Socjo notatki cały rok streszczenie opracowanie, SOCJOLOGIA, Podstawy socjologii


#1). Czym jest socjologia? Jedna socjologia czy wiele socjologii? Systemy socjologiczne. Socjologia jako nauka społeczna.

Socjologia( łac. „socius” + gr. „logos”)- termin ten stworzył August Comte w 1838r. Wstępnie nazwał ją nauką będącą religią ludzkości

Socjologia-nauka o ludziach działających w polu wzajemnych reakcji( w „przestrzeni międzyludzkiej”), którzy nadają temu polu nieustanną dynamikę funkcjonowania i stawania się (podtrzymują „życie społeczne”) a utrwalane, często niezamierzone efekty swoich działań pozostawiają jako normy strukturalne i kulturowe kolejnych działań następujących po sobie.

Do powstania tej nauki przyczyniły się rewolucje:

- rewolucja przemysłowa- szybka industrializacja i masowe migracje wewnętrzne( ludzi ze wsi do miast )oraz migracje zewnętrzne skłoniły naukowców do zastanowienia się nad społeczeństwem Podczas tej rewolucji powstałe nowe klasy społeczne: kapitaliści, klasa robotnicza i biedota.

- rewolucja obyczajowa( wielka rewolucja francuska w 1789r.)- przyniosła zmianę porządku( od monarchii do republiki), nowe ideologie( konserwatyzm, liberalizm, socjalizm). Przejście z feudalizmu do kapitalizmu spowodowało także zmianę struktury społecznej oraz migracje wewnętrzne

- odrzucenie w epoce oświecenia wszystkiego czego nie można poznać rozumowo. „Uempirycznianie” zakończyło sie w epoce pozytywizmu.

Socjologia posiada cechy nauki, czyli:

1.Obiekt badań- społeczeństwo, rzeczywistość socjologiczna

2.Teorie

3.Metodologia i postępowanie badawcze

3 rewolucje socjologiczne:

#2). Uprawianie socjologii. Trudności poznania socjologicznego. Teoria i jej składniki. Metoda, technika, narzędzia badawcze.

Zmiana myślenia ze zdroworozsądkowego na naukowy:

Podział socjologii:

socjologia scjentystyczna- bada fakty zewnętrzne- ilościowa(twórca: A. Comte)

socjologia humanistyczna- zadaje pytania:dlaczego, jak, po co itp.-jakościowa( twórca:Max Webber)

Podział w obrębie socjologii:

redukcjonizm(nominalizm)- społeczeństwo jako suma jednostek

holizm- społeczeństwo jako nieredukowalna do jednostek całość

Ze względu na poziom analizy socjologia dzieli się na:

Mikrosocjologia- małe grupy społeczne

Mezosocjologia- społeczności lokalne, zakłady pracy

Makrosocjologia- społeczeństwo i państwo

Megasocjologia- ludzkość.

Proces badawczy:

  1. Problem badawczy- społecznie doniosły(empiria)/ mało istotny ale ważny(teoria)

  2. Przegląd danych- literatury i szukanie teorii badawczych

  3. Sformułowanie problemu- hipoteza, pytanie badawcze

  4. opracowanie projektu- wybór metod badawczych, technik i narzędzi

  5. realizacja projektu

  6. analiza danych i interpretacja wyników

  7. Raport i wysnuwanie wniosków; wysnucie i sugerowanie pytań i badań

metoda jest realizowana za pomocą technik

metoda monograficzna(E. Durkheim)- możliwość określenia wpływu czynników na dany problem

techniki badawcze:

-swobodny

-narracyjny

-naturalna

-uczestnicząca -jawna

-ukryta

narzędzia badawcze- przedmioty pomagające w zebraniu danych.

#3). Społeczeństwo jako rzeczywistość obiektywna. Status ontologiczny zbiorowości społecznych. Codzienność i odświętność.

Dialektyka pomiędzy światem zewnętrznym a jednostką- wzajemność oddziaływań człowieka i rzeczywistości

Internalizacja- przejmowanie norm i kultury w procesie socjalizacji od ważnych innych

Rzeczywistość obiektywna jest:

eksternalizacja- uzewnętrznieni swojej percepcji, subiektywności

internalizacja- przejmowanie, przyswajanie sobie

obiektywizacja- sprowadzenie myśli, idei itd. do stanu faktu społecznego.

Proces instytucjonalizacji:

  1. zainteresowanie drugą jednostką i jej obserwacja (ze względu na brak samowystarczalności samotnej jednostki)

  2. zrozumienie i powtarzanie czynności jednostki; pojawienie się typizacji- przewidywalnego oddziaływania na siebie, na zasadzie faktu społecznego

  3. przekazanie wcześniej zinternalizowanych wartości i norm trzeciej jednostce w procesie socjalizacji.

Instytucje mają charakter dynamiczny:

zmiana wewnętrzna-zmieniają się poprzez wprowadzanie innowacji przez innowatorów, których cechuje konstruktywny nonkonformizm z wysoką empatią społeczną

zmiana ewolucyjna- endogenna i powolna

zmiana zewnętrzna- dyfuzjonistyczna

Instytucje zaspokajają potrzeby i aby w nich funkcjonować potrzebujemy wiedzy o niej, jej funkcji i roli.

Społeczeństwa całkowicie zinstytucjonalizowane- społeczeństwa tradycyjne o całkowitej kontroli społecznej

Społeczeństwa częściowo zinstytucjonalizowane- społeczeństwa bardziej współczesne gdzie instytucje tworzone są w odpowiedzi na problem, czyli gdy pojawia się na nie zapotrzebowanie

Role:

Rola- zespól praw i obowiązków wynikających z pełnionych funkcji w instytucji

#4). Determinanty życia społecznego

biologiczne:

Dziedziczne cechy organizmu ludzkiego:

Cechy determinujące życie społeczne

człowiek jest jednostką społeczną gdyż rozwijane są jego predyspozycje do bycia człowiekiem

demograficzne

innowacyjności, postępowości, w starych jest odwrotnie. W społ. starych istnieje problem z utrzymywaniem starszych osób. Odpowiedzią na to są wprowadzane prawa

geograficzne

- środowisko wpływa na różne zagrożenia dla społeczeństwa. Stwarza także pewne predyspozycje

ekonomiczne

#5). Kultura. Natura a kultura. Spory definicyjne.

Kultura- pierwotnie jako uprawa roli(łac. cultura agri), później dzięki Cycero słowo „kultura” uzyskało nowe znaczenie, czyli obecne. Nie można mówić o jednoznaczności i wystarczalności jednej definicji kultury, gdyż w wyniku prac i rozważań naukowców pojawiło się 156 różnych definicji kultury.

W XV w. Pojawiło się pojęcie cywilizacji dla określenia krajów wyzyskujących Amerykę i inne kolonie. Do dnia dzisiejszego nie istnieje ustalone rozróżnienie pomiędzy kulturą a cywilizacją.

W opozycji do kultury stoi natura.

Kultura (najkrótsza definicja)- wszystko co ludzie czynią myślą i posiadają jako członkowie społeczeństwa. Przekazywanie kultury( dziedzictwa kulturowego) dokonuje się na drodze poza genetycznej.

Spory definicyjne kultury dotyczą zakresu jaki obejmuje kultura. W jednej jako element kultury pojawiają się przedmioty w innej zaś działania.

Mechanizmy kulturowe wpływające na jednostkę:

Kultura w ujęciu megaspołecznym (światowym):

Etnocentryzm- tendencja do traktowania własnej kultury jako moralnie wyższej od innych kultur i oceniania ich według własnych standardów

Relatywizm kulturowy- zakłada, że żadna praktyka kulturowa nie jest wewnętrznie zła lub dobra; każdą należy rozumieć w kontekście jej miejsca w większej konfiguracji kulturowej

sprzyja bardziej obiektywnego spojrzenia na własną kulturę.

Struktura wewnętrzna kultury:

Składniki kultury:

-idealna(sposoby myślenia, wymagane bądź zakazane postawy światopoglądowe i religijne+ kultura symboliczna(znak naturalny, symbole, język, gesty)).

#6). Wartości, normy, znaki. Typy i hierarchie wartości. Normy. Znaki a symbole.

Kultura niematerialna

Wartość- obiekt, cel do osiągnięcia, którego dążymy.

Normy- sposoby osiągania wartości, odgórnie ustalone przez kulturę, powstaje na bazie wartości, daje środki osiągania wartości, chroni wartości.

System aksjonormatywny- wartości + normy; zapewniają całość, jednolitość społeczeństwa; wartości są wspólne dla wszystkich w danym kręgu kulturowym. Różnią się one jedynie hierarchią

Norma społeczna- reguła postępowania zrutynizowanego i akceptowanego przez większość społeczeństwa

Normy zwyczajowe- związane z trybem/stylem życia prowadzonym przez jednostkę(znikome sankcje nieformalne, duży margines tolerancji)

Normy obyczajowe- wiąże się z wypełnianiem zasad tradycji i kultury(objęte sankcjami nieformalnymi)

Normy moralne- treści dające nam najważniejsze wskazówki dotyczące życia w społeczeństwie(bez marginesu tolerancji), stanowią podstawę norm prawnych.

Kryterium służącym do klasyfikacji norm są sankcje przewidziane za nieprzestrzeganie normy oraz margines tolerancji dla takiego zachowania.

Uprawomocnienie- tłumaczenie instytucji, objaśnianie ważności instytucji w społeczeństwie.

#7). Potrzeby i instytucje.

Funkcjonalizm zakłada w swojej teorii analizę społeczeństwa na zasadzie systemu i działań.

Funkcjonalizm Malinowskiego zakładał istnienie 3 poziomów systemu:

Sposób zaspokajania potrzeb na jednym poziomie systemu wyznacza sposoby wypełniania wymogów na następnych poziomach hierarchii. Dla analizy socjologicznej(wg. Malinowskiego) najważniejsze są systemy struktury społecznej i symboliczny oraz analiza instytucjonalna ponieważ te zawierają pewne uniwersalne własności czy elementy , które można wykorzystać jako wymiary do porównania różnych instytucji( instytucja- ogólny i względnie stały sposób organizowania działań ludzkich zaspokajających podstawowe potrzeby)

Uniwersalne elementy instytucji:

  1. personel

  2. statut( jaki stawia sobie cel i zadania)

  3. normy

  4. wyposażenie materialne

  5. działania( podział zadań)

  6. funkcje(jakie wymogi realizuje dany wzór działań i instytucji)

(Na poziomie struktur społecznych 4 potrzeby:

Wymogi poziomu struktury(instrumentalny) systemu:

Wymogi poziomu kulturowego( symbolicznego) systemu:

Hierarchia potrzeb

  1. potrzeby biologiczne

- pożywienia

  1. bezpieczeństwa

- niezależność od niebezpieczeństw środowiskowych

- zdrowotne- terapii i higieny

-prokreacji

-afiliacji- przynależności

  1. poziom społeczny- instytucje, które zaspokajają potrzeby; powodują powstanie nowych

Poziom Potrzeb Zależy od Poziomu Rozwoju Społeczeństwa

Piramida potrzeb Maslowa:

transcendentne

estetyczne

wiedzy

samorealizacji

emocjonalne

zależności, miłości

bezpieczeństwa

biologiczne

#8 i 12). Więź Społeczna i Kontrola Społeczna

Więź Społeczna- ogół stosunków, połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości; zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne składowe elementy zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju.

Etapy powstawania więzi społecznej:

  1. styczność przestrzenna- wspólna przestrzeń i uświadomienie sobie istnienia innych w tej przestrzeni

Warunek konieczny i niewystarczający

  1. styczność psychiczna- zainteresowanie się innymi jednostkami z punktu widzenia swoich potrzeb, które jest odwzajemnione

łączność psychiczna- wzajemne zainteresowania jednostek, które prowadzą do powstania postaw wzajemnych sympatii

Warunek konieczny i niewystarczający

  1. styczność społeczna- pewne układy złożone z minimum 2 osób oraz pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności oraz pewne czynności dot. tej wartości

schemat styczności społecznej: podmiot-wartość-podmiot

podział styczności społ.:

przelotne

trwałe

prywatne

publiczne

osobiste

rzeczowe

pośrednie

bezpośrednie

Warunek konieczny i wystarczający

  1. wzajemne oddziaływania- wykonywanie działań skierowane na wywołanie u partnera określonej reakcji przy czym ta wywołuje nowe działanie inicjatora działania.

Schemat interakcji: bodziec » reakcja

  1. stosunki społeczne- kiedy wzajemne oddziaływania nabierają stałego charakteru na gruncie; pewien stan wzajemnej zależności między partnerami powstały bez ich świadomych dążeń i subiektywnych zamierzeń.

  1. Zależności społeczne- kiedy stosunki społeczne stają się świadomymi dążeniami partnerów.

Podział: formalne i nieformalne

  1. instytucje społeczne- urządzenia, które zapewniają zaspokajanie potrzeb, a równocześnie zapewniają że czynności prowadzące do zaspokajania potrzeb przebiegające w ramach stosunków społecznych są regulowane przez normy.

  1. Organizacje społeczne- układ wzorów, zachowań, instytucji społecznych, środków kontroli społecznej, który zapewnia współżycie członków zbiorowości, przystosowuje ich dążenia i działania w procesie zaspokajania potrzeb oraz rozwiązuje problemy i konflikty wynikające w toku współżycia.

Kontrola społeczna- mechanizm utrzymywania ładu społecznego

kontrola wewnętrzna- normy społeczne, które zostały zinternalizowane

kontrola zewnętrzna- instytucje wywierające wpływ na członków społeczeństwa by ci zachowywali postawę konformistyczną

sankcje- narzędzia kontroli społecznej( kary i nagrody)

kary- podlegają im dewiacje negatywne, kary są zarówno formalne i nieformalne

nagrody- podlegają im zachowania nadnormalne

#9) Zbiorowości społeczne. Grupy społeczne i ich typy. Kasty, klasy społeczne, warstwy. Naród a grupa etniczna.

Zbiorowość- dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas, pewna więź społeczna:

Grupa społeczna- przynajmniej 3 osoby pozostające ze sobą w pełnej relacji i posiadające tendencje do trwania w czasie.

Teorie grupy: - funkcjonalna

Cechy konstytutywne grupy:

Podstawowe elementy grupy:

- wzór fizyczny członka(wygląd, cechy zewnętrzne organizmu, ubiór)

- wzór moralny członka

Typologia grup wg. następujących kryteriów:

a) dostępność:

b) stopień sformalizowania:

c) wielkość:

d) typ więzi:

wyróżnia się jeszcze:

Naród- grupa kulturowo-ideologiczna

Koncepcje narodu:

#10). Rodzina

Rodzina- stosunkowo trwała grupa społeczna złożona z jednostek powiązanych poprzez wspólnych przodków, małżeństwo lub adopcję.

Rodzina- grupa pierwotna( bezpośrednie styczności osobiste, które decydują o wszystkich ważnych procesach życia tej grupy, intensywne zaangażowanie członków w sprawy całości). Więzi oparte na stosunkach osobistych i emocjach. Więź pierwotna jest zawsze więzią osobistą.

-grupa mała

-grupa nieformalna(nie posiada statutu ani regulaminu)

3 rodzaje stosunków wewnątrzrodzinnych:

Etapy/fazy rodziny:

Typologia rodzin:

ze względu na wielkość:

ze względu na model władzy:

ze względu na ilość małżonków:

-poliginia(1mężczyzna+X kobiet)

ze względu na sposób ustalania pochodzenia:

ze względu na wybór miejsca zamieszkania:

Funkcje rodziny:

a)prokreacyjna

b)socjalizacyjna:

współczesna rodzina- dominujący model życia rodziny

alternatywne formy rodziny(konkubinat etc )

dysfunkcje rodziny i patologie rodziny.

#11). Struktura społeczna. Makro- i mikrostruktury społeczne. Ruchliwość społeczna i jej typy.

Teoria stratyfikacji społecznej wg. Karola Marksa:

Dychotomiczny podział, którego podstawą był dostęp do kapitału, społeczeństwa na dwie kategorie- klasy(traktowanej jako grupy zawodowej). Pierwsza, w której zasobach kapitał był zgromadzony została nazwana przez Marksa burżuazją, druga natomiast nieposiadająca środków produkcji otrzymała miano proletariatu(robotnicy, niewolnicy). Ponadto Marks stwierdził, że stratyfikacja nie jest nieuchronna ani niezbędna i w momencie, kiedy środki produkcji staną się własnością ogółu stratyfikacja przestanie istnieć. Jego zdaniem obecna sytuacja konfliktu międzyklasowego jest spowodowana przez system ekonomiczny wytwarzający wartość dodatkową jakim jest kapitalizm. Oraz tym, że zysk burżuazji powstaje kosztem pracy klasy robotniczej.

Teoria stratyfikacji społecznej wg. Maxa Webera:

Ujęcie wielowymiarowe, które wprowadził Weber jest związane z wyróżnieniem 3 sfer różnicujących ludzi. Sfera ekonomiczna odpowiadająca klasie(kontinuum pozycji, od wysokiej do niskiej, odpowiadających dochodowi). Sfera społeczna podzielona na warstwy, gdzie każdej warstwie odpowiadał status społeczny na który składają się prestiż i szacunek społeczny. Oraz ostatnia sfera polityczna określana przez przynależność do partii a wiążąca się z dostępem do władzy. Weber wprowadził także SES czyli status ekonomiczno-społeczny wyznaczający pozycję społeczną jednostki na podstawie bogactwa, prestiżu i dostępu do władzy.

Teoria funkcjonalna- (Moore, Davies) struktura jest całością składającą się z mniejszych całości(kast, klas, warstw) pomiędzy którymi zachodzi stosunek współpracy bądź konfliktu i są one wszystkie wzajemnie funkcjonalne.

Teoria konfliktu społecznego- Marks(kapitał), Cose, Dahrendorf(władza)

Teoria interakcjonizmu symbolicznego- wzajemne oddziaływania na siebie jednostek w grupach i grup w całości społecznej.

Teoria wymiany społecznej- struktura społeczna jako rynek, na którym zachodzi proces wymiany oparty na zasadach transakcji, której głównym motywem jest opłacalność.

Stratyfikacja, uwarstwienie- ustawienie różnych kategorii w pewnym hierarchicznym porządku, który pociąga za sobą różny dostęp do zasobów społecznych.

Prestiż- społeczne poważanie jednostki, przypisywany jej „honor społeczny”, szacunek i uznanie.

Status- pozycja osoby związana z pełnieniem społecznej

- zbliżone do pojęcia klasy społ.( grupy statusowe), które mają obiektywną organizację uprawnień i przywilejów w wielu przypadkach gwarantowanych przez prawo i państwo, a nie przez subiektywną świadomość bycia poważanym.

3 typy struktury społecznej:

Etapy tworzenia się klas:

  1. klasa w sobie( brak świadomości przynależenia do klasy)

  2. klasa dla siebie( istnieje świadomość przynależności do klasy i identyfikacją z nią).

Pozycja społeczna- wyznacza, do której warstwy w stratyfikacji społecznej należy jednostka

Indeks stratyfikacyjny- zespoły cech określających do, której warstwy należy jednostka(zawód, dochód, wykształceni, odpowiedni styl życia etc.)

Rozmieszczenie przestrzenne- geograficzne(szkoła ekologiczna na uczelni w Chicago)

Rozmieszczenie nieprzestrzenne- rozmieszczenie ludzi na szczeblach stratyfikacji społecznej

Ruchliwość społeczna:

Ideologia merytokratyczna- wynagradzanie ludzi zgodnie z ich zasługami

#13). Religia i religijność. Socjologiczne rozumienie religii. Typy i funkcje religii. Organizacyjny aspekt religii. Religijność obiektywna a religijność subiektywna.

Religia- system wierzeń i rytuałów dotyczących świętości

Rytuał- formalne, uroczyste praktyki dotyczące obszaru świętości

świętość(sacrum)- wszystko, co nadprzyrodzone

świeckie(profanum)- wszystko, co zwyczajne i codzienne

Typy religii:

- monoteizm(1bóg)

- politeizm(wiele bóstw)

Funkcje religii(funkcjonalizm)

Funkcjonalne równoważniki religii:

Religia w ujęciu teorii konfliktu:

Religia jako „opium” dla ludu:

Religia a nierówność społeczna:

Religia a konflikt społeczny:

Religia a zmiana społeczna:

Organizacja religii:

Religijność- rola religii w życiu każdego człowieka:

Przynależność religijna znajduje swoje odbicie w:

#14). Socjologiczne rozumienie jednostki ludzkiej. Rozumienie osobowości. Osobowość społeczna i jej skład: kulturowy ideał osobowości, wzory ról społecznych, jaźń subiektywna i jaźń odzwierciedlona.

Koncepcje człowieka:

3 Elementy osobowości:

a)elementy biogenne;

b)elementy psychogenne: pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, spostrzegawczość, temperament;

c)elementy socjogenne:

kulturowy ideał osobowości- modele i ucieleśnienie(anonimowa postać) pożądanych cech, wysoko cenionych w danej grupie, zawód i zbiór cech przypisywanych temu zawodowi np. biznes man, polityk, ksiądz etc

rola społeczna- zbiór praw i obowiązków związanych z pozycją społeczną

jaźń subiektywna(Cooley)-subiektywne wyobrażenia, przekonania o sobie będące otrzymywane od rodziców podczas procesu socjalizacji

jaźń odzwierciedlona(G. H. Mead): -wyobrażenia o tym jak postrzegają nas inni ludzi; -wyobrażenia o tym jak inni oceniają nasz wygląd i nasze postępowanie; -reakcja na te wyobrażenia

Typologia osobowości wg. F. Znanieckiego

#15).Społeczeństwo jako rzeczywistość subiektywna. Pojęcie socjalizacji. Postawa.

Socjalizacja- proces uspołeczniania od momentu narodzin do chwili śmierci.

Czynniki socjalizacji: