Polityka pieniężna

1. Pojęcie pieniądza i jego funkcje:

Pieniądz, to wszystko, co jest powszechnie akceptowalne(czyli przez wszystkich) w formie zapłaty za dobra i usługi lub spłaty długu.

Funkcje jakie pełni pieniądz, to:

1. Miernik wartości, ponieważ w pieniądzu wyrażona jest rynkowa wartość towarów i usług (ma to na celu doprowadzenie do ich porównywalności);

2. Środek wymiany- dokonywane są transakcje zakupu, czyli wymieniam towar za pieniądz;

3. Środek płatniczy- płatność następuje po jakimś czasie; dochodzi do uregulowania zobowiązań;

4. Środek przechowywania wartości, czyli środek tezauryzacji (dot. Tylko pieniądza gotówkowego). Zalety tej funkcji:

• Brak kosztów transformacji - doskonała płynność;

• Stała wielkość nominalna;

Wady:

• Brak dochodu z wartości przechowywanej w formie pieniężnej;

• Zmniejszenie się wartości realnej, mierzonej siłą nabywczą.

2. Jakie znamy miary pieniądza:

Główne miary pieniądza, czyli tzw. agregaty pieniężne to:

1. M₀- pieniądz banku centralnego, czyli pozostające w obiegu bilety bankowe, bilon oraz depozyty banków komercyjnych na rachunkach w Banku Centralnym. Pieniądz o największej sile ze względu na szczególną rolę w kształtowaniu podaży pieniądza w całości; baza monetarna;

2. M₁- Pieniądz w ścisłym znaczeniu tego słowa (bilety bankowe, bilon, depozyty na rachunkach bankowych płatne na każde żądanie)[M₀ + a'vista];

3. M₂- M₁ powiększona o potencjalny pieniądz, tj. depozyty krótkoterminowe, depozyty zwrotne na każde żądanie, ale nie podlegające dysponowaniu za pomocą czeków lub przekazów ( lub depozyty na książeczce oszczędnościowej);

4. M₃- najszerzej rozumiane zasoby pieniądza: M₂ + wszelkiego rodzaju depozyty długoterminowe niezaliczone od M₂.

Np. w Eurosystemie:

M₀ : czyli pieniądz gotówkowy stanowi ok. 4,8%

M₁ : pieniądz Got + a'vista (35,40%) = 40,20%

M₂ : M₁ + depozyty krótkoterminowe do 2 lat (19,90%)

+ depozyty krótkoterminowe za wypowiedzeniem pow. 3 m-cy (25,20%)

= 85,30%

M₃: M₂ + operacje repo (4,20%)

+ udziały w funduszach rynku pieniężnego (8%)

+ instrumenty rynku pien. i wierzytelności zwrotne w okresie do 2 lat (2,5%)

= 100%

3. Funkcje Banku Centralnego we współczesnej gospodarce.

Bank Polski w Warszawie powstał w 1828 roku.

Funkcje jakie pełni we współczesnej gospodarce Narodowy Bank Polski, czyli Bank Centralny:

1. Bank Banków- w związku z tą funkcją, każdy z banków komercyjnych musi posiadać rachunek w Banku Centralnym, na którym gromadzone są rezerwy obowiązkowe. Rachunek ten służy również do rozliczania należności z innymi bankami komercyjnymi. Bank Centralny zaopatruje banki w płynność, przeprowadza operacje otwartego rynku oraz wpływa na ilość pieniądza w obiegu.

2. Instytucja Emitująca Pieniądz- odpowiada za emisję pieniądza(emituje banknoty i monety). W Polsce produkcją zajmuje się wytwórnia. Do obiegu wprowadzane są pieniądze w wartości nominalnej, a zyskiem jest różnica pomiędzy wartością nominalną, a kosztem wyprodukowania.

3. Bank Państwa- w zamian za przywilej emisji emisji Bank Centralny dawniej musiał wspierać Państwo pożyczkowo. Obecnie nie pełni tej funkcji bezpośrednio. Może on kupować na rynku wtórnym papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa.

Bank Centralny przechowuje rezerwy państwa, m.in. złoto, oraz zarządza tymi rezerwami. Prowadzi również kasową obsługę budżetu państwa- zarządzanie rachunkami dla instytucji państwowych. Do Banku Centralnego wpływają dochody oraz dokonywane są z rozchody z rachunku Skarbu Państwa- Bank Centralny pełni funkcję kasjera. Prowadzi on również rachunki obrotów walutowych z zagranicą oraz rachunek zadłużenia państwa. Ponadto Bank Centralny prowadzi badania koniunktury oraz politykę pieniężną- ustalane są tu m.in. podstawowe stopy procentowe operacji otwartego rynku.

4. Niezależność i odpowiedzialność Banku Centralnego:

Dawniej Bank Centralny był zależny od Państwa. Wykorzystywano go w celu oddziaływania na gospodarkę. Zauważono, że gdy Bank Centralny jest bardziej niezależny, to maleje poziom inflacji- dokonano znacznej zmiany i nadano mu status Banku Niezależnego. Niezależność Banku Centralnego przejawia się w 4 aspektach:

1. Instytucjonalna- oznaczająca, iż Bank Centralny nie jest zależny od jakiejkolwiek instytucji (przede wszystkim chodzi tu o Rząd, Komisję Europejską, Radę Unii Europejskiej);

2. Personalna- Władze BC są niezależne. Aby to osiągnąć powoływani są oni na długie kadencje i nie można ich odwołać( w Europie prezesi BC powoływani są min na 5 lat- w Polsce jest to okres 6-letni, natomiast członkowie zarządu na 8 lat). Kadencja jest nieodnawialna. Dzięki temu, że kadencja jest dłuższa od kadencji rządu ograniczona jest możliwość wpływu przez rząd na władze BC. Odwołanie członków BC jest możliwe tylko gdy dojdzie do przestępstwa karnego;

3. Funkcjonalna, oznaczająca że BC może tylko realizować te funkcje, do których został powołany i są one jego funkcjami podstawowymi. Głównym celem jest utrzymanie stabilnych cen;

4. Finansowa- BC osiąga wysokie dochody(renta emisyjna, zarządzanie rezerwami walutowymi, pożyczki udzielane bankom komercyjnym) dzięki czemu sam finansuje własne potrzeby. Jeżeli BC chce to może z własnej potrzeby przekazać nadwyżkę do Budżetu Państwa- nie ma takiego nacisku finansowego.

Odpowiedzialność BC:

Bankowi Centralnemu powierzono władzę, jest on agentem, wykonawcą.

Kto odpowiada: Władza BC: Zarząd, Rada Polityki Pieniężnej

Za co odpowiada: za realizowanie celu głównego, czyli utrzymanie stabilności cen

Przed kim odpowiada: przed narodem

W jaki sposób odpowiada? Bank Centralny ponosi odpowiedzialność zdania sprawozdania, wyjaśnienia swojego działania.

5. Bank Centralny jako pożyczkodawca ostatniej instancji.

BC jako pożyczkodawca ostatniej instancji jest elementem sieci bezpieczeństwa finansowego w Unii Europejskiej. Sieć tworzą:

• Bank Centralny w funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji;

• System regulacji i nadzoru;

• System gwarantowania depozytów.

Celem wszystkich instytucji jest dążenie do ograniczenia częstotliwości w skali zakłóceń w systemie finansowym oraz łagodzenie skutków zakłóceń w przypadku ich wystąpienia.

Funkcja pożyczkodawcy ostatniej instancji oznacza dyskrecjonalne(uznaniowe) zasilanie w płynność, czyli śr płynne, banku lub całego świata systemu bankowego przez bank centralny w reakcji na niekorzystny szok powodujący wzrost zapotrzebowania na pieniądz rezerwowy.

Szokiem może być nagłe, silne zdarzenie np. nagły wzrost cen ropy, upadłość dużego banku lub też inna przyczyna np. nieurodzaj w rolnictwie.

Bank Centralny jest pośrednikiem pomiędzy tymi, którzy mają, i tymi którzy potrzebują pieniędzy.

6. System finansowy

System finansowy tworzą instytucje finansowej, rynki finansowe, instrumenty finansowe oraz różnego rodzaju regulacje określające zasady funkcjonowania i powiązania między rynkami oraz instytucjami finansowymi.

System ten umożliwia alokację i rozmieszczenie oszczędności, jak również ich wykorzystanie do sfinansowania inwestycji.

Instytucje finansowe czyli pośrednicy finansowi( instytucje kredytowe np. banki, inne instytucje pieniężno-finansowej jak np. FI), to podmioty ekonomiczne, które charakteryzują się tym, że:

• Głównym przedmiotem ich działalności jest utrzymywanie instrumentów finansowych i dokonywanie nimi transakcji;

• Dominującymi składnikami ich majątku są zazwyczaj instrumenty finansowe.

Na rynkach finansowych dochodzi do spotkania popytu i podaży pieniądza.

Instrumenty finansowe:

• W aspekcie księgowym, to zobowiązania finansowe tj. roszczenia dot. majątku jednych podmiotów gospodarczych do drugich;

Dla emitentów instrumenty finansowe są zobowiązaniami, dla ich posiadaczy są zaś składnikami majątku.

• W aspekcie ekonomicznym są obietnicami, przyrzeczeniami, implikującymi zaufanie do ich emitentów.

7. Rynek pieniężny i jego funkcje.

Na rynku pieniężnym dokonywane są transakcje na okres jednego roku. Przedmiotem transakcji są tu środki płynne. Funkcje rynku:

• Na krótki okres wyrównywana jest płynność banków w drodze refinansowania nadmiaru środków pochodzących z operacji klientów bądź też pokrywa niedobór środków powstały z tych operacji.

• Umożliwia bankom zabezpieczanie koniecznych rezerw pieniężnych;

• Zapewnia bankom optymalne rozwiązanie problemu dążenia do zmniejszenia ryzyka utraty płynności.

Rozróżniamy rynek pierwotny, który obejmuje transakcje pomiędzy emitentem, a pierwszym nabywcą instrumentu oraz rynek wtórny, gdzie transakcje dokonywane są już wyemitowanym instrumentem, zwykle bez udziału emitenta.

Uczestnicy rynku pieniężnego

• BC;

• Skarb Państwa;

• Banki komercyjne i inwestycyjne;

• Firmy brokerskie

• Fundusze inwestycyjne i emerytalne;

• Firmy ubezpieczeniowe;

• Przedsiębiorstwa.

Papiery o charakterze wierzycielskim:

• Bony skarbowe;

• Bony pieniężne;

• KPD- Krótkoterminowe Papiery Dłużne;

• Certyfikaty depozytowe.

8. Krótkoterminowe Papiery Dłużne Przedsiębiorstw.

KPD:

• Forma weksla, obligacji lub skryptu dłużnego;

• Bank pełni rolę agenta emisji;

• Nazwy: Kwit, Bon komercyjny, Bon dłużny;

• Podstawa prawna: prawo wekslowe, ustawa o obligacjach, kodeks cywilny.

Zalety dla emitenta:

• Szybkość i prostota w uzyskaniu kapitału;

• Możliwość sprzedaży dla szerokiej rzeszy nabywców;

• Elastyczność- dopasowanie do potrzeb emitenta;

• Niższe koszty pożyczki niż w tradycyjnych formach pozyskania funduszy

• Możliwość przeznaczenia na dowolny cel.

Zalety dla inwestora:

• Istnienie rynku-płynność instrumentu;

• Konkurencyjna rentowność inwestycji;

• Ograniczone ryzyko kredytowe;

• Emisja jest bardzo często gwarantowana przez zagraniczną centralę firmy;

• Forma weksla ułatwia obrót na rynku wtórnym.

Wady KPD:

• Wysoki nominał ogranicza dostęp inwestorów;

• Finansowanie krótkoterminowe;

• Inwestorami przy niektórych emisjach mogą być tylko rezydenci;

• Brak płynnego rynku wtórnego;

• Ryzyko kredytowe emitenta.

Emisja:

Firma emitująca zleca organizatorowi emisji-agentowi- przeprowadzenie emisji.

Agent dokonuje sprzedaży-pozyskuje środki. W procesie bierze również udział Bank-gwarant- zabezpiecza on płynność.

9. Sekurytyzacja aktywów.

Sekurytyzacja jest to metoda pozyskania środków finansowych poprzez emisję papierów wartościowych pod istniejące lub przyszłe wierzytelności.

Polega na emisji papierów wartościowych pod zastaw wierzytelności, którymi są wyselekcjonowane aktywa podmiotu gospodarczego inicjującego proces Sekurytyzacja (forma zamiany aktywów na gotówkę).

W procesie tym wybiera się i grupuje pewne aktywa, szacuje ich ryzyko systematyczne, a następnie w oparciu o te aktywa emituje się papiery wartościowe zwane papierami wartościowymi opartymi na aktywach ( Basset Backed Seurities- ABS).

Proces ten inicjuje przedsiębiorstwo lub instytucja finansowa zainteresowana sprzedażą swoich określonych aktywów i pozyskaniu pieniędzy z rynku finansowego. (Może to także robić Skarb Państwa lub jednostka sam. Teryt.). Podmiot ten nazywa się inicjatorem lub też aranżerem tego przedsięwzięcia. Aktywa te sprzedaje się utworzonej w tym celu spółce specjalnego przeznaczenia(Special Purpose Vehicle -SPV).

Rysunek:

10. Co oznacza skrót WIBOR?

WIBOR- Warsaw Interbank Offered Rate- średnia arytmetyczna stóp proc. , po jakich największe banki są skłonne sprzedać swoje nadwyżki.

(WIBID- Warsaw Interbank Bid Rate- średnia arytmetyczna stóp proc. , po jakich największe banki są skłonne przyjąć lokaty (stronami są banki komers.))

WIBID > WIBIOR

11. Bezpośredni cel inflacyjny w polityce pieniężnej- zalety i wady

11'. Korytarz podstawowych stóp procentowych NBP.

Rysunek:

Stopa kredytów w BC na koniec dnia (stopa lombardowa ok. 7,25%)

Stopy procent. W operacjach otwartego rynku (stopa referencyjna ok. 5,75%)

Krótkookresowy (jednodniowy) depozyt (stopa depozytowa ok. 4,25%)

^{Na koniec dnia}

Kredyt lombardowy:

• Zabezpieczony papierami wartościowymi;

• Oprocentowanie określa krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku między bankowym- 7,25%;

• Górną granicę zadłużenia banków NBP z tyt kredytu lombardowego wyznacza zasób możliwych do zastawienia skarbowych papierów wartościowych będących w posiadaniu banku;

• Stopa kredytu lombardowego, jako podstawowa stopa BC z reguły pełni funkcję stopy maksymalnej stopy krańcowego kosztu pozyskania pieniądza na rynku międzybankowym;

Krótkookresowy (jednodniowy) depozyt:

• NBP oferuje bankom komercyjnym możliwość składowania przez nie w BC, od grudnia 2001;

• Dostęp mają wszystkie banki posiadające rachunek w BC;

• Lokaty przyjmowane są do końca dnia, a zwrot wraz z odsetkami następuje w dniu następnym;

• Lokaty pozwalają na zagospodarowanie nadwyżek banków;

• Przeciwdziała spadkowi krótkookresowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.

12. Kryteria zbieżności stosowane w Europejskim Systemie Banków Centralnych:

(kraj musi być ekonomicznie zdrowy)

• Deficyt sektora finansów publicznych nie powinien przekraczać 3% PKB (dopuszcza się wyższy deficyt pod warunkiem występowania tendencji malejącej);

• Dług publiczny nie powinien być wyższy niż 60 %PKB (możliwy jest wyższy, gdy występuje zadowalające temu jego zmniejszania);

• Kurs walutowy nie powinien, bez poważnych napięć, wykraczać poza granice przewidziane w ERM przynajmniej przez okres dwóch lat.( Konieczne było również aby państwo członkowskie nie zdewaluowało z własnej inicjatywy swej własnej waluty wobec żadnej innej obcej waluty państwa członkowskiego UE);

• W ciągu jednego roku państwo członkowskie powinno posiadać nominalnie długoterminową stopę procentową nie przekraczającą więcej niż o 2% średnią stopę procentową trzech państw członkowskich o najbardziej stabilnych cenach. Dla dokonania stosownych porównań stóp procentowych przyjmuje się oprocentowanie 10-letnich obligacji państwowych.

12'. Co jest celem działania Europejskiego Systemu Banków Centralnych?

Celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Celowi temu towarzyszy obowiązek wspierania jednak bez szkody dla celu głównego ogólnej polityki gospodarczej Unii Europejskiej szczególnie w zakresie zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego i ograniczenie bezrobocia.

Podstawowe zadania

• Określenie i realizowanie polityki pieniężnej wspólnoty;

• Przeprowadzanie operacji walutowych zgodnie z postanowieniami art. 111/09 traktatu;

• Przechowywanie oficjalnych rezerw walutowych państw członkowskich i zarządzanie nimi;

• Wspieranie sprawnego funkcjonowania systemu płatności

Dodatkowe zadania

• Emisja banknotów i monet euro;

• Utrzymanie współpracy z instytucjami zajmującymi się nadzorem bankowym;

• Gromadzenie i opracowywanie informacji statystycznej.

13. Na czym polega zasada subsydiarności w Eurosystemie.

Zasada subsydiarności- oznacza, iż w dziedzinach, które nie podlegają wyłącznie kompetencjom Unii Europejskiej Wspólnota działa tylko wtedy, gdy cele określonych przedsięwzięć nie mogą być osiągnięte w wystarczającym stopniu na szczeblu państw członkowskich, a mogą zostać lepiej osiągnięte na szczeblu unijnym.

14. Skład zarządu EBC i jego zadania.

Eurosystem składa się z Eurosytemu Banków Centralnych oraz największych banków.

Organy kierujące bankiem to:

• Zarząd;

• Rada Prezesów;

• Rada ogólna.

Zarząd składa się z Prezesa, Wice prezesa i 4 członków-razem 6 osób.

Członków zarządu mianuje się spośród osób o uznanym autorytecie i doświadczeniu zawodowym w dziedzinie pieniężnej lub bankowej, za zgodą państw członkowskich wyrażoną na szczeblu państw lub rządów na podstawie rekomendacji Rady Unii po uzyskaniu przez nią opinii Parlamentu Europejskiego i Rady Zarządzającej. Kadencja członków zarządu trwa 8 lat i nie może być odnowiona.

Zadania zarządu:

• Podejmowanie decyzji dotyczących realizacji polityki pieniężnej

• Przygotowanie posiedzeń Rady Zarządzającej;

• Bieżące zarządzanie EBC.

15. Skład i zadania Rady Prezesów EBC.

Rada prezesów składa się z

• Prezesa;

• Wice prezesa;

• 4 członków zarządu oraz Prezesów Krajowych Banków Centralnych strefy Euro.

Prezesi powoływanie są przez najwyższe organy krajowe. W Polsce przez Sejm na wniosek Prezydenta. Możliwe są dwie kadencje po 6 lat.

Podstawowe zadania:

• Uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji niezbędnych do wykonywania zadań powierzonych Eurosystemowi;

• Ustalanie polityki pieniężnej strefy Euro, wyłącznie z odpowiednimi decyzjami w sprawie pośrednich celów pieniężnych podstawowych stóp procentowych i wielkości rezerw w Eurosystemie oraz określonych wytycznych koniecznych do ich realizacji.

Rada Prezesów liczy obecnie 22 osoby, ale może ich liczyć 33. Tworzony jest ranking na podstawie:

• Udziału PKB kraju w PKB UE; 5/6

• Udział bilansu kraju w Bilansie UE. 1/6

Zasady: (jeden członek=jeden głos, osobiste uczestnictwo, reprezentatywność, system przejrzysty).

16. Co oznacza stabilność cen w Eurosystemie.

Stabilność cen jest to sytuacja, w której roczny wzrost cen mierzony zharmonizowanym indeksem cen konsumpcyjnych (HICP) kształtuje się poniżej 2%. Stabilność cen powina być utrzymywana w średnim okresie czasu.

EBC chce osiągnąć indeksy poniżej 2%.

17. Proszę omówić dwa filary strategii polityki pieniężnej EBC.

Strategia EBC to pewna procedura postępowania w realizacji polityki pieniężnej.

Wspierania jest ona na dwóch filarach

Rysunek:

Filar I: dot. Bezpośredniego celu inflacyjnego.

Analiza ekonomiczna pewnych tendencji szoków, które są obecne i mogą być w przyszłości (mogą występować).

Mierzymy go miernikowo:

• Wielkość PKB w Eurolandzie i krajowe;

• Wielkość zatrudnienia i bezrobocia;

• Wielkość konsumpcji i inwestycji;

• Poziom kluczowych walut.

Filar II: Analiza tendencji pieniężnych:czy uda utrzymać się inflację do 2%

• Analiza możliwości utrzymania inflacji do 2%.

Zależy od wielkości podaży pieniądza, czy jest tak duża, że zagraża utrzymaniu stabilności cen.

Analizuje się wartość referencyjną (która wynosi 4,5%).

Wartość odniesienia-referencyjna mierzona jes rozszerzonym agregatem (M3)

W jej określaniu uwzględnia się:

• Wzrost poziomu cen (obecnie do2 %);

• Zakładany wzrost realnego PKB (tendencja wzrostu 2-2,5% rocznie);

• Zmiany w szybkości obiegu pieniądza, tendencja malejąca rzędu 0,5-1%.

Biorąc pod uwagę te czynniki Rada Zarządzające EBC przyjmowała dotąd w grudniu każdego roku wskaźnik na poziomie 4,5%.

Te dwa filary mają dać wiarygodne informacje Radzie Prezesów.

18. Operacje Otwartego Rynku EBC jako instrument polityki pieniężnej.

Operacje Otwartego Rynku EBC:

• Transakcje odwracalne (repo and rewers repo) polegające na zakupie lub sprzedaży aktywów przez banki centralne w ramach umów z przyrzeczeniem odkupu.

Gdy płynność jest mała BC wkłada w rynek papiery wartościowe.

Zakup aktywów przez BC od banków komercyjnych by ściągnąć pieniądze z rynku.

• Transakcje bezwarunkowe- w ramach, których aktywa są nabywane i sprzedawane do ich terminu zapadalności;

• Emisje certyfikatów dłużnych;

• Swapy walutowe, będące jednocześnie kasowymi transakcjami zakupu/sprzedaży terminowymi transakcjami sprzed./zakupu jednej waluty w zamian za inną;

• Przyjmowanie depozytów terminowych.

Z punktu widzenia celów, regulaminów i procedur ogół operacji otwartego rynku w Eurosystemie można podzielić na 4 grupy: podstawowe operacje refinansujące, dłużne operacje refinansujące, operacje dostarczające oraz operacje strukturalne.

Podstawowe operacje refinansujące to operacje odwracalne z reguły zasilające rynek w środki płynne. Przeprowadzane są w każdym tygodniu z zasady jednotygodniowym terminem zapadalności, w drodze przetargów standardowych. Operacje te odgrywają zasadniczą rolę w dążeniu do realizacji celów operacji Eurosystemu na otwartym rynku i zapewniają podstawową część środków refinansujących sektor finansowy.

Funkcje pełnione przez operacje otwartego rynku EBC(?):

• Wpływa na poziom stóp procentowych rynku pieniężnego;

• Reguluje płynność;

• Pokazuje nastawienie BC do przyszłości

19. Operacje Banku Centralnego na koniec dnia.

• kredyt z BC na koniec dnia -24h-górna granica korytarza stóp EBC;

• depozyt BC- dolna granica korytarza podst. Stóp EBC;

20. Korytarz podstawowych stóp procentowych EBC.

Składa się na niego:

• Minimalna oferowana stopa dla podstawowych operacji rynku- min-bo jest przetarg;

• Stopa oprocentowana depozytu-stopa oproc. depozytów w BC na koniec dnia;

• Krańcowa stopa proc.- stopa oprocentowania kredytów z BC na koniec dnia;

• Stopy rynkowe (WIBOR)-3 m-czna stopa WIBOR

Rysunek:

Stopa % albo ma hamować albo napędzać popyt na kredyt.

---