I Normy i przepisy prawne
1. Pojęcie normy postępowania
a)Wypowiedź normatywna- wypowiedź, która formułuje żądanie albo upoważnienie do określonego Zachowana
b)Norma postępowania- taka sama wypowiedź, której towarzyszy przekonanie o możliwości narzucenia adresatowi przez autora wzoru zachowania wyrażonego w wypowiedzi (nakaz, zakaz lub dozwolenie)
c) Norma społeczna-wsparcie dla wzoru zachowania zapewniane jest przez zbiorowość lub grupę społeczną (uznawane przez społeczeństwo za obowiązujące)
d) budowa normy:
-określenie adresata normy
-określenie wzoru postępowania
-określenie okoliczności warunkujących zachowanie się zgodne z normą
2.Generalność i abstrakcyjność norm
a) norma prawna- najmniejszy, stanowiący sensowną całość element prawa
b) generalność norm- odnosi się do adresata i okoliczności, w jakich odpowiednie zachowanie się adresata powinno mieć miejsce. Adresat (np. żołnierz, kto, ktokolwiek, prezes Rady Ministrów..) przeciwieństwo indywidualna
c)abstrakcyjność norm- wskazanie rodzajowych, a nie konkretnych cech tego zachowania; przeciwieństwo konkretna
przykłady:
1)Generalna co do adresata i okoliczności i abstrakcyjna:
„Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia”
2)Norma indywidualna i konkretna
„ Nakazuje się firmie „..” wypłatę Panu…. Sumy…tytułem odszkodowania.”
3.Budowa normy prawnej
a)Koncepcja norm sprzężonych
-norma sankcjonowana (hipoteza, dyspozycja)
-norma sankcjonująca (sankcja) używana tylko w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej
b)trójelementowa koncepcja normy prawnej
-hipoteza
-dyspozycja
-sankcja
4.Hipoteza normy prawnej
-wskazuje adresata normy oraz okoliczności, w jakich adresatowi coś jest nakazane, zakazane lub dozwolone
- elementy podmiotowe- hipoteza wskazuje adresata oraz jego cechy, cel i sposób jego działania
-elementy przedmiotowe-stany, zjawiska, wydarzenia zewnętrzne w stosunku do adresata
5. Dyspozycja normy prawnej
a) czyny i czynności konwencjonalne
-czyny- faktyczne zachowania psychofizyczne, których przebieg albo następstwo jest regulowane przez prawo
-czynności konwencjonalne- takie zachowania, którym istniejące normy nadają konwencjonalne, specyficzne znaczenie
-reguły sensu- reguły regulujące sposób dokonania czynności konwencjonalnej
-czynności prawne- zachowania osób prawnych i fizycznych, mające charakter czynności prawnie istotnych
-na istotę czynności prawnych składają się: oświadczenie woli i określone skutki prawne
Czynności konwencjonalne: 1) Prawnie istotne: akty tworzenia prawa , czynności prawne, akty stosowania prawa: 2) prawnie nieistotne: obyczajowe, religijne, organizacyjne, inne.
b)sytuacje wyznaczane przez normy prawne
-obowiązek- dany adresat, w danych okolicznościach ma nakaz lub zakaz określonego postępowania (zobowiązanie przemienne -obligatio alternativa- wykonanie obowiązku może zostać dokonane w jeden albo drugi sposób; upoważnienie przemienne- facultas alternativa)
-dozwolenie- dozwolone jest wszystko, co nie jest zakazane lub nakazane- zachowanie „prawnie indyferentne”; dozwolenie słabe- działanie lub zaniechania podjęte w przypadku braku zakazów lub nakazów, odnoszących się pewnej dziedziny, nie powodujące skutków prawnych; dozwolenie mocne-uregulowane przez prawo i rodzące skutki prawne, pomimo że nie są one ani nakazane ani zakazane - adresat może, ale nie musi z nich korzystać
-uprawnienie-przyznanie przez normę prawną danej osobie wyboru określonego zachowania się bez nakładania na nią obowiązku ( wolności prawnie chronione, prawa upoważnienia)
-immunitet i przywilej
-kompetencja- upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej, przy czym skorzystanie z takiego upoważnienia przez podmiot uprawniony powoduje powstanie po stronie innego podmiotu obowiązku określonego zachowania się (upoważnienie fakultatywne i obligatoryjne); może być kompetencja rzeczowa(wyznacza zakres zagadnień należących do kompetencji danego organu); kompetencja miejscowa (realizowana na konkretnym obszarze); kompetencja hierarchiczna (zakres spraw, co do których można podejmować decyzje władcze ze względu na swoje usytuowanie w hierarchii organów danego rodzaju)
7. Sankcja
a)dolegliwość, którą upoważnione organy wymierzają naruszycielom norm prawnych
b)sankcja karna (represyjna, penalna)- sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych, polegających na działaniu; kary (pozbawienie i ograniczenie wolności, grzywna) i środki karne (pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska czy prowadzenia samochodu) funkcje kary: odpłata, resocjalizacja przestępcy, prewencja szczególna i indywidualna, izolacja przestępcy, eliminacja przestępcy ze społeczeństwa na zawsze
c) sankcja egzekucyjna- przymuszenie do dokonanie tego, co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata bądź na przymusowym unicestwieniu tego, co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi
d) sankcja nieważności(bezskuteczności)
-nieważność bezwzględna- czynność nieważna od samego początku
-nieważność względna (wzruszalność)- dopiero na wniosek uprawnionej osoby, do chwili wydania orzeczenia czynność ważna
-bezskuteczność zawieszona- do czasu udzielenia zgody czynność ważna, ale uważana za kulejącą „negotium claudicans”
-bezskuteczność względna- może być stwierdzona przez sąd na wniosek
8. Norma a przepis prawny
a)przepis prawny- wypowiedź stanowiąca całość gramatyczną, zawarta w tekście aktu normatywnego i wyodrębniona jako artykuł, paragraf, punkt
b) między normą a przepisem istnieje taka relacja jak między treścią (znaczeniem) a formą (tekstem). Norma zazwyczaj składa się z wielu przepisów
9. Rodzaje norm i przepisów
a) normy-reguły - nie można jej naruszyć tylko częściowo; wszystko albo nic; w przypadku kolizji reguł jedną z nich należy odrzucić
b) normy-zasady - wiążące prawnie normy, które często w systemie prawa zajmują wobec innych norm pozycję nadrzędną i pełnią w nim szczególną rolę; więcej lub mniej, zasady można ważyć w przypadku kolizji
c)normy bezwzględnie wiążące (ius cogens); norma imperatywna- norma ustanawiająca drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i niedopuszczającą zachowania odmiennego ( naruszenie pociąga za sobą sankcję)
przykład:119 KC „Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.”
d)normy względnie obowiązujące (ius dispositivum)- ustanawia pewien wzorzec zachowania, ale dopuszcza zachowanie odmienne w tych samych okolicznościach; „jeśli umowa nie stanowi inaczej…”
przykład: Art. 438 § 3. „KC Kto nabywa przedsiębiorstwo, może je nadal prowadzić pod dotychczasową nazwą. Powinien jednak umieścić dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba że strony postanowiły inaczej.”
e)normy semiimperatywne (jednostronnie bezwzględnie obowiązujące)- gwarantują pewne minimum uprawnień, ale nie ograniczają zakresu tych uprawnień
przykład: Art. 77 4§ 4. , KP Postanowienia układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę nie mogą ustalać diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokości niższej niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika, o którym mowa w § 2.
f)przepisy ogólne(lex generalis)- regulują szeroki zakres spraw, katalog adresatów i ustanawiają ogólne reguły zachowania
przykład: Art. 120. § 1. KC Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
g)przepisy szczególne (lex specialis)- ustanawiają wyjątki, uregulowania odrębne w stosunku do leges generala
przykład: Art. 442 § 2. KC Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
h)przepisy odsyłające wewnątrzsystemowo- odsyłają do innych aktów prawnych
przykład: art. 78 §2 stosuje się, jeżeli chociażby jedno z przestępstw popełniono w warunkach określonych w art. 64.
i)przepisy odsyłające pozasystemowo- odsyłają do systemów reguł moralnych, oceny sędziego
przykład: Art. 56. KC Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.
j)przepisy blankietowe- wskazują na organ państwa, który konkretne reguły ma dopiero wprowadzić
przykład: Art. 214 §9, KPK Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określi w drodze rozporządzenia, regulamin czynności w zakresie przeprowadzania wywiadu środowiskowego oraz wzór kwestionariusza tego wywiadu, mając na uwadze konieczność zapewnienia zebrania wyczerpujących danych o osobie oskarżonego.
II Tworzenie prawa
1.Pojęcie tworzenia prawa
-złożony, zorganizowany proces, dokonywany w ramach określonych instytucji i według określonych prawem procedur.
2.Źródła prawa
-akty normatywne, które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawnej
a)źródła w znaczeniu formalnym- źródła, które mają prawotwórczy charakter
b) źródła w znaczeniu materialnym- mowa o nich, gdy ma się na uwadze ogół okoliczności o ekonomicznym, kulturowym, politycznym, społecznym charakterze, których oddziaływanie wpłynęło na treść i formę prawa
c) źródła w znaczeniu instytucjonalnym- organy władzy publicznej, których decyzja przesądziła o treści i obowiązywaniu danych norm prawnych
d)źródła poznania prawa- dokumenty, publikacje itd. Zawierające informacje prawne itd. (np. Monitor Polski)
3. Sposoby tworzenia prawa
A)stanowienie prawa- akt dokonywany jednostronnie, przez uprawniony do tego podmiot, a w jego wyniku powstają normy abstrakcyjne i generalne. Cechy tej czynności:
-sformalizowanie(nadanie ustanowionym aktom określonej formy, podanie aktu do wiadomości publicznej, podporządkowanie prawotwórczego działania tych organów ustalonym procedurom decyzyjnym, oddanie aktu w ręce kompetentnych organów władzy publicznej)
-prospektywność-akty te zwrócone są ku przyszłości
-konstytutywność- wraz z aktem stanowienia, na mocy decyzji kompetentnego organu władzy publicznej , wprowadzane są do systemu prawa lub usuwane z niego normy prawne.
B)zawieranie umów o charakterze prawotwórczym
-prawo traktatowe-zawieranie umów w prawie międzynarodowym publicznym
-umowa tworząca prawo jest czynnością konwencjonalną, poprzez którą strony ją zawierające stanowią normy postępowania
-prawo konsensualne- prawo powstające w wyniku zawarcia umowy
C)Przekształcanie zwyczajów w prawo
a) Prawo zwyczajowe - to normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem (powszechne przekonanie, że niedopełnienie zwyczaju może być sankcjonowane uregulowane normą generalną i abstrakcyjną)
b)zwyczaj prawny-uregulowany ustalony sposób rozumienia prawa (realizowania dyspozycji)
c)zwyczaj społeczny- nieregulowany, powszechnie akceptowany nawyk
d) warunki przekształcenia się zwyczajowej normy w normę prawa zwyczajowego:
-powszechna akceptacja zwyczaju w środowisku
-stosunkowo precyzyjne ukształtowanie się wzoru postępowania
-uznanie zwyczaju przez sądy lub inne organy stosujące prawo
-akceptacja zwyczaju jako wiążącego przez doktrynę prawniczą
D) Prawotwórcze orzecznictwo sądowe
-precedens-orzeczenia sądów formułujące nowe zasady, rozstrzygnięcia
-prawo precedensowe-porządek prawa powstającego przez powstawanie precedensów
-związanie sądu precedensem
-ratio decidendi-zasada rozstrzygnięcie na podstawie treści orzeczenia i uzasadnienia wydanego wyroku w sprawie precedensowej
-overruling- przełamiecie precedensu
-charakter deklaratywny precedensu- precedens nawiązuje do prawa zwyczajowego (prawo sędziowskie- Judg-made law)
a)precedens de iure (system prawa common law)
-nowa reguła pierwotna w granicach zasad prawnych
-ustawa uchyla precedens
b) precedens de facto (system prawa civil law)
-orzeczenie Sądu Najwyższego obowiązuje tylko w sprawie pierwszej (w dalszych sprawach wykorzystuje się ten wyrok, gdyż sędziom nie opłaca się wydawać innego orzeczenia, skoro I tak od niego będzie można się odwołać)
c) różnice między precedensem de iure i precedensem de facto
precedens de iure: erga omnes (dla wszystkich), reguła generalna i abstrakcyjna, samoistne źródło prawa
precedens de facto: obowiązuje tylko w 1 sprawie, tylko interpretacja, niesamoistne źródło prawa
E) Recepcja prawa obcego (nie jest to samodzielne prawo)
4.Akt normatywny
-dokument władzy publicznej zawierający normy prawne regulujące jakiś zespół stosunków społecznych, jest tekstem zawierającym materiał do budowy norm prawnych
5. Budowa aktu normatywnego
a) tytuł aktu normatywnego
-oznaczenie rodzaju aktu (ustawa, rozporządzenie, zarządzenie)
-data wydania aktu
-ogólne określenie przedmiotu aktu
-w aktach o charakterze wykonawczym po tytule umieszcza się podstawę prawną jego wydania
-w konstytucji po tytule często preambuła( uroczysty wstęp, w którym przedstawione motywy wydania, cele, wartości)
b)przepisy merytoryczne ogólne i szczegółowe
*przepisy merytoryczne ogólne:
-określenie zakresu spraw regulowanych ustawą i podmiotów, które ma dotyczyć
-objaśnienia użytych w ustawie określeń i skrótów (tu więc definicje legalne)
*przepisy merytoryczne szczegółowe:
-przepisy prawa materialnego (kto, w jakich okolicznościach i jak)
-przepisy o organach (przepisy ustrojowe)-przepisy o utworzeniu organów albo instytucji, ich zadaniach i kompetencjach
-przepisy o postępowaniu przed organami (przepisy proceduralne)
-przepisy o odpowiedzialności karnej (przepisy karne)
c)przepisy o zmianie przepisów obowiązujących (przepisy nowelizujące)
-przepis, który powoduje zastąpienie jakiegoś obowiązującego przepisu przepisem o innej treści; przepisy te normują również sytuację, w której do obowiązującego przepisu coś zostaje dodane
d)przepisy przejściowe i dostosowujące (intertemporalne, międzyczasowe)
*w przepisach przejściowych(czasami zwane przepisami kolizyjnymi, bo wskazują, którą regulację- starą czy nową stosować) rozstrzyga się:
-sposób zakończenia postępowań będących w toku
-skuteczność dokonanych czynności procesowych
-czy i w jakim zakresie oraz na jaki okres utrzymuje się w nocy instytucje prawne co do zasady zniesione przez nowe przepisy
-czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki
-czy i w jakim zakresie nowe przepisy stosuje się do tych uprawnień
-czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze
*w przepisach dostosowujących reguluje się:
-sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji utworzonych nową ustawą
-sposób przekształcenia organów na podstawie dotychczasowej ustawy w organy tworzone nową ustawą
-sposób likwidacji organów znoszonych nową ustawą
e)przepisy końcowe
*przepisy uchylające (derogacyjne)
-określają, które z dotychczas obowiązujących aktów lub przepisów wchodzących w skład tych aktów zostają uchylone wraz z wejściem w życie nowego aktu normatywnego
-czynność konwencjonalna, jaką jest derogacja, nie może pozostawiać żadnych wątpliwości
-derogacja może uchylać całą ustawę albo usuwać jedynie określone przepisy ( wtedy nowelizacja)
*przepisy wprowadzające (przepisy o wejściu w życie aktu normatywnego)
-zawierają postanowienia co do terminu i trybu wejścia w życie nowo ustanowionego aktu normatywnego
-ustawa wprowadzająca- zawiera przepisy przejściowe i uchylające, wydana w celu wprowadzenia w życie innego aktu
6. Ogłaszanie aktów normatywnych
a) Dzienniki urzędowe:
-Dziennik Ustaw RP
-Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski” P R M
-Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”
-dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej
-dzienniki urzędowe urzędów centralnych wojewoda
-wojewódzkie dzienniki urzędowe
b) Dziennik Ustaw:
-Konstytucja
-ustawy
-rozporządzenia Prezydenta z mocą ustawy
-rozporządzenia wykonawcze
-ratyfikowane umowy międzynarodowe
-orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
-wyniki referendów i wyborów do centralnych organów władzy
-akty prawne dotyczące stanów nadzwyczajnych
c)Monitor Polski
-akty prawa wewnętrznego obowiązującego (zarządzenia Prezydenta, uchwały Rady Ministrów, uchwały Zgromadzenia Narodowego, regulaminy kolektywnych organów władzy)
d)tekst autentyczny- ogłoszony w odpowiednim organie promulgacyjnym tekst aktu normatywnego tekst, który jest ostatecznie wiążący w razie kolizji i niezgodności z tekstem ogłoszonym w postaci książkowej np.
e)nowelizacja-częściowa zmiana obowiązującego aktu normatywnego przez inny, później wydany, akt normatywny tej samej (albo wyższej) mocy prawnej
f) tekst jednolity- obwieszczenie w odpowiednim dzienniku promulgacyjnym pierwotnego tekstu aktu normatywnego wraz z naniesionymi wszystkimi nowelizacjami
g)inkorporacja prawa- kompilacyjne zestawienie tekstów aktów normatywnych dotyczących danego zagadnienia lub danej sfery życia publicznego bez dokonywania zmian w treści tych aktów
7.Stanowienie prawa w państwach współczesnych- zasady ogólne
a)inicjatywa ustawodawcza- wniesienie pod obrady parlamentu projektu ustaw (KTO? co najmniej 15 posłów, Senat, Rada Ministrów, co najmniej 100 tys. Obywateli, Prezydent)
b)promulgacja- podpisanie i ogłoszenie aktu normatywnego
8. Charakterystyka aktów normatywnych na przykładzie Polski
a)prawa powszechnie obowiązujące
-normy nakładające na podmioty prawa ciężary i obowiązki, przyznające im uprawnienia czy udzielające upoważnień (konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia wykonawcze)
b)prawo o charakterze wewnętrznym(interna)
-normy obowiązujące jedynie wewnątrz organów władzy publicznej
-można nimi nakładać obowiązki i ustanawiać uprawnienia w stosunku do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu akt
9. Akty normatywne prawa powszechnie obowiązującego
a)konstytucja (ustawa zasadnicza)
-tylko jeden akt normatywny o tej nazwie i randze w państwie
-akt o najwyższej mocy obowiązywania (wszystkie inne akty muszą być z nią zgodne)
-uchwalanie i wszelkie zmiany w konstytucji odbywa się w szczególnym trybie stąd konstytucja sztywna—uchwalana w szczególnym trybie, ciężko ją zmienić
- zawiera postanowienia odnoszące się do podstawowych zasad ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego państwa, określa podstawowe wolności, prawa i obowiązki obywateli
-konstytucja stosowana jest bezpośrednio (chybże sama stanowi inaczej)
(***konstytucje małe- akty o ustrojowym znaczeniu- 1919, 1947, 1992)
b)ustawa
-akt parlamentu, którym może być uregulowana każda kwestia niebędąca przedmiotem regulacji konstytucyjnej
-materia ustawowa- kwestie, które muszą być uregulowane ustawą albo te, które kiedykolwiek ustawą zostały uregulowane (budżet, wolności, prawa i obowiązki obywatela, tryb i sposób funkcjonowania organów władzy publicznej) raz uregulowana ustawą kwestia nie może być już regulowana aktem niższego rzędu
c)akty normatywne o randze ustawy
-w czasie stanu wojennego Prezydent na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy
d)umowy międzynarodowe i źródła prawa europejskiego
-stosowanie bezpośrednie nie trzeba treści umowy „przekładać” na treść ustawy wewnątrz-krajowej
-podział umów
*nie wymagają uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
*wymagają zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli dotyczą:
(-pokoju, sojuszu, układów politycznych lub wojskowych
-wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji RP
-członkostwa RP w organizacji międzynarodowej
-znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
-spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja RP wymaga ustawy- ten typ ma pierwszeństwo jeśli ustawy nie da się pogodzić z umową)
*wymagają zgody na ratyfikację wyrażonej w trybie szczególnym ( chodzi o umowy, w wyniku których państwo polskie przekazuje organizacji lub organowi międzynarodowemu niektóre kompetencje organów władzy państwowej ratyfikowane dopiero po uzyskaniu zgody wyrażonej w ustawie uchwalonej przez każdą z izb większością co najmniej 2/3 głosów zarówno posłów jak i senatorów (przy połowie ustawowej liczby członków; może być też referendum wiążące, gdy większość przy połowie uprawnionych do głosowania)
-akty wtórnego prawa wspólnotowego:
*rozporządzenia- mają za zadanie ujednolicanie przepisów prawa w krajach wspólnotowych UE, mają charakter wiążący, zawarte w nich normy są abstrakcyjne i generalne; ogłoszone w Dzienniku Urzędowym UE, obowiązuje bezpośrednio- nie jest wymagana implementacja; adresatem organy UE i państwa członkowskie, mają pierwszeństwo w razie kolizji z ustawami
*dyrektywy- mają charakter wiążący, wskazują cele, które mają być osiągnięte przez państwo w drodze przyjęcia odpowiednich regulacji i termin, do którego mają zostać osiągnięte; skierowany do państw członkowskich; wymagają implementacji; INSTRUMENT HARMONIZACJI PRAWA EUROPEJSKIEGO; obowiązek opatrzony odpowiednimi sankcjami {jeśli państwo nie implementowało dyrektywy, a przepisy nadają się do jej stosowania to dyrektywa obowiązuje bezpośrednio ETS 1964}
*decyzje- mają charakter indywidualny i konkretny, skierowane do państw członkowskich, osób fizycznych i prawnych
*opinie- nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny soft law
*zalecenia- sugerują podjęcie określonych działań
e)rozporządzenia wykonawcze
- wydaje: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, każdy z ministrów kierujących resortami, Prezydent RP, KRRiT
-akt normatywny wykonawczy w stosunku do ustawy, wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego i w celu wykonania ustawy
-powinno wskazywać cel i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz zawierać wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego
-obejmuje tylko to do czego uprawnia upoważnienie
f)akty prawa wewnętrznego (interna)
-3 typy: uchwały Rady Ministrów, zarządzenia premiera, zarządzenia ministrów
-akty te mogą dotyczyć zasad działania struktury, sposobów obsadzania stanowisk
g)akty prawa miejscowego
*ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą w ustawie jest stosowane przed ustawą w razie sprzeczności z ustawą krajową
*zarządzenia- akty prawa wew., nie mogą stanowić podstaw decyzji wobec obywateli, osób prywatnych i innych podmiotów (nie obowiązują powszechnie)
Źr pr UE: 1) pierwotne: traktaty założycielskie, ogólne zasady prawa; 2) I filar: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie; II filar: wspólne strategie, działania, stanowiska; III filar: konwencje
Rozdział III
ŹRÓDŁA PRAWA
Art. 88.
Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.
Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.
Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.
Art. 89.
Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.
Art. 90
Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 91.
Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Art. 92.
Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
Art. 93.
Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.
Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
*Weto zawieszające- wstrzymuje jakiś akt
*Większości w głosowaniu
Aa) Istota większości prostej - zwykłej (względnej), jak wskazuje sama jej nazwa, opiera się na uzależnieniu liczby głosów wymaganych dla powzięcia uchwały (ustawy) od czynnika zmiennego.
Jej cechą charakterystyczną jest zatem brak stałego układu odniesienia, względność, relatywność koniecznej liczby głosów za uchwałą (ustawą).
Uchwała (ustawa), dla której norma prawna żąda tylko prostej - zwykłej większości głosów będzie uchwalona, gdy głosów "za" - jest więcej niż głosów "przeciw".
Następstwem powyższego będzie zatem pominięcie głosów tych członków ciała kolegialnego, którzy oświadczyli, że "wstrzymują się od głosu".
Z tego względu przed głosowaniem nie można ustalić, ile uchwała (ustawa) musi uzyskać głosów "za", aby była uznana za podjętą. Liczba ta wyniknie z przebiegu głosowania, bo jest ona zależna od liczby głosów tych, którzy wstrzymali się od głosowania.
Zmiany jednego czynnika (liczby głosów "wstrzymujących się") wpływają na ustalenie liczby głosów stanowiącej wymaganą większość zwykłą.. Stąd jej relatywność.
Konstytucja przewiduje wymóg zwykłej większości głosów (przykładowo) w następujących sprawach:
- uchwalanie ustaw, jeżeli Konstytucja nie przewiduje innej większości (art. 120 zdanie pierwsze oraz art. 115 Regulaminu Sejmu);
- podejmowanie uchwał, jeśli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej (art. 120 zdanie drugie oraz art. 115 Regulaminu Sejmu);
- udzielenie Radzie Ministrów wotum zaufania (art. 155 ust. 1);
- wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania (art. 160);
- udzielenie Radzie Ministrów absolutorium (art. 226 ust. 2).
Ab) Istotą większości prostej - bezwzględnej jest ustalenie przez normę prawną szczególnej większości: poparcia więcej niż połowy oddanych głosów.
Uchwała będzie zaakceptowana, gdy suma głosów oddanych "za" jest większa od sumy pozostałych głosów tzn. "przeciw" i "wstrzymujących się".
Głosy "wstrzymujące się" są brane pod uwagę; utrudniają one uzyskanie większości bezwzględnej, gdyż sumują się z głosami "przeciw".
Popularne określenie, iż dla zwycięstwa potrzeba "50% + 1" oddanych głosów jest prawdziwe wyłącznie przy parzystej liczbie oddanych głosów np. 360 : 2 = 180 + 1 = 181. Z całą pewnością liczba 181 jest pierwszą liczbą całkowitą większą od połowy liczby 360.
Zgodnie zaś z zasadą niepodzielności głosu, dla nieparzystej liczby oddanych głosów stosuje się metodę obliczania większości bezwzględnej przez podanie pierwszej kolejnej liczby całkowitej, większej od otrzymanego ilorazu np. 359 : 2 = 179,5 - to większość bezwzględna wynosi 180, bowiem liczba 180 jest pierwszą liczbą całkowitą, większą od połowy liczby 359.
Konstytucja przewiduje wymóg uzyskania bezwzględnej większości głosów (przykładowo) w następujących przypadkach:
- uchwała Sejmu w sprawie tajności obrad Izby (art. 113);
- uchwała Sejmu odrzucająca poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu lub uchwałę Senatu odrzucającą ustawę (art. 121 ust. 3);
- uchwała Sejmu o zarządzeniu referendum ogólnokrajowego (art. 125);
- uchwała Sejmu o wyrażeniu rządowi wotum zaufania (art. 154 ust. 2);
- uchwała Sejmu o wyborze Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów (art. 154 ust. 3);
B. Istotą większości kwalifikowanej jest ustalenie przez normę prawną szczególnej proporcji głosów, wymaganej dla podjęcia uchwały (ustawy).
Specyficznym przypadkiem większości kwalifikowanej jest jednomyślność, która jednak na gruncie polskiego prawa parlamentarnego nie występuje.
Zbliżona doń forma podejmowania ustaleń ma miejsce w Konwencie Seniorów, który działa w oparciu o regułę consensusu, w swym skutku zdecydowanie zbliżoną do jednomyślności postrzeganej jako brak sprzeciwu.
Konstytucja oznacza większość kwalifikowaną ułamkowo (np. 2/3; 3/5), a więc przez stosunek wyższy niż co najmniej połowa oddanych głosów.
Uzależnia obliczanie kwalifikowanej większości głosów od ustawowej liczby posłów, np.:
- co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów [skrócenie kadencji Sejmu - art. 98 ust. 3 (tzn. 2/3 z 460, czyli co najmniej 307 głosów)];
- większość 3/5 ustawowej liczby posłów [pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności konstytucyjnej - art. 156 ust. 2 (tzn. 3/5 z 460, czyli 276 głosów)];
lub też (po spełnieniu warunku kworum) od liczby posłów biorących udział w głosowaniu, np:
- większość 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (ponowne uchwalenie ustawy - art. 122 ust. 5);
- większość co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (uchwalenie ustawy o zmianie Konstytucji - art. 235 ust. 4);
- większość 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów [dla odrzucenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (przepis obowiązuje w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji) - art. 239 ust. 1].
Wyszukiwarka