1.Rynek finansowy - jest mechanizmem zetknięcia się popytu i podaży na kapitały pieniężne (zasoby). Łączy on pożyczkobiorców i pożyczkodawców. Cenę za wypożyczenie kapitału jest procent.

Rynek finansowy dzieli się na:

1. Rynek kapitałowy - umożliwia tworzenie długoterminowych kapitałów pożyczkowych lub udziałowych, wykorzystywanych w działalności gospodarczej, a także służących finansowaniu deficytów budżetowych. Przedmiotem operacji na tym rynku są długoterminowe depozyty i kredyty bankowe oraz różne rodzaje obligacji i akcji.

2. Rynek pieniężny - obejmuje transakcje związane z przemieszczeniem krótkoterminowych kapitałów w formie depozytów i kredytów bankowych, jak również w postaci specjalistycznych instrumentów finansowych, tzn. weksli, bonów pieniężnych i certyfikatów pieniężnych różnego rodzaju.

3. Rynek walutowy - obejmuje transakcje kupna sprzedaży środków płatniczych używanych w transakcjach i rozliczeniach międzynarodowych. Na rynku tym spotyka się popyt i podaż na daną walutę, kształtują się kursy walutowe czyli ceny walut wyrażone w innej walucie.

Czynniki sprzyjające rozwojowi rynku finansowego:

1. środowisko polityczne

2. środowisko ekonomiczne - oddzielenie własności od zarządzania; niestagnacyjność gospodarki; niska inflacja, itp

3. środowisko instytucjonalne - istnienie banków inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych, giełdy itp.

4. środowisko polityki gospodarczej - elastyczne stopy %; rozsądna polityka kursu walutowego

2. Rynek pieniężny są to transakcje zwiazane z przemieszczaniem krótkoterminowych kapitałow, które przyjmują formę depozytów i kredytów bankowych i specjalistycznych instrumentów finansowych, są nimi weksle, bony pienieżne i certyfikaty

Segmenty rynku pieniężnego:

1. międzybankowy rynek pieniężny

2. rynek krótkoterminowych bonów pieniężnych

3. rynek lokacyjno - kredytowy

4. rynek walutowy

Funkcje rynku pieniężnego:

1. alokacyjna - umożliwia przepływ środków od podmiotów posiadających ich nadmiar do podmiotów odczuwających ich niedobór. Umożliwia optymalne wykorzystanie środków finansowych przy zachowaniu płynności uczestników rynku.

2. utrzymanie płynności - instrumenty rynku pieniężnego (bony, czeki) dają się łatwo zamienić na gotówkę czyli gwarantują bezpieczeństwo realizacji zobowiązań.

3. transformacja terminów - na rynku pieniężnym dochodzi do zmiany krótkoterminowych pasywów na środki o dłuższym terminie płatności.

4. operacja otwartego rynku - celem ich jest zrównoważenie podaży pieniądza pomiędzy systemem bankowym a Skarbem Państwa.

3.Rynek międzybankowy -uczestniczą w nim B.C i Banki komercyjne.Wpływa on na podaż pieniadza w gospodarce(reguluje ilośc pieniadza).Zachowuje płynnośc systemu bankowego czyli zdolnośc do terminowego regulowania dyspozycji płatniczych klientów. Spotykają się na nim wolne nadwyżki środków finansowych przekraczające poziom rezerwy obowiązkowe banku. Wolne środki mogą być lokowane w BC, bądź pożyczane innym bankom.

Rodzaje transakcji:

1. pionowe - zawierane są między BC a BK

2. poziome - zawierane są między BK

Na rynku międzybankowym występują następujące transakcje:

1. O/N overnight - rozpoczynające się w dniu zawarcia transakcji o terminie zapadalności w następnym dniu roboczym

2. T/N tommorownext - rozpoczynające się w pierwszym dniu roboczym po zawarciu transakcji o terminie zapadalności w następnym dniu roboczym

3. S/N spotnext- rozpoczynające się w ciągu dwóch dni do zawarcia transakcji

Funkcje BC:

1. bank banków,2)bank państwa, 3)bank emisyjny

Instrumenty sterowania wielkością obiegu płatniczego:

1. pułapy kredytowe - ilościowe ograniczenie podaży pieniądza polega na ustaleniu przez BC pułapów kredytowych czyli limitów akcji kredytowych poszczególnych banków. Instrument ten był wykorzystywany w gospodarce centralnie planowanej. Limity kredytowe należą do metod administracyjnych. Stosowanie platonów polegało na limitowaniu ogólnego poziomu kredytów szczególnie firmom państwowym i spółdzielczym, co miało eliminować napięcie inflacyjne. Wykorzystywanie tego instrumentu w praktyce polegało na ustaleniu w sposób mechaniczny tzn. jako procentowego wskaźnika przyrostu lub zmniejszenia zadłużenia w stosunku do jego stanu na określony dzień. W 1990r. wprowadzono metodę określenia limitów kredytowych od sumy bilansowych i funduszy własnych. Limity były naliczane co kwartał

4. 2) operacje otwartego rynku - są to operacje BC na rynkach finansowych dokonanych w celu zmiany ilości płynnych rezerw w systemie bankowym lub wysokości krótkoterminowej stopy %. Polegają one na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych, której celem jest zmniejszenie lub zwiększenie rezerw BK. Wyróżniamy następujące rodzaje:

1. bezwarunkowe apelacje - polegają one na sprzedaży lub zakupie przez BC rządowych papierów skarbowych. Są one rzadko wykorzystywane i służą jedynie sygnalizowaniu zmiany kierunków polityki pieniężnej.

2. operacje warunkowe:

-repo - BC kupuje pap. Watr. Od BK i zobowiazuje się do ich odsprzedaży w określonym dniu i po określonej cenie

-rewers repo-sprzedaż pap.wart. przez BC z gwarancją ich odkupu w określonym dniu i po określonej wyższej cenie.

3)stopy % - % jest ceną płaconą za wypożyczenie kapitału. Stopy % pełnią dwie funkcje:

3. funkcja wskaźnika informatora

4. funkcja bodźca - stopa % wpływa na decyzję podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych

4)stopy rezerw obowiązkowych - instrumenty utrzymania płynności finansowych banków. Wielkość środków (naliczane procentowo od rodzajów wkładów), które BK muszą odprowadzać na nieoprocentowany rachunek w BC. Zwiększając poziom rezerwy obowiązkowej BC zmniejsza zdolność kredytową BK i odwrotnie.

6. krótkoterminowe bony pieniężne - są to papiery dłużne w których emitent potwierdza przyjęcie lokaty pieniężnej i jednocześnie zobowiazuje się do jej zaciągnięcie zwrotu w ustalonym terminie i zapłacenia ustalonych odsetek.

Rodzaje: bony skarbowe, bony bankowe, bony komercyjne(przedsiebiorstw)

7. Standaryzacja bonów pienieznych (zasady ich sprzedaży)

-wartość nominalna ujednoliconych odcinków bonu(bony SP 10 tys.,bony NBP 100tys.-1mln)

-termin wykupu (bony skarbowe 2,3 dniowe;1,2,3,8,13,26,39,52 tygodni;bony NBP 28,91,128,182,273,365 dniowe;bony komercyjne do roku)

Zasady sprzedaży:

1. sprzedaż ciągła - w miarę napływu ofert nabywców, gdzie bony sprzedaje się:

1. wg wartości nominalnej - w momencie wykupu bonu jego posiadacz otrzymuje zwrot wartości nominalnej + odsetki WN => WN + %

2. na przetargach - wg wartości nominalnej pomniejszone o dyskonto (po odliczeniu z góry należnych odsetek) w momencie odkupu posiadacz otrzymuje zwrot wartości nominalnej WN - %D => WN

2) sprzedaż na przetargach - polegających na zebraniu ofert z propozycjami cen i na zawarciu transakcji z kontrahentami proponującymi najwyższe ceny netto, tj. najniższe dyskonto.

8. Formy emisji bonów:

• postać fizyczna,-zapis elektroniczny

9.Bony skarbowe,okresy ich emisji i warunki przetargu - (weksle Skarbu Państwa) są instrumentami finansowymi umożliwiającymi zaciągnięcie przez Skarb Państwa krótkoterminowych kredytów na sfinansowanie deficytu budżetu państwa. Umożliwiają regulowanie bieżącej płynności finansowej budżetu państwa.Sprzedawane są na przetargach, występują w formie zdeterminowanej. Mniejsze niż 4-tygodniowe są zarezerwowane do sprzedaży dla NBP bez przetargów. Warunkiem uzyskania statusu uczestnika przetargu (tj. przekładanie ofert i posiadania konta w centralnym rejestrze bonów skarbowych w NBP) jest zakup bonów na rynku pierwotnym o wartości nominalnej co najmniej 0,2% wartości wszystkich bonów sprzedanych w ciągu 3 miesięcy, poprzedzających złożenie oferty.Emitowane są z terminem wykupu do 1 roku,od kilku do kilkunastu tygodni.Każdorazowo Minister Finansów określa warunki przetargu podając:wartosc nominalną bonów,termin wykupu,maksymalna wielkośc dyskonta-która nie jest podana do wiadomości publicznej

10.Bony bankowe ,terminy ich wykupu i zasady sprzedaży-papiery dłużne emitowane przez bank z szczególnym uwzględnieniem NBP.Emitowane na okaziciela(na życzenie mogą być minimalne udziały 100tys.,1mln)Udostępnia się je tym oferantom, którzy proponują najwyższą cenę netto(tj.najniższe dyskonto).Bony NBP kupuja głównie banki komercyjne, co ma na celu regulowanie nimi płynności i zdolności kredytowej tych banków.Termin wykupu-28,91,128,182,273,365 dni od daty ich nabycia przez posiadacza. Sprzedaż bonów NBP nastepuje okresowo powtarzanych publicznych przetargach głównie instytucjom,p-biorstwom krajowym na podstawie ofert zawierających propozycje cen.

11.Bony pieniężne - są to papiery dłużne, certyfikaty rynku pieniężnego; są to dokumenty, w których emitent potwierdza przyjęcie lokaty pieniężnej (tj. pożyczki) z jednoczesnym zobowiązaniem się do jej zwrotu w ustalonym terminie i do zapłacenia odsetek.

Tryb sprzedaży:a) p-biorstwo, które ubiega się o kredyt na rynku pienięż.,zwraca się do przyszłego organizatora emisji z propozycją jej obsługi, b)organizator analizuje solidność płatniczą firmy,bada zaufanie do niej na rynku pienieżnym,ustala maksymalną wielkośc emisji oraz jej nominalną wartość, jak również negocjuje z firmą wartośc odsetek, c)organizator (bank) wykupuje cały pakiet bonów od emitenta i przekazuje do jego dyspozycji wartośc nominalną pomniejszoną o odsetki, jak i należną prowizję, d)organizator oferuje również innym nabywcom gotowość odsprzedaży bonów należących do jego klienta, e)odsprzedając bony innym nabywcom wg wzajemnie ustalonych cen bieżących, organizator wyraża zgodę na gotowośc odkupu walorów jeszcze przed datą wykupu oznaczoną przez emitenta, wg bieżąco zgłoszonych cen .Ceny rosną w miarę zbliżania się terminu wykupu.

12.Rodzaje i charakterystyka krótkoterminowych rach.bank. bieżace-prowadzone dla wkłądów pieniężnych którymi posiadacz może dysponować w dowolnym momencie,są to rach. Płatne a'vista prowadzone dla jednostek gospodarczych i nie gospodarczych, w tym zwłaszcza podmioty budżetowe.na rach. Jednostek gosp. Wpływają należnosci ze sprzedaży towarów i usług,zaś nie gosp. Wpływaja róznego rodzaju opłaty,obciązenia podatkowe,dotacje itd. Terminowe-służa one do lokowania zasobów pieniężnych na z góry ustalony w umowie z bankiem okres do czego skłaniaja wyższe odsetki.oszczędnościowe-stanowią specjalną kategorię rachunków -są prowadzone dla ludności ,wyróżniamy rachunki płatne na każde żądanie i rach. Stanowiace wkłady terminowe

13. Kryteria klasyfikacji i rodzaje kredytów obrotowych:

1. wg sposobów przeznaczenia:-inwestycyjne,obrotowe,płatnicze `

2) wg waluty:w walucie obcej, w walucie krajowej,denominowane

3) wg rodzaju prowadzenia:w rach. Bieżacym, w rach.kredytowym,wekslowe, akceptacyjne

4) wg okresu:krótko do 12 mcy,średnio od 1 roku do 3 lat, długoterminowe powyzej 3 lat

5) wg zabezpieczenia:zabezpieczone, niezabezpieczone, lombardowe

6) wg możliwości spłaty:nieodnawialne,odnawialne(linia kredytowa),kredyt rewolwingowy

W zależności od przedmiotu (celu)kredytu można wyróznić kredyty obrotowe-przeznaczone na potrzeby zwiazane z bieżacą działalnościa gosp.kredytobiorcy.Mogą być udzielanew rach. Zarówno bieżacym jak i kredytowym,są udzielane na różne cele i tradycyjnie nazywa się je np. kredytami sezonowymi(np.zapasy cukru w cukrowniach),kredytami na karty kredytowe itp.

14. Rodzaje kredytó wg sposobu prowadzenia:1)w rach. Bieżacym-może mieć dwojaki charakter : kredytu płatniczego lub otwartego,ale z tego kredytu mogą korzystać tylko kredytobiorcy posiadajacy rachunek bieżacy w banku udzielajacym kredytu.

Certyfikat dewizowy - jest to bon pieniężny emitowany w walutach obcych. Może być on obsługiwany zarówno w walucie obcej jak i krajowej. W przypadku waluty krajowej odsetki składają się z 2 elementów, tj. rzeczywistych odsetek i różnic krajowych.

Bony komercyjne (przedsiębiorstw) - bon pieniężny emitowany przez przedsiębiorstwa cieszące się dużą renomą i solidnością płatniczą. Najczęściej spółki akcyjne, w którym przedsiębiorstwo potwierdza zaciągnięcie pożyczki bezpośrednio na rynku pieniężnym, zamiast korzystać z kredytu bankowego.

Zasady sprzedaży bonów komercyjnych:

1. przedsiębiorstwo (emitent) zleca przyszłemu organizatorowi emisji jej obsługę np. bank

2. organizator emisji bada solidność emitenta oraz stopień zaufania na rynku pieniężnym. W razie pozytywnej oceny ustala on max wielkość emisji i odsetki obciążające emitenta

3. agent emisji wykupuje w zasadzie cały pakiet bonów przekazując do dyspozycji emitenta ich równowartość nominalną pomniejszoną o dyskonto oraz ewentualną prowizję

4. agent emisji oferuje innym potencjalnym nabywcom gotowość do sprzedaży bonów

5. odsprzedając bonu innym nabywcom, agent emisji zgłasza chęć ich odkupu przed terminem wykupu przez emitenta

Zalety sprzedaży:

Zalety inwestowania bonów:

Rynek lokacyjno - kredytowy

Rodzaje rachunków:

1. Bieżące (a'vista) - przeznaczone są dla wkładów, którymi posiadacz może dysponować w dowolnym momencie czasowym, tj. tzw. płatne a'visto. Prowadzone są one dla jednostek gospodarczych i nie gospodarczych, np. jednostek budżetowych.

2. Terminowe - służą do lokowania zasobów pieniężnych na z góry ustalony w umowie z bankiem okres, do czego skłaniają wyższe odsetki.

3. Oszczędnościowe ludności, które są płatne na każde żądanie lub stanowią wkłady terminowe

Kredyt w rachunku bieżącym -

Kredyt w rachunku kasowym (płatniczym) -

Kredyt w rachunku pożyczkowym (kredytowym) -

Kredyt rewolwingowy (odnawialny) -

Kredyt celowy

Kredyt wekslowy (dyskontowy) -

Kredyt akceptacyjny - występuje w sytuacji, gdy bank nie udziela bezpośrednio kredytu, ale godzi się na akceptowanie weksli trasowanych. Trasant (dostawca weksla) polega trasatowi (płatnika i bankowi) regulowanie swoich płatności.

Rynek walutowy - obejmuje transakcje kupna sprzedaży środków płatniczych używanych w transakcjach i rozliczeniach międzynarodowych. Na rynku tym spotyka się popyt i podaż na daną walutę, kształtują się kursy walutowe czyli ceny walut wyrażone w innej walucie.

Rodzaje transakcji na rynku walutowym:

1. natychmiastowe - polega na tym, iż w dniu ich zawarcia następuje wymiana jednej waluty na drugą

2. terminowe - w umowie kupna sprzedaży ustala się rodzaj waluty oraz ich cenę wyrażoną w innej walucie. Natomiast rozliczenie transakcji następuje w terminie późniejszym.

Wyróżniamy:

1. rzeczywiste - łączy się z wymianą waluty w ustalonym dniu wg określonego kursu

2. nierzeczywistych - określane są mianem transakcji folwark. Nie łączą się one z efektywną wymianą walut, natomiast ograniczają się do określenia różnic kursowych

• futures - kontrakty terminowe, zawierane są na wyspecjalizowanych giełdach i za określany czas następuje zakup lub sprzedaż określonej sumy w walucie obcej po określonej cenie

• opcje - operacje, w których nabywca ma prawo do zakupienia w przyszłości określonej waluty po określonym kursie w przyszłości. Nie ma on obowiązku tej transakcji realizować

papiery wartościowe

Towarowe papiery wartościowe - stanowią podstawę dysponowania przez ich posiadacza określonymi rzeczowymi składnikami majątkowymi.

Konosamenty - są papierami wartościowymi stosowanymi głównie w morskim obrocie towarowym, stwierdzającym przyjęcie przez przewoźnika określonego ładunku do przewozu i zobowiązanie do wydania ładunku w oznaczonym miejscu posiadaczowi konosamentu. Mogą być wystawione na okaziciela, na zlecenie lub określone nazwisko. Wyróżnia się konosamenty: „czyste” (nie zawierające żadnych zastrzeżeń dotyczących widocznego stanu przeznaczonych do transportu towaru) i „brudne” (zawierające stosowane zastrzeżenia).

Dowody składowe emitowane są przez domy składowe. Zawierają dwie części mogące samodzielnie funkcjonować na rynku: rewers (składowy dowód posiadania) i warrant (składowy dowód zastawny), dzięki któremu możliwe jest przenoszenie własności danego magazynowanego w domu składowym towaru między jego nabywcę a sprzedawcę.

List zastawny - wyodrębniony papier wartościowy, najczęściej długoterminowy (20 - 30-letni) emitowany przez instytucję kredytu długoterminowego (najczęściej Bank Hipoteczny) gwarantowany hipoteką.

Klasyfikacja papierów wartościowych:

I. ze względu na posiadane prawo

1. towarowe - stanowią podstawę dysponowania przez ich posiadacza określonymi rzeczowymi składnikami majątkowymi

1. konosament - dokument używany w transporcie morskim; wystawiany przez kapitana przewoźnika; stanowi dowód przyjęcia towaru na statek; zawiera całą specyfikę przewozu; przekazanie praw z konosamentu następuje w drodze przekazania lub indosu

2. dowód składowy - wystawcą jest dom składowy; składa się z rewersu i gwarantu; rewers - jest to dowód posiadania; gwarant - służy do zaciągania pożyczki pod towary; przeniesienie praw poprzez przekazanie rewersu

3. list zastawny - definicja, obieg

2. Finansowe papiery wartościowe - definicja

II. ze względu na funkcje

1. udziałowe

2. dłużne

III. ze względu na udział stosowany przy obrocie

1. na okaziciela- definicja

2. imienny - definicja

3. na zlecenie - definicja

IV. ze względu na korzyści posługiwania się papierami wartościowymi

1. służące celom rozliczeniowym

2. lokacyjne

V. ze względu na stosunek prawny

1. konstytutywne - tworzą stosunek prawny (czek, weksel, obligacje)

2. deklaratoryjne - potwierdzają np. udział w spółce

VI. ze względu na rodzaj przynoszonego dochodu

1. o z góry ustalonym dochodzie (stałym)

2. o zmiennym dochodzie (np. akcje, certyfikaty)

VII. ze względu na charakter lokaty

1. pożyczkowe - forma pożyczki kapitału na określony czas

2. udziałowe (akcje) - trwałe zaangażowanie kapitału

VIII. ze względu na status emitenta

1. krajowe - definicja

2. zagraniczne - definicja

3. międzynarodowe - definicja

IX. ze względu na termin zwrotu kapitału

1. Krótkoterminowe

2. średnioterminowe

3. długoterminowe

X. ze względu na obrót

1. dopuszczone do publicznego obrotu

2. nie dopuszczone do publicznego obrotu

Funkcje papierów wartościowych:

1. kredytowa

2. płatnicza, np. czek, weksel

3. obiegowa

4. gwarancyjna, np. weksel

5. lokacyjna

6. legitymacyjna

Funkcje lokacyjnych papierów wartościowych:

1. instrument alokacji wolnych środków transportowych

2. umożliwia koncentrację i alokację drobnych kapitałów

3. ułatwia przepływy wolnych środków pieniężnych

4. sygnalizują różny stopień efektywności ekonomii

5. umożliwia osiągnięcia wyższych dochodów z tytułu ich lokowania

6. normują przeprowadzanie operacji spekulacyjnej

7. umożliwia tworzenie kapitałów mieszanych

Obligacje

Obligacje to papiery wartościowe poświadczające, że emitent zaciągnął u nabywcy dług czyli pożyczył środki finansowe, które zobowiązuje się zwrócić wraz z należnymi odsetkami w określonym czasie i na określonych zasadach. terminy

Korzyści dla kupującego i emitenta

Certyfikat inwestycyjny - papier wartościowy emitowany w niektórych krajach, potwierdzający zaciągnięcie pożyczki przez emitenta, która podlega zwrotowi po określonym terminie z tym, iż zamiast odsetek właściciel certyfikatu uczestniczy w podziale zysku.

Skład certyfikatu:

1. płaszcz - właściwy zapis dłużny, zawiera serię, nr papieru wartościowego, nazwę, kwotę zobowiązania, nazwę emitenta, stopę odsetkową, termin wykupu

2. arkusz kuponowy - składa się z kuponów, które służą do inkasowania odsetek. Każdy kupon zawiera nr i serię oraz nazwę papieru wartościowego, kwotę odsetek i datę płatności

Można spotkać obligacje składające się tylko z płaszcza. Są to obligacje rejestrowane. Są one instrumentem przepływu kapitału.

Klasyfikacja obligacji:

1. ze względu na podmiot

• państwowe, Skarbu Państwa - przy pomocy tej obligacji rządy wielu państwa finansują wydatki budżetowe przekraczające bieżące dochody, co oznacza powstawanie tzw. długu publicznego. Umożliwia to realizację wyższych wydatków państwowych bez potrzeby wzrostu nie popularnych w społeczeństwie podwyżek podatkowych. Obligacje te umożliwiają pokrywanie powtarzających się deficytów i rosnącego długu publicznego.

• instytucje finansowe - przy pomocy obligacji renomowane banki i towarzystwa ubezpieczeniowe uzupełniają własne kapitały w celu ich korzystniejszego ulokowania w bardziej rentownych papierów wartościowych bądź pożyczkowych

• samorządów (municypalne) - są emitowane przede wszystkim w celu realizacji przedsięwzięć w dziedzinie rozbudowy infrastruktury, dzięki której oczekuje się w przyszłości pośredniego wzrostu dochodów budżetu lokalnego

• przedsiębiorstwa - finansowanie danych działalności gospodarczej

• ze względu na zasięg emisji

• wewnętrzne - przeznaczone wyłącznie na sprzedaż w danym kraju

• zewnętrzne - emitowane w walucie obcej z wyłącznym bądź głównym źródłem przeznaczenia do ulokowania w innym kraju

• ze względu na miejsce emisji

• obligacje krajowe

• obligacje międzynarodowe

• zewnętrzne

• euroobligacje

• emitowane w jednostkach umownych

• ze względu na formę materialną

• zmaterializowane - mające postać oryginalnego dokumentu

• zdematerializowane - forma świadectw depozytowych

• ze względu na zabezpieczenia

• zabezpieczone całkowicie

• zabezpieczone częściowo

• niezabezpieczone

• ze względu na możliwości spłaty

• z możliwością wcześniejszego wykupu

• z ograniczonym terminem

• bez ograniczonego terminu

• bez możliwości wcześniejszego wykupu

• zamienne - są emitowane z zapewnieniem pożyczkodawcy prawa do zamiany tych walorów w ustalonym terminie oraz trybie na akcje firmy. Są to więc obligacje upoważniające do zakupu akcji na uprzywilejowanych warunkach w stosunku do innych nabywców.

• ze względu na oprocentowanie

• o stałym oprocentowaniu

• o zmiennym oprocentowaniu - jest to forma zabezpieczenia przed skutkami deprecjacji waluty, przy czym przyjmuje się zasadę, że stopa okresowo naliczanych odsetek jest zmienna, ale nie może być niższa od poziomu inflacji, tj. powinna przekraczać go minimum o 2-3 pkt%

• indeksowane - są to obligacje, których wartość nominalna jest indeksowana tzn. ulega korekcie w zależności od wahań ogólnego poziomu cen w trybie ustalonym w prospekcie emisyjnym

• o kupnie zerowym - przy klasycznej obligacji o wyłącznym dochodzie ich właściciela jest oprocentowanie liczone z reguły wg stałej stopy, płatne raz, bądź dwa razy do roku. Obligacje takie, jeżeli są zmaterializowane, zawierają odpowiedni zestaw kuponów, na podstawie których następuje wypłata odsetek. Przy obligacji zero kuponowych właściciel nie otrzymuje na bieżąco odsetek, ale są one corocznie dopisywane do wartości kapitałowego dokumentu (kapitalizacji odsetek). W terminie spłaty pożyczki wierzyciel otrzymuje wpłaconą sumę oraz jednorazowo kwotę skumulowanych należnych odsetek po zwrocie obligacji.

Konsola - obligacje spotykane na międzynarodowym rynku kapitałowym, tzw. Obligacja wieczysta bez określonego terminu wykupu, obligacje ze stałym kuponem, przy którym emitent zobowiązuje się płacić odsetki przez czas nieokreślony.

8. ze względu na okres wykupu

• jednoroczne, dwuroczne, trzyroczne

• z określonym terminem

• bezterminowe

• ze względu na określenie posiadacza

• ze względu na okres funkcjonowania

• krótkoterminowe

• średnioterminowe

• długoterminowe

Wykup obligacji może nastąpić jednorazowo lub też systematycznie wg losowania z ogólnej puli.

Obligacje tandetne - emitent nie dysponuje odpowiednio pewnymi aktywami własnymi gwarantującymi wykup i właściwą obsługę zaciągniętej pożyczki. Są one emitowane m. in. w celu wykupu upadających przedsiębiorstw z zamiarem ich uszanowania.

Obligacje zamienne - daje prawo posiadaczowi tej obligacji na zmianę na akcję emitenta.

Obligacje opcyjne - daje prawo do zakupu akcji emitenta.

Konwersja - polega na zmianie warunków pożyczki uprzednio zaciągniętej przez państwo na inne tj. korzystniejsze dla emitenta, z reguły dotyczy to wydłużenia okresu zwrotu długu oraz obniżki oprocentowania. Konwersja obligacji podważa więc zaufanie do obligacji państwowych danego kraju.

Konsolidacja - polega na połączeniu kilku zaciągniętych uprzednio pożyczek w jedną nową tzw. Pożyczkę konsolidacyjną. Jest ona emitowana na mocy ustawy, przy czym przewiduje ujednolicenie stopy % i warunków spłaty, jakie mogły różnić się przy emisji poprzednich pożyczek objętych konsolidacją. Obligacje nowej pożyczki wydawane są po zwrocie walorów, dotyczących zobowiązań wcześniej zaciągniętych, przy czym stare obligacje tracą swą ważność w ustalonym terminie w przypadku nie podjęcie obligacji skonsolidowanych.

Emitentami obligacji mogą być (wg ustawy):

1. podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną

2. gminy, powiaty, województwa, ich związki oraz miasto stołeczne Warszawa

3. inne podmioty posiadające osobowość prawną upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw

4. instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub NBP albo jedno z państw należących do OECD lub bank centralny danego kraju lub innej instytucji finansowej, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła stosowne umowy, dotyczące regulacji działalności takich instytucji na terenie Rzeczypospolitej Polski i zawierające postanowienia dotyczące emisji obligacji.

Elementy składowe obligacji:

1. podstawa prawna

2. nazwa emitenta, miejsce siedziby i miejsce wpisu do rejestru

3. cel emisji (jeżeli jest określony)

4. wartość nominalna

5. numer kolejny obligacji i seria

6. oznaczenie wierzyciela (przy obligacji imiennej)

7. ewentualny zakaz lub ograniczenie zbywania obligacji (dotyczy obligacji imiennej)

8. wysokość oprocentowania, warunki wykupu i termin wypłaty oprocentowania

9. treść dodatkowych zobowiązań wobec posiadacza obligacji

10. podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązania

11. miejsce i data wystawienia

12. data wykupu obligacji

Zasady emisji obligacji:

1. prywatna - występuje w przypadku, gdy emitent kieruje swoją ofertę bezpośrednio (z reguły w formie listownej) do nie więcej niż 300 osób, będących potencjalnymi subskrybentami. W wystąpieniach takich subskrybent emitent precyzuje z reguły bliższe dane dotyczące celu pożyczki, jej wysokości, terminu wykupu, przysługujących obligatoriuszowi korzyści, rodzaju ewentualnego zabezpieczenia spłat itp.

2. publiczna - ma miejsce wówczas, gdy propozycja nabycia obligacji skierowana jest do nieoznaczonego adresata np. drogą ogłoszeń albo przez indywidualne wystąpienia do więcej niż 300 osób. Wówczas, w celu lepszego zabezpieczenia interesów znacznej liczby wierzycieli, nie mających często możliwości dokładniejszej oceny wiarygodności emitenta, konieczne jest uzyskanie zgody organu administracyjnego, jakim jest KPW na dokonanie emisji, jeśli termin wykupu obligacji wynosi jeden rok lub jest dłuższy.

Wartość nominalna obligacji - jest określona przez emitenta i oznacza kwotę, jaką powinien otrzymać posiadacz waloru po upływie terminu jego wykupu. Może być stała tzn. nie ulega zmianie w stosunku do wartości ustalonej w kwocie absolutnej w momencie emisji waloru lub zmienna, którą charakteryzują się obligacje indeksowane (w zależności od wskaźnika inflacji) oraz obligacji bezkuponowe, których wartość rośnie w miarę upływu czasu o skapitalizowane odsetki.

Wartość bieżąca - stanowi cenę, po jakiej dany walor można kupić, bądź sprzedać w danym momencie. Swoista cena rynkowa obligacji, która odchyla się od wartości nominalnej pod wpływem działania różnych czynników.

Różnica stanowiąca nadwyżkę wartości nominalnej nad bieżącą określana jest mianem dyskonta, a różnica o odwrotnym charakterze - premią!

Wartość emisyjna - stanowi jej cenę, wg której emitent oferuje ją subskrybentom. Wartość ta może być równa wartości nominalnej, jaką obligacja posiada w dniu jej emisji, ale nierzadko ustalana jest na niższym lub wyższym poziomie.

Efektywna stopa odsetek - posiadacz obligacji, który nabył ją po cenie niższej od nominalnej będzie nie tylko inkasował na bieżąco odsetki, ale po upływie okresu zwrotu pożyczki przez emitenta otrzyma pełną jej wartość wyższą od bieżącej. Ta oczekiwana, przyszła, dodatkowa wartość - odpowiednio zdyskontowana powinna pokazać ile przypada na każdy rok tej wartości do momentu wykupu obligacji.

Bieżąca stopa odsetek - występuje w momencie, kiedy wartość bieżąca jest niższa lub wyższa od wartości nominalnej, to przy ocenie aktualnych korzyści, na jakie może liczyć każdy kolejny posiadacz obligacji kwotę odsetek w skali roku należy zrelacjonować do sumy, którą zapłacił przy nabyciu walorów (do wartości bieżącej)

Nominalna stopa odsetek -

Czek

Czek - jest dokumentem wystawionym w formie przez prawo ustalonej, zawierającym skierowanie do banku polecenia wypłacenia oznaczonej kwoty pieniężnej ze środków znajdujących się tym banku w dyspozycji wystawcy.

Funkcje czeku:

1. funkcja płatnicza - czek jest substytutem pieniądza

2. funkcja obiegowa - możemy przenosić własność czeku na inną osobę poprzez indos

Podstawowe elementy czeku:

1. nazwa „czek” w treści dokumentu

2. bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej

3. nazwisko (nazwę) trasata, który ma zapłacić

4. miejsce płatności

5. datę i miejsce wystawienia

6. podpis wystawcy

Osoby, biorące udział w obrocie czekowym:

1. wystawca - dysponujący rachunkiem w banku będący głównym dłużnikiem odpowiedzialnym za realizację czeku

2. remitent - pierwszy wierzyciel czekowy, który może pozostać bezimienny do czasu inkasa czeku, kiedy musi pokwitować odbiór gotówki

3. trasat - bank, do którego kierowane jest polecenie wypłaty gotówki

Rodzaje weksli:

1. ze względu na wskazanie remitenta

• imienne, tzn. zawierające nazwisko remitenta; wówczas bank przy wypłacie czeku ma obowiązek sprawdzenia legitymacji czekowej osoby, na rzecz, której czek wystawiono lub innego posiadacza dokumentu, który powinien legitymować się nieprzerwanym ciągiem indosów(mogą być wystawione na rzecz określonej osoby bez dodatkowych zastrzeżeń lub z klauzulą zamieszczoną obok nazwiska remitenta „nie na zlecenie”; może być też wystawiony nie tylko na zlecenie obcej osoby, ale także na własne zlecenie właściciela rachunku bankowego)

• na okaziciela, przy których bank jest zwolniony od sprawdzenia czy osoba przekładająca czek do zapłaty jest jego prawym właścicielem z formalnego punktu widzenia(w razie zgubienia, kradzieży albo uzyskania czeku przez osobę nieuprawnioną w inny sposób może ona z łatwością podjąć sumę czekową z banku)

• ze względu na miejsce płatności czeku

1. czek może być płatny w miejscu zamieszkania osoby trzeciej

2. w miejscowości, której trasat ma miejsce zamieszkania

3. lub w innej miejscowości z zastrzeżeniem, że osobą trzecią jest bank

W przypadku, gdy brak jest osobnego oznaczenia, miejsce wymienione obok trasata uważa się za miejsce płatności.

Jeżeli wymieniono kilka miejsc, płatność czeku następuje w miejscu wymienionym na początku.

Gdy brak jest jakiegokolwiek oznaczenia, czek jest płatny w miejscu wystawienia.

3. ze względu na tryb obrotu

1. czek zwykły, zwany również kasowym lub gotówkowym, upoważnia do podjęcia gotówki przez wystawcę lub dokonania za jego pomocą zapłaty wierzycielowi kwoty zobowiązania, którą może zainkasować gotówką(może być przedłożony do zapłaty-gotówka wypłacana bezzwłocznie)

2. czek rozrachunkowy, nie może być wypłacony w gotówce. Zabezpiecza przed podjęciem gotówki przez osobę nieupoważnioną, a w razie jego zagubienia lub kradzieży utrudnia znacznie osobie nieupoważnionej osiągnięcie korzyści(przedłożony do zaliczenia na konto posiadacza tego dokumentu bezpośrednio w banku będącym trasatem lub w innym banku)

3. czek potwierdzony, zawierający potwierdzenie trasata, że czek ma pokrycie na rachunku klienta do określonej wysokości wnioskowanej przez wystawcę. Wypisując takie oświadczenie na odwrocie czeku, bank z reguły blokuje odpowiednią kwotę na rachunku klienta na okres, w jakim dokument powinien być przedstawiony do zapłaty. Może mieć charakter czeku kasowego, jak i rozrachunkowego.

4. czek bankierski. Jest on wystawiany przez bank i zawiera polecenie wypłaty skierowane do innego banku- na rzecz określonej osoby lub na okaziciela. Czek charakteryzuje się wysokim stopniem zaufania u trasata i jest wypłacany już bez sprawdzania pokrycia na rachunku wystawcy po stwierdzeniu autentyczności podpisów osób uprawnionych do podpisywania zobowiązań w imieniu banku, który czek wystawił. Jest on wygodny zwłaszcza dla osób przewożących większe kwoty pieniężne za granicę.

5. czek zakreślony, tzn., na którym zostały zamieszczone dwie równoległe linie ukośne lub poprzeczne na frontowej stronie, ma ograniczony obieg. Może on być wypłacony wyłącznie osobie, którą jest bank lub stały klient. Posługiwanie się czekiem zakreślonym dodatkowo zabezpiecza posiadacza rachunku przed podjęciem gotówki przez osoby do tego nieupoważnione.

6. czeki podróżne. Stanowią specyficzny surogat gotówki. Emitują je renomowane banki z reguły w ustalonych z góry nominałach. Czeki takie są kupowane przez osoby udające się w dalszą podróż, można je stosunkowo łatwo zamienić na gotówkę, są imienne, bowiem nabywca składa na nim swój podpis w momencie zakupu waloru.

7. euroczeki objętych systemem utworzonym przez wiodące banki zachodnioeuropejskie. U podstaw tego systemu leżą następujące założenia:

1. klienta jednego z tych banków otrzymuje - niezależnie od blankietów czekowych-również kartę gwarancyjną z magnetycznym zapisem i kodem cyfrowym

2. przy wystawieniu i przekazywaniu czeku odbiorcy wymagane jest jednoczesne okazanie karty gwarancyjnej, stanowiącej swoiste upoważnienie do dysponowania czekami

3. zainkasowane czeki od klientów w danym kraju przedstawiane są bankom prowadzącym ich skup, te zaś inkasują czeki po ich przekazaniu bankom płatnikom

1. Euroczeki stanowią odmianę czeków gwarantowanych obrót, którymi jest zunifikowany, co pozwala na ich szerokie zastosowania na zasadach zbliżonych do obrotu gotówkowego

Terminy zapłaty:

• 10 dni w przypadki czeków krajowych

• 20 dni, jeżeli czek wystawiono w innym kraju, niż kraj, w którym jest płatny, ale miejsca wystawienia i płatności położone są w tej samej części świata

• 70 dni, jeżeli miejsca płatności i wystawienia czeku znajdują się w różnych krajach, położonych w różnych częściach świata

• ze względu na miejsce wystawienia

1. miejscowe - płatne w tej samej miejscowości, w której je wystawiono

2. zamiejscowe - przeznaczone do zrealizowania w innych miejscowościach

3. krajowe - wystawione w Polsce

4. zagraniczne - wystawione w innych krajach

Odpowiedzialność solidarna -

Czek płatny jest po okazaniu

Poręczenie (aval) -

Zwrotne poszukiwanie należności

Posiadacz czeku może dokonać zwrotne poszukiwanie przeciw indosentom, wystawcy i innym dłużnikom, jeżeli czek mimo przedstawieniu we właściwym czasie nie został opłacony, a odmowę zapłaty stwierdzono:

1. aktem publicznym (protestem)

2. oświadczeniem trasata z oznaczeniem daty

3. oświadczeniem izby rozrachunkowej

Protest sporządza notariusz. Zawiera on nazwisko osoby, które żąda protestu i przeciw której protest może być wykonany. Następnie stwierdzeniem, że osoba przeciwko której dokonany jest protest nie uiściła opłaty. Oznaczeniem miejsca i datę, którym starano się dokonać wezwania do zapłaty, bądź go dokonano. Następnie oznaczenie ilości egzemplarzy czeku, podpis notariusz, pieczęć urzędowa i nr protestu.

Czek w obrotach zagranicznych

Zastosowanie czeków w obrotach zagranicznych sprowadza się głównie do regulowania płatności handlowych i obsługi rachunku turystycznego. Operacje z obrotem czekowym mogą polegać na:

1. realizowaniu czeków

2. skupie czeków

3. przyjmowaniu do inkasa

Jeżeli bank opłaca czek będąc jego trasatem wypełnia swój obowiązek wynikający z umowy. Czek kończy swój obieg. Odmienna jest rola banku, gdy opłaca on czek, który trasatem jest inny bank krajowy lub zagraniczny. W takim przypadku bank nabywa czek w charakterze indosotariusza aby otrzymać zapłatę musi przedstawić go do realizacji trasatowej. Kupno czeku ma w tym przypadku charakter zwykłej transakcji handlowej, do zawarcia której bank nie jest zobowiązany. Najczęściej kupowane są czeki zagranicznych banków. Trasatem w przypadku czeków skarbowych nie jest bank, a Skarb Państwa. Operacja skupu polega na przedstawieniu do dyspozycji klienta odpowiedniej kwoty pieniędzy w zamian za przelanie przez niego na drodze indosu praw do danego czeku. Czeki nieznanych wystawców, a także z usterkami formalnymi (np. przeterminowane) są przejmowane do inkasa. Bank, przyjmując czek do inkas, wysyła go do trasata, często za pośrednictwem banku korespondenta , znajdującego się w tym samym kraju, co trasat. Po zainkasowaniu należności bank stawia środki płatnicze do dyspozycji klienta.

1

---