„Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej” Bogdan Jałowiecki, Marek Szczepański

WIEŚ (naturalna geneza)	MIASTO (konwencjonalna natura - ktoś je powołał)
1. Mała liczba ludności i mała gęstość zaludnienia	1. Duża liczba ludności i duża gęstość zaludnienia.
2. Zabudowa rozszerzona, domy jednokondygnacyjne, tworzące całość z budynkami gospodarczymi, prymitywne urządzenia komunalne albo ich brak, mała liczba budynków, instytucji, prymitywny typ nawierzchni dróg.	2. Gęsta zabudowa, budynki wielokondygnacyjne, nawierzchnia dróg twarda, dużą liczba urządzeń komunalnych i instytucji.
3. Przewaga zawodów rolniczych, małe zróżnicowanie zawodowe	3. Przewaga zawodów nierolniczych. Zróżnicowanie zawodowe.
4. Bliskość przestrzenna powoduje bliskość psychiczną i społeczną np. silne więzi sąsiedzkie.	4. Bliskość przestrzenna nie powoduje bliskości psychicznej i społecznej wspólnoty sąsiedzkiej, częsty dobór osób z którymi utrzymuje się bliskie stosunki społeczne spośród mieszkających w bezpośredniej bliskości
5. Styczności społeczne mają charakter styczności osobistych, co sprzyja silnej kontroli społecznej.	5. Styczności społeczne mają charakter styczności rzeczowych, są przelotne powierzchowne, stąd mała kontrola społeczna.
6. Jednolitość wzorów kulturowych dla całej zbiorowości.	6. Duże zróżnicowanie wzorów kulturowych i swoboda ich wyboru.
7. Silna organizacja społeczna oparta na tradycyjnych normach	7. Słaba organizacja społeczna oparta na przesłankach racjonalnych. Częste przypadki dezorganizacji społecznej.
8. Mała ruchliwość społeczna tak pionowa jak i pozioma.	8. Duża ruchliwość społeczna wszystkich typów.
9. Mały dostęp do środków przekazu, wiedzy i kultury, zawężenie zainteresowań.	9. Szeroki dostęp do środków przekazu i kultury. Wielostronność zainteresowań.
10. Duży wpływ elementów irracjonalnych na życie społeczne.	10. Życie społeczne pod stałym wpływem czynników racjonalnych.
11. Ciężkie warunki życia powodują, że mieszkaniec wsi jest wytrwały i pracowity.	11. Mieszkaniec miasta przyzwyczaja się do życia ułatwionego, często do łatwego zarobku.
12. Tryb życia spokojny, brak pośpiechu, nerwowości, liczenia się z czasem.	12. Duża nerwowość życia, uzależnienie ludzi od czynnika czasu.
13. Rodzina wiejska jest rodziną dużą, wielopokoleniową, podporządkowaną głowie rodziny - patriarchat.	13. Rodzina mała, zwykle dwupokoleniowa, równouprawnienie ich członków.
14. W kształtowaniu wzorów kulturowych podstawowe znaczenie pełni tradycja, co powoduje małą zmienność obyczajów, zwyczajów (w tym np. mody).	14. Mały wpływ tradycji, mieszkańcy miast stale przystosowują się do zmieniających się warunków, przyjmują nowe wzory (częsta tendencja do naśladownictwa innych np. moda).

geserschaft - zrzeszenie (miasto)

gemainschaft - wspólnota(wieś)

• wyeksponowanie to rodzaj więzi, jest podstawą pojawienia się zrzeszenia lub wspólnoty.

WSPÓLNOTA - więź organiczna, naturalny łącznik - emocje

ZRZESZENIOWA - więź racjonalna (interes)

Miasto - 3 parametry (Louis Wirth 1938 r. - amerykański socjolog miasta: „Miejskość jako styl życia” artykuł)

PARAMETRY:

1. GĘSTOŚĆ

1 km2 123osoby, w miastach od 2 - 5 tysięcy

Świętochłowice pow. 4 tys. na 1 km2

• uwiąd więzi społecznych

• bliskość fizyczna - odległość socjologiczna „samotność w tłumie”

David Riesman „lonely crowd”

Konrad Lorentz -etolog (o zachowaniach zwierząt)

2. LICZBA

Dzielimy na miasta:

- Małe do 50 tysięcy mieszkańców

- Średnie od 51 do 150 tys. mieszkańców

- Duże 151 do 1.000.000 mieszkańców

Metropolie - do 2 mln mieszkańców

Megalopolis - największe miasta świata powyżej 5 milionów (Tokio, Mexico City)

Mega - duże, wielkie, polis - greckie miasto, państwo

Optymalna liczba dzielnicy w mieście jest 5 tys. mieszkańców

Platon = 7! Miasto idealne (5040 osób)

Powyżej 5 tys. ludzi proces głębokiej anonimowości, jeśli ludzie się znają - wyższa kontrola, im wyższa kontrola społeczna tym mniej patologii i dewiacji

Patologia (patologia miejska) podobnie jak pojęcie dewiacja odnosi się do odstępstw od przyjętej ogólnie normy, do grup społecznych patologia społeczna (socius - społeczne, zbiorowe) odnosi się do dużych grup, zła społecznie.

Dewiacja - do jednostek, nie zawsze jest złem

Dewiacja nadnormalna - odnosi się do dewiacji które w dalszym planie jest korzystna (Kopernik - kaznodzieja, który miał odwagę wystąpić z czymś nowym)

Dewiacja podnormalna - np. utalentowany złodziej

Najbardziej miejska patologia to narkomania i przestępczość zorganizowana, były kiedyś samobójstwa (suicydologia, suicydus - samobójstwo Emil Durkheim 1897 r. „Samobójstwo”) w dużych ilościach w miastach, od paru lat wyrównanie aktów samobójstw w miastach i na wsiach.

Cztery typy samobójstw:

1. Anomijne

Anomia (Platon) - stan rozchwiania norm, zasad społecznych

a_nomos - coś nienormalnego_prawo reguła

Występuje wtedy gdy upadł jeden system, a nowy się jeszcze nie narodził, np. 1989 r. upadek realnego socjalizmu.

2. Egoistyczne

Egoistyczne pojawia się gdy rozluźni się związek z rodziną, poczucie samotności. Zostanie sam przekonany, że nikt go już nie chce (towarzyszy stan depresji), np. rodzina mnie nie kocha, jestem sam. Nie brali pod uwagę co będą czuli ich najbliżsi.

3. Altruistyczne

Czuje się z grupą głęboko związany, chce służyć grupie i poświęcić jej wszystko - również życie, np. kamikadze, terminalnie chorzy nie chcą być ciężarem

4. Fatalistyczne

Fatum - los, przeznaczenie. Popełni bo jest przekonany, że taki los jest mu pisany

Mężczyźni - samobójstwa inwazyjne, kobiety - nie (chcą być uratowane)

3. ZRÓŻNICOWANIE

Heterogeniczność (z wewnętrzną strukturą) - homogeniczność (bez struktury wewnętrznej)

Zróżnicowania: stroju, wyglądu, zachowań, religii, instytucji itp.

GŁÓWNE SZKOŁY ORIENTACJE W SOCJOLOGII MIASTA

1. SZKOŁA EKOLOGICZNA (XX wiek)

Zamienne nazwy: ekologia klasyczna

Ekologia ludzka

Ekologia chicagowska

1. Szkoła ekologiczna

Oikos (po grecku) - przestrzeń lub miejsce, w którym człowiek żyje i pracuje

Yi Fu-Tuan - po raz pierwszy oddzielił przestrzeń i miejsce „Place and space”

Miejsce należy do kogoś, przestrzeń - publiczna - otwarta. Dostępna wszystkim lub prawie wszystkim (jeśli coś należy do wszystkich to tego się nie szanuje)

Np. Klatka schodowa - przestrzeń, mieszkanie - miejsce.

2. Ekologia klasyczna

Klasyczna znaczy pierwsza

3. Ekologia ludzka

Trzy piętra ekologii i przynajmniej 3 różne przedmioty badań ekologii:

1. FITOEKOLOGIA

• jeśli przedmiotem badań są rośliny, zachowanie przestrzenne roślin

1. ZOOEKOLOGIA

• badanie nad zachowaniami przestrzennymi zwierząt (najczęściej badane małpy, goryle, termity, pszczoły)

1. badanie nad zachowaniami społecznymi ludzi

4. Szkoła chicagowska

1. Twórca - Robert Ezra Park, dziennikarz i socjolog, współtwórcy: Wiliam Ernest Burgess, Roderick D. McKenzie

2. Początek 1915 R.E. Park opublikował artykuł „The City” - miasto. Sformułował w nim pytania o strukturę organizacyjną miasta, porządek moralny, system przemysłowy, kontrolę społeczną i przestrzeń miejską.

3. 1939 r. (koniec) - zamyka II wojna światowa

4. szkoła chicagowska powstała na Uniwersytecie w Chicago - laboratorium badawcze - Chicago

HOLIZM - oznacza zawsze badanie całościowe zjawiska, całościowość - całość społeczna

HOLIZM

ONTOLOGIA	EPISTEMOLOGIA
Teoria bytu istnienia czegoś w odniesieniu do socjologii - jak istnieje społeczeństwo Ontolog odpowiada Istnieje poprzez: Całości: grupy struktury społeczne Mikro: 25 - 30 osób Makro: pow. 5 tysięcy Mezo: - do 5 tysięcy (osiedle)	(holizm poznawczy) Teoria poznania pyta jak społeczeństwo badać - jak poznać społeczeństwo Epistemolog odpowiada Poznać (zbadać) społeczeństwo to poznać (zbadać) całości

INDYWIDUALIZM - chce ogarnąć pojedynczego człowieka - indywiduum

INDYWIDUALIZM

ONTOLOGICZNY

EPISTEMOLOGICZNY

Zwolennik tego spojrzenia powie, że społeczeństwo istnieje dzięki swoim jednostkom. Zbadać miasto to zbadać pojedynczych ludzi. Założenia szkoły: Miasto jako całość i należy badać całość Najcenniejsze dobro w mieście - dobra przestrzeń miejska. Dobrej przestrzeni miejskiej jest mało, a chętnych dużo, następuje gra o przestrzeń i ma charakter gry o sumie zerowej Dwa rodzaje gier między ludźmi: gra o sumie zerowej (zero - sunn - game) - zysk i wygrana jednego to porażka i strata drugiego (socjologia darwinistyczna) gra o sumie niezerowej (non - zero - sunn - game) może być grą o sumie dodatniej lub ujemnej. DODATNIA - gra socjologiczna społeczna, zyskują wszyscy, partnerzy (np. wejście Polski do Unii Europejskiej); UJEMNA - gra socjologiczna społeczna, tracą wszyscy partnerzy (np. wojska w Iraku).

W przestrzeni miasta dokonuje się 5 podstawowych procesów:

1. INWAZJA - SUKCESJA

Inwazja - wtargnięcie do przestrzeni (intruzja)

Sukcesja - przejęcie zawłaszczenie przestrzeni

2. KONCENTRACJA - CENTRALIZACJA - SEGREGACJA

Przyciąganie się podobieństw. Podobieństwa społeczne w mieście na ogół się przyciągają w pewnych przestrzeniach gromadzą się podobni ludzie.

W wyniku KONCENTRACJI podobieństw pojawia się SEGREGACJA (bogaty do bogatego, czarny do czarnego). Znak, że jest segregacja tworzy się getto - zamknięta przestrzeń ludzi o podobnych charakterystykach (getto: biedy, bogactwa, chińskie).

E.W. Burgess - miasto to układ stref koncentrycznych (5 stref koncentrycznych):

I STREFA - centralna

Centrum miasta jest podwójnie cenne:

• ekonomicznie (najdroższa strefa)

• prestiżowo, symbolicznie (banki, instytucje)

II STREFA - strefa przejściowa

W rezultacie przestrzennej ekspansji dzielnicy centralnej następuje wypieranie dotychczasowych jej użytkowników zwłaszcza ludności robotniczej. Udaje się on do strefy III.

III STREFA - zabudowy mikrorodzinnej

„stworzona” po to by ludzie wyparci ze strefy II mogli zachować mniejszy dystans przestrzenny między mieszkaniem, a miejscem pracy.

IV STREFA - zabudowy jednorodzinnej i rezydencjalnej.

Suburbanizacja - ucieczka ze strefy I i II do IV - przemieszczanie się z centrum

V STREFA - dalekich dojazdów do pracy

W tej strefie osiedlają się migranci świeżej daty i ludzie nie w pełni jeszcze włączeni w obieg miejski

1

---