jałowego - przeprowadzać należy w sposób podany przy wykonaniu badania bieżącego.

Ocena wyników badania okresowego

Jeżeli elektronarzędzie uzyska oceny pozytywne z badań wcześniej wymienionych, to narzędzie takie jak sprawne i nadaje się do dalszej eksploatacji. Jeżeli badane narzędzie nie uzyska wyniku pozytywnego, powinno być skierowane do naprawy.

4. Organizacja badań i naprawy elektronarzędzi

4.1. Badania

Badania bieżące - należy wykonać w zakładzie, przed wydaniem elektronarzędzia do użytkowania. Kontrolę taką powinien przeprowadzać pracownik wyznaczony do takiego celu, dobrze zapoznany z instrukcją obsługi elektronarzędzi oraz zasadami przeprowadzenia kontroli, które są omówione
w punkcie 3.

Badania okresowe - mogą być wykonane w zakładzie pracy, pod warunkiem, że posiadamy stanowisko przygotowane do prowadzenia tego rodzaju badań, jak również odpowiednio wykwalifikowanych pracowników. Badania te należy przeprowadzić według zasad określonych w punkcie 3. Jeżeli możliwości takich nie posiadamy, badania należy zlecić osobom lub firmie posiadającej odpowiednie kwalifikacje.

4.2. Naprawy elektronarzędzi

Jeżeli w wyniku przeprowadzonego badania bieżącego, okresowego lub innych przyczyn (zużycie elektronarzędzia, uszkodzenie mechaniczne itp.), zachodzi konieczność wykonania jego naprawy, może być ona wykonana w zakładzie pod warunkiem, że zakład posiada odpowiednie do tego celu wyposażenie, jak również pracowników o wysokich kwalifikacjach. O ile zakład takich warunków nie ma - naprawy powinny być zlecane zakładom serwisowym lub innym placówkom specjalistycznym.

Adnotacje w kartotece elektronarzędzia

W kartotece(proponowany wzór kartoteki - załącznik nr 1) powinny być odnotowane wyniki badania okresowego oraz fakt ewentualnej naprawy
i jej zakres. Kartoteka powinna znajdować się u dysponenta elektronarzędzi.

UWAGA:

Wskazane jest, aby stanowisko badania bieżącego elektronarzędzia było zasilane przez właściwe dobrany wyłącznik różnicowoprądowy.

Zasilanie takie pozwoli stwierdzić, czy elektronarzędzie jest w dobrym stanie technicznym i nie zachodzi zagrożenie porażenia prądem elektrycznym.

5. Podstawowe zasady gospodarki elektronarzędziami w [nazwa firmy]

a) ustala się Kierownika Działu odpowiedzialnym za całość gospodarki elektronarzędziami. Do obowiązków osoby odpowiedzialnej za całość gospodarki elektronarzędziami należy:

• zaprowadzenie kartotek elektronarzędzi i bieżące prowadzenie wg zał. nr1.

• ustalenie sposobu prowadzenia badań bieżących w zależności od warunków użytkowania w zakładzie pracy.

• ustalenie sposobu prowadzenia badań okresowych oraz napraw elektronarzędzi w zależności od warunków zakładu pracy

• instruowanie na bieżąco pracowników o prawidłowym użytkowaniu elektronarzędzi: terminowym ich przekazywaniu do badań kontrolnych

• zapewnienie regularnych badań kontrolnych elektronarzędzi będących
  w eksploatacji, w terminach podanych w punkcie 3.1.

• zapoznanie użytkowników z fabryczną instrukcją obsługi

6. Obowiązki użytkownika elektronarzędzi

Aby zapewnić w maksymalnym stopniu bezpieczeństwo stosowania elektronarzędzi, użytkownik jest zobowiązany przed wszystkim:

• używać elektronarzędzi ściśle według fabrycznej instrukcji użytkowania,

• przestrzegać terminów oddawania elektronarzędzi do przeglądów,

• podłączać elektronarzędzia tylko do prawidłowej i sprawnej instalacji elektrycznej.

UWAGA:

1. Elektronarzędzi I klasy nie należy stosować do prac w warunkach dużej wilgotności, na konstrukcjach stalowych itp.

2. Elektronarzędzia I klasy mogą być podłączone tylko do gniazdek
   z prawidłowo wykonaną instalacją ochronną (przewód ochronny) - stosowane przedłużacze powinny również odpowiadać tym warunkom.

Przestrzeń zaznaczona na czarno oznacza drugą warstwę plastycznej izolacji, która zabezpiecza przed porażeniem używającego narzędzie, w wypadku uszkodzenia zasadniczej izolacji.

---