Hubert Świętek
VII. Strategia państwowa:
I Aspekty teoretyczne:
1) Procesy powodujące pojawienie się tego pojęcia:
a) wzrost złożoności problemu użycia siły w stosunkach zewnętrznych państwa
- nieustannie rozszerzał się polityczno- instytucjonalny, społeczny czy ekonomiczny kontekst tego zagadnienia
b) Stałe rozszerzanie się treści bezpieczeństwa narodowego:
-wymagało to wychodzenia poza tradycyjne sposoby jego zapewniania
=> rozwój funkcji państwa w tym względzie, które przestały się ograniczać do użycia siły militarnej
=> przesuwanie się podejścia strategicznego w coraz wyższe rejony polityki
2) Liddel Hart- 1954- Strategy:
a) podobnie jak tak taktyka jest zastosowaniem strategii na niższym poziomie, tak strategia jest zastosowaniem na niższym poziomie „wielkiej strategii”
b) wielka strategia jest z kolei praktycznym wyrazem polityki państwa, która wyznacza jej cele
c) zadania wielkiej strategii:
- koordynowanie i kierowanie wszystkimi zasobami narodu lub związku narodów dla osiągnięcia politycznego celu wojny określanego przez politykę
- obliczać zasoby ekonomiczne i rezerwy ludzkie
- mobilizować zasoby ekonomiczne i rezerwy ludzkie dla zabezpieczenia walczących wojsk
- rozbudzać w narodzie ofiarnego ducha
- rozdział zasobów między poszczególne rodzaje wojsk oraz między wojsko a przemysł
- regulować użycie poszczególnych środków, by nie zaszkodzić przyszłemu pokojowi
d) narzędzia wilkiej strategii:
- nacisk militarny
- nacisk finansowy
- nacisk dyplomatyczny
- nacisk handlowy
- nacisk moralnmy
3) Andre Beaufre:
a) posługuje się pojęciem strategii totalnej, które odnosi do sytuacji wojny, ale które łatwo może znaleźć zastosowanie w polityce państwa w ogóle
b) obecnie sytuacja wojny bardzo się skomplikowała nauka, technika i czynniki psychologiczne przenikają głęboko do sztuki wojennej
c) dlatego stało się rzeczą bardziej żywotną niż kiedykolwiek posiadanie metody rozumowania pozwalającej nam kierować wydarzeniami, zamiast im ulegać
d)We wszystkich dziedzinach strategia jest, bezwiednie, stosowana codziennie. Jednak w związku z tym, że nie czyni się tego świadomie, nie osiąga się wszystkich korzyści, jakie można by było wyciągnąć z posunięć opartych na bardziej systematycznych koncepcjach, opartych na opracowanych formach rozumowania
e) istnieje konieczność połączenia odrębnych i wzajemnie zależnych strategii dla urzeczywistnienia tego samego wspólnego celu
f) Hierarchia strategii:
- polityka
- strategia totalna
- strategie ogólne- polityczna, ekonomiczna, dyplomatyczna i wojskowa
g)Strategia totalna:
- jej rola polega na określaniu właściwych zadań i łaczsniu różnych strategii ogólnych dla prowadzenia wojny totalnej
h) strategie ogólne:
- określają zadania dotyczące przedsięwzięć podejmowanych na różnych odcinkach działalności rozważanej dziedziny
4) Julian Lider:
a) w studiach strategicznych rozwinęły się 2 podejścia:
- koncentrujące się na sile państwa
- koncentrujące się na narodowym bezpieczeństwie
b) Podejście koncentrujące się na sile państwa łączu dwie idee:
- strategię militarną postrzeganą ajko komponent wielkiej strategii
- potęgę państwa jako wykonawcy wielkiej strategii
c) funkcją wielkiej strategii jest organizowanie siły narodowej dla celów politycznych
d) siła państwa jest warunkiem koniecznym możliwości urzeczywistnienia interesów państwowych
e) na siłę panstwa składają się 3 główne elementy:
- polityczny
- gospodarczy
- militarn
f) zadaniem wielkiej strategii jest skorzystanie z możliwości, jakie daje państwo, dla zapewninia takiego współdziałania tych 3 elementów, by zwiększyć jego ogólną siłę,
g) siła jest z kolei jest przesłanką skutecznej realizacji celów polityki państwa
5) Lawrence Freedman:
a) strategia militarna jest integralnym komponentem strategii państwowej także w czasie pokoju
b) rzeczą strategii państwowej w sytuacji pokoju jest określenie celów politycznych, którym mogą służyć środki militarne
c) znaczenie odpowiedniego potencjału militarnego z jawnie określonym politycznym charakterem w czasie pokoju:
- trzeba je trzymać just in case
- dobrze służy stabilizowaniu własnego środowiska bezpieczeństwa państwa
- przysparza państwu przyjaciół w najbliższym otoczeniu
- sprzyja przewidywalności zachowań państw i regionalnej sytuacji bezpieczeństwa
- uśmierza rywalizację pomiędzy państwami jednej strefy geopolitycznej
- umacnia zaufanie do istniejących sojuszy
- zapewnia pokojowy rozwój stosunków politycznych
- może być instrumentem politycznego wpływu
d) potencjał militarny funkcjonuje prawidłowo wtedy, gdy nie ma wątpliwości, także dla adwersarzy, co do jego politycznej funkcji
- w przeciwnym razie może generować negatywne efekty, stając się źródłem niebezpieczeństwa międzynarodowego
6) Józef Kukułka:
a) wprowadza nowy termin- polistrategia
b) rozszerzanie zakresu pojęcia strategii doprowadziło do utożsamienia jej z sztuką mierzenia i łączenia wszystkich środków wew, jakimi dysponuje dane państwo, aby zapewnić powodzenie wyraźnie zdefiniowanej polityki ogólnej
c) zapewnianie tego powodzenia odbywa się coraz częściej poprzez odpowiednią PZ i dyplomację
d) Konsekwencją logiki rozwoju ogólnej polityki państwa w konfrontacji z otoczeniem międzynarodowym jest pojawienie się strategii uniwersalnej- polistrategii, sprzęgającej wszystkie dziedziny krajowe i międzynarodowe.
e) relacja między polistrategią a polityką ogólną i zagraniczną państwa:
- pomocniczy charakter polistrategii- koncentruje się na aspektach operacyjno- prakseologicznych oby polityk
- do tego jedynie sprowadza się sens istnienia polistrategii
f) stałość polistrategii wynika jednak z tego, że polityka posiada stały ośrodek zainteresowania, którym jest interes polityczny=> duża idealizacja polityki
7) Roman Kuźniar:
a) W rzeczywistości państwa demokratycznego polityka i jej priorytety podlegają daleko posuniętej zmienności i wahaniom koniunktur politycznych
b) W związku z tym niemożliwe jest najczęściej myślenie i działanie w kategoriach strategicznych
- uruchomienie strategii wymaga trochę czasu, a osiąganie jej pierwszych rezultatów wymaga konsekwencji i wytrwałości
- dlatego w praktyce ze strategią państwową mamy niesłychanie rzadko do czynienia
c) Polityczne zwroty nie powinny być jednak destrukcyjne dla strategii panstwa, której kierunku nie da się dowolnie przestawiać wraz ze zmianą ekipy rządzącej
d) strategiczny instynkt i dyscyplina wykonania właściwa rygorom podejścia strategicznego jest warunkiem koniecznym optymalnego urzeczywistnienia żywtonych interesów państwa, które nie powinny podlegac kaprysom polityki
e) podmiot dysponującywielką strategią ma większe szanse uzyskania pożądanych rezultatów w procesie realizacji postawionych zadań, dysponuje pewnym know-how
f) Wartość samego pojęcia strategii państwowej powinna polegać na dyscyplinowaniu politycznego myślenia i działania w stronę najwyższych interesów państwa
g) Wbrew Kukułce, polistrategia nie będzie w stanie wykonywać funkcji operacyjno- prakseologicznej, jeśli w polityce ogólnej zabraknie instynktu strategicznego
h) Podejście strategiczne jest odwrotnością politykierstwa:
- wielka strategia domaga się i buduje siłę państwa
- politykierstwo może państwo psuć i prowadzić do jego kryzysu
i) Cechy wielkiej strategii:
- ma charakter całościowy- w sensie przestrzennym i funkcjonalnym
- jest długofalowa
- opiera się na starannej analizie środowiska swego działania
- stanowi uporządkowaną hierarchicznie strukturę celów
- pozostaje w pewnej relacji do zasobów, instrumentów i metod osiągania celów
- jest określana i realizowana przez jednolity i zintegrowany podmiot- państwo, wspólnotę międzynarodową
j) istota- spójne połączenie celu, zastosowanej dla jego osiągnięcia woli sprzężonej z wiedzą oraz środków.
8) Zbigniew Brzeziński:
a) Ujęcie w ramy bardziej skonceptualizowanego podejścia strategicznego chaotycznego procesu podejmowania decyzji daje pewną przewagę operacyjną
9) Ray Cline:
a) siła państwa umożliwia mu odgrywanie pożądanej przez nie roli,
b) siła państwa to kombinacja:
- siły strategicznej
- militarnej
- gospodarczej
- politycznej
c) siła państwa jest określana przez:
- siłę militarną i rolę tego sektora w państwie, ale też i przede wszystkim:
- wielkość i położenie terytorium
- charakter granic
- ludność
- zasoby surowcowe
- strukturę ekonomiczną
- rozwój technologiczny
- siłę finansową
- skład etniczny
- spójność społeczną
- stabilność procesów politycznych i decyzyjnych
- ducha narodowego
d) Formuła określająca potęgę państwa:
siła państwa= (ludność+terytorium+potencjał gospodarczy+potencjał wojskowy) X (Strategia+wola urzeczywistnienia)
e) nacisk jest kładziony szczególnie na strategię
10) D.S.Papp:
a) strategia jest o tyle ważne, że organizauje potencjał i kieruje nim dla osiągania określonych celów; Sposób realizacji tego może wzmocnić bądź osłabić siłe państwa w takim samym stopiu jak wszystkie pozostałe główne parametry potencjału
b) potencjał bez strategii jest niemalże tak samo pozbawiony znaczenia, jak strategia bez potencjału
11) Paul Kennedy:
a) wielka strategia jest procesem stałego i inteligentnego przewartościowywania celów państwa i środków pozostających w jego dyspozycji
b) jej podstawą jest mądrość i trafny osąd
c) mądrość i osąd są produktem kształcenia przez doświadczenie- studiowania wydarzeń historycznych
d) prawdziwa wielka strategia zajmuje się w większym stopniu pokojem co wojną:
- bo ujeta jest w długiej perspektywie
- nie ustaje wraz z zakończeniem wojny ani nie zaczyna się wraz z jej początkiem
- wojna jest tylko kontynuacją polityki przy pomocy innych środków
e) czynniki wpływające na wielką strategię:
- narodowe zasoby
- kluczowa rola dyplomacji
- morale narodowe i kultura polityczna
f) istotą wielkiej strategii jest polityka- zdolność przywódcow państwa do połączenia wszystkich elementów, tak militarnych, jak pozamilitarnych, dla ochrony i umacniania długofalowych i najważniejszych interesów narodowych
II Struktura i uwarunkowania:
1) Na modelową strukturę strategii państwowej składają się:
- kierunek oddziaływania
- cel
- warunki urzeczywistniania
- sytuacja geostrategiczna
- proces tworzenia strategii państwowej
- występowanie i jakość myślenia strategicznego
- kultura strategiczna
2) Kierunek oddziaływania strategicznego (kierunek strategiczny)
a) określony krąg geopolityczny, w ramach którego państwo będzie realizować swoje interesy w strategiczny sposób
* niekiedy ów kierunek ma charakter bardziej instytucjonalny lub problemowy niż geograficzny- np. UE, NATO, terroryzm międzynarodowy
b) jest wyprowadzany z ochrony i promocji interesu narodowego w określonych warunkach czasoprzestrzennych,
3) Cel strategiczny:
a) cel, dla którego osiągnięcia państwo przewiduje posłużenie się strategią
b) nawet ważny cel nie może być uważany za strategiczny, dopóki nie jest osiągany w strategiczny sposób
c) długofalowy
d) osiągany etapami kończonymi celami pośrednimi
e) dynamicznie zorientowany, co ma związek z jego długofalowością
4) Warunki urzeczywistniania strategii= przewaga strategiczna
a) wszystkie te czynniki, które zapewniają możliwość skutecznego prowadzenia strategii
b) materialne- ogólny potencjał państwa, =>który może być przetworzony na środki i instrumenty strategii
c) niematerialne (zwane niekiedy kulturą strategiczną)- idee, narodowe morale, jakość myśli strategicznej=> które są źródłem inicjatywy
d) inicjatywa bardzo ceniona- bo zapewnia swobodę działania
5) Sytuacja strategiczna:
a) w przeciwieństwie do warunków urzeczywistniania strategii, które mogą być kreowane i kontrolowane przez podmiot, sytuacja strategiczna jest wobec podmiotu zewnętrzna
b) oznacza stopień zdolności państwa do realizowania własnej strategii w jego przestrzeni geopolitycznej
6) Proces tworzenia strategii państwowej
a) zorganizowany wysiłek państwa w poszczególnych fazach strategii
b) 2 etapy i 4 fazy strategii:
- etap koncepcyjny
*faza rozpoznania
*faza formułowania strategii
- etap realizacyjny
*faza instytucjonalizacji strategii
*faza implementacji
c) 3 elementy procesu, na które zwraca się uwagę na gruncie studiów strategicznych:
- analiza strategiczna- staranne rozpoznanie czynników mających wpływ na możliwości realziacji przez państwo jego celów strategicznych
- planowanie strategiczne- sporządzenie planu strategicznego, zawierającego cele, uzasadnienie, dobór środków, określającego czas osiągania celów głównych oraz celów pośrednich;
* plan powinien być rozsądnie elastyczny co do środków i czasu realizacji- uwględniać zmieniające się warunki urzeczywistnienia i sytuację geostrategiczną
- ośrodek tworzenia i koordynacji strategii- nie chodzi o kierownictwo polityczne państwa, lecz o wyspecjalizowany ośrodek planowania strategicznego; aby móc należycie wywiązywać się ze swej roli, powinien odpowiadać następującej charakterystyce:
* właściwe usytuowanie w systemie organów decyzyjnych państwa- blisko władzy wykonawczej
* należyta kompetencja diagnostyczna i prognostyczna- możliwość korzystania z wiarygodnych analiz
* znajomość procedur planowania strategicznego
* autokontrola- stała analiza własnych słabości, co umożliwia wczesne ostrzeganie i procesie implementacji oraz podejmowanie decyzji korygujących
7) Występowanie i jakość myślenia strategicznego:
a) jest warunkiem wstępmyum pojawienia się strategii, a następnie planowania strategicznego i jej systematycznego wdrażania
b) 4 zasady myslenia strategicznego wg Kukułki:
- racjonalności
- adaptacji projekcji- koniczność nieustannego przystosowywania przewidywań i strategii do zmieniającego się środowiska
- jedności wysiłku strategicznego- integracja przesłanek moralnych, materualnych, i organizacyjnych
- jedności dynamiki społ- polit- wpisanie strategii we wzajemne oddziaływaniea zachodzące między sytuacją i strategią wew państwa a jego środowiskiem międzynarodowym- w taki sposób, by je aktywnie, wyprzedzająco kształtować, nie im ulegać
c) zasady myslenia strategicznego wg Menkiszaka
- zasada efektywności (osiąganie możliwie największych celów za pomocą posiadanych środków)
- zasada minimaksu (osiąganie największych przewidywanych minimalnych korzyści i najmniejszych przewidywanych maksymalnych strat)
- zasada ekonomii sił (koncentracji potencjału)
d) wymogi myślenia strategicznego wg Koreya- Krzeczowskiego:
- przywódcy, posiadający twórczy umysł i wizję celu
- umiejętność integracji- skupiania ludzi wokół określonej wizji
- zdecydowanie oraz cierpliwość i wytrzymałość w ponoszeniu wysiłku związanego z wdrażaniem strategii
- zdolność do adaptacji w tym procesie
e) cechy podmiotu strategii wg Koreya- Krzeczowskiego:
- autonomia decyzyjna
- zakres kompetencji
- kwalifikacje pod względem myślenia strategicznego
8) Kultura strategiczna:
a) pojęcie wprowadzone w 1977 roku przez Jacka Snydera
b) istnieją narodowe style strategii wywodzące się z odmiennych, narodowych kultur strategicznych
c) punktem wyjścia dla koncepcji jest założenie o wpływie kultury danego narodu/ społeczeństwa na zachowania i decyzje strategiczne
d) sposoby oddziaływania kultury strategicznej na strategię:
- dostarcza idei i norm dla strategów oraz polityków
- warunkuje percepcję polityki wew i sytuacji międzynarodowej
- w jej ramach dokonuje się selekcja opcji strategicznych,
- warunkuje zdolność mobilizacji zasobów nar dla celów wyznaczonych przez strategię
- wyznacza ramy publicznej debaty o bezpieczeństwie nar
e) definicje:
- Johnston: kultura strategiczna jest produktem zbiorowego doświadczenia, stanowi system symboli i składa się z 2 części:
* pierwsza, szersza, odnosi się do państwa jako całości i obejmuje: podstawowe założenia odnoszące się do struktury środowiska strategicznego; roli wojny w życiu społecznym, w tym międzynarodowym; natury zagrożeń i źródeł ich pochodzenia; adekwatności siły militarnej do tych zagrożeń oraz warunków jej używania
* druga, węższa, dotyczy szczebla operacyjnego, czyli sposobu posługiwania się siłą wojskową w realnym konflikcie zbrojnym
- Kerry Langhurst: kultura strategiczna to zbiorowe przekonania, stanowiska i praktyki dotyczące użycia siły, uformowane stopniowo w ramach specyficznych procesów historycznych.
f) słabości tej kategorii studiów strategicznych:
- niewystarczająca precyzja w identyfikowaniu wpływu kultury strategicznej na decyzje i zachowania w dziedzinie strategii
- znacznie lepiej wyjaśnia długofalowe trendy niż konkretne zachowania
- może służyć jako narzędzie politycznej hegemonii sprawowanej dzięki zastosowaniu środków militarnych- poprzez legitymizacji pewnych decyzji
g) kultura strategiczna w strategii państwowej
- kultura strategiczna to część kultury politycznej, która odnosi się do państwa (w kulturze strategicznej w klasycznym rozumieniu- odnosi się do wojska) jako instrumentu tworzenia i prowadzenia polistrategii lub strategii sektorowej (kultura polityczna odnosi się do postrzegania roli polityki)
- składa się na nią:
*zbiorowe przekonania odnoszące się do roli własnego państwa w określonym kontekście geopolitycznym- jego roli w regionie czy w obrębie pewnej cywilizacji
* tradycja państwowości (np. niepodległości czy mocarstwowości)
* stosunek klasy politycznej i społeczeństwa do państwa w ogóle (słabe czy silne; instrument dobra wspólnego czy interesów partyjnych)
* struktura życia politycznego, jego stabilność i ciągłość
* poziom myśli i debaty państwowej
* sposób organizacji państwa z punktu widzenia możliwości mobilizacji zasobów na rzecz określonego wysiłku wobec świata zewnętrznego
* miejsce PZ w polityce państwa, w tym zainteresowanie nią i rozumienie jej jako instrumentu obrony i promocji interesów nar, co oznacza gotowość wyposażania jej w środki umożliwiające skuteczne działanie
II Strategia państwowa V Republiki (Charles'a de Gaulle'a) 1958-69
1) Dwa podstawowe aspekty strategii państwowej FRA:
a) strategia wew- rekonstrukcja, sanacja i modernizacja Francji, jako zaplecze dla:
b) strategia międzynarodowa- odbudowa niezależności (swobody działania) i mocarstwowości jako kluczu do wielkości
A) Odnowa:
1) zaplecze instytucjonalne- nowa konstytucja
a) wzmocnienie władzy wykonawczej- prezydent staje się rzeczywistym szefem państwa:
- wybierany w głosowaniu powszechnym, posiadający zatem mandat od narodu
- nie tylko czuwa nad poszanowaniem konstytucji, ale tez zapewnia ciągłość państwa i funkcjonowania władz publicznych, mianuje rząd, przewodniczy jego posiedzeniom, może rozwiązywać parlament i zwracać się w ważnych sprawach do narodu w drodze referendum
b) rola premiera- osłona pozycji arbitra i autorytetu prezydenta- człowiek od czarnej roboty, od prowadzenia bieżącej polityki, nie zawsze czystej, w którą dzięki temu prezydent nie musi się angażować
c) zapewnienie stabilności życia politycznego- poprzez przewagę władzy wykonawczej oraz mechanizmy zapewniające jej ciągłość (7 letnia, odnawialna kadencja prezydenta)
d) nadzwyczajne uprawnienia prezydenta w dziedzinie PZ i obronnej
- to prezydent kieruje tymi „dziedzinami zastrzeżonymi”
- nie tylko jest zwyczajowym gwarantem niepodległości i integralności, ale ma też kompetencję do negocjowania i ratyfikowania traktatów, prawo doboru MSZ i MON
e) stworzenie zaplecza politycznego -ruchu gaullistowskiego
2) zaplecze gospodarczo- społeczne:
a) postawiono na zaawansowane technologicznie dziedziny przemysłu
b) wprowadzono elementy planowania i zwiększono interwencjonizm
c) podjęto próbę reformy światowego systemu walutowego- oparcia go na parytecie złota, nie dolara- w celu uniezależnienia swej gospodarki od dominacji dolara
* przyniosło to efekt dopiero w 1973 roku- odejście od sztywnego parytetu dolara do złota- oraz w dalszej perspektywie doprowadziło do wprowadzenia euro.
d) uspołecznienie kapitalizmu- teoria partycypacji- stopniowe przekształcanie robotników w kapitalistów dzięki posiadaniu przez nich akcji oraz udziałowi w zarządzaniu przedsiębiorstwami
e) miało to ograniczyć napięcia społ i polit- a spokój w kraju miał sprzyjać realizacji ambicji międzynarodowych
3) Filar obronny:
a) rozwój broni atomowej
- wg de Gaulle'a, współczesne państwo bez broni atomowej nie może być mocarstwem
- już w 1960- I eksplozja
b) program francuskiej siły uderzeniowej (force de frappe)
- dywersyfikacja środków przenoszenia głowic atomowych- rakiety ziemia- ziemi, lotnictwo strategiczne, wyrzutnie na okrętach podwodnych
c) obrona miała być niezależna i skierowana na wszystkie azymuty- czyli gotowa do odparcia zagrożenia, skądkolwiek by ono pochodziło
- głównie niezależność od USA
d) produktem ubocznym tych technologii był I samolot ponaddźwiękowy Concorde i program rakiet kosmicznych Ariane
B) odbudowa roli i pozycji międzynarodowej:
I Uporządkowanie spraw we własnej części środowiska międzynarodowego- świata zachodniego
1) Ułożenie stosunków z RFN- czyli z bezpośrednim otoczeniem
a) zainicjowanie pojednania
b) wyraz praktyczny- I 63- Traktat Elizejski, tworzący ramy dla osi Paryż- Bonn
c) efekty ścisłej współpracy:
- wzmocnienie pozycji FRA
- daje jej pewną kontrolę nad poczynaniami RFN
- stała się lokomotywą integracji EUR, dzięki czemu FRA zwiększała swój wpływ na kształt i politykę WE.
2) Nadanie pożądanego oblicza integracji Europejskiej:
a) hasło „Europy państw”- rozwój integracji według ścisłej współpracy suwerennych państw, w opozycji do koncepcji federalistycznych i ponadnarodowych
* praktyczny wyraz- 1961- Plan Foucheta- integracji międzyrządowej oraz wspólnej PZ i obrony
* inny- zabokowanie ponadnarodowych ambicji Komisji WE
b) hasło „Europy europejskiej”-
- zachowanie niezależności wobec USA; konkurencja wobec modelu Europy atlantyckiej, zakładającej przywództwo USA dające im wpływ na kształt i politykę jednoczącej się Europy Zachodniej
* praktyczny wyraz- dwukrotne zablokowanie przystąpienia GBR do EWG- bo to koń trojański USA
3) Zrównoważenie stosunków między USA a Europą Zachodnią
a) kwestionował bezwarunkowe przywództwo USA i całkowite zdanie się EUR na amerykański parasol
b) negatywne skutki:
- wasalizacja EUR Zach nieuzasadniona cywilizacyjnie
- jest to politycznie niebezpieczne- bo gwarancje USA nie są stuprocentowe - elastyczne reagowanie, Traktat Waszyngtoński
- hegemonistyczne ambicje USA mogą wciągnąć europejskich sojuszników w obcą ich interesom wojnę
c) praktyczne działania:
- próba reformy NATO- memorandum do USA i GBR w 1959
- po zignorowaniu tej próby- w 1966 decyzja o wycofaniu FRA ze zintegrowanej struktury militarnej NATO, co oznaczało wystąpienie wojsk FRA spod dowództwa USA
- zbudowanie całkowicie niezależnej od USA broni atomowej
4) Zmiana pozycji FRA w bloku Zach oraz wpływ na kierunek rozwoju EUR Zach były wstępem do wyjścia FRA poza granice bloku
II Stosunki ze wschodem:
1) Założenia główne:
a) ambicja ułożenia stosunków z krajami EŚW
b) postawił na czynnik narodowy- był przekonany, że ustrój komunistyczny jest sztuczny i obcy narodowym aspiracjom
c) triada odprężenie=>porozumienie=>współpraca
2) Polityka dwutorowości:
a) rozpoczął od dialogu z ZSRR, aby:
- osłabić ideologiczny charakter jego polityki
- pobudzić ZSRR do większej otwartości wobec Eur Zach
- zmniejszyć jej czujność wobec II aspektu strategii wschodniej
b) zbliżenie z wybranymi krajami komunistycznymi regionu, szczególnie z narodami historycznymi- POL, HUN, RUM, CZE, aby:
- pobudzić je do bardziej samodzielnej polityki i niezależności od ZSRR
- oraz otwartości wobec EUR Zach
III Idea Wielkiej Europy- od Atlantyku po Ural
a) realizacji tej idei służyła jego polityka zachodnia i wschodnia,
b) zakładała:
- doprowadzenie do przełamania podziału EUR,
- wyrwania jej z międzyblokowej rywalizacji
- to z kolei:
* miało prowadzić do odrodzenia jej roli w SM, promieniowania jej cywilizacji -
* było zgodne z interesami narodów Europy, głównie wschodniej
* miało służyć bezpieczeństwu międzynarodowemu- podział grozi wojną
IV Dekolonizacja
1) przeprowadzona w taki sposób, aby
a) pozbyć się balastu kolonii
b) pozostawić te kraje w kult, gosp i strategicznej strefie wpływów FRA
* praktyczny wyraz- utworzenie Wspólnoty Francuskiej
III Globalna strategia międzynarodowa USA w latach 90:
A) Wiadomości ogólne:
1) Jawność strategii- proklamowali ją i wykonywali otwarcie i jawnie, co zaczęlo się za Clintona; z powodu:
a) komfortu, jaki dawało poczucie nieograniczoności środków i instrumentów i ogromnej przewagi nad innymi mocarstwami pod względem potencjału
b) przywództwa w świecie
c) popularności i sympatii w świecie
d) inkluzywności strategii- włączała innych ważnych partnerów do urzeczywistniania przyjętych założeń; USA starała się wtedy kojarzyć własne, narodowe cele z interesami możliwie szerokiej społeczności międzynarodowej
2) Podłoże ideologiczne- paradygmat liberalny:
- bezpieczeństwo i pokój w SM można osiągnąć poprzez popieranie wolnego handlu i gospodarki wolnorynkowej, upowszechnianie demokracji i PC, umacnianie PM i multilateralizm, promowanie zasad społ otwartego, formowanie tzw światowej opinii publicznej
3) Globalna pozycja USA:
a) jedyne i naprawdę globalne supermocarstwo
b) powszechna akceptacja mocarstwowości i oczekiwanie przywództwa w świecie
c) mocarstwo dominujące, ale nie hegemoniczne- działało w ramach instytucji i PM i na ich rzecz
d) silne wew podstawy pozycji:
- ogólna organizacja i sprawność systemu politycznego i gospodarczego
- największy na świecie potencjał militarny oraz gotowość i polityczną zdolność do jego użycia w skali globalnej
- ogromny potencjał gospodarczy
- potęga amerykańskich finansów i waluty
- prymat naukowo- techniczny
- atrakcyjność ideologiczno- kulturowa- połączenie wolności i dobrobytu w atrakcyjnym opakowaniu
e) świetne wbudowanie potencjału USA w strukturę porządku międzynarodowego:
- w płaszczyźnie militarnej:
* liczne sojusze i układy wojskowe
* obecność amerykańskich oddziałów i baz
- w sferze finansowej:
* potęga kapitałowa USA
* dominująca pozycja w międzynarodowych instytucjach finansowych
- w dziedzinie gosp- techno:
* potęga transnarodowych korporacji oraz ich innowacyjność
- pod względem politycznym:
* pozycja w RB ONZ, grupie G7, przywództwo w NATO, związki USA- UE, obecność w APEC, dominacja w OPA, obecność na Bliskim Wschodzie itd.
f) brak innych mocarstw o ambicjach do zrównania się z USA
4) konsekwencje pozycji:
- USA regulatorem i stabilizatorem ładu międzynarodowego
- inne państwa muszą współpracować z USA- kontestacja się nie opłaca
5) Jakościowe wzmocnienie i zwiększenie potęgi USA przez globalizację:
a) jedynie ich potencjał jest dostatecznie wielki, by działać w skali globalnej
b) rewolucja technologiczna i eliminacja barier ułatwiała globalne oddziaływanie
c) główny beneficjent tych procesów
d) ze względu na to, że jest głównym motorem i beneficjentem globalizacji, jej globalna misja staje się niezbędna
6) Globalna rola wymaga globalnej strategii, którą tworzy Krajowa Rada Bezpieczeństwa (NSC) we współpracy z innymi agendami federalnymi
B) X 1998- A National Security Strategy for a New Century:
1) Wzorowa pod względem warsztatowym, wyróżniająca wyraźnie:
- cele główne
- cele niższego rzędu
- zagrożenia
- instrumenty
- dziedziny
- kierunki geopolityczne
2) Założenie wyjściowe- imperatywem PZ USA musi być ich międzynarodowe zaangażowanie
3)3 podstawowe cele:
a) umacnianie bezpieczeństwa
b) wspieranie pomyślności i dobrobytu
c) poparcie dla demokracji na świecie
4) 3 kategorie interesów:
a) żywotne, chronione przy użyciu środków militarnych, także jednostronnie:
- przetrwanie
- bezpieczeństwo
- witalność
b) ważne interesy narodowe, związane z dobrobytem, nie przetrwaniem
c) pozostałe interesy- sytuacje, które wymagają zaangażowania USA:
- problemy humanitarne
- katastrofy naturalne
- masowe naruszenia PC
5) Zagrożenia dla bezpieczeństwa:
a) regionalne, stwarzane przez państwa (takie jak Iran, Irak, Korea PN, oraz pozostające w stosunku wrogości Indie i Pakistan)
b) zagrożenia transnarodowe:
- terroryzm
- zorganizowana przestępczość międzynarodowa
- handel narkotykami
- przemyt broni
- niekontrolowane migracje
c) rozprzestrzenianie niebezpiecznych technologii w sferze BMS oraz środków jej przenoszenia
d) działalność zagranicznych wywiadów
e) upadek i rozpad państw
6) dziedziny w których podejmowane będą działania na rzecz kształtowania środowiska międzynarodowego:
- dyplomacja
- pomoc zagraniczna
- kontrola zbrojeń (START, ABM, CTBT, CFE)
- nieproliferacja broni (głównie NPT)
- aktywność wojskowa
- ochrona środowiska naturalnego
7) środki i instrumenty reagowania na zagrożenia i kryzysy w dziedzinie bezpieczeństwa:
a) na terroryzm:
- żadnych ustępstw wobec żądań stawianych przez terrorystów
- wywieranie nacisku na kraje popierające terroryzm
- surowe karanie terrorystów zgodnie z PM
- pomoc dla innych rządów w zwalczaniu terroryzmu
b) na przestępczość międzynarodową- 2 strategie szczegółowe:
- strategia kontroli przestępczości międzynarodowej
- strategia kontroli przemytu i sprzedaży narkotyków
c) reagowanie na kryzysy i wyzwania w mniejszej skali- poniżej progu otwartego konfliktu:
- operacje humanitarne i pokojowe
- wymuszanie embarga czy respektowania stref zakazu lotów
- ograniczone, punktowe użycie siły
d) większe działania wojenne:
- zdolność i gotowość USA do jednoczesnego powadzenia 2 wojen regionalnych/lokalnych w skali teatru działań
- zobowiązanie do takiego kształtowania swego środowiska międzynarodowego, by nie dochodziło do konfliktów
8) środek ogólny- utrzymanie najlepiej wyszkolonej, wyposażonej i dowodzonej armii na świecie, na który to cel składają się:
a) jakość czynnika ludzkiego jako najważniejszy atut sił zbrojnych USA- wykształcenie, wyszkolenie i doświadczenie
b) wywiad, inwigilacja i rozpoznanie
- przedmiot rozpoznania:
* działania wrogie USA
* kwestie nuklearne i BMS
* zagrożenia transnarodowe
* analiza informacji medialnych
* szpiegostwo satelitarne
- cel używania tych środków- dawanie do zrozumienia, że USA są nieocenionym sojusznikiem lub mogą być groźnym wrogiem
c) dominacja w przestrzeni kosmiczne- w celu możliwości jej swobodnego wykorzystywania
d) obrona antyrakietowa:
- rozwój systemów obrony antyrakietowej teatru działań (TMD)
- prace nad narodowym systemem obrony antyrakietowej (NMD)
- obie kwestie- zgodnie z ABM
e) zamorska obecność
- ma dotyczyć nawet odległych regionów- w celu ich stabilizacji
- cel- efekt odstraszania i demonstracji
- wymagać to będzie:
* global power projection- czyli zdolności do przenoszenia sił zbrojnych na daleką odległość i zapewniania im tam zdolności do działania (transport, logistyka)
* niezawodnych systemów dowodzenia, kontroli, komunikowania i wywiadu- C3I
9) Zadania USA w promowaniu dobrobytu i pomyślności:
a) wzmocnienie koordynacji na poziomie makroekonomicznym:
- głównie przez wielostronną, zinstytucjonalizowaną współpracę międzynarodową (MFW, APEC)
b) podnoszenie konkurencyjności amerykańskiej gospodarki, w tym:
- wspieranie systemu wolnego handlu (WTO, OECD)
- prowadzenie odpowiedniej strategii eksportu
- kontrola eksportu w kontekście bezpieczeństwa
c) bezpieczeństwo energetyczne:
- nowy regon zainteresowania- basen kaspijski
d) wspieranie trwałego rozwoju na świecie
10) Zadania USA we wspieraniu demokracji:
a) umacnianie nowych demokracji
b) polityka na rzecz poszanowania PC i zasad dem na świecie
c) działalność i pomoc w sferze humanitarnej
10) Kierunki strategii- Zintegrowane Podejścia Regionalne:
a) wg hierarchii ważności kierunki to:
- Europa i Eurazja
- Wschodnia Azja i Pacyfik
- Zachodnia Półkula
- Bliski Wschód i Azja Pd-Wsch
- Afryka
b) założenia strategiczne w odniesieniu do każdego z tych układów geopolitycznych ujęte wg tego samego prządku co w I części dokumentu:
- bezpieczeństwo
- gospodarcza pomyślność
- popieranie demorkacji
c) ZPR wobec Europy:
- 2 cele strategiczne:
* zintegrowana i demokratyczna Europa
* współpraca transatlantycka wobec globalnych wyzwań
- zadania w sferze bezpieczeństwa:
* obecność wojskowa USA w EUR na poziomie 100 tys żołnierzy
* aktywność w NATO i rozszerzanie sojuszu
* współpraca w ramach PdP
* zaangażowanie w prace EAPC
*obecność wojskowa i zaangażowanie w stabilizację na Bałkanach
* obecność wojskowa w TUR i GRE
*współpraca z Litwą, Łotwą i Estonią
* działanie na rzecz łagodzenia konfliktu w Irlandii PN
* zaangażowanie w stabilizowanie sytuacji na obszarze WNP
- co ciekawe, w ramach tego ZPR nie została wyodrębniona RUS, która nie pojawia się jako partner USA; najwięcej miejsca pojedynczemu krajowi poświęcono Chinom
1