ĆWICZENIA Z PATOFIZJOLOGII
Słowniczek pojęć patofizjologicznych.
Zdrowie (WHO).
Choroba (WHO).
Patologia organizmu.
Zdrowie psychiczne.
Higiena psychiczna.
Patomorfologia.
Etiologia w medycynie.
Leczenie.
Odporność.
Homeostaza.
Śmierć kliniczna.
Homo sapiens.
Dymorfizm płciowy.
Zabieg operacyjny:
operacja nagła,
operacja pilna,
operacja diagnostyczna,
operacja radykalna,
operacja paliatywna.
II. Z ćwiczeń:
III. Przykłady patologii:
Astma.
Obrzęk głodowy.
Słoniowacizna.
Kolka nerkowa.
Wrodzona łamliwość kości.
Zespół Pataua.
Zespół Martiba - Bella.
Wodogłowie.
Ad I.1.
Zdrowie (WHO) - zdrowie określamy jako stan pełnego fizycznego, psychicznego i socjalnego dobrego samopoczucia, a nie tylko nieobecnością choroby czy niedomagania . Normalny stan ustroju, którego czynności i struktura są prawidłowe, a układy regulacyjne zapewniają stan wewnętrznej równowagi oraz zdolność przystosowania się do warunków zewnętrznych. Cechami zdrowia są: dobre samopoczucie i chęć wykonywania pracy oraz aktywny stosunek do życia.
Ad I.2.
Choroba (WHO) - jest stanem zmniejszonej zdolności przystosowawczej ustroju, w którym występuje zaburzenie jego czynności. Jej charakterystyczną cechą jest upośledzenie zdolności do wykonywania pracy. Choroba w każdej swej postaci jest wypadkową oddziaływania dwóch przeciwstawnych procesów: patologicznego - naruszającego prawidłowe czynności ustroju , oraz przystosowawczego - obronnego, przeciwdziałającego szerzeniu się patologicznych zaburzeń funkcji i struktur.
Ad I. 3
Patologia, jest to nauka o przyczynach i sposobach powstania chorób oraz o zmianach anatomicznych i czynnościowych chorego organizmu.
Ad I. 4
Zdrowie psychiczne - w zależności od autora termin zdrowia psychicznego jest w różny sposób kategoryzowany.
Strona internetowa Światowej Organizacji Zdrowia podaje definicję, iż zdrowiem psychicznym jest nie tylko brak zaburzeń psychicznych, ale również stan, w którym osoba zdaje sobie sprawę ze swego potencjału, może sobie radzić ze stresem, pracować efektywnie oraz jest w stanie funkcjonować w społeczeństwie[1].
jednostka aktywnie przystosowująca się do otoczenia, usiłująca spełniać wymagania otoczenia bez utraty indywidualności
jednostka charakteryzująca się spójną oraz zintegrowaną osobowością
jednostka postrzegająca siebie i świat adekwatnie do sytuacji i własnych możliwości, czasami niezależnie od własnych potrzeb (brak egoizmu z zachowaniem egocentryzmu)
Według Kazimierza Dąbrowskiego zdrowie psychiczne to zdolność do rozwoju w kierunku wszechstronnego rozumienia, przeżywania, odkrywania i tworzenia coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości, aż do konkretnego ideału indywidualnego i społecznego.
Zdrowie psychiczne rozumiane jest, jako optymalna zdolność jednostki do normalnego i wszechstronnego rozwoju i funkcjonowania umysłowego. Są to zarówno pozytywne przemiany środowiska zewnętrznego danej jednostki (głównie praca mózgu i układu nerwowego, hormonalnego i narządów zmysłu) jak i jej dodatkowe oddziaływanie na środowisko zewnętrzne.
Ad I. 5
Higiena psychiczna - to całokształt zabiegów i starań zamierzających do utrzymania zdrowia psychicznego, a także dyscyplina naukowa, której przedmiotem jest badanie i ustalanie czynników sprzyjających zachowaniu zdrowia psychicznego. Celem jej jest ochrona i stworzenie warunków korzystnych dla zdrowia psychicznego jednostki lub pewnej grupy, np. młodzieży szkolnej.
Ad I. 6
Patomorfologia - dział medycyny zajmujący się rozpoznawaniem, klasyfikacją oraz czynnikami prognostycznymi chorób na podstawie zmian morfologicznych w tkankach i narządach.
Jako dyscyplina teoretyczna wywodzi się z anatomii patologicznej zajmującej się badaniem nieprawidłowych (patologicznych) odstępstw od prawidłowej budowy ciała (R. Virchow).
Obecnie patomorfologia jest częścią bardziej ogólnej nauki o chorobach (patologii). Jednocześnie jest nauką stosowaną i podstawową specjalizacją lekarską, wykorzystującą szeroki zestaw metod (sekcja zwłok, biopsje, mikroskopia wraz z cyfrową analizą obrazu, mikroskopia wirtualna, telemedycyna, cytochemia i histochemia, biologia molekularna i in.), niezastąpioną zwłaszcza we współczesnej diagnostyce chorób nowotworowych. Odgrywa ona istotną rolę nie tylko w procesie formułowania ostatecznego rozpoznania - ma również duży udział w ocenie czynników ryzyka, stopnia zaawansowania choroby (grading, staging) oraz prognozowaniu i nadzorowaniu chorych.
Ad I. 7
Etiologia w medycynie - zespół przyczyn składających się na powstanie choroby.
Ad I. 8
Leczenie, terapia - szereg czynności medycznych, z użyciem stosownych leków i aparatury, zmierzających do przywrócenia równowagi (homeostazy) organizmu dotkniętego chorobą lub kalectwem.
Ad I. 9.
Odporność - określamy niepodatność ustroju na działanie drobnoustrojów chorobotwórczych lub ich jadów oraz obce białko. Powstaje ona dzięki czynności wyspecjalizowanych układów obronnych. Nauką zajmującą się procesami odpornościowymi jest immunologia.
Zagadnienie odporności ustroju jest ściśle związane z dwoma podstawowymi pojęciami: antygenem i przeciwciałem. Antygen nazywamy obcą lub zmienioną substancję, zdolną wywołać odczyn odpornościowy, polegający na produkcji przeciwciał skierowanych przeciw tym substancją.
Odporność dzieli się na wrodzona i nabytą. Z kolei odporność nabyta na naturalną i sztuczną. Naturalna jest wynikiem przebycia choroby zakaźnej i trwa od kilku tygodni do wielu lat po wyzdrowieniu. Odporność sztuczna może być bierna i czynna. Sztuczne zakażenie osłabionymi lub nieżywymi zarazkami (szczepionki) wywołuje uodpornienie czynne. Uodpornienie bierne uzyskuje się dzięki wstrzyknięciu surowic odpornościowych, zawierających przeciwciała. Wszystkie podstawowe elementy procesu odpornościowego można podzielić na swoiste i nieswoiste. Swoiste reakcje tego procesu są uczynione tylko w obecności swoistego antygenu. Reprezentują je wyspecjalizowane reakcje komórek odpornościowych tzw. immunologicznie kompetentnych, produkujących przeciwciała. Nieswoiste elementy odczynu odpornościowego, czyli reakcje nieswoiste, są warunkowane różnorodnymi czynnikami, tj. temperatura, utlenowanie tkanek, stan barier biologicznych ( skóra, śluzówki, bariera krew - mózg, bariera jelitowa itd.), stan układu dopełniacza, interferonu i innych białek osocza. Zdolność do reakcji odporności nieswoistej istnieje niezależnie od antygenu, choć w jego obecności aktywność ich znacznie wzrasta.
Ad I. 10
Homeostaza - (gr. homoíos - podobny, równy i stásis - trwanie) stan równowagi dynamicznej środowiska, w którym zachodzą procesy biologiczne. Zasadniczo sprowadza się to do równowagi płynów wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych. Pojęcie homeostazy wprowadził Walter Canon w 1929 roku na podstawie założeń Claude Bernarda (1857) nt. stabilności środowiska wewnętrznego. Homeostaza jest podstawowym pojęciem w fizjologii. Pojęcie to jest także stosowane w psychologii zdrowia dla określenia mechanizmu adaptacyjnego.
HOMEOSTAZA:
- tendencja układów biologicznych (np. ekosystemów) do opierania się zmianom środowiska i trwania w stanie równowagi,
- zdolność organizmu do zachowania równowagi podstawowych parametrów biologicznych, dzięki sprawnej czynności układów regulacyjnych: ciepłotę ciała, ciśnienie krwi, osmolarność, pH i objętość płynów ustrojowych, stężenia różnych składników chemicznych np. utrzymanie stałego poziomu stężenia glukozy we krwi.
Mechanizmy regulacyjne opierają się na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego i są związane z układem nerwowym i wydzielania wewnętrznego.
Ad I. 11
Śmierć kliniczna - jest to ustanie krążenia lub oddychania przy zachowanej jeszcze czynności mózgu. Jest to krótkotrwała ( 5- 8 minut), odwracalna faza śmierci, z której można wyprowadzić człowieka, stosując zabiegi reanimacyjne (resucytację). W przypadku niepowodzenia lub zaniechania reanimacji po kilku minutach dochodzi do śmierci mózgu i wtedy mówimy o śmierci biologicznej, która jest ostateczna i nieodwracalna.
Ad I. 12
Homo sapiens - człowiek rozumny - jedyny występujący współcześnie gatunek z rodzaju człowiek (Homo) zamieszkujący całą Ziemię. Człowiek anatomicznie współczesny powstał 200-150 tysięcy lat temu w Afryce. Mniej więcej 100 tysięcy lat temu dotarł na Bliski Wschód, ok. 60 tys. lat temu do Australii, a prawie 40 tys. lat temu do Europy (był to tzw. kromaniończyk, czyli człowiek z Cro Magnon - od nazwy stanowiska archeologicznego we Francji).
Do tego gatunku zalicza się obecnie:
człowieka współczesnego (Homo sapiens sapiens)
człowieka kromaniońskiego (Homo sapiens fossilis czyli Homo sapiens kopalny), którego uważa się za anatomicznie identycznego z człowiekiem współczesnym (jedenpodgatunek)
Trwają również spory, czy człowiek neandertalski, który zamieszkiwał Europę podczas ostatniego zlodowacenia jest podgatunkiem człowieka rozumnego (i należy go nazywać Homo sapiens neanderthalensis), czy osobnym gatunkiem (Homo neanderthalensis).
Ad I. 13
Dymorfizm płciowy - jeden z rodzajów dymorfizmu przejawiający się różnicami w morfologii, fenotypie samicy i samca jednego gatunku (np. różnica w wielkości i kształcie ciała i/lub ubarwieniu). Dymorfizm płciowy o różnym natężeniu jest powszechny wśród zwierząt i wynika z różnego fizjologicznego przeznaczenia danych płci w procesie przedłużania gatunku.
Dymorfizm płciowy jest widoczny u wielu grup zwierząt. U ssaków wyraża się większymi rozmiarami samców oraz czasem obecnością dodatkowych cech, takich jak np. rogi tylko u jednej z płci. Dymorfizm jest też widoczny u ptaków (głównie różnice ubarwienia) oraz innych kręgowców. Można go jednak zauważyć także u pierwotniejszych zwierząt, takich jak np. nicienie. Przykładem może być glista ludzka, której samiec jest wyraźnie mniejszy, ma haczykowato zakończoną tylną część ciała i w przeciwieństwie do samicy, ma wspólne ujście otworu odbytowego i nasieniowodu.
Dymorfizm jest bardzo silny wśród niektórych grup owadów, szczególnie owadów społecznych.
Dymorfizm płciowy u ludzi - u ludzi dymorfizm płciowy, nieznaczny w okresie niemowlęcym (zaraz po porodzie dla wymiarów ciała, łącznie z ciężarem wynosi ok. 2-3%), wyraźniejszy w wieku przedszkolnym i szkolnym, zaznacza się bardzo wyraźnie w okresie pokwitania, a u ludzi dorosłych wynosi do 8%. Składa się na to przede wszystkim wyższy wzrost u płci męskiej, a większy rozrost miednicy i bardziej skośne ustawienie panewek biodrowych u dziewcząt; większy rozrost pasa barkowego oraz dłuższe kończyny u chłopców, a rozrost gruczołów sutkowych i obfitsza tkanka tłuszczowa podskórna u dziewcząt (głównie na udach i biodrach), różnice w budowie czaszki i sprawności fizycznej:
typ skrajnie męski:
większa czaszka
czaszkę cechują wyraziste miejsca przyczepów mięśni,
wydatniejsze łuki brwiowe,
bardziej pochylone czoło,
niższe oczodoły,
bardziej na zewnątrz wywinięte kąty żuchwy,
większa szczęka, żuchwa i zęby
silna budowa górnych części ciała,
silny kark, obręcz barkowa i klatka piersiowa,
przeponowy tor oddychania,
wąskie biodra,
większa rozbieżność nóg w stawie kolanowym,
mniejszy zakres ruchów w stawach,
większe owłosienie ciała:
występowanie włosów na górnej wardze, na brodzie,
często na klatce piersiowej, podbrzuszu, przedramionach i goleniach, niekiedy również ramionach, udach, pośladkach, plecach,
w owłosieniu głowy typowe kąty czołowe oraz schodzące na kark dwa boczne pasma włosów,
tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie wokół obręczy barkowej,
większa wyobraźnia przestrzenna,
zdolność kojarzenia oraz syntetyzowania,
niska barwa głosu,
szybsza przemiana materii,
większa wydolność fizyczna;
typ skrajnie żeński:
mniejsze rozmiary i mniejszy ciężar kości,
mniejsza wysokość ciała,
długi tułów w stosunku do kończyn,
słabsza - delikatniejsza budowa szkieletu,
mniejsza czaszka,
brak zarostu twarzy,
włosy i oczy nieco bardziej pigmentowane,
obojczyk wygięty bardziej esowato,
wąskie barki,
pierwsze 2 żebra są nieco dłuższe,
funkcje rozrodcze powodują bardziej beczkowaty kształt klatki piersiowej i wyżej położoną przeponę,
serce położone bardziej poprzecznie,
mniejsza krtań, wątroba, nerki, serce, płuca,
piersiowy tor oddychania,
wcięta talia,
krótsza miednica, szersza, szerokie biodra,
szerszy i krótszy pęcherz moczowy,
trójkątna forma owłosienia wzgórka łonowego,
tendencja do koślawości kończyn dolnych,
zaokrąglone kształty,
znaczniejsze otłuszczenie,
tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie wokół obręczy biodrowej,
skóra cieńsza, bledsza,
większy zakres ruchów w stawach,
niżej położony środek ciężkości ciała,
mniejsza siła mięśni,
wyższe tętno,
mniejsze zapotrzebowanie na pokarm,
większa odporność immunologiczna, mniejsza zapadalność na choroby,
analityczny typ pamięci,
dłuższa żywotność.
Ad I. 14
Operacja, zabieg operacyjny, zabieg chirurgiczny - to wszelkiego rodzaju zabiegi na narządach i tkankach ciała, służące poprawie stanu zdrowia i samopoczucia chorego, bądź postępowanie diagnostyczne przeprowadzane w taki sposób. Wbrew nazwie, zabiegi chirurgiczne nie należą do kompetencji wyłącznie lekarzy chirurgów - do operacji należy m.in. cięcie cesarskie, będące jednym z podstawowych zabiegów wykonywanych przez lekarza ginekologa.
Operacje dzielą się według specjalności lekarskich oraz specjalności wewnątrz chirurgicznych, stąd mamy operacje ginekologiczne, okulistyczne czy ortopedyczne.
Czas wykonania operacji:
a. Operacja nagła, doraźna to zabieg, który dla odniesienia efektu musi być wykonany w krótkim czasie po wystąpieniu objawów ( godzin albo minut ), w przeciwnym razie następuje znaczne pogorszenie stanu zdrowia pacjenta. Taką operacją jest na przykład wycięcie wyrostka robaczkowego(appendektomia), albo nacięcie tchawicy (tracheotomia).
b. Operacja pilna, zabieg musi być wykonany w ciągu kilku dni od wystąpienia objawów.
Operacja planowa ma miejsce, gdy nie ma potrzeby niezwłocznego jej wykonania. Odbywa się w ustalonym terminie, tj. w ciągu tygodni lub miesięcy. Wskazania do operacji są wybiórcze, względne. Przykładem takiego zabiegu może być większość operacji kosmetycznych.
c. Operacja zwiadowcza, inaczej diagnostyczna, nie ma na celu leczenia, a rozpoznanie choroby. Wykonywana jest, kiedy nie ma możliwości zastosowania zachowawczych metod diagnozowania, bądź są one nieskuteczne. Przykładem takiej operacji jest diagnostyczne otwarcie jamy brzusznej (laparotomia zwiadowcza) lub operacje stopniujące (oceniające zaawansowanie choroby).
d. Operacja radykalna, inaczej doszczętna, to zabieg mający na celu całkowite wyleczenie choroby, najczęściej polegający na szerokim wycięciu narządów, bądź dużej części pojedynczego narządu. Tego rodzaju operacje są wykonywane często w przypadku nowotworów, na przykład wycięcie płuca z powodu raka. Doszczętność operacji jest oceniana na podstawie badania histologicznego, które najczęściej wykonuje się po operacji. Dlatego stosuje się termin: "operacja w zamierzeniu radykalna" (makroskopowo).
e. Operacja paliatywna, inaczej łagodząca, poprawia jedynie stan chorego, nie usuwając właściwej przyczyny dolegliwości. Wykonywana ze względów humanitarnych, dla oszczędzenia cierpień i ograniczenia bólu. Przykładem takiej operacji jest zespolenie fragmentów przewodu pokarmowego tak, by ominąć niedrożność spowodowaną nowotworem.
Operacja plastyczna zmienia wygląd lub funkcję narządu. Tego rodzaju zabiegami są zarówno operacje odtwórcze po wypadkach, umożliwiające normalną egzystencję np. po utracie nosa, jak i operacje kosmetyczne, poprawiające niewłaściwy (zdaniem pacjenta) wygląd twarzy.
Operacje są przeprowadzane przez operatora - lekarza, najczęściej chirurga lub innego o specjalności zabiegowej. W bardzo niewielu przypadkach asystuje mu jedynie pielęgniarka, częściej w operacji uczestniczy jeszcze jeden lub więcej lekarzy - asystentów. W operacjach, ze względu na konieczność znieczulenia pacjenta uczestniczy także anestezjolog. Zabiegi chirurgiczne powinny być przeprowadzane w wydzielonych pomieszczeniach zapewniających aseptykę, czyli w salach operacyjnych. Mniejsze zabiegi chirurgiczne przeprowadza się także w odpowiednich salach opatrunkowych czy pokojach zabiegowych, a nawet poza szpitalem.
W przypadku zabiegów chirurgicznych, bardzo ważnego znaczenia nabiera konieczność pisemnej zgody pacjenta lub jego rodziny na wykonanie operacji.
Ad. II.
Choroby dzielimy na:
Choroby ogólne - takie, które dotyczą całego organizmu.
Choroby miejscowe - dotyczą chorego narządu lub organu.
Choroby czynnościowe - wywołane jakimś czynnikiem zewnętrznym, zanikają wraz z czynnikiem je wywołującym np. choroba lokomocyjna, morska.
Choroby genetyczne - przekazywane za pomocą układu genetycznego.
Choroby dziedziczne.
Choroby samoistne o nieznanej etiologii ( nieznany jest czynnik wywołujący):
choroby somatyczne np. katar, nowotwory,
choroby psychiczne.
Sfery funkcjonowania człowieka:
Fizjologiczne.
Środowiskowe - praca, nałogi, stres, styl życia.
Duchowe - kultura, samorealizacja, zdrowie psychiczne.
1400 dzieci rocznie zapada na nowotwory. 70% z nich dowiaduje się o tym w III i IV stadium choroby.
Hemoglobina - odpowiedzialna za przenoszenie tlenu.
3-8 rok życia jest okresem krytycznym dla nowotworów.
Mózgowe porażenie dziecięce ( MPD)
Zespół uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego.
Przyczyny MPD:
stan spowodowany patologią ciąży:
infekcje wewnątrz maciczne np. różyczka, toksoplazmoza,
konflikt serologiczny,
choroby przewlekłe matki,
zatrucie ciążowe,
nadużycie leków,
zagrażające poronienie, plamieni i krwawienie
stany związane z patologią porodu:
wcześniactwo z racji niedojrzałego układu nerwowego,
zbyt duże stężenie bilurubiny (główny składnik żółci),
krwawienie wśródczaszkowe,
urazy,
niedotlenienie.
stany po porodowe:
zapalenie opon mózgowych,
zapalenie mózgu,
urazy,
wodogłowie.
20% przypadków ma miejsce w okresie ciąży
60% przypadków ma miejsce w okresie okołoporodowym
20% przypadków ma miejsce w pierwszych latach życia dziecka
Porażenie móżdżkowe - drżenie móżdżkowe
Porażenia pozapiramidowe - niezależne od naszej woli
~ 1 ~