8. Załatwianie spraw, Notatki SM, Notatki SM, SMobsługa ruchu semestr V, postepowanie celna


Zajęcia nr 8 - załatwianie spraw

  1. Doręczenie pism

  2. Adtresaci pism

  3. Zawiadomienie o zmianie Adresu

Załatwianie spraw

Z załatwieniem spraw mamy do czynienia, gdy organ celny podejmuje w ramach prowadzonego postępowania celnego i (lub) podatkowego czynno­ści faktyczne.

Artykuł 139 § 1 o.p. stanowi, że załatwienie sprawy wymagającej przepro­wadzenia postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, chyba że przepisy o.p. stanowią inaczej.

Przepis ten konkretyzuje i rozwija zasadę szybkości postępowania, a także zobowiązuje organ celny do posługiwania się jak najprostszymi środkami, by w jak najkrótszym terminie załatwić sprawę.

W przypadku natomiast, gdy sprawa nie wymaga zbierania dowodów, wyjaśnień i informacji, powinna być załatwiona niezwłocznie.

Kryterium szybkości działania jest wyrazem z jednej strony sprawności organu celnego, z drugiej zaś jest wymogiem praworządności, który wyraża się pogłębianiem zaufania obywateli do organów celnych oraz ochroną przez te organy słusznego interesu obywateli.

Wraz z nowelizacją ordynacji podatkowej, dokonaną w dniu 12 września 2002 r., ustawodawca wprowadził do niej przepisy dyscyplinujące organy cel­ne oraz pracowników tych organów zajmujących się prowadzeniem postępo­wań celnych i (lub) podatkowych.

Przepisy dyscyplinujące zawarte są w art. 141 i 142 o.p.

Ordynacja podatkowa w różny sposób określa terminy postępowania cel­nego i podatkowego.

Wyszczególnienie terminów zawiera art. 139 o.p., który dzieli je na:

Tak wskazane w ustawie terminy, w celu ich prawidłowego stosowa­nia w procesie postępowania celnego, wymagają w miarę precyzyjnego ich określenia.

Ustawa stanowi, że niezwłocznie powinny być. załatwiane sprawy które mogą być rozpoznane na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę w żądaniu wszczęcia postępowania, co oznacza, że organ celny nie ma moż­liwości zwłoki w załatwieniu sprawy.

Pamiętać należy że ocena, czy sprawa może być załatwiona na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę w żądaniu wszczęcia postępowania, należy do organu celnego prowa­dzącego to postępowanie.

Podobnie należy ocenić dyspozycję ustawową doty­czącą faktów powszechnie znanych oraz dowodów znanych z urzędu organo­wi celnemu prowadzącemu postępowanie.

Określenie w o.p;: „bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca" można potraktować łącznie, jako jeden termin lub rozdzielnie, jako dwa terminy niezależne od siebie.

Przyjęło się, że pojęcie to odnosi się do dwóch samo­dzielnych terminów: jeden to załatwienie sprawy bez zbędnej zwłoki, drugi zaś to miesięczny termin na załatwienie sprawy.

Termin „bez zbędnej zwłoki" odnosi się do spraw wymagających prze­prowadzenia postępowania dowodowego, bowiem termin ten dotyczy upraw­nienia strony do żądania od organu celnego, by sprawa, w której postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone zgodnie z zasadami procedury, zebrany został pełny materiał dowodowy, a więc postępowanie przeprowadzone zosta­ło poprawnie, została załatwiona bez zbędnej zwłoki.

Termin „nie później niż w ciągu miesiąca" należy potraktować w kate­goriach organizacyjnych organu celnego, bowiem termin ten należy odnieść do sytuacji, w której zakończone zostało postępowanie dowodowe, a organowi czas ten powinien wystarczyć na ocenę tego materiału i wydanie rozstrzyg­nięcia.

Termin miesięczny dotyczy wszystkich spraw prowadzonych przez or­gan pierwszej instancji, zaś termin 2-miesięczny odnosi się do postępowań od­woławczych.

Wyjaśnić należy , że datą, od której w postępowaniu cel­nym należy liczyć terminy, jest data wszczęcia postępowania celnego, w zasa­dzie zaś dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania celnego i (lub) podatkowego (art. 165 § 3 o.p.).

W przypadku jednak wszczęcia postępowania celnego na wniosek stro­ny, datą wszczęcia tego postępowania jest dzień doręczenia żądania do organu celnego (wpływ żądania do kancelarii organu celnego).

Do terminów postępowania celnego nie wlicza się terminów przewidzia­nych w o.p. na wykonanie określonych czynności, okresów, w których postępo­wanie celne było zawieszone, oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.

Z przepisów jednoznacznie wynika, że przewidziane w ustawie terminy odnoszą się wyłącznie do efektywnego czasu załatwiania sprawy.

Z wyroku NSA z dnia 26 maja 1999 r., III SAB 83/98, POP 2000, z. 4, poz. 108, wynika, że brak akt sprawy związany z przesłaniem ich do NSA nie jest „przy­czyną niezależną od organu" w rozumieniu art. 139 § 4 o.p., uzasadniającą odli­czenie czasu jej trwania od terminów przewidzianych w art. 139 § 1-3.

Terminy załatwienia spraw,, chociaż są terminami ustawowymi, należy
traktować jako terminy instrukcyjne dla organów celnych, o charakterze maksymalnym. Naruszenie tych terminów nie pozbawia organów celnych zdolności do orzekania oraz nie powoduje utraty ważności i skuteczności decyzji wydanej przez ten organ.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 29 października 1985 r., III SA 696/85,. niepubl., orzekł,.że:

„niedopełnienie przez, organ administracji obowiązków wynikających ż art. 35 i art. 36 k.p.a. nie. powoduje wadliwości decyzji administracyjnej w stopniu uzasadniającym jej uchylenie".

O każdym, przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie, nawet jeżeli niedotrzymanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od organu celnego, organy te mają obowiązek zawiadomić stronę postępowania .

Również wówczas, gdy naruszenie terminu nastąpiło z winy strony, or­gan celny zobowiązany jest zawiadomić, stronę o niezałatwieniu sprawy Obo­wiązek ten ma charakter informacyjny, bowiem nie wywołuje żadnych skut­ków prawnych, a jedynie dodatkowo obrazuje przebieg postępowania celnego i podatkowego.

W zawiadomieniu należy podać przyczynę niedotrzymania terminu oraz wskazać nowy termin załatwienia sprawy. Ten nowy termin załatwienia sprawy wyznacza organ celny i choć ustawa nie wskazuje na żadne kryteria wyznaczenia nowego terminu, to jednak nie oznacza to dowolności, bowiem przy wyznaczaniu tego terminu należy kierować się zasadami określonymi w art. 125 i 139 o.p.

Ten nowy termin należy wyznaczyć zgodnie z zasadami przyjętymi w o.p., a więc należy go określić w dniach, tygodniach lub miesiącach, wyrażony w inny sposób może być uznany za bezskuteczny. Dodatkowy termin załatwienia sprawy winien respektować zasady wynikające z art. 139 o.p., bo choć normy prawa nie wyznaczają w tym zakresie żadnych ustawowych granic, to jednak należy pamiętać, że tym ustawowym terminem jest jeden miesiąc, a zatem przekroczenie tego terminu winno być uzasadnione konkretnymi i niepodważalnymi okolicznościami, a to już świad­czy, jak ważne w przypadku bezczynności organu jest wskazanie na przyczy­ny zwłoki.

Jak wynika z analizy art. 140 o.p., organ celny ma obowiązek podania przyczyn niedotrzymania terminu, a nie przyczyn, z powodu których jest mu potrzebny dłuższy niż wskazany w ustawie termin. Zawiadomienie to powinno mieć formę postanowienia, zawiera bowiem rozstrzygnięcie o terminie, a zatem treść ta mieści się w dyspozycji art. 216 o.p. Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie.

Z art. 140 o.p. wynika zatem, że z bezczynnością organu celnego mamy do czynienia, gdy w ustawowym terminie organ ten nie podjął żadnych czynno­ści w ramach prowadzonego postępowania lub, prowadząc postępowanie, nie zrealizował go wydaniem aktu prawnego kończącego to postępowanie (takim aktem może być np. postanowienie lub decyzja).

Na bezczynność organu przysługuje skarga, przy czym nie ma znacze­nia to, z jakich powodów postępowanie nie zostało zakończone w ustawowym terminie, w szczególności zaś, czy bezczynność organu celnego spowodowana została przyczyną zawinioną, czy niezawinioną przez ten organ.

Wraz z nowelizacją ordynacji podatkowej, dokonaną w dniu 12 września 2002 r., wprowadzony został nowy termin określający pismo procesowe doty­czące niezałatwienia sprawy - „ponaglenie", które w istocie jest formą skargi na bezczynność organu.

Ponaglenie jest środkiem prawnym, który składać należy bezpośrednio do organu wyższego stopnia. Ponaglenie służy stronie w charakterze instru­mentu ochronnego w przypadku naruszenia zasady szybkości postępowania.

Treść ponaglenia powinna odpowiadać warunkom przewidzianym w art. 168 o.p. dla pisma.

Przez załatwienie ponaglenia należy rozumieć wyznaczenie dla organu celnego prowadzącego postępowanie nowego terminu załatwienia sprawy.

Naturalną konsekwencją postanowień zawartych w art. 140 i 141 o.p. jest odpowiedzialność funkcjonariusza organu celnego, który dopuścił się zanie­dbań w wykonywaniu swoich obowiązków.

Sankcje wobec tego funkcjonariu­sza zawarte zostały w art. 142 o.p. i dotyczą odpowiedzialności za następujące rodzaje uchybień:

Przepis art. 142 o.p. nie stanowi samodzielnej podstawy prawnej odpo­wiedzialności funkcjonariusza celnego za zaniedbania wskazane powyżej, bo­wiem odpowiedzialność ta określona jest w przepisach odrębnych.

Ordynacja podatkowa przewiduje następujący katalog odpowiedzialności:

Przepis ten w istocie nie dotyczy postępowania celnego, bowiem nie reguluje uprawnień ani obowiązków organu celnego i strony postępowania dotyczących realizacji prawa celnego materialnego. Przepis ten nie dotyczy również stron postępowania celnego, bowiem nie istnieją uprawnienia do­tyczące tych osób do wyegzekwowania odpowiedzialności, o której mowa w art. 142 o.p.

Artykuł 143 o.p. pozwala organowi celnemu na wydanie upoważnienia podległym pracownikom do załatwiania spraw w imieniu organu i w ustalo­nym zakresie.

Organem urzędu celnego jest naczelnik tego urzędu, zaś organem izby celnej jest dyrektor tej izby, bowiem organem celnym jest naczelnik urzędu celnego i dyrektor izby celnej, a nie urząd celny i izba celna.

W praktyce zatem w odniesieniu do, organów celnych może wystąpić wyłącznie stan prawny który określony został w art. 143. § l o.p., tym bardziej że upoważnienia może udzielić osoba, a nie urząd celny czy izba celna. Istotą tego przepisu jest to, że w gruncie rzeczy kierownik organu celnego może udzielić upoważnienia na podstawie art. 143 § 1 o.p. wyłącznie pracownikowi jednostki, którą kieruje.

Upoważnienie odnosi się do wydawania w imieniu organu celnego i pod­pisywania w imieniu tego organu decyzji, postanowień i zaświadczeń.

Doręczenia

Na gruncie orzecznictwa oraz doktryny pojęcie doręczenia jest kwalifikowane podobnie; jako czynność materialno-techniczna, z dokonaniem której prawo wiąże określone skutki prawne.

Na potrzeby wspólnotowego prawa celnego pojęcie doręczenia można traktować jako czynnością czysto techniczną, jednak w sprawach dotyczących postępowań celnych doręczenie ma doniosłe znaczenie, czasami nieprawidłowe doręczenie może zniweczyć najlepiej nawet przepro­wadzone postępowanie celne.

Z doręczeniem decyzji i postanowień, jak również z doręczeniem innych pism, wiąże się powstawanie i wygasanie praw i obowiązków stron oraz in­nych uczestników postępowania. Prawidłowe doręczenie warunkuje uznanie skuteczności czynności podejmowanych przez organ celny, zaś data doręcze­nia określa początek biegu terminów postępowania.

Wadliwe doręczenie ma ten skutek, że czynność organu celnego jest czynnoś­cią bezskuteczną. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest brak obowiązku lub upraw­nienia strony, a usunięcie tej nieprawidłowości może nastąpić wyłącznie w drodze ponownego i prawidłowego doręczenia pisma (decyzji, postanowienia itp.).

Pojęcie pisma w o.p. nie zostało zdefiniowane. Przez pismo należy rozu­mieć wezwania, zawiadomienia, protokoły, decyzje, postanowienia oraz inne dokumenty podlegające doręczeniu, niezależnie od ich charakteru prawnego.

Warto w tym-miejscu wspomnieć, że w świetle art. 144a § 1 o.p. doręczanie pism może nastąpić za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w rozu­mieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną, na adres poczty elektronicznej strony, jej przedstawiciela lub pełnomocnika, jeżeli wystąpiono do organu o doręczanie pism drogą elektroniczną. Ponadto przepis art. 152 § 3 o.p. stanowi, że „w przypadku doręczenia pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej, doręczenie jest sku­teczne, jeżeli w terminie 2 dni od dnia wysłania pisma organ otrzyma w for­mie elektronicznej potwierdzenie doręczenia pisma. W razie nieotrzymania takiego potwierdzenia organ podatkowy doręcza pismo w sposób określony , w art. 144".

Z pojęciem doręczenia wiążą się zasady postępowania, w szczególności zasada pisemności, która stanowi o formie pisma i formie komunikowania się organu celnego ze stroną postępowania, oraz zasada oficjalności doręczeń, po­legająca na tym, że na organie celnym prowadzącym postępowanie spoczywa obowiązek doręczania wszelkich pism z urzędu.

Z treści art. 144 o.p. wynika, że doręczanie pism za pokwitowaniem na­
stępuje przez pocztę, pracowników organu lub przez osoby uprawnione na
podstawie odrębnych przepisów.

Oznacza to, że za nieskuteczne należy uznać doręczenie, które zostało dokonane przez podmioty niebędące pocztą, a świad­czące usługi pocztowe.

W świetle wyroku NSA z dnia 29 października 2003 r.,SA/Sz 2392/01, OSP 2004, z. 12, poz. 153, gdyby organ celny chciał posłużyć się takim podmiotem niebędącym pracownikiem poczty w charakterze dorę­czyciela, to pracownik tego podmiotu doręczający pismo musiałby posiadać imienne i pisemne upoważnienie organu do dokonania doręczenia;: jednak przepisy o.p. nie stwarzają możliwości doręczenia pisma za pośrednictwem innego organu niż poczta.

W postępowaniach celnych wszelkie pisma mogą być doręczane w sposób
określony w o.p., jednak występują również pewne wyjątki wynikające ze spe­cyfiki i funkcji organów celnych.

Przede wszystkim wyjątki te wynikają z prawa przedstawicielstwa, bowiem zgodnie z treścią art. 5 WKC przedstawiciel jest uprawniony do dokonywania wszelkich czynności i formalności przewi­dzianych w przepisach prawa celnego.

Przedstawiciel jest podmiotem, znanym organom celnym, bowiem zgodnie z art. 5 ust. 4 WKC oprócz tego, że musi być umocowany do reprezentowania osoby, to musi fakt ten zgłosić organom cel­nym, a ponadto musi zgłosić tym organom fakt wykonywania działalności na rzecz osoby reprezentowanej oraz sprecyzować, czy jest to przedstawicielstwo pośrednie, czy bezpośrednie.

Trudno sobie "wyobrazić zgłoszenie celne, np. do. procedury dopuszcze­nia do obrotu, składane organom celnym drogą pocztową i w taki sam spo­sób zwrot dokumentu SAD po dopuszczeniu towarów do obrotu w sytuacji, gdy towar (czasami łatwo psujący się) został przedstawiony tym. organom.

Przyjętym trybem postępowania w takim przypadku jest składanie odręcz­ne zgłoszenia celnego pisemnego lub w formie elektronicznej bezpośrednio do właściwego urzędu celnego, zaś doręczenie zgłoszenia przedstawicielo­wi lub stronie postępowania celnego po dopuszczeniu towaru do obrotu następuje w takiej formie, w jakiej miało miejsce złożenie tego dokumentu SAD.

Doręczanie pism

Z procedurą doręczenia pism łączy się zasadę oficjalności. Z zasa­dy tej wynika obowiązek doręczania pism z urzędu.

Z art. 144 o.p. wynika, że pisma w toku postępowania mogą być doręcza­ne za pokwitowaniem, w następujący sposób;

Na mocy art. 144a o.p. możliwe jest doręczanie pism, za, wyjątkiem za­świadczeń, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną, na adres poczty elek­tronicznej strony,: jej przedstawiciela lub pełnomocnika, jeżeli, wystąpiono do organu podatkowego o doręczanie pism drogą elektroniczną. Doręczenie pis­ma drogą elektroniczną jest skuteczne, jeżeli w terminie 2 dni od dnia Wysła­nia pisma organ otrzyma w formie elektronicznej potwierdzenie doręczenia pisma, i w razie nieotrzymania takiego potwierdzenia organ doręcza pismo w sposób określony w art. 144 o.p

Doręczając pismo w sposób określony w art. 144 o.p., organ celny w pierw­szej kolejności korzysta z pośrednictwa poczty. Osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niemającym osobo­wości prawnej pisma doręczane są w lokalu ich siedziby lub w miejscu prowa­dzenia działalności - osobie upoważnionej do odbioru korespondencji.

Jak stanowi wyrok NSA z dnia 3.0 grudnia 1996 r., I SA/Kr 789/96, LEX nr 29289, „nie można kwestionować faktu doręczenia potwierdzonego przez urząd pocztowy7', to jednak pamiętać należy, że zgodnie z wyrokiem NSA z. dnia 25 lipca 1995 r., SA/Sz 1281/95, LEX nr 26889, fakt ten powinien być przedmiotem wnikliwego postępowania dowodowego.

Niezależnie od powyższego WSA w wyroku z dnia 21 stycznia 2009 r., I SA/Bk 535/08, LEX nr 477379, orzekł, że „stwierdzenie skuteczności dorę­czenia pisma wymaga uprzedniej analizy zapisów poczynionych na formu­larzu potwierdzenia odbioru.

Organy podatkowe w przypadku wadliwego bądź też niejednoznacznie wypełnionego potwierdzenia odbioru muszą wykazać, że doręczenie zostało skutecznie dokonane.

Doręczenia decyzji po­winny być dokonywane starannie, to jest w taki sposób, by ze zwrotnych poświadczeń odbioru wynikało niewątpliwie, że doręczenie stronie decyzji w istocie miało miejsce.

Z cytowanego powyżej wyroku jednoznacznie wy­nika, że pokwitowanie odbioru pisma przez inny podmiot, który nawet ma siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności w tym samym budynku, nie stanowi o skuteczności doręczenia pisma.

Podobnie wypowiedział się NSA w wyroku z dnia 28 lutego 2001 r., III SA 3393/99, M. Pod. 2001, nr 10, s. 2.

Je­żeli zaś chodzi o osobę fizyczną, to dla niej, zgodnie z dyspozycją art. 149 o.p., pismo do niej adresowane doręczyciel może pozostawić u sąsiada lub u doro­słego domownika.

Doręczenie pisma osobiście przez pracownika organu celnego jest do­puszczalne z mocy ordynacji podatkowej, a potwierdzają to wyroki NSA z dnia 6 grudnia 1995 r., SA/Ka 508/95, LEX nr 39756, oraz z dnia 8 maja 1996 r., SA/Ka 617/95, LEX nr 39758.

Ordynacja podatkowa nie definiuje osoby upoważnionej, jednak przyjąć należy, że może to być jakakolwiek osoba niebędąca pracownikiem organu cel­nego, która posiada pisemne upoważnienie do doręczenia pisma.

Brak doręczenia pisma stronie lub osobie upoważnionej, błędne dorę­czenie albo ustalenie, że pismo to zostało doręczone niezgodnie z przepisami o doręczeniu, oznacza, że termin, który warunkuje dalsze postępowanie, nie rozpoczął swojego biegu. Wyrok NSA z dnia 6 marca 1998 r., I SA/Lu 159/97,

LEX nr 3352 stanowi, że: „doręczenie jest czynnością materialno-techniczną
mającą doniosłe skutki prawne"

W przypadku błędnego lub nieprawidłowego doręczenia pisma o.p. nie
przewiduje obowiązku ponownego doręczenia tego pisma,; jednak logicznym
jest naprawienie tego błędu przez ponowne i prawidłowe, doręczenie.

Taki sposób postępowania wynika z zasada praworządności sformułowanej wart 7 Konstytucji RP oraz w art. 120 o.p.

Zasadą jest to, że pisma, bez względu.; na. formę doręczenia,, odbierający
potwierdza swoim podpisem złożonym na pokwitowaniu (potwierdzeniu odbioru), wskazując równocześnie datę doręczenia

Potwierdzenie odbioru ma w postępowaniu znaczenie dowodowe z uwa­gi na terminy, z którymi przepisy prawa wiążą skutki prawne bowiem przyję­ło się w doktrynie, że pokwitowanie; to obdarzone: jest domniemaniem faktycz­nego doręczenia pisma.

Zwrotne potwierdzenie odbioru musi być szczegółowo i prawidłowo wy­pełnione przez doręczyciela, a ponadto musi z niego -wynikać/ że pismo zostało prawidłowo doręczone stronie postępowania.

Z potwierdzenia odbioru pisma, musi jednoznacznie wynikać, w. jaki sposób pismo zostało doręczone stronie, bowiem, jak wynika z wyroku NSA z dnia 24 marca 1999 r., I SA/Lu 151/98, LEX .nr .37218, „w przeciwnym razie doręczenie nie może zostać uznane za skuteczne".

Domniemanie doręczenia pisma może być obalone przeciwdowodem, bowiem wskazać należy, że druk potwierdzenia odbioru prawidłowo wypeł­niony i podpisany przez doręczyciela ma przymiot dokumentu-urzędowego w rozumieniu art 76 § 1 k.p.a., korzysta zatem z domniemania prawdziwości.

Niezależnie od powyższego zarówno na gruncie doktryny, jak i orzeczni­ctwa ukształtował się pogląd, że urzędowego stwierdzenia sposobu doręczenia nie mogą/zastąpić wzmianki o awizowaniu przesyłki.

W istocie słowo „awizo" oznacza w języku polskim zawiadomienie od­biorcy, lecz ze słowa tego nie można wywieść sposobu zawiadomienia - takie­go, aby mieścił się on w wymogach art 44 k.p.a.

Potwierdza to wyrok NSA z dnia 5 maja 1997 r., I SA/Gd 470/96, LEX nr 30592, w którym zawarte zostało orzeczenie, że „urzędowego stwierdzenia sposobu doręczenia nie mogą zastąpić wzmianki o awizowaniu przesyłki".

Zgodnie zatem z treścią art. 162 § 1 o.p., w razie uchybienia terminu nale­ży przywrócić ten termin na wniosek osoby zainteresowanej, jeżeli uprawdo­podobni ona, że uchybienie nastąpiło bez jej winy, oznacza to, że dla przywró­cenia terminu konieczne jest kumulatywne spełnienie czterech przesłanek:

  1. uchybienie terminowi;

  2. złożenie przez osobę zainteresowaną wniosku o przywrócenie termi­nu (z zachowaniem terminu);

  3. uprawdopodobnienie przez osobę zainteresowaną braku jej winy w uchybieniu terminowi;

  4. dokonanie czynności, dla której termin był przewidziany w doktrynie funkcjonuje pogląd, że przepisy o doręczaniu pism mają charakter gwarancyjny i z tego powodu przyjmuje się, że tylko prawidłowe doręczenie pisma, zgodnie z zasadami określonymi w o.p., uzależnia skuteczność czynności podejmowanych przez organ celny.

Aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych

Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 25 czerwca 2009 r., III SA/Wr 172/08,
LEXnr512043

„Przepisy o doręczaniu pism mają charakter gwarancyjny cO oznacza, że tylko prawidłowe doręczenie (dokonane zgodnie z zasadami określonymi w przepisach Ordynacji podatkowej) uzależnia skuteczność czynności podej­mowanych przez organ",

Wyrok WSA w Białymstoku z dnia 21 stycznia 2009 r., I SA/Bk 534/08, LEX nr 477376-=

;,1. Artykuł 144 Ordynacji podatkowej wyraża zasadę oficjalności w zakresie doręczania pism.

Z uwagi na to, że organ podatkowy jest gospodarzem postępowania, to wyłącznie na nim z urzędu spoczywa obowiązek doręczania wszelkich pism kierowanych zarówno do strony, jak i. do innych uczestników postępowania.

Adresat nie musi zatem zabie­gać o doręczenie mu pisma. Nie może on również ponosić negatywnych konsekwencji płynących z wadliwego doręczenia pisma.

Przepisy o dorę­czaniu pism-mają charakter gwarancyjny.

Oznacza to, że tylko prawidłowe doręczenie, tzn. dokonane zgodne z zasadami określonymi w przepisach Ordynacji podatkowej, uzależnia skuteczność czynności podejmowanych przez organ.

2. Na mocy odesłania do postanowień art. 148 § 2 pkt 1 i pkt 3 Ordyna­cji podatkowej oraz art; 150 Ordynacji podatkowej pisma mogą być doręczane osobom prawnym w siedzibie organu podatkowego lub na wskazany adres poczty elektronicznej oraz zastępczo poprzez pozostawienie pisma w urzędzie pocztowym lub urzędzie gminy.

Przepis art. 151 nie pozostawia organom podatkowym możliwości doręczania pism w innym miejscu, ani też nie po­zwala na ich doręczanie osobom nieupoważnionym do odbioru koresponden­cji, w tym również osobom, które podjęły się oddania pisma adresatowi w try­bie wynikającym z art. 149 Ordynacji podatkowej".

Adresaci pism

Pisma w postępowaniu celnym i podatkowym doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela - temu przedstawicielowi (art. 145 § 1 o.p.), jeżeli zaś strona działa przez pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocniko­wi (art. 145 § 2 o.p.).

Przepis ten nie dopuszcza żadnych wyjątków i zgodnie z zasadą oficjal­ności doręczeń zobowiązuje organy celne, by wszelkie pisma procesowe dorę­czały ustanowionemu w sprawie pełnomocnikowi.

W wyroku z dnia 27 maja 19?8f|PSA/Kr 827/97, LEX nr 33615, NSA
orzekł, że każda czynność wymaga udziału pełnomocnika zaś SN w postanowieniu z dnia 9 września 1993:|:MRN 45/93; OSNC 1994, nr 5, poz. 112,
orzekł, że: „strona postępowania ustanawiająca pełnomocnika chroni się przed skutkami nieznajomości prawa jeżeli organ administracji pomija pełnomocnika w toku czynności postępowania; to niweczy skutki staranności strony
w dążeniu do ochrony swych praw interesów oraz otrzymania takiej ochrony
prawnej, jaką powinna ona uzyskać w państwie prawa". :

W świetle art. 145 o.p. za błąd należy uznać przesyłanie przez organ celny pism zarówno do pełnomocnika, jak i do stron postępowania.

Związane to jest ż jednej strony ze zbędnymi kosztami, które w istocie obciążają Skarb Państwa, z drugiej zaś strony, strona postępowania celnego i podatkowego, ustanawiając pełnomoc­nika; przenosi na niego wszelkie uprawnienia przysługujące stronie postępowania.

Przede wszystkim zaś, ustanawiając pełnomocnika/ strona, postępowania podejmuje działania za pośrednictwem osoby biegłej w sprawie, w której usta­nowiła zastępcę procesowego, i zdejmuje z siebie stresujące ją działania organu celnego, a przede wszystkim chroni się w ten sposób przed skutkami niezna­jomości prawa.

Niema zatem żadnych racjonalnych przesłanek, by w przypadku ustano­wienia w sprawie pełnomocnika pisma kierować i do strony, i do tego pełno­mocnika.

Jednoczesne doręczenie pisma stronie i pełnomocnikowi dla strony wy­wołuje tylko ten skutek, że jest ona poinformowana o treści pisma, zaś skutki prawne związane są z datą skutecznego doręczenia pisma pełnomocnikowi, co jednoznacznie wynika z postanowienia NSA z dnia 11 marca 1997 r., I SA/Po 1333/96, LEX nr 29072.

Niezależnie od tego, w wyroku z dnia 25 września 1996 r., SA/Wr 3035/95, LEX nr 27272, NSA orzekł, że: „organ podatkowy postępuje prawidłowo, dorę­czając decyzję pełnomocnikowi, a nie stronie", jednak jak wynika z wyroku NSA z dnia 14 sierpnia 1996 r., SA/Gd 1686/95, LEX nr 27280, „nie ma żadnego znaczenia procesowego fakt, że decyzje doręcza się również stronie postępo­wania".

Jeżeli zaś spojrzeć na § 3 art. 145 o.p., który stanowi, że w przypadku gdy
strona ustanowiła kilku pełnomocników, wyznacza jednego z nich jako pełno­
mocnika właściwego do doręczeń, to przepis ten potwierdza zasadę ograniczania kosztów postępowania nawet przez redukcję zbędnych kosztów związanych z doręczaniem pism procesowych.

Pominięcie przez organ celny pełnomocnika w procesie doręczenia pis­ma jest traktowane jako pominięcie strony w postępowaniu celnym i podat­kowym.

Równocześnie stan ten powoduje naruszenie zasady czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 123, o.p.) i uzasadnia wznowienie postępowania na podstawie art. 240 § 1 pkt 4 o.p. ze względu na to, że strona nie z własnej winy nie brała w nim udziału.

Stanowisko to zostało wyartykułowane przez SN w cytowanym wyżej postanowieniu z dnia 9 września 1993 r., III ARN 45/93, OSNG.1994, nr 5,
poz. 112, oraz przez NSA w wyroku z dnia 10 lutego 1987 r., SA/Wr.; 875/86, ONSA1987, nr 1, poz. 13. . ;;

Jak wynika z wyroku NSA z dnia 25 czerwca 1997 r., I SA/Lu 157/96,: LEX
nr 29842, ustanowienie pełnomocnika nie daje mu przymiotu strony; jednak
w postępowaniu celnym i podatkowym musi on być traktowany jako postać
pierwszoplanowa.

Po zmianach w ordynacji podatkowej wprowadzone zostały przepisy pozwalające doręczać pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej, na adres poczty elektronicznej strony, jej przedstawiciela lub pełnomocnika (art. 144a o.p.).

W przypadku doręczenia pisma za pomocą środków komunikacji elek­tronicznej, doręczenie uważa się za skuteczne, jeżeli w terminie 2 dni od dnia wysłania pisma organ podatkowy otrzyma w formie elektronicznej potwier­dzenie doręczenia pisma.

Niezależnie od powyższego, na mocy art. 151 o.p. osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej pisma doręcza się w lokalu ich siedziby lub w miejscu prowadzenia działalności - osobie upo­ważnionej do obioru korespondencji.

Aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych

Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 22 stycznia 2009 r., I SA/Po 1511/08, LEX nr 504661:

„W przypadku, gdy nie da się wyjaśnić okoliczności związanych z doręcze­niem w sposób niebudzący wątpliwości, które to wyjaśnienia zasadniczo wyma­gają respektowania wymogów formalnych związanych z tą czynnością proceso­wą, bądź też wspomnianych wymogów nie dopełniono, wszelkie pojawiające się w tym zakresie wątpliwości winny być tłumaczone na korzyść strony".

Wyrok WSA. w Łodzi z dnia 8 sierpnia 2008 r., I SA/Łd 383/08, LEX nr 487185:

„Doręczenie decyzji podatnikowi w sytuacji, gdy w postępowaniu uczest­niczy pełnomocnik, nie ma żadnego znaczenia procesowego. Ma jedynie cha­rakter informacyjny".

Zawiadomienie o zmianie adresu

W toku prowadzonego postępowania zarówno strona, jak i jej przedsta­wiciel lub pełnomocnik mają ustawowy obowiązek zawiadomić organ celny o zmianie swojego adresu, w tym adresu poczty elektronicznej, jeżeli strona wystąpiła o doręczanie pism drogą elektroniczną (art. 146 § 1 o.p.).

Zmiany adresu nie można utożsamiać z czasową nieobecnością w miej­scu stałego pobytu.

Nie jest również zmianą adresu wyjazd zagranicę na czas określony.

Jak bowiem stanowi wyrok NSA z. dnia 24 października 1997 r., I SA/Gd 1462/96, LEX nr 32649, „nie można wtedy stosować: doręczenia zastępczego"

W przypadku gdy strona lub jej przedstawiciel albo pełnomocnik zanie­dbają obowiązek zawiadomienia organu celnego o zmianie adresu którejkol­wiek z tych osób/ pismo uważa: się za doręczone pod dotychczasowym adresem znanym organom celnym.

W takim przypadku organ celny jest obowiązany pismo wraz z kopertą naniesionymi przez organ doręczający adnotacjami pozostawić w aktach sprawy.

Pełnomocnik do spraw doręczeń

W przypadku wyjazdu strony za granicę na okres co najmniej 2 miesię­cy strona ta jest zobowiązana ustanowić pełnomocnika do spraw doręczeń (art. 147 § 1 o.p.).

Przepis ten służy usprawnieniu toku postępowania celnego i podatkowe­go, nie dotyczy jednak osób, które wcześniej już ustanowiły w sprawie pełno­mocnika, bowiem z mocy prawa ustanowiony w sprawie pełnomocnik będzie otrzymywał wszystkie kierowane do strony pisma.

Ponadto przepis ten odnosi się wyłącznie do sytuacji, w której strona zo­stała poinformowana o toczącym się postępowaniu.

Nie można żądać od strony ustanowienia pełnomocnika do spraw do­ręczeń, gdy nie doręczono stronie, prawidłowo i skutecznie, postanowienia o wszczęciu postępowania celnego i (lub) podatkowego.

Zwrócić należy również uwagę na to, że w prawie brak jest określenia, co należy rozumieć przez pojęcie wyjazdu za granicę na okres co najmniej 2 mie­sięcy, jednak przyjąć należy, że ustawodawcy chodziło o wyjazd na co najmniej nieprzerwany 2-miesięczny okres.

O ustanowieniu pełnomocnika do spraw doręczeń strona jest obowiązana powiadomić organ celny z uwagi na negatywne dla strony skutki postępowania wynikające z tego, że pismo może zostać potraktowane jako skutecznie doręczone.

Wynika z tego przepisu, że o ustanowieniu pełnomocnika do spraw do­ręczeń zawiadomić należy właściwy organ celny to znaczy ten organ, który prowadzi postępowanie celne, a nie, jakby mogło się wydawać, jakikolwiek organ celny

Ponieważ w świetle art. 144a o.p. dopuszczalne jest doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej na adres poczty elektronicznej pełnomocnika, jeżeli strona lub jej pełnomocnik wystąpili o doręczanie pism drogą elektroniczną, zatem wnosić należy, że również o każdej zmianie swo­jego adresu poczty elektronicznej pełnomocnik ma obowiązek zawiadomić organ celny.

Konsekwentnie zwraca się uwagę na to, że mimo iż instytucja doręczeń za pomocą środków komunikacji elektronicznej jest instytucją wprowadzoną do prawa krajowego już w 2006 r., to jednak jest to instytucja stosunkowo rzadko stosowana;

należy pamiętać, że w przypadku doręczenia pisma pocztą elektro­niczną doręczenie uważane jest za skuteczne, jeżeli w terminie 2 dni od dnia wysłania pisma organ celny otrzyma w formie elektronicznej potwierdzenie jego doręczenia.

Niema tu zastosowania przepis art. 170 § 1 o.p. dotyczący przekazania podania według właściwości.

Ograniczenie to potraktować można jako niekorzystne ograniczenie uprawnień strony postępowania celnego. Jeżeli strona w sytuacji określo­nej w art. 147 § 1 o.p. nie ustanowiła pełnomocnika do spraw doręczeń, to pisma skierowane do osób nieznanych z miejsca pobytu lub adresu, z mocy art. 83 pr. cel oraz decyzje, o których mowa w art. 82 pr. cel., wywiesza się przez okres 14 dni w siedzibie organu celnego prowadzącego postępowanie.

Pisma te uważa się za doręczone po upływie tego terminu.

Artykuł 147a o.p. odmiennie reguluje postępowania przed organami cel­nymi w sprawach dotyczących podatku od towarów i usług oraz podatku ak­cyzowego z tytułu importu towarów niż wynika to z norm o.p. w przypadku postępowań prowadzonych przez organy podatkowe.

Dotychczasowa treść tego przepisu w o.p. zmieniona została art. 18 pkt 3 p.w.pr.cel.

Na mocy tego przepisu w postępowaniu przed organami celnymi w sprawach dotyczących podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego z tytułu importu towa­rów stosuje się przepisy art. 83 i 84 pr. ceł.

W przepisie art. 147 o.p. uregulowane zostały wymogi, jakie w przypad­ku wyjazdu za granicę lub w przypadku zamieszkania za granicą powinna spełnić strona postępowania podatkowego prowadzonego przez organ celny, bowiem wymogi w tym zakresie, dotyczące postępowania celnego, zostały określone w pr. cel.

Z przepisu tego wynika, że osoba zamieszkała lub przebywająca za grani­cą, nieposiadająca adresu w Polsce, która nie ustanowiła pełnomocnika w Pol­sce, jest zobowiązana przy pierwszej czynności dokonanej przed organem cel­nym ustanowić pełnomocnika do spraw doręczeń.

Ustanowienie pełnomocnika do spraw doręczeń nie wymaga formy szczególnej, wystarczy, że strona ten fakt zgłosi do protokołu łub wskaże peł­nomocnika w piśmie skierowanym do organu.

Od takiego pełnomocnictwa, a w istocie upoważnienia, nie jest wymaga­na opłata skarbowa.

Artykuł 84 ust. 1 pr. cel. stanowi, że osoba, która nie posiada miejsca za­mieszkania łub siedziby na terytorium kraju, jest obowiązana, na żądanie or­ganu celnego i w terminie przez niego wskazanym, do ustanowienia w kraju pełnomocnika do spraw doręczeń.

Przepis ten jednak jest sprzeczny z normami wyrażonymi w WKC. Z koniunkcji przepisów art 4 pkt 1 oraz 2 WKC z innymi normami wyrażonymi w WKC (np. art. 6 ust. 2 WKC) wynika, że osoba fizyczna i osoba prawna ma­jące swoją siedzibę we Wspólnocie, w przypadku złożenia wniosku o wydanie decyzji powodują sytuację, na mocy której organ celny jest zobowiązany wydać i podać decyzję do wiadomości wnioskodawcy.

Podać decyzję do wiadomości to znaczy zakomunikować ją stronie. Nie zawsze jednak można decyzję ogłosić stronie ustnie.

W przypadku decyzji pisemnych należy ją doręczyć stronie na jej adres w jakimkolwiek kraju. Wspólnoty.

Można zgodzić się, że art. 84 ust. 1 pr. cel. odnosi się do osób zamieszka­łych poza krajami Wspólnoty, jednak osobom zamieszkałym na terenie Wspól­noty pisma należy doręczać na wskazany adres, jeżeli adres ten. jest adresem na terenie Wspólnoty.

Organ celny jest zobowiązany pouczyć osobę, która nie posiada miejsca zamieszkania ani siedziby na terytorium kraju, o skutkach nieustanowienia pełnomocnika do spraw doręczeń.

Z tej czynności organ celny jest zobowiąza­ny sporządzić protokół. Protokół ten winien być podpisany przez stronę postę­powania.

Z ostrożności procesowej jednak przepis ten należałoby stosować wy­łącznie w stosunku do osób mających miejsce zamieszkania lub siedzibę poza Wspólnotą.

W świetle powyższego uznać należy że przepis art. 84 ust 1 pr. cek wy­łącza stosowanie w postępowaniu celnym i podatkowym prowadzonym przez organy celne art. 147 § 4 o.p., zobowiązuje natomiast naczelników urzędów cel­nych oraz dyrektorów izb celnych, by w toku prowadzonych postępowań w za­kresie procedury doręczania pism stosowali procedurę przewidzianą w art. 84 w zw. z art. 83 pr. cel.

24


Wyszukiwarka