A1. Do jakich celów dąży socjologia edukacji?

Kluczową kwestią jest rozumienie życia społecznego. Zadaniem socjologa jest jak najdokładniejsze zrelacjonowanie wszystkiego o pewnym obszarze społecznym, w tym wypadku - o edukacji. Socjologia edukacji zajmuje się badaniem rzeczywistości społeczno - wychowawczej w aspekcie teoretycznym i empirycznym oraz socjotechnicznym.

Przedmiotem badań socjologii edukacji obejmuje się następujące zagadnienia:

* zbiorowość społeczna, zjawisko, proces socjalizacyjny oraz wychowawczy decydujący o kształtowaniu się określonych jednostek, grup i klas, warstw oraz kategorii zbiorowości etnicznych oraz terytorialnych,

* instytucje wychowawcze, które regulują przebieg procesów resocjalizacyjnych oraz wychowawczych, wpływają na strukturę i treści oraz formy, a także organizację czynności wychowawczych oraz społeczno-kulturowych warunków wychowywania i działalnością edukacyjną pośrednią bądź bezpośrednią wielu innych instytucji,

*społeczno-kulturowy przebieg określonych procesów wychowania oraz zachowań, organizacji oraz dezorganizacji, która sprzyja lub nie realizowaniu określonych celów i zadań wychowania oraz edukacji, zmiany oraz przekształcenia na które wpływa edukacji oraz działalności społeczno- zawodowej jednostek.

* poziomy efektywności oraz jakości funkcjonowania wielu procesów wychowawczych, a także kulturowych mających miejsce w ramach mikro- i mezo- oraz makrosystemów wychowania w odniesieniu do form wychowania naturalnego i bezpośredniego, pośredniego oraz formalnego, a także nieformalnego.

A2. Napisz swoją definicje socjologii edukacji.

Socjologia edukacji jest działem socjologii poświęconym tematowi związanemu z procesem edukacji i wychowania, a więc szeroko pojętym kształceniem oświatowym osadzonym w kontekście społecznym. Sprzyja rozpoznaniu przemian oraz lepszemu zrozumieniu praw rządzących nauką formalną i nieformalną, a także funkcjonowania jednostki w tym zakresie.

A3. Czy socjologia edukacji może podlegać refleksji etycznej?

Socjologia edukacji jest dziedziną nauki, która będzie wpływała na manipulację ludźmi, chcąc zmienić ludzi oczywiście w dobrym tego słowa znaczeniu, nie mamy tej pewności, że nam się to uda, że zmiana będzie zachodzić zgodnie z planem. Dlatego plany należy wdrażać powoli i ostrożnie aby móc szybko wychwycić ewentualne nieprawidłowości, natomiast należy pamiętać, że samo  wykrycie „błędu” nie pomoże nam w znalezieniu cudownego antidotum, ponieważ jest mnóstwo możliwych działań alternatywnych, i jakąkolwiek opcję byśmy wybrali, trzeba tak postępować aby nikomu nie wyrządzić tym krzywdy.

A4. Wymień możliwe kombinacje przedmiotów i podmiotów oceniania w szkole.

A5. Jakie możliwe skutki niesie ze sobą ocenianie szkolne?

- możliwość diagnostyczna - pokazuje nauczycielowi, jaki powinien być następny etap nauczania

- diagnostyczne samo ocenianie - uczniowie sami nabywają wiedzę, jaka może być następna czynność

- odwoływanie się do norm - osiągnięcia jednej osoby są porównywane z osiągnięciami innych w celu otrzymania listy najlepszych kandydatów

A6. Dlaczego wadliwymi mogą się wydawać dychotomiczne podziały ideologii edukacyjnych?

Można wyciągnąć wniosek, że nie ma neutralnego poglądu na ocenianie: wszystkie alternatywy mają właściwie charakter polityczny, ponieważ tworzą one założenia co do tego, co liczy się jako „dobre wykształcenie” i jako „złe wykształcenie”, i mają wpływ na to, co stanie się z ludźmi, kiedy skończy się ocenianie.

A7. Wymień i scharakteryzuj makroperspektywy występujące w socjologii edukacji?

Makroperspektywy za punkt wyjścia biorą pogląd, że społeczeństwa, kultury i instytucje posiadają ustalone wzory zasad i zachowań, w rezultacie czego jednostki są postrzegane jako zmuszane, przekonywane, manipulowane lub socjalizowane do ulegania w pewnym stopniu tym wzorcom.

- strukturalny funkcjonalizm - społeczeństwo jest pewną strukturą części, które są ściśle powiązane ze sobą, każda z tych części spełnia jakąś funkcję w życiu społeczeństwa; struktura ta jest względnie harmonijna, ponieważ istnieje ogólny konsens co do użyteczności całego schematu

- podejście konfliktowo - strukturalistyczne - kwestionuje założenie, że potrzeby wszystkich grup są względnie dobrze zaspokajane przez funkcjonowanie struktury społecznej i podkreśla ideę konfliktu interesów: niektóre grupy są uważane za mające przewagę nad innymi i te będą walczyć, aby utrzymać daną strukturę bez zmian, podczas gdy inne grupy dążą do alternatywnej struktury i redystrybucji wszelkich korzyści.

A8. Które dzieci i dlaczego wolą nauczycieli konsultujących z nimi kwestie szkolne, a które wolą „miłych i wymagających”?

Uczniowie najzdolniejsi - z najwyższymi osiągnięciami - preferują nauczycieli konsultujących z nimi kwestie szkolne i relację opartą na współuczestnictwie, niż tylko na traktowaniu „miło wymagającym”, gdyż mają większe oczekiwania i taki kontakt daje im więcej możliwości samorozwoju. Słabsi uczniowie natomiast preferują drugą kategorię nauczycieli, ponieważ to w pełni zaspokaja ich potrzeby, nie wprowadza nerwowej atmosfery a jedynie pozwala spokojnie nabywać konieczną wiedzę.

A9. Jakie duchy straszą w szkole?

- duchy architektów: osoby, które szkołę zaprojektowały i ich doradcy; przy próbach zmiany wyglądu klasy trzeba odrzucić założenia twórców, efektem jest odwrócenie koncepcji

- duchy autorów książek: pisarze, projektanci pomocy szkolnych, producenci przyborów; ich ułomności, wady i uprzedzenia są stale obecne w tym, co napisali i zaprojektowali, treści te są przyswajane w trakcie uczenia wraz z programem szkolnym

- duchy języka i mentalności naszych przodków: nasi przodkowie, którzy rozwinęli język jako jeden z głównych środków komunikacji stosowany przez nauczycieli i uczniów; jego nie rozpoznane ograniczenia, wypaczenia i zawarte w nim uprzedzenia są wchłaniane i przestają być świadomie kontrolowane i przezwyciężane; fałszywy sposób myślenia naszych przodków często trudniej wykorzenić niż błędy współczesne

A10. Scharakteryzuj, różnicując według różnych stanowisk, cele edukacji szkolnej.

- przygotowanie to akceptacji społeczeństwa takim, jakie jest ono obecnie

- przygotowanie do utrwalania sposoby, w jaki społeczeństwo jest obecnie zorganizowane

- przygotowanie do zmiany społeczeństwa przez badania i innowacje

- przygotowanie do zmian, które nastąpią w niepewnej przyszłości

- przygotowanie do rozwoju osobistego

- przygotowanie pracownika do potrzeb gospodarki

- przygotowanie do życia konsumenckiego

- przygotowanie do spędzania wolnego czasu

A11. Czy ukryty program jest narzędziem kontroli społecznej?

Ukryty program może stanowić element narzędzia kontroli społecznej. Jest on ściśle związany z zasadami, do których musi dostosować się uczeń, aby przeżyć spokojnie i efektywnie w budynkach szkolnych. Zaliczyć tu należy oczekiwania nauczyciela czy narzucone przez instytucję sposoby funkcjonowania w placówce. Ukryty program powoduje konsekwencje nauki w szkole, które występują regularnie, ale nie pojawiają się wprost w oficjalnych zasadach działania instytucji edukacyjnych. Dawniej funkcja ta była jawna, ale kiedy okazało się, że szkoła już spełnia zadania kontroli społecznej, stopniowo stała się ona „ukryta” i zwrócono uwagę na rozwój jednostek.

A12. Co opisuje „handel za oceny”?

Oznacza to, że uczniowie głównie uczą się dla stopni, świadectw i dyplomów. Nie istotna jest wiedza sama w sobie jako cel, ale zaliczenie, które daje osobiste zyski. Każdy kolejny dyplom oznacza pieniądze, gdyż daje większe szanse na znalezienie dobrej pracy. Dzieciom od początku jest wpajane, że muszą się uczyć, aby coś w życiu osiągnąć.

A13. Na czym polega „streaming”?

Polega na dzielenie uczniów na poziomy umiejętności, kiedy to klasa jest formowana z uczniów o podobnych osiągnięciach.

A14. Różnicowanie szkolne jako efekt samospełniającej się przepowiedni.

Samospełniająca się przepowiednia to fałszywa diagnoza, wpływająca na

autowizerunek ucznia, który uczy się zachowywać zgodnie z

nastawieniami i oczekiwaniami, potwierdzając w ten sposób fałszywą

diagnozę. Nakładanie etykiet wpływa na osoby, wobec których się to

czyni - w związku z tym różnicowanie szkolne, czyli przypisywanie

uczniom określonych cech tylko i wyłącznie na podstawie przekonań i

stereotypów, w żaden sposób nie potwierdzonych doświadczeniem, należy

uznać za efekt samospełniającej się przepowiedni.

A15. Wzajemne relacje rosnącego bezrobocia i edukacji.

W ostatnich latach notuje się kryzys pracy i radykalny wzrost poziomu bezrobocia. Prognozy są zatrważające. W tej sytuacji edukacja dla przyjemności ma największą wagę, gdyż wcześniej dużo osób kształciło się w szkole jako miejscu przygotowywania do pracy, inwestując głównie w dochodowy wówczas przemysł wytwórczy. Obecnie w tym sektorze bezrobocie jest największe, dlatego właśnie edukacja powinna przygotowywać do wyboru zajęć w czasie wolnym, aby nie marnotrawić szans danych na rozwój.

A16. Na czym zasadza się różnica pomiędzy socjologią systemu a socjologią działania?

A17. Wobec jakich składników edukacji można mówić o seksizmie?

Podręcznik wskazuje na wiele składników edukacji, spośród których

wiele jest zdezaktualizowanych lub po prostu nieadekwatnych do

sytuacji w Polsce. Tak więc wg Meighana seksizm przejawia się:

- w kategorii edukacyjnych szans życiowych dziewcząt i chłopców (np.

większość dziewczynek nie kontynuuje nauki na wyższych szczeblach

edukacji - nie stawia się im takiego wymagania),

- na lekcji matematyki (np. myślenie przestrzenne nie jest zdolnością

typowo dziewczęcą, na lekcjach nie poświęca się temu należytej uwagi),

- podczas dyskusji w klasie (np. dziewczynki powinny być milczące)

- w kwestii tożsamości płciowej w szkole/przedszkolu (np. chłopcy

stereotypowo uważają inteligencję dziewczynek za mniej ważną)

A18. Na czym polega „studzenie” w edukacji?

Samo „studzenie” ma na celu pomoc osobom które nie radzą lub nie poradziły sobie w danej sytuacji życiowej, poprzez zaoferowanie jej czegoś w zamian, np. jakieś osobie nie powiodło się w pracy, więc być może należy zaproponować jej inne, ciut niższe stanowisko, w ten sposób będzie łatwiej  przyjąć poczucie porażki.  
„Studzenie” w edukacji dotyczy uczniów, dzieci z pewnego rodzaju odchyleniami od normy, które, jeśli nie są w stanie uczęszczać do tradycyjnej szkoły to trzeba znaleźć im inną, zastępczą szkołę, w której mimo swej ułomności będą mogły się dalej rozwijać, i w której będą czuły się dobrze. Szkolnictwo specjalne stanowi część aparatu, którego funkcją  jest  „studzenie” uczniów niedostosowujących się do tradycyjnych metod klasowych i ten równoległy system zmniejsza winę i upokorzenie spowodowane niesprostaniem wymogom kompetencji i skuteczności w wypełnianiu edukacyjnego zadania nałożonego przez społeczeństwo. 

A19. Dlaczego religia/etyka musi być przymusowa w szkole?

Miejsce religii w programach szkolnych powinno być unikatowe, ponieważ tak jak w Wielkiej Brytanii jest regulowana przymusem prawnym. Tak samo ustanowiona jest codzienna modlitwa w szkołach. Próbowano obalić tą zasadę zarzucając nauczaniu religii niewyważenie, niesprawiedliwość i brak obiektywizmu. Nauczanie religii jest często widziane jako obrona wiary, a nie rozwijanie myślenia.

A20. Czym różni się edukacja elastyczna od edukacji alternatywnej?

Edukacja elastyczna polega na realizacji programu opartego na samokształceniu, w wierze w siebie, rozwiązywaniu problemów, elastyczności. Jest to model uczenia się przez samych zainteresowanych. Naczelnym hasłem jest stwierdzenie, iż „Szkoła nie robi nic takiego, czego ty byś lepiej nie zrobił”. Edukacja alternatywna to taka, która stoi w opozycji do zwyczajnej edukacji i często wprowadza nowe, innowacyjne rozwiązania problemów, z którymi obecna edukacja zupełnie sobie nie radzi; jest sprzeciwem wobec narzuconych wartości, jedynie słusznych rozwiązań, a także wobec szkolnych lęków i nudy, dzisiejszej roli nauczyciela i metodyki. Szkoła alternatywna to szkoła otwarta na to, co ją otacza, co postępowe i twórcze, co pobudza uczniów do samodzielnej aktywności poznawczej, co kształtuje i rozwija ich zainteresowania, zaspokaja różnorakie potrzeby, uczy samodzielności i wdraża do samokształcenia. W odróżnieniu od tradycyjnej rozwija ona wyobraźnię i intuicję, twórcze myślenie i przedsiębiorczość, uczy umiejętności organizacji pracy, podejmowania ryzykownych decyzji i poznawania zasad sprawnego działania.

B1. Na czym polega, według podejścia interakcyjnego, ironia w życiu społecznym?

Realizacja idei zwykle bardzo różni się od planów i nadziei ich inicjatorów. Taka świadomość ironicznego aspektu historii jest poważnym antidotum na wszelkie rodzaje utopii rewolucyjnych. Zalecana jest ostrożność w dążeniu do zmieniania społeczeństwa z powodu braku pewności, że zmiana taka będzie zachodzić zgodnie z planem, a także dlatego, że odkrycie błędu nie gwarantuje automatycznie lepszej alternatywy, ponieważ jest mnóstwo możliwych działań alternatywnych. Wszelka zmiana społeczna powinna być przedmiotem badania i rewizji, niż wprowadzania w życie jako „słusznego rozwiązania”.

B2. Na czym polega demaskowanie potocznych przesądów dokonywanych w socjologii edukacji?

Polega to na ukazywaniu niektórych interpretacji zachowania społecznego jako fałszywych, zniekształconych i niepełnych. Berger dla opisania tego zjawiska używa takich wyrażeń jak: „patrzenie poprzez, przejrzeć” i „patrzeć poza”, które mogłyby zostać użyte w mowie potocznej - „przejrzałem jego grę”, „poznać kulisy”, „poznać wszystkie jego sztuczki”. Socjolog próbuje przeniknąć zasłonę dymną oficjalnych wersji rzeczywistości i uchwycić sygnały, które dochodzą z drugiej strony rzeczywistości. Podejmując się tego zadania, musza znaleźć się niekiedy w dziwnym i niebezpiecznym towarzystwie. Poszukiwanie może przynieść coś nowego i nieoczekiwanego.

B3. Określ ograniczenia i możliwości socjologii edukacji.

 ograniczenia: socjologia podaje w wątpliwość kwestię indywidualnej odpowiedzialności za działanie-pogląd popularny wśród teologów i w szkołach psychologii, sugeruje natomiast alternatywny wgląd w skomplikowaną zbiorową, społeczną naturę ludzkich działań.
- cel analizowania zachowania wymaga by socjologowie odmawiali przyjęcia sytuacji tak, jak z pozoru one wyglądają i bez krytycznej akceptacji oficjalnych definicji sytuacji czy tez definicji formułowanych przez jej uczestników. 
- zakłócający efekt socjologii wynika z intencji tych, którzy pragną ulepszyć „zdrowy rozsądek”, ponieważ kwestionuje to przyjęte za oczywiste aspekty zachowania społecznego i eksponuje jako fałszywe lub zniekształcone niektóre z potocznych interpretacji, na których oparte jest zachowanie.
- socjologia edukacji próbując być w pewnym sensie dyscypliną naukową, przyjmuje ona relatywny, nieetnocentryczny sposób widzenia.
- znajomość socjologii edukacji nie daje gwarancji efektywniejszej pracy pedagogicznej, jednakże powinna ona wzmóc szanse postępów w pedagogice, a jeśli nie to sens jej nauczania stanie się niejasny.
- socjologia edukacji związana jest z „przetwarzaniem ludzi”, proces ten zachodzi w szkołach, które oceniają i hierarchizują populację, oraz „przetwarzanie wiedzy”, ponieważ wiedza jest selekcjonowana i umieszczona w programie nauki.

B4. Co przede wszystkim oceniają w nauczycielu uczniowie?

Uczniowie kładą szczególny nacisk na charakter swoich nauczycieli, głównie na dobry humor, cierpliwość oraz fachowe umiejętności jasnego tłumaczenia i efektywnego organizowania. Zły nauczyciel używa strachu jako środka dominacji, jest zwykle w złym humorze, zdeprywowany, obojętny i leniwy. Ponadto charakteryzują się nadmierną surowością, faworyzowaniem niektórych uczniów, sarkazmem, zmiennością nastrojów, przesadnym przywiązywaniem uwagi do punktualności i regulaminów, dystansowanie. Uczniowie uważają, że nauczyciele powinni być wyrozumiali i cierpliwi, powinni zachęcać i chwalić jak najczęściej, powinni słuchać swoich uczniów i dać im szansę mówienia, powinni chętnie słuchać zastrzeżeń wobec siebie, być skromni, uprzejmi, zdolni do poufałości i po prostu mili, powinni wykonywać wspólnie z dziećmi więcej ćwiczeń niż zazwyczaj robią i nie powinni oczekiwać że wszystkie dzieci będą zawsze posłuszne i skore do nauki, powinni nawiązywać kontakty z rodzicami, wspierać inicjatywę dziecka i być serdecznym.

B5. T. Husen pisze, że uczniowie uczą się zasadniczo dla uniknięcia nieprzyjemnych konsekwencji. Określ postaci tych konsekwencji i wyjaśnij motywy uczniów tak postępujących.

Nieprzyjemne konsekwencje to np. złe stopnie, niepromowanie do następnej klasy, nagany, kary. W klasach końcowych łatwiej się utrzymuje dyscyplinę, ponieważ uczniom można stale przypominać o konsekwencjach niezdania egzaminu - w ten sposób uczniowie są motywowani i kontrolowani.

B7. Do czego motywuje oraz środkiem kontroli czego jest ocenianie szkolne.

Ocenianie szkolne motywuje do zdobywania wiedzy, uczenia się, do wykazywania się nią, do wykorzystywania jej, aby być dobrze ocenionym przez nauczycieli, egzaminatorów, rodziców ale również przez swoich szkolnych rówieśników. Ocenianie jest środkiem kontroli pracowitości uczniów, sumienności, zaangażowania. To że się ich ocenia powoduje motywację.

B8. Wymień i scharakteryzuj mikroperspektywy występujące w socjologii edukacji.

- interpretacjonizm - podstawowym założeniem interpretatywistów jest, że do zrozumienia reguł danego społeczeństwa czy kultury niezbędne jest wniknięcie w rzeczywistość społeczną ludzi, którzy posługują się nimi na co dzień. W przeciwieństwie do funkcjonalistów badacz interpretatywista nie będzie w badaniach terenowych stosował uprzednio przygotowanego lub zapożyczonego modelu teoretycznego, ale będzie raczej starał się o tzw. gęsty opis (thick description), czyli opis kultury w oczach jej uczestnika. Celem badania jest zrozumienie, co dla członków społeczności jest ważne - to oni nadają symboliczne znaczenia artefaktom, tworzą normy i wartości, autentycznie rozumieją system, w którym działają. Badacz (zdaniem interpretatywistów) nie powinien zatem arbitralnie przypisywać funkcjonalnych znaczeń temu, co obserwuje, a raczej zaufać badanym, że rozumieją swój świat lepiej od niego.

- interakcjonizm symboliczny - kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi; podstawowe założenia: ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy. znaczenia pochodzą z interakcji. znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach; podkreśla częściową niezależność od społecznych sił strukturalnych, kulturalnych i psychologicznych, przeważnie człowiek przejmuje konkretne interpretacje fizycznego i symbolicznego wszechświata od innych i odpowiednio działo; akcent spoczywa na procesie

- fenomenologia - kierunek ten dotyczy wiedzy i założeń, które muszą być posiadane i wypełniane przez ludzi po to, by świat społeczny mógł istnieć; zadaniem fenomenologów jest odkrywać wiedzę, nie zawsze dostępną na poziomie świadomości, celem jest dostarczenie opisu tego, co ludzie myślą, że wiedzą jak definiują swój świat i uosabiają zarówno świat, jak i swoją w nim pozycję; akcent spoczywa na znaczeniu

- etnometodologia - także interesuje się sposobami, za pomocą których ludzie konstruują swoje światy społeczne, ale akcentuje wypracowanie metod, środków, praktycznych zajęć, które muszą stanowić fundament tej konstrukcji, żeby mogła w ogóle zaistnieć

Jednostki nie są zniewolone zniewalane przez układy społeczne ani pociągane za sznurki jak marionetki, ale każdego dnia tworzą społeczeństwo przez swoje działania społeczne. Zmiana pojawia się, kiedy jednostki kończą jeden zbiór działań społecznych i zaczynają drugi. Porządek społeczny jest postrzegany jako aktywny produkt członków społeczeństwa, zaś znaczenie wartości jest negocjowane przez aktorów społecznych, a nie narzucane im.

B9. W jakim stopniu uczniowie są świadomi „ukrytego programu”?

Niektórzy uczniowie dostrzegają pewne aspekty „ukrytego” programu. Reakcje dzieci uchwycone w wielu badaniach przypominają teorie Goffmana instytucji totalnych, w których analizuje on szczegółowo zniewalający, nie-negocjacyjny i nie-konsultacyjny charakter wielu współczesny instytucji, mówi on także o depersonalizacji. Zdaniem uczniów szkoła jest jak ruletka - należy rozszyfrować system, bo inaczej nie da się wygrać, ponieważ przewaga jest zawsze po stronie szkoły. Najważniejszą rzeczą jest nie brać wszystkiego do siebie, zrozumienie, że to tylko system i że on traktuje osobę w ten sam sposób, jak traktuje każdego innego - wchłania jednostkę i wypluwa dopiero, kiedy będzie gotowa do dalszej edukacji.

B10. O jakich trzech R mówi ukryty program?

- reguła

- rutynowe zachowania

- rozporządzenia

Ma to związek z przewlekaniem (oczekiwanie na apelach, na dostęp do sprzętu, kontakt z nauczycielem), odmową i zakazami (zabrania się rozmawiać, zadawać pytań), przerywaniem (gdy zadzwoni dzwonek, nauczyciel wyjdzie z sali).

Uczniowie zmuszeni byli do wynalezienia strategii przetrwania. Niektóre pozwalają na uniknięcie lub zredukowanie konfrontacji z nauczycielem, ale ich ceną jest obniżenie efektywności przyswajania oficjalnego programu. Należy do nich: rezygnacja (porzucenie nadziei, że szkoła może być czymś sensownym), maskarada (fałszywe zaangażowanie) oraz cierpliwość, właściwe odpowiadanie (odgadywanie oczekiwań nauczyciela), odczytywanie podpowiedzi (sygnały dostarczane przez wyraz twarzy nauczyciela).

B11. Przy użyciu analogii: klienta, poborowego, niewolnika albo parafianina przeanalizuj sytuację społeczną ucznia.

B12. Jakie kategorie nauczycieli dominują w szkołach, a jakie są represjonowane?

B13. Czego dotyczy wyrażenie Holta: right answerism?

Prawidłowe odpowiadanie jest rezultatem tego, iż nauczyciele i egzaminatorzy duży nacisk kładą na produkty końcowe edukacji, niż na proces. Diagnoza, poprawienie, ponowna ocena i adaptacja zdają się nie mieć dużego znaczenia w ocenianiu. Uczniowie uczą się, że prawidłowa odpowiedź znaczy wiele dla nauczycieli i egzaminatorów, podczas gdy sposoby dojścia do niej mają mniejsze znaczenie. Uczniowie wypracowują liczne strategie, aby dostarczyć prawidłowej odpowiedzi i w ten sposób zadowolić nauczyciela.

B.14 Zdefiniuj pojęcie programu i ukrytego programu.

Program to curriculum czyli treść kształcenia, zawierająca pewne normy i wartości, jest sformalizowany, opiera się zarówno na przesłaniach edukacyjnych, jak i innych sfer życia, a więc wszystko to, czego chcemy nauczyć nasze dzieci.

Ukryty program dotyczy tego, czego uczymy nieświadomie i nieoficjalnie, a więc wszystko to, co zostaje przyswojone podczas nauki w szkole obok oficjalnego programu - to to, czego uczy przebywanie w szkole a nie nauczyciel.

B15. Czym budynek szkolny różni się od budynków fabryki i domów rodzinnych?

Wygląd klas szkolnych wykazuje podobieństwo do fabryki: przechodzą etapy „produkcji” lub „obróbki”, zgodne z pewnymi kryteriami takimi jak płeć czy wiek, w pomieszczeniach o regularnych wymiarach i przy stołach i ławkach o regularnych wymiarach. „Kierownikowi produkcji” (dyrektorowi) przyznana jest dodatkowa przestrzeń i udogodnienia dla nadzorowania czynności produkcyjnych „brygadzistów” (nauczycieli). Jednak budynek fabryki różni się od budynku szkolnego, co reguluje przeznaczenie obu budynków. Pomieszczenia reprezentują w formie fizycznej ducha i dusze miejsc i instytucji. Budynek szkolny przedstawia sobą pole do różnych doświadczeń różnych grup ludzi w jakiś sposób powiązanych. Budynki szkolne zapewniają pewne udogodnienia nieosiągalne w domu takie jak pomieszczenie dla biblioteki i wyposażone sale sportowe. Często wprowadzają one pewne reguły nieobecne w domach i mieszkaniach np. osobne toalety dla różnych płci, regularne uczenie się w dużych grupach oraz ogromne obszary przestrzeni, na które wstęp jest dzieciom wzbroniony.

B16. Różnice stanowisk konserwatywnego i liberalno-reformatorskiego wobec edukacji politycznej w szkołach.

Pierwsze stanowisko ogranicza edukację polityczną do uczenia konstytucji brytyjskiej, obawiając się zagrożenia dla własnej hegemonii, a drugie preferuje formę nauki o demokracji, dodając koncepcję zwiększenia możliwości demokratycznego uczestnictwa w ekonomicznych, edukacyjnych i politycznych grupach wpływu (grupa nacisku i grupa interesu).

B17. Scharakteryzuj klasyfikację form władzy według M.Webera.

- charyzmatyczna - opiera się na osobistym magnetyzmie oraz umiejętnościach występowania publicznego jakiejś osoby, potrafiącej nakłonić zwolenników do zostania wyznawcami, cechuje się ekscentryzmem i arbitralnością, jest zagrożeniem dla rutyny

- tradycyjna - preferuje stabilność i utrwalony porządek; wynika z mocy panujących zwyczajów (precedensów i nawyków) oraz potęgi panujących, kształtuje ją tradycja uważana za świętość, naruszenie tejże tradycji przez panującego uprawnia poddanych do buntu wobec władcy; odkrywają charyzmę u osób mianowanych

- biurokratyczna - ustala przywództwo na drodze promocji; w swoim idealnym typie to szczegółowy system zasad organizujących racjonalnie zadania administracyjne o dużej skali, redukujących do minimum specyficzne cechy jednostek

B18. B. Bernstein mówi o kodach komunikacyjnych i kodach językowych.
Kody komunikacyjne są to określone systemy znaczeń, w których ważne są typy rodzin, które są realizowane urzeczywistniane w charakterystycznych formach mowy - kodach językowych, lub wariantach mowy.  Np. członkowie rodzin robotniczych będą stosować odmianę języka nie wymagającą dużego skomplikowania językowego, tj opartą na kodzie ograniczonym. Dane dziecko przyswaja sobie język w czterech zasadniczych kontekstach: regulującym, szkolnym, interpersonalnym oraz wyobrażeniowym, a słowa zdobywane przez dziecko będą zarówno przekazywane, jak i regulowane kodem komunikacyjnym, w rodzinie robotniczej będzie to kod ograniczony.

B19. W jaki sposób uczniowie „odczytują” nastawienia i oczekiwania nauczyciela?

Porządkowanie oczekiwań nauczyciela przebiega w czterech etapach:

- przewidywanie oparte na schematach interpretacji oraz ideologiach edukacji akceptowanych przez nauczyciela przed spotkaniem uczniów po raz pierwszy (sposób postrzegania ucznia przez nauczyciela ma ogromny wpływ na ich ocenianie, co powoduje zróżnicowanie w zachowaniu w obecności poszczególnych nauczycieli: gdy uczniowie byli postrzegani pozytywnie, radzili sobie dobrze i twierdzili, że lubią pracę z tym nauczycielem, natomiast gdy sobie nie radzili, byli negatywnie postrzegani i zgłaszali, że nie podobają im się zajęcia z danym nauczycielem; część schematów może stanowić oczekiwania wobec płci - kiedy spodziewano się po chłopcach, że będą radzić sobie z nauką czytania gorzej niż dziewczęta, to rzeczywiście tak było i odwrotnie);

- pierwsze spotkania (zachowanie uczniów w krótkim czasie podporządkowuje się określonemu wzorowi zależnie od tego, czy ustrój wprowadzony przez nauczyciela jest autorytarny czy demokratyczny, oczekiwania nauczyciela są odczytywane w ciągu kilku minut, a narzucone przez wzorzec zachowanie staje się nawykiem już po paru zajęciach)

- dalsze schematy interakcji (większość oczekiwań dotyczy czynności intelektualnych - dzieci stają się bardziej inteligentne kiedy oczekuje tego od nich nauczyciel, oczekiwania wpływają więc na wyniki uczących się, którzy stosują serię skomplikowanych strategii odczytywania wyrazu twarzy nauczyciela, tonu jego głosu, gestów i reakcji, mogących doprowadzić do odrzucenia myślenia logicznego i problemowego);

- ocena retrospektywna i refleksja prowadzące do wzmocnienia lub modyfikacji schematu interpretacji (w trakcie działań edukacyjnych ocena może ulec zmianie).

B20. Co studia socjologiczne mogą dać pedagogowi?

C1. Napisz swoją definicję socjologii edukacji.

Socjologia edukacji jest to dziedzina nauki, która bada rzeczywistość społeczno - wychowawczą w aspekcie teoretycznym, empirycznym i socjotechnicznym, która kumuluje w sobie następujące elementy:
- świadoma działalność ludzi, wykorzystująca umiejętności i nawyki zdobyte w działaniach
- wiedza wyjaśniająca określoną dziedzinę zjawisk, która pozostaje w związku z praktyką bo na jej podstawach jest formułowana.

C2. Wyjaśnij formalny i " ukryty " sens: dzwonków szkolnych, mundurków, sztandarów szkolnych.

Formalny sens:
-Dzwonek szkolny służy do tego by oddzielić kolejne lekcje od siebie. I dać uczniom chwile na przygotowanie do następnych lekcji
-Mundurek służy do tego by każdy czuł się równy, identyczny jak jego kolega. Służy ujednoliceniu uczniów.
-Sztandar szkolny służy tak mi się wydaje do reprezentowania szkoły na ważnych uroczystościach. Uczniowie zawsze by go nieść są wybierani do tego, wyróżniani spośród innych.
Ukryty sens:
-Dzwonek szkolny służy do zarządzania uczniami, jego czasem, wyznaczaniem mu granic, kontroli jego czasem.
-Mundurek służy tu do tego by nikt nie czuł się gorszy ale przez to że go zakłada tak właśnie się czuje. I tak widać różnice miedzy uczniami z" lepszych" i " gorszych " rodzin.
-Sztandar szkolny służy tu przede wszystkim by pokazać kto jest "pupilkiem" nauczyciela i wyróżnia uczniów którzy są najlepsi, wzorowi.

C4. Które z postaci oceniania szkolnego dokonywane są najrzadziej, a które najczęściej i dlaczego?

Najczęściej:

Stopnie - najlepiej wyrażają wiedzę ucznia, wynik przygotowania,

Świadectwa, dyplomy - dają ogólny zarys wiedzy ucznia

Wzajemne obserwowanie się, osądzanie przez współuczestników

Najrzadziej:

Punkty, testy - nie oddają dobrze wiedzy ucznia, np punkty za aktywność na zajęciach

C7. Ujawnij ukryty program kursów „dobrej prezencji”.

Kursy dobrej prezencji przeprowadzane są z reguły dla ludzi szukających pracy, bezrobotnych, żeby ułatwić im jej pozyskanie. Na takich kursach mówi się jak należy się ubierać, poruszać, w jaki sposób mówić, aby zaprezentować się z jak najlepszej strony. Ukryty program pokazuje, na ile osoba biorąca udział w takim kursie przystaje do ogólnie przyjętego wizerunku oraz jaki jest ten przyjęty wizerunek, za którym należy podążać, często nie mając wystarczających możliwości do jego realizacji. Taki kurs pokazuje również jak marnie wypada w konfrontacji kursant, z osobą prowadzącą taki kurs i uświadamia, że takiego poziomu często nigdy się nie osiągnie.

C9 instytucja totalna

Instytucja totalna to organizacja społeczna, która stwarza dla osób z nią związanych rodzaj odrębnego świata, rządzącego się własnymi prawami i odseparowanym od reszty.

Bariery jakimi separuje się instytucja totalna od świata nie muszą mieć charakteru fizycznego (np. murów, czy drutów kolczastych), lecz mogą mieć też charakter obyczajowo-psychologiczny. Większość instytucji totalnych oprócz stosowania zbioru zakazów i regulaminów, ściśle określających każdy aspekt życia, separuje związane z nimi osoby poprzez np. jednolity strój, wspólną kulturę lub silne zależności finansowe. Totalność instytucji w tym sensie jest cechą skalowalną. Istnieją instytucje jednoznacznie totalne w samym założeniu (np. więzienia) jak i instytucje posiadające tylko pewne cechy totalności - np. szpitale.

Instytucje totalne można podzielić na 5 odrębnych grup:

• powołane do opieki nad osobami niedołężnymi i nieszkodliwymi, takie jak: domy opieki, przytułki, domy starców

• zakłady opieki nad osobami niezdolnymi do samodzielnego życia a zarazem niebezpiecznych dla społeczeństwa: szpitale psychiatryczne, sanatoria dla osób chorych na choroby zakaźne

• zajmujące się ochroną społeczeństwa przed szkodzeniem mu w sposób świadomy: więzienia, zakłady poprawcze

• powołane do określonych zadań technicznych, mające charakter czysto instrumentalny: jednostki wojskowe, obozy pracy

• przeznaczone dla osób, które dobrowolnie wycofały się z aktywnego życia oraz miejsca kontemplacji religijnej: klasztory, zakony

Twórcą tej koncepcji jest Erving Goffman.

instytucja totalna w socjologii
organizacja, w której aktywność życiowa jej członków jest izolowana na długi okres od szerszego społeczeństwa i ma miejsce niemal wyłącznie w jej obrębie. Erving Goffman - twórca tego pojęcia - wskazuje, iż cechą charakterystyczną instytucji totalnych jest brak rozdzielenia miejsca pracy, snu i wypoczynku, obserwowany w tzw. normalnym życiu. Wszystkie aspekty życiowej aktywności człowieka odbywają się w tym samym miejscu i pod nadzorem władzy zwierzchniej; we wszystkich fazach życia codziennego jednostki przebywają ciągle w obecności innych osób; codzienna aktywność przebiega według ściśle zaplanowanego rozkładu zajęć; wymuszane lub narzucane są różne formy działań mające uzasadniać oficjalne cele instytucji. W innym sformułowaniu instytucja totalna to „instytucja, która bierze odpowiedzialność za wszystkie aspekty życia osoby, która ma formalną doktrynę i jej przywódcy kontrolują jej sposób wyrażania tak, że osoby uczą się, przyswajają sobie właściwy sposób jej wyrażania” .

C11. Jakie różne znaczenie może mieć pojęcie ideologii?

Wyróżniamy 4 grupy ideologii edukacji : 
Arystokratyczną- wg niego edukacja jest sposobem przygotowania młodego człowieka do jego roli szlachcica, przywódcy. Edukacja jest więc rozumiana jako sposób potwierdzenia społecznego statusu danej osoby.
Burżuazyjną- pogląd na edukację traktuje system egzaminacyjny jako główny sposób selekcji jednostek mających odgrywać rolę elity w społeczeństwie, czyli dzięki sukcesom w nauce dana osoba uzyskuje prawo zajmowania prestiżowej pozycji w życiu zawodowym i publicznym  
Demokratyczną- pogląd na edukację związany jest dostępem wszystkich do oświaty jako podstawowym prawem, niezależnie od pochodzenia społecznego i bez związku z pozycją społęczną. Celem tego programu jest wszechstronny rozwój dziecka.  
Proletariacką- widzi cele w dostosowaniu młodych ludzi do rodzaju pracy i stylu życia niższych grup w społeczeństwie. Wg. Tego poglądu szkolnictwo powinno być utylitarne, praktyczne. Także tutaj edukacja rozumiana jest jako sposób potwierdzania społecznego statusu danej osoby. 

C12. Jakie słowa klucze wiążą się z interakcjonizmem, funkcjonalizmem, teoriami konfliktu?

interakcjonizm: proces, język, odkrywanie, konstruowanie, działanie
konflikt: interrelacje, różnice, władza (ciągły proces destruktywnej interreakcji między ludźmi, klasowych walk, narzucanie porządku)
funkcjonalizm: system, społeczeństwo, role społeczne, pozycje społeczne, normy wartości

C14. Zdefiniuj edukacyjne szanse życiowe.

Pojęcie edukacyjnych szans życiowych jest wyprowadzone z pojęcia podstawowego:

pojęcie szans życiowych definiuje się jako prawdopodobieństwo tego, że

osoba o określonym statusie osiągnie określony cel lub poniesie

określone niepowodzenia.

Ma to na celu skierowanie uwagi na powtarzające się wzory znajdowane w

biografiach edukacyjnych i doświadczeniach grupowych.

Edukacyjne szanse życiowe uzależnione są od szeregu czynników, między

innymi płci, klasy społecznej, pochodzenia etnicznego, wielkości

rodziny, wykształcenia rodziców i przynależności do mniejszości

traktowanej jako dzieci "specjalnej troski".

(np. młodzież z małych miejscowości ma mniejsze szanse na udany start

w dorosłość od młodzieży z dużych miast; młodym ludziom ze wsi i

małych miasteczek rzadziej niż ich rówieśnikom z dużych miast udaje

się spełnić swoje życiowe aspiracje).

C16. Korzyści i ograniczenia integracji i segregacji szkolnej dzieci specjalnej troski.

Segregacja dzieci specjalnej troski, a więc tworzenie szkół specjalnych, powoduje duże utrudnienia komunikacyjne oraz nie sprzyja rozwojowi społecznemu dzieci. Szkoły te przeważnie powstają dość daleko od miejsca zamieszkania dzieci i dużo czasu zajmuje im dojazd i powrót z lekcji, co jest dodatkowym obciążeniem dla rodziców. Dzieci mogą wprawdzie korzystać z przeznaczonych do tego celu autobusów, ale nie jest to sposób niezawodny i często powoduje on pogorszenie się samopoczucia dzieci. Utrzymywanie kontaktu z odległą szkołą może być trudne, a przyjaciele, jakich dzieci tam znajdą mogą mieszkać za daleko, aby móc nawiązać trwałą relację. Inni rodzice i dzieci z sąsiedztwa nie mają dużej styczności z dziećmi niepełnosprawnymi, co może doprowadzać do niemiłych sytuacji. Polityka segregacji ma negatywny wpływ na świadomość ludzi z najbliższego otoczenia. Z drugiej strony uczestnictwo w zajęciach w zwyczajnej szkole nie gwarantuje integracji, gdyż jest to kwestia indywidualna. Przy niedoborze specjalistów mogących nauczać dzieci upośledzone pod różnymi względami, uczniowie mogą zostać narażeni na brak zapewnienia im odpowiedniej pomocy i wsparcia. Znaleźliby się oni w grupie dzieci mających problemy z nauką, a więc na wstępie doszłoby do stygmatyzacji ich jako gorszych. Szkoły lokalne w dużej mierze nie są w stanie poradzić sobie ze specjalnymi potrzebami dzieci niepełnosprawnych.

INTEGRACJA:

-	+
- dzieci wymagające specjalnej troski w szkole lokalnej często mają trudności z nauką, nie mogą nadążyć za resztą - poświęca im się zbyt mało uwagi -bywają napiętnowane przez rówieśników	- wszystkie dzieci w szkole zwykłej uczą się tolerancji i niesienia pomocy - dzieci zakwalifikowane do grupy o specjalnych potrzebach nie są izolowane od reszty rówieśników -uczą się codziennego życia pośród innych ludzi

SEGREGACJA:

-

+

- szkoły specjalne często położone są z dala od miejsca zamieszkania dzieci, co wiąże się z długim dojazdem - stan dziecka w związku z często żmudną podróżą do i ze szkoły (np. warunki atmosferyczne) może nie być najlepszy (np. zmarznięte, przemoknięte) - rodzice mając dwoje dzieci muszą dzielić uwagę pomiędzy szkoły -brak kontaktu z dziećmi mieszkającymi w pobliżu, a chodzącymi prawdopodobnie do zwykłej szkoły-izolacja -brak kontaktu pozaszkolnego z dziećmi ze szkoły specjalnej (często mieszkają w różnych częściach miasta)

- w przypadku niedoboru specjalistów w zwykłych szkołach, grupowanie dzieci, np. niewidomych czy głuchoniemych, w szkołach specjalnych zapewnia lepszą jakość ich nauczania, pomoc, oraz poświęcenie im tyle czasu ile potrzebują -w szkole lokalnej prawdopodobnie dzieci znalazłyby się w grupach mających trudności z nauką, tutaj nie. -brak tzw. izolacji w obrębie klasy/rówieśników

C17. Na czym polega teoria Titanica?

Titanic - potężny okręt zbudowany w Belfaście; wydawał się niezatapialny, na tamten czas wydawał się luksusem, kojarzony jest z bogactwem (choć z drugiej strony była obecna biedota), szczytem nowoczesności, na którym do końca grała orkiestra, a więc do samego końca zachował klasę, lecz idąc na dno poszli wszyscy zarówno bogaci jak i biedni.

W szkołach prywatnych dzieci wyrabiają sobie znajomości, ponieważ do takich szkół kierowana jest elita. Takie osoby w przyszłości mają dużo łatwiej, będą miały znajomych lekarzy, prawników, biznesmenów. Takie szkoły dają dobry kapitał.

Na dno może pójść całokształt: gospodarka, a ludzie ze szkół prywatnych mają nadzowować to tonięcie.

Konserwatyści uważają że szkoły prywatne kreują elitę, inni twierdzą, że są niepotrzebne, że kształcą się tam tylko dlatego aby w przyszłości były bogate. (w Polsce takimi szkołami są np. szkoły katolickie)

Lecz „elita nie spotka Downa”, a to dlatego, że są wychowywane w luksusie, do szkół dojeżdżają najnowszymi samochodami, wracają do pięknego luksusowego domu. Ale takie dzieci są zdemoralizowane i takie osoby nie mogą dobrze sprawować władzy, bo wychowywani w bogactwie nie widzą i nie wiedzą jak ogromna jest bieda.

C18. Rozszyfruj hasło „edukacja wsparta o dom”.

Edukacja wsparta o dom:

-docenia rolę rodziców

-zachęca do tworzenia alternatywnych sytuacji edukacyjnych

-na rodzicach spoczywa głownie odpowiedzialność za edukację swoich dzieci

-podstawowe prawo dziecka do uwzględnienia jego życzeń i odczuć dotyczących własnej edukacji

D1. Ile warte są dla opisu sytuacji szkolnej oceny uczniów?

Oceniamy problemy i postępy uczniów i oceny w tym zakresie mają nauczycielom pomagać.

Ocenianie ma spełniać funkcję pewnego rodzaju klasyfikowaniu uczniów i ci najlepsi będą mieli szanse na zapewnienie sobie lepszej przyszłości. Uczniowie uczą się tylko po to aby uzyskać jak najlepsze stopnie. Dzięki ocenom, które zapisane są na świadectwach, dyplomach będą mieli możliwość dostać się do dobrej szkoły, znaleźć dobrą pracę.

D2. „Dlaczego dzieli lubią swoje szkoły odstawowe, a młodzież nie lubi szkół średnich?”

Dzieci ze szkół podstawowych patrzą na swoich nauczycieli z obsesyjnym zainteresowaniem. Nauczyciele pozwalają dzieciom ze sobą rozmawiać, wyjaśniają zagadnienia w sposób prosty i zrozumiały, zachęcają dzieci i wykazują duże zainteresowanie. Dla dzieci nie jest ważne to, czego się uczą, lecz, w jaki sposób się tego uczą. Nauczyciele, którzy są w jakiejś dziedzinie nauki dobrzy, są doceniani przez uczniów. Setkom nauczycieli udaje się uczynić szkołę tak interesującą, że dzieci nie mają czasu ani powodu, aby unikać lekcji.
Uczniowie szkół średnich negatywnie oceniają swoje szkoły i nauczycieli. Uczniowie ci są zdania, że ich nauczyciele nie zachęcają ich, nie słuchają tego, co uczniowie mają do powiedzenia, nie chwalą uczniów za osiągnięcia, nie zawsze są mili czy uprzejmi wobec młodzieży oraz że nauczyciele są zamknięci i nie dotrzymują obietnic. Uczniowie ci mają wrażenie, że nauczyciele nie traktują ich jak ludzi. Uczniowie chcieliby, aby ich nauczyciele uczyli metodami bardziej aktywnymi i nowocześniejszymi, gdyż jak oni uważają, nauczanie z książek jest przestarzałe, a wiadomości przekazywane przez nauczyciela jakby z drugiej ręki.

D3. Kim jest „dobry uczeń”

Dobry uczeń:

-jest zainteresowany lekcjami

-jest solidny w pracy w szkole

-przygotowuje się do lekcji w szkole

-uczeń bystry

-sfera obyczajowa dobrego ucznia: czystość, zdrowie, porządne ubranie, uprzejmy, szlachetny

D4. W czym kryje się niejasność pojęcia „ukryty program”?

Niejasność kryje się w samych słowach „ukryty” i „program”. Każda próba zdefiniowania pojęcia „program” kładzie nacisk na różne cechy - oficjalny program zajęć, intencję czy wszystko to, co jest związane ze szkołą i czego efektem jest uczenie. W stosunku do pojęcia „ukryty” problem niejasności stwarza przyczyna, dla której uczenie się jest ukryte - czy fakt uczenia się jest ukrywany celowo, aby manipulować nim i skuteczniej przekonywać? czy jest ono ukryte dlatego, że nikt go nie zauważa lub nie rozpoznaje? czy może dlatego, że zostało zapomniane lub lekceważone? czy może w końcu dlatego, że nie ma już jego sprawcy?. Jeszcze bardziej znaczące mogą okazać się rezultaty „ukrytości”, stąd też analiza, która położy nacisk właśnie na konsekwencje. Trudno jest jednoznacznie określić pojęcie „ukrytego programu”.

D6. Jakie reakcje może wywołać istnienie ukrytego programu?

- pomijanie tego pojęcia przez teoretyków lub nie uznawanie go;

- odrzucenie oświaty szkolnej i wysunięcie argumentów na rzecz ,,społeczeństwa odszkolonego” ( deschooled society);

- pesymizm i fatalizm ;

- zwrot ku kierowaniu z zarządzaniu ( przekonanie, że za pomocą ostrożnej administracji można zaradzić niektórym najbardziej negatywnym aspektom ukrytego programu);

- odnowę kształcenia (reschooling).

D8 .Przedmioty szkolne, jako systemy społeczne:

zasadna jest analogia przedmiotów szkolnych i systemów społecznych, ponieważ przedmioty szkolne najczęściej posiadają:

1. procedury inicjacji, (np. egzaminy wstępne)

2. specjalistyczny język

3. procedury „utrzymywania granic” (staranie o rozdział specjalistów od laików; niechęć dla popularyzatorów nauki)

4. konwencje badawcze (rzadko badania interdyscyplinarne)

co upodabnia je (przedmioty) to systemów społecznych. Przedmioty traktowane, jako systemy społeczne dzielą uczniów, nauczycieli oraz szkoły na warstwy a także ograniczają dostrzeganie alternatywnych sposobów prezentacji wiedzy. Konsekwencje funkcjonowania przedmiotów szkolnych, jako systemów społecznych:

1. działania nauczycieli są ograniczone, ale też ograniczony jest też sposób postrzegania zajęć szkolnych i możliwości oferowanych przez szkołę (nauczyciel z góry wie, czego i jak ma uczyć, - bo przedmioty dzięki cechom systemów społecznych są w stanie utrwalać same siebie nawet poza czas swojej przydatności

2. racjonalna debata zmian jest mało prawdopodobna a przedmioty są zorientowane na przeszłość

3. zasób wiedzy wnoszony do szkoły przez uczniów ulega odrzuceniu. Wiedza „szkolna” i „prywatna” tj. uczniowska są różne.

D10. Czy dbałość o poprawność językową może być traktowana jako forma przemocy kulturowej dokonującej się w szkole?

Dbałość o poprawność językową może być traktowana, jako forma przemocy kulturowej. Akceptacja jednego, konkretnego sposobu mówienia powoduje, że dzieci mówiące dialektem wyróżniają się. Stają się podatne na urazy spowodowane postawami społecznymi wobec innych odmian języka. Gdy dziecko przyswaja sobie zasady poprawnego języka, samo zaczyna uznawać fakt, iż mówi niepoprawnie i zaczyna rozumieć to, że osądy innych osób powstają zgodnie z przekonaniami na temat poprawności.

Często osoba posługująca się dialektem uważana jest za brzydką i niechlujną, a osoba, która poprawnie używa język postrzegana jest jako ambitna, inteligentna, pewna siebie i godna zaufania. Poprawność językowa stanowi podstawę oceny inteligencji i walorów osobistych jednostki przez społeczeństwo.

D11. Jakie różne znaczenia można wiązać z pojęciem ideologii?

Według Napoleona Bonaparte ideologia to zbiór idei uważanych za rewolucyjne i nieporządne.

Według marksistów ideologia to tak zwana fałszywa świadomość ukształtowana w określonych warunkach społeczno-ekonomicznych i racjonalizująca je, a przyjmowana, jako słuszna i niezmienna np. przekonanie o prawomocności władz, istniejącej stratyfikacji społecznej.

Socjologiczne pojęcie ideologii - Zbiór powiązanych ze sobą grup postaw wyrażających interesy jakiejś klasy, sprzyjających jej integracji, mobilizujących ją do walki o władzę i jej utrzymanie oraz narzucenie innym ludziom swego sposobu widzenia i interpretacji świata (zał. Ideologie są tworzone przez opinie jednostek) Znaczenia mogą być różne: polityczne, religijne, narodowościowe, indywidualne, przywódcze.

D12. Wymień i zdefiniuj rożne perspektywy socjologii edukacyjnej.

Meighan omawia trzy szerokie grupy perspektyw socjologicznych: makro i mikro i interakcjonistyczne.

Do makro perspektyw należy: strukturalny - funkcjonalizm oraz podejście konfliktowo - strukturalistyczne.

Strukturalny funkcjonalizm - podejście to opiera się na założeniu, że społeczeństwo jest pewną strukturą części, które są ściśle ze sobą powiązane. Każda z tych części - np. ekonomia, rodzina edukacja - spełniają jakąś funkcję w życiu społeczeństwa. W znacznej mierze struktura ta jest widziana, jako względnie harmonijna, ponieważ istnieje ogólny konsens, co do użyteczności całego schematu.

Podejście konfliktowo - strukturalistyczne

Podejście to kwestionuje założenie, ze potrzeby wszystkich grup są względnie dobrze zaspokajane przez funkcjonowanie struktury społecznej i podkreślają idee konfliktu interesu. Niektóre grupy są postrzegane jako mające przewagę nad innymi i te będą walczyć, aby utrzymać dana strukturę bez zmian, podczas gdy podejście inne grupy dążą do alternatywnej struktury i redystrybucji wszelkich korzyści. Do tego rodzaju perspektyw opartych na konflikcie należy podejście marksistowskie wywodzące się od idei Karola Marksa.

Mikroperspektywy - W ujęciu tej perspektywy jednostki nie są zniewalane przez układy społeczne ani pociągane za sznurki, jako marionetki, ale każdego dnia tworzą społeczeństwo przez swoje działania społeczne. Zmiana pojawia się, kiedy jednostki kończą jeden zbiór działań społecznych i zaczynają drugi. Porządek społeczny jest postrzegany, jako aktywny produkt członków społeczeństwa, zaś znaczenie wartości jest negocjowane przez aktorów społecznych a nienarzucane im.

Perspektywy interakcjonistyczne- Podzielają pogląd, że społeczeństwo to luźny układ powiązanych części w stanie ciągłych zmian. Ten układ może być czasami harmonijny, czasami obniżony konfliktami, sztywno skonstruowany lub bardziej otwarty i elastyczny, a czasami może zawierać niektóre lub wszystkie te cechy w stanie sprzeczności.

D13. Opisz główne założenia socjologii konfliktu.

Karol Marks, podkreślał konflikt, jako istotną cechę społeczeństwa i stworzył podejście zwane teorią konfliktu bądź socjologią konfliktu. Uważał, że Konflikt interesów między zbiorowościami jest silniejszy wówczas, gdy zwiększają się nierówności w dostępie do dóbr.

Wraz ze wzrostem świadomości nierównego rozdziału dóbr zbiorowości podporządkowane będą wyraźniej kwestionowały taki porządek społeczny.

Wraz ze wzrostem polaryzacji społecznej zwiększa się siła konfliktu, który wybucha w wyniku istnienia nierówności.

Wraz ze wzrostem siły konfliktu następuje większa zmiana struktury społecznej w efekcie, czego rzadkie dobra stają się dostępniejsze dla ogółu.

D14. Czyje koncepcje etykietowania omawia podręcznik?

Etykietowanie to inaczej- naznaczanie. Podręcznik omawia koncepcje etykietowania: Lemerta, Beckera i Matzy.

Lemert doszedł do przekonania, że kontrola społeczna prowadzi do dewiacji, a nie odwrotnie.
Becker uważa że osoba, która dokonuje się dewiacji, jest spowodowane przez zastosowanie innych regół i sankcji wobec „przestępcy”. A dewiantem jest ten, kogo udało się tak określić, zachowaniem dewiacyjnym takie zachowanie, które ludzie tak określają.
Lemert dla niego kluczową kwestią jest to czy dewiacja pierwotna staje się dewiacją wtórną. (osoba z dewiacją pierwotną czyli osoba  uważająca się za nie-dewianta, pomimo  tego że dokonał pogwałcenia jakiś reguł, natomiast dewiant wtórny, jest to osoba która zaakceptowała określenie dewianta).  I on opisał przejście od dewiacji pierwotnej do wtórnej jako sekwencję interakcji (czyli dopóki osoba dokonująca się pogwałcania praw nie uzna się za dewianta, będzie miała narzucane jakieś kary i z każdym wykroczeniem kara będzie surowsza i to spowoduje, że z upływem czasu, osoba przejdzie reinterpretację obrazu samego siebie i zaakceptuje określenie dewianta ).

Scott i Lyman którzy twierdzą że naznaczanie może mieć negatywny wpływ na tożsamość osoby napiętnowanej i że to może spowodować że taka osoba będzie dokonywała różnych form wymówek, próby zmniejszania efektów napiętnowania, mogą przyjąć formę unikania sytuacji w których następuje stygmatyzacja, lub taktyk zasłaniających.
Inni autorzy którzy rozwijają teorię naznaczania nie twierdzą, że nadawanie etykiet jest zawsze udane, nie uważają oni, że ktoś określony jako głupi, musi stać się upośledzony. Zwracają uwagę na to dlaczego ludzie są określani jako dewianci i kto ich tak określa na podstawie tego, co zostało zdefiniowane jako dewiacja w określonym społeczeństwie  i w określonym czasie.
Sheff stwierdził, że sedno nadawania etykiet leży nie w tym, czy czyjeś zachowanie gwałcące normy jest znane, ale czy inni zdecydowali się coś z tym zrobić.

D15. Kim jest wtórny dewiant w odniesieniu do edukacji?

 Wtórny dewiant  (wcześniej określany był mianem dewianta pierwotnego, czyli osoby nie postrzegającej się jako dewiant) oznacza osobę która pod wpływem pewnych działań zrozumiała swoje złe postępowanie i jest w stanie pogodzić się z mianem dewianta. Jeśli odniesiemy się do edukacji to za przykład może nam posłużyć np. uczniowie którzy zostali przyłapani na paleniu papierosów, są źle odbierani przez nauczycieli, nauczyciele za karę ograniczają wolność takich palaczy, kontrolując różne zakamarki szkoły. Innym przykładem mogą być uczniowie, którzy ściągają na sprawdzianie i zostali przyłapani przez nauczyciela, na następnym sprawdzianie osoba przyłapana będzie lepiej pilnowana.
Praca  Reynolda  i Sullivana ilustruje że szkoły wyprodukowały najwięcej dewiantów, ponieważ szkoły wprowadziły politykę gorliwej kontroli społecznej.

D16. Jakim „kapitałem kulturowym” dysponują dzieci robotników?

,, Kapitał kulturowy" to nie tylko kino, teatr, opera itp. które w bardzo dużym stopniu wzbogacają rozwój intelektualny człowieka, kulturę jego zachowania. Ale jest on także powiązany z codziennym zachowaniem, objawiającym się m.in. językiem jakim operujemy, jego bogactwem w zasobie słów, zachowaniem na codziennie. Dzieci robotników nie tylko ze względu na fakt iż nie mają możliwości z powodów finansowych uczestniczyć w przedstawieniach teatralnych, chodzić na wystawy, do muzeum ich kapitał kulturowy jest na dużo niższym poziomie aniżeli u pozostałych dzieci. Kulturę w dużej mierze a nawet można rzec, iż przede wszystkim wynosi się z domu, gdzie wpajane są pewne zachowania, to tam się uczymy języka, to z stamtąd wynosimy kulturę, bez nich, samo chodzenie np. do teatru nie przyniosłoby nam żadnych korzyści, gdyż nie potrafilibyśmy ich wykorzystać, nie wiedzielibyśmy, po co tak naprawdę tam jesteśmy, a to, co tam usłyszeliśmy nie byłoby w pełni dla nas zrozumiałe. Nie można zakładać, że dzieci te mają gorszy start w życiu, bo ich rodziców nie stać na posyłanie ich na przedstawienia itp. kultury możemy nauczyć się w domu, ale kiedy rodzice sami sobą swoim zachowaniem, słownictwem, jakim operują w stosunku do dzieci wskazują na to, iż kultura jest im obca, ich dzieci to powielają odnośnie samych siebie i dalej przekazują swojej rodzinie. Samo czytanie dziecku książek, zachęcaniu go by sam je też czytał, uczestniczenie z nim w pewnych domowych zajęciach, ukazywanie mu tego, co dobre, właściwe, powoduje, że dziecko to nabiera odpowiednich dobrych zachowań. , Kapitał kulturowy" dzieci robotników jest uzależniony od życia, jakie toczy się w ich domu, niestety dość często nieodpowiednie zachowania w takich rodzinach są powielane z pokolenia na pokolenie, czego finałem jest to, iż dzieci z takich rodzin mają problemy m.in. w szkole,, odstają" od pozostałych uczniów, zniechęcają się do wielu rzeczy, bo w domu nikt ich nie uczy, aby poszerzały swoje horyzonty a wręcz przeciwnie sami rodzice, przylepiają" im etykietkę kogoś gorszego, kto nie ma, co się starać, bo i tak niczego w swoim życiu nie osiągnie.

D17. Za i przeciw szkołom prywatnym.

Szkoły prywatne są miejscem skąd dziecko z pewnością wyniesie

lepsze wykształcenie oraz wiele przydatnych znajomości, lecz dziecko w

szkole prywatnej zamknięte jest niejako w "getcie", zostaje

odizolowane od reszty społ. co powadzi do ubożenia jego systemu

wartości oraz wiedzy o najbliższym otaczającym go społeczeństwie.

D18. Wymień znanych Ci deschoolersów i scharakteryzuj opcje.

Pomysł do odrzucenia szkoły jako jedynej  i podstawowej  jednostki edukacyjnej wprowadził pojęcia edukacji elastycznej, domowej edukacji, do dzisiaj budzi duże zastrzeżenia wśród rzeszy pedagogów. M. in. przedstawicielami  opowiadającymi sie za tego typu rozwiązaniami nazywani potocznie deschoolers-byli:

 I. Ivan Illich- stworzył projekt ,, odszkolenia społeczeństwa".

szkolnictwo obciąża środki budżetu państwowego, iż młodzież jest  w stanie uczyć sie np. ze środków masowego przekazu, korzystać z kursów wieczorowych, na których w ciągu 6 tygodni jest w stanie opanować sztukę pisania i czytania. Iż dobrym miejscem do nauki jest niemal każde miejsce np wg Niego także miał to być oddział partyzancki czy partia maoistowska.

 III. John Holt- Na początku Holt nie przyjmował całkowitego zrezygnowania ze szkoły jako placówki, jednakże tylko do zreformowania edukacji. Wraz z upływem czasu doszedł jednak do wniosku iż w obecnym społeczeństwie nie da sie tego zreformować, także wezwał do nieprzymusowego szkolnictwa, pozwalającego rodzicom nauczać swoje dzieci, poza oficjalnym systemem edukacji. Holt wierzył że dzieci nie muszą być zmuszane do nauki, a kiedy stworzy im się do tego odpowiednie warunki, pozwoli na dobór przedmiotu działania będą mogły uczyć sie naturalnie w domu.  „Uczenie się nie jest efektem nauczania. Uczenie się jest efektem działania podejmowanego przez tego, który się uczy” - to chyba jedne z najbardziej znanych słów Holta.

D20. Czym różni się duszpasterstwo od katechizacji szkolnej?

Duszpasterstwo- dotyczy sfery serca i nie koniecznie musi odbywać się w szkole dlatego spełnia funkcję nieformalną, jest indywidualne.

Katechizacja- dotyczy głowy, odbywa się w szkole i spełnia funkcję formalną, jest zbiorowa.

---