Socjus- socjologia- `logos' -nauka, nauka o społeczeństwie, o mechanizmach zachowania, grupach społecznych.
Socjologia jako nauka- socjologię można poznać po charakterystycznym dla niej przedmiocie zainteresowań, a mianowicie w społeczeństwie, gdy inni dodają- wedle tej samej zasady, gry społeczne, systemy społeczne, a jeszcze inni formy życia zbiorowego ludzi.
Socjolog interesuje się zjawiskami specjalnej natury-takimi przedmiotami, zdarzeniami i sytuacjami, które są uwikłane w jakiś sposób w przeżycia psychiczne, wartościowania, wyobrażania i dążenia członków danej zbiorowości.
Jako pierwszy wprowadził dysocjację Comte.
A.Comte- opracował klasyfikację nauk, traktował ten termin, który zajmował się tym ogromnym tworem, jakim jest społeczeństwo, my jesteśmy jego małą częścią.
Def. SOCJOLOGII- zajmuje się badaniem zachowań ludzkich, interakcji, oraz organizacji społeczeństwa. Przedmiotem badań są zjawiska społeczne, procesy tworzenia się różnych form życia, zbiorowości ludzkich, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy tych zbiorowości.
Przedmiotem zainteresowań są:
1-ludzie- twory złożone z ludzi np. zbiorowości ludzkie.
2-przedmioty świata pozaludzkiego- ożywionego jak i nieożywionego, np. rzeźba, dzieło,
Początek socjologii- status nauki uzyskała XVIII w. twórcą był A. Conte, istotą tej nauki było wykrycie prawdy, które będą rządzić społeczeństwem (pomoże stworzyć bardziej humanitarne społeczeństwo)
Źródła rozwoju socjologii:
1-przednaukowe- inkubacyjne, dotyczyły prapoczątków socjologii
2-naukowy- rozpoczęły się formalne narodziny socjol. Powstały instytucje, struktury formalne, rozwijały się badania socjologii empirycznej diagnozowało się to zjawisko
Czynniki, które przyczyniły się do rozwoju socjologii
1-upadek feudalizmu, rozwój handlu, przemysłu, myśli intelektualnej, nauka
2-ruch intelektualny pod nazwą OŚWIECENIE
3-nauki oraz świeckiej myśli w odniesieniu do świata materialnego, biologicznego, społecznego
4-traumatycznym szokiem była rewolucja francuska w 1709 r. która przyniosła za sobą gwałtowne zmiany
Opóźnienia narodzin socjologii:
1-spory przedmiotu badań socjologii
2-powolny rozwój metodologii nauk społecznych
3-brakiem ogólnej zaakceptowanej definicji społeczeństwa i innych centralnych tej nauki kategorii pojęciowej
Prekursorzy socjologii:
A. Comte, H. Spencer, E. Durkheim
K. Marks, M. Weber
A. Comte (1798- 1857) myśliciel francuski, wprowadził jako pierwszy nazwę socjologia starał się, aby socjologia została uznana za pełnoprawną dziedzinę badań naukowych.
Sformułował PRAWO TRZECH FAZ:
1-FAZA TEOLOGICZNA- myślenie o świecie zdominowane jest przez rozważania o tym, co nadprzyrodzona, religijne i boskie
2-F. METAFIZYCZNA- odwołuje się do tego, co nadprzyrodzone, zostaje zastąpione filozoficznymi przemyśleniami nad istotą zjawisk oraz rozwojem matematyki, logiki i innych naturalnych systemów myślenia
3-F. POZYTYWISTYCZNA- dominującym sposobem gromadzenia wiedzy jest nauka, czyli fakty empiryczne i weryfikacja teorii
Wiedzę można wytworzyć do celów praktycznych, aby polepszyć warunki życia człowieka.
H. Spencer (1820- 1903) socjolog brytyjski- sformułował prawo rządzące organizacją ludzkich społeczeństw. Prawo to jest potrzebna, aby był ład i porządek społeczny (regulowanie, kontrolowanie i koordynowanie działań członków społeczeństwa, oraz wchodzących w jego skład organizacji
E. Durkheim (1858- 1917) socjolog francuski, podkreślał znaczenie idei kulturowych dla integracji społeczeństwa. Istotnym wkładem w rozwój socjologii jest wyznanie, że system symboli kulturowych: wartości, przekonań, dogmatów, religii, ideologii itd. Stanowią ważną postawę integracji społeczeństwa.
K. Marks (1818- 1883) niemiecki myśliciel. Nie wierzył, że socjologia może odkrywać prawdy odwieczne, takie jak w naukach przyrodniczych. Podkreślał rolę historycznych dziejów, które kształtowały się na podstawie specyficznego typu produktów organizacji pracy, oraz kontroli własności w wyniku, czego każdy z nich posiada odmienną dynamikę.
Marks- jako istotną cechę społeczeństwa konflikty. Stworzył podejście związane z teorią konfliktu, bądź socjologię konfliktu. Jego zdaniem nierówności w rozdziale zasobów stwarzają warunki do zmian społecznych, ponieważ osoby pozbawione owych dóbr wchodzą w konflikt z tymi, którzy kontrolują produkcję, posiadają władzę i manipulują symbolami kulturowymi, po to by uprawomocnić swoją uprzywilejowana pozycję.
M. Weber (1864- 1920)- niemiecki socjolog- odrzucał funkcję wartościowej socjologii. Socjologia powinna być obiektywną i naturalną w sprawach moralnych. Celem socjologii jest opisywanie i próba zrozumienia, w jaki sposób i dla czego powstają wzory społeczne oraz jak one funkcjonują. Nie do niej należy zaś interpretacja oraz ingerowanie w nią oraz ich zmiana.
M. Weber podkreślał, że nie równość jest zjawiskiem, wielowymiarowym i jej przyczyny nie tkwią jedynie w ekonomii, że konflikt ma silne źródło, w przyczynach historycznych a nie jest wyłączne skutkiem nierówności oraz że zmiany mogą być nie tylko przez materialne i ekonomiczne uwarunkowania, lecz również dobrze przez samą idee. Podkreślał także, że w socjologii, musi przyglądać się zarówno wielkim strukturom socjologicznym jak i znaczeniu, jakie poszczególne jednostki nadają siłom działającym na tym poziomie.
Początki socjologii AMERYKAŃSKIEJ - socjologia jako dyscyplina akademicka, różnice i wytwory miały znaczny wpływ na rozwój dyscypliny w okresie powojennym (teoria wymiany)
FUNKCJONALIZM- zakłada, że poszczególne po szczególne społeczeństwa działają ze sobą. Tworzą stabilną całość zgodnie z tym założeniem, uprawianie socjologii powinno polegać na badaniu różnych elementów społeczeństwa w ich stosunku i wzajemności, oraz do społeczeństwa jako całości.
TEORIA KONFLIKTU- socjologowie podkreślają to znaczenie struktur społecznych w szczególności znaczenie podziału społecznego, a tym samym kładą nacisk na zagadnienia związaną z władzą nierówności i walki. W świetle założeń społeczeństwo składa się z różnych grup starających się realizować własne interesy. Odmienność tych interesów powoduje, że zawsze istniej potencjalny konflikt i że pewne grupy mają większą szansę odniesienia korzyści z innymi.
TEORIA DZIAŁANIA SPOŁECZNEGO-struktury- formowanie ich i zachowania poszczególnych grup społecznych jak zachowujemy się w społeczeństwie do siebie. Interakcje stosunków społecznych.
INTERAKCJONALIZM SYMBOLICZNY- zainteresowanie językiem i znaczeniem. Interakcjonalizm symboliczny każe skupić uwagę na elementarne znaczenia symboliki za pomocą języka na podniesienie głosu- oznacza, ma swoje symboliczne znaczenie.
FUNKCJE SOCJOLOGII
1-diagnostyczna- porządkuje nam diagnozę, uporządkowanie danych i układanie ich w pewne prawidłowości. Sprowadza się do opisu. Porządkowanie w pewne reguły
2-apotogetyczna- polega na mistyfikacji rzeczywistości społecznych, która umożliwia pozytywną ocenę tej rzeczywistości
3-demaskatorska- polega na ujawnianiu rzeczywistych mechanizmów, lub motywacji kryjących się pod wewnętrzną powłoką zjawisk społecznych
-DEMASKOWANIE METODOLOGICZNE- ukazywanie pewnych cech, które z pozoru nie są łatwo uchwytne, a które stanowią o pewnych zjawiskach. To one kierują czymś.
-DEMASKOWANIE EMOCJONALE (OCENIAJĄCE)- ujawnianie motywów, które tak naprawdę chciałyby się ukryć
1-teoretyczna- składa się z kilku etapów:
-przygotowanie teoretycznego modelu (wiedza teoria)
-ujawnienie pewnych zależności ( na podstawie literatury)
-generalizacja (wyciąganie wniosków)
2-socjotechniczna- dostarcza wiedzy i informacji niezbędnych do praktycznego działania, pozwalający planować kształt systemu społecznego i wpływać na jego funkcjonowanie
CECHY SOCJOLOGII:
1-NAUKA TEORETYCZNA- bada rzeczywistość taką, jaką ona jest
2-NAUKA EMPIRYCZNA- odwołuje się do doświadczenia
3-NAUKA HISTORYCZNA- bada zjawiska społeczne w rozwoju
4-NIE JEST NAUKĄ NORMATYWNĄ- socjolog nie wypowiada się jak powinno być
SOCJOLOGIA SZCZEGÓŁOWA:
s. rodziny
s. wojska
s. religii itd.
METODY I NARZĘDZIA BADAWCZE SOCJOLOGII:
1-jakie są warunki życia grup mniejszościowych?
2-jak to możliwe, że w coraz zamożniejszym świecie panuje głód?
3-czy następuje rozpad rodziny jako instytucji?
Pytania badawcze z socjologii:
- stan faktyczny-, co się stało?
- porównanie- czy dzieje się tak wszędzie?
- o rozwój wypadków- czy działo się to stopniowo?
- pytania teoretyczne-, jakie jest podłoże tego zjawiska?
PROCES BADAWCZY:
1-DEFINCJA PROBLEMU- wybór przedmiotu badań
2-PRZEGLĄD LITERATURY- zapoznanie się z istniejącymi badaniami na ten temat
3-SPORMUŁOWANIE HIPOTEZ- co zamierzasz badać, jaki jest związek miedzy zmiennymi?
4-OPRACOWANIE PROJEKTU BADAWCZEGO- (eksperyment, badanie kwestionariuszem, obserwacja itd.)
5-REALIZACJA PROJEKTU- badanie, zbieranie danych i zapis informacji
5-INTERPRETACJA WYNIKÓW- jakie są implikacje zebranych danych?
7-SOPRZĄDZENIE RAPORTU BADAWCZEGO -jakie jest znaczenie uzyskanych wyników, jak się one mają do wcześniejszych wyników
METODY BADAŃ:
etnografia
badania sondażowe
eksperymenty
historia życia
analizy historyczne
KRYTYKA SOCJOLOGII- P. Sztompka (prof.) twierdzi, że we współczesnej socjologii można wyróżnić dwa nurty krytyki:
1-koncentruje się wokół problemów praktyki badawczej, a konkretnie:
-charakteru problemów badawczych, stawianych przez socjologów, dobranych na podstawie niewłaściwych kryteriów (wybiera się łatwiejsze problemy, które bezpiecznie badać)
-socjologia metod badawczych, które ocenia się wadliwe i nieskuteczne.
ISTOSTA I RODZAJE ZJAWISKA SPOŁECZNYCH
Kontrowersja wokół zjawisk społecznych:
-spór między subiektywizmem i obiektywizmem, brak jednomyślności między dwiema szkołami: zjawiskami społecznymi a zjawiskami kulturowymi.
SUBIEKTYWIZM versue OBIEKTYWIZM
- Gabriel Tande (przedstawiciel subiektywizmu) - oddziaływanie dwóch lub więcej jednostek na siebie
- E. Durkheim (przedstawiciel obiektywizmu) ujmuje społeczeństwo jako całość i uznaje pierwotność społeczeństwa w stosunku do jednostki
ZJAWISKA SPOŁECZNE A ZJAWISKA KULTUROWE:
- F. Znaniecki- w sposób bezwzględny uznał odrębność zjawisk społecznych od zjawisk kultury
Faktycznie sfery zjawisk społecznych i zjawisk kultury są w rzeczywistości ludzkie, nierozerwalne, ze sobą powiązane
Zjawiska społeczne w odróżnieniu od zjawisk przyrodniczych są to te przedmioty, procesy, znaczenia, fakty społeczne, itd. Które istnieją, obiektywizują się kształtują i potwierdzają się poprzez działania doświadczenia i czynności konkretnych grup, czy zbiorowości społecznych
RODZAJE ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNYCH:
- osobowość
- styczności społeczne
- działania interakcji społecznych
- stosunki społeczne
- grupy społeczne
- społeczeństwa globalne
- procesy społeczne
Osobowość społeczne-:
Społeczny wymiar osobowości społecznej- to przede wszystkim czynniki socjogenne osobowości, na które składają się zinternalizowane przez jednostkę wartości, normy i wzory zachowań, a w tym wzory ról społecznych oraz postawy jednostki względem różnych elementów rzeczywistości
Ogół świadomych i niezamierzonych działań, wpływających na kształtowanie się osobowości jednostki nazywamy -PROCESEM SOCJALIZACYJNYM
Przez postawę rozumiemy względnie trwały układ dyspozycji jednostki, do określonego zachowania się wobec danego przedmiotu postawy.
STYCZNOŚCI SPOŁECZNE- określamy świadomość jednego partnera jednostki czy grupy społecznej o istnieniu drugiego partnera, uzewnętrznioną za pomocą jakiegoś narzędzia styczności, możliwości wzajemnego oddziaływania.
Styczność:
Bezpośrednia
Pośrednia (TV, telefon, Internet)
Działania społeczne (interakcje) świadome działanie jednostki lub grupy, skierowane do innych przedmiotów życia społecznego zmierzające do wywarcia wpływu na osobowość czy zachowanie drugiego partnera
STOSUNKI SPOŁECZNE- unormowany system interakcji, bądź świadczeń między partnerami wykonywane na podstawie wzajemnych uprawnień i obowiązków (oczekiwań) między partnerami, a wynikających z określonej postawy zależności.
Trzy elementy składają się na stosunki społeczne:
-Postawa- źródło zależności
-Wzajemne uprawnienia i obowiązki
-System oczekiwanych, wzajemnych czynności partnerskich
Zdaniem J. +Szczepańskiego źródła zależności (podstawy) można podzielić na 2 rodzaje:
- zależności strukturalna- funkcjonalne (np. stosunki służbowe w pracy)
-stosunki intencjonalne (np. stosunki przyjacielskie)
Zbiorowość, zbiór- wyodrębniona statystycznie, pod względem jakościowym pewna liczba ludzi, są jednak zbiorowości wyróżniane na ważną społeczną cechę (np. młodzież, ludzie starzy) Talie zbiorowości nazywamy kategoriami społecznymi.
Zbiorowości, w których członkowie owych zbiorów pozostają w stosunkach społecznych (uzależniających ich od siebie) nazywany zbiorowością społeczną.
Pojęcie grupy społecznej stosowane jest do zbiorowości pozostają w interakcji społecznej i które wytworzyły wewnętrzną organizację.
STRUKTURA GRUPY:
zbiór osób (3 lub więcej)
wartości wewnątrz grupowe (cele, zadania)
więź społeczne
organizacja wewnętrzna
Termin pozycja społeczne- miejsce, jakie dana jednostka zajmuje w zakresie uprawnień i obowiązków, czy też tzw. Oczekiwań kierowanych do osób zajmujących danej miejsce w strukturze grupy
Społeczeństwo ogólne- zwane inaczej globalnym, kompleksowym, to historycznie ukształtowana wielość zbiorowości, grupy społecznej i ich instytucji, podporządkowanej określonej grupie społecznej czy grupom nadrzędnym z złączonych wspólnymi obiektywnymi warunkami bytu i pewnymi wspólnymi kompleksami kulturowymi.
Procesami społecznymi nazywamy serie wzajemnych oddziaływań ludzi na siebie lub serie zjawisk zachodzących w organizacji i strukturze grup, zmieniające stosunki między ludźmi lub stosunki między elementami składowymi zbiorowości
Procesy mogą zachodzić w osobowości jednostki w ich systemie wartości, czy też w ich postawach lub grupach społecznych i ich strukturach
Podział struktur społecznych:
- makrostruktura (mała struktura)
- mikrostruktura (wielka struktura)
Funkcjonowanie struktur:
Wielkie struktury nie mogły by istnieć oddzielnie. Przenikają się wzajemnie.
Podsumowanie: socjologiczne ujmowanie i wyjaśnianie rzeczywistości społecznej, polega na traktowaniu każdego zjawiska społecznego w całym jego kontekście społecznym.
Kultura - twór specyficznie ludzki, wyróżnik człowieka. Oznacza wszystko to, co jest stworzone przez człowieka, co jest przez niego nabywane przez uczenie się i przekazywanie innym ludziom, a także następnym pokoleniom w drodze informacji pozagenetycznej.
Wg Czarnowskiego kultura to „ całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup społecznych i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie.
Wg. Kłoskowskiej kultura to zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznych wzorów wykształconych przyswojonych w toku integracji oraz zawierająca wytwory tych zachowań czyli kompleks zachowań podporządkowanych normom i wzorom oraz ich rezultatów.
Kultura jako atrybuty człowieka:
- obejmuje całość życia ludzkiego -nie ma takich czynności i zachowań ludzkich, których by nieregulowana kultura np. wpływ kultury na to co się je i jak się je.
- Kultura to nie tylko to, co dobre , piękne, ale wszystko co jest dziełem człowieka(pewne praktyki mogą budzić w nas oburzenie moralne , sprzeciw, ale to nie znaczy , że nie są elementami kultury.).
- Kultura to twór zbiorowy, nie indywidualny, rozwija się w wyniku kontaktów miedzy osobnikami przekazującymi sobie różne informacje i uczącymi się od siebie nawzajem jak reagować i zachowywać się w różnych okolicznościach. Częścią kultury staje się coś, co dopiero wtedy , kiedy zostanie przyjęte przez innych i wprowadzone w obieg społeczny.
- Kultura narasta i przekształca się w czasie skumulowanych doświadczeń przekazywanym z pokolenia n pokolenie w drodze pozagenetycznego dziedziczenia(świadomość czasu, istnienia w czasie, pamięć przeszłości i sposoby jej utrwalania).
Treść kultury jako międzyosobniczego przekazu informacji i rezultatu uczenia to:
1. wzory zachowań sposobu odczuwania , reagowania i myślenia. Zaliczamy tu :
-wzory idealne- jak postępować lub co odczuwać np. odczuwanie radości na weselu , a smutku na pogrzebie. Wzory te inaczej zwane są modelami.
- wzory realne- widoczne w regularności zachowań członków.
2. wartości
3. normy wyrastające z wartości
4. sankcje skłaniające do przestrzegania norm
Podstawowe elementy kultury:
- wartości kulturowe-sfera kultury, która zawiera oceny, kryteria i wyobrażenia mówiące o tym, co słuszne, właściwe np. dobrobyt, honor, wykształcenie.
- normy -konkretne wskazówki i wzory określające postępowanie właściwe i niewłaściwe np: normy określające sposób i zasady zawierania małżeństw, precyzują co i w jaki sposób jeść, jak się ubierać. Pewne normy mają charakter zwyczajów, inne zasad moralnych, jeszcze inne norm prawnych.
- symbole - obiekty, które mają pewne ustalone znaczenia , niosą pewna ustalona treść zrozumiałą dla innych np. różne zachowaniania takie jak: zdjęcie czapki przez mężczyzn w kościele , przy pozdrawianiu.
Wartości (ocenianie), normy(regulowanie postępowania) oraz symbole tworzą trzy przenikające komponenty kultury.
Odmiany kultury:
- materialna - umiejętności (praktyczna wiedza), wytwarzanie przedmiotów użytkowych(pozyskiwanie żywności), czasami włącza się do niej także przedmioty.
- duchowa- wytwory nie mające bezpośrednio uzytkowegocharkteru( religia, sztuka, filozofia, mitologia).
- społeczna- obejmuje normy, wzory, postępowania, prawa, zwyczaje i inne zasady, które regulują stosunki między ludźmi.
Subkultura(podkultura) wg Szackiej -pewien zespół regularności kulturowych występujących w dowolnej zbiorowości, która jest mniejsza od większej zbiorowości będącej podstawą wyodrębnienia danej kultury np. kultura polska jako subkultura kultury europejskiej).
Najczęściej jednak termin ten stosowany jest na określenie wzorów zachowań występujących w niewielkich zbiorowościach, które dzięki odmienności tych wzorów wyodrębniają się w ramach szerszych społeczeństw np. subkultura młodzieżowa, kibiców piłkarskich, subkultura więzienna, górnicza.
Wielość kultur:
Stosunek subkultury szerszego społeczeństwa bywa różny:
- kontrkultura( kultura alternatywna )- programowa negacja wartości, norm, wzorów zachowań obowiązujących w szerszym społeczeństwie i próba budowania nowej.
- kultura dominująca- kultura większości danego społeczeństwa
- etnocentryzm- skłonność wynoszenia własnej grupy ponad inne i traktowanie jej jako przewyższającej wszystkie inne kultury oraz ocenianie praktyk innych kultur wg. Norm kultury własnej(europocentryzm jako jedna z form rodzi uprzedzenie , które może przerodzić się w otwarty konflikt.
- relatywizm kulturowy- przeciwieństwo etnocentryzmu. Wyróżniamy
a) relatywizm kulturowy jako zasada metodologiczna - badacz opisuje jakąś kulturę winien patrzeć z perspektywy uczestnika danej kultury.
b) relatywizm kulturowy jako element światopoglądu- polega na przekonaniu, że wszystkie kultury są równe
c) relatywizm kulturowy jako teoria i filozofia człowieka - człowiek jest wytworem kultury jego postrzeganie, wartościowanie i zachowanie zależy od kultury w jakiej się wychował i żył.
d) relatywizm kulturowy jako relatywizm wartości - wartości są produktem określonych kultur.
Kultura jest systemem symboli, które dana populacja tworzy i wykorzystuje do organizowania się , do ułatwienia interakcji oraz kierowania zachowaniami.
Systemy symboli:
- systemy językowe- służą do porozumiewania się
- systemy technologii- zawierają wiedzę w jaki sposób manipulować środowiskiem
- systemy wartości- formułują zasady dobra i zła , tego co słuszne i niesłuszne
- systemy przekonań - porządkują ludzkie sądy na temat tego jak być powinno i jak jest
- systemy norm- dostarczają ogólnych szczegółowych oczekiwań wobec zachowań ludzi w różnych sytuacjach.
- systemy wiedzy- zawierają informacje wykorzystywane przez ludzi odruchowo, bez udziału świadomości do odczytywania znaczeń zawartych w określonych sytuacjach.
Osobowość w ujęciu psychologicznym- zorganizowana struktura cech indywidualnych i sposobów zachowań , które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do jej środowiska( ujęcie klasyczne w psychologii).
W odniesieniu do genezy osobowości psycholodzy uważają , że podstawowe znaczenie dla jej kształtowania mają doświadczenia dzieciństwa, z którymi wiążą się silne emocje.
Osobowość- pewna całość organizacyjna, która nadaje zachowaniom danego człowieka jednolitość i wewnętrzną spójność w czasie.
Typy osobowości konstruuje się przez wyodrębnianie w postaci dwubiegunowej pewnych właściwości uznanych za podstawowe i określających funkcjonowanie psychiczne poprzez wskazanie na ich związki z innym cechami np.: osobowość autorytarna:
- aprobata konwencjonalnych wartości i przyjętych zwyczajów
- tendencja do surowego karania osób uznających normy odmienne od przyjętych przez daną osobę.
- bezkrytyczne podporządkowanie się autorytetom ,poczucie zagrożenia, silna skłonność do wrogości wobec innych grup
- preferowanie działania z pozycji siły lub identyfikowania się z sprawowujacymi władzę
-przesadne zainteresowanie sprawami seksualnymi
-aspekty antropologiczne i socjologiczne (podkreśla się reakcje miedzy kultura a osobowością oraz role socjalizacji w promowaniu osobowości.)
Osobowość podstawowa - część powiązanych ze sobą elementów osobowości występujących u przedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z jej instytucjami. Jest ona podłożem podstaw uczuciowych i systemów wartości wspólnych dla członków danej zbiorowości
Osobowość modalna- typ osobowości występujący najczęściej w populacji. Może być kategorią empiryczną- rozpoznawana zapomocą analiz statystycznych. Badając osobowość modalną, uwaga skupiona jest na częstości występowania w danej zbiorowości pewnych cech psychologicznych i ich powiązań.
Struktura czynników osobowości (
Ros Arnold):
- biogenne- właściwości bioanatomiczne(odruchy, popędy, budowa ciała, , potrzeby biologiczne np. głóg)
- psychogenne- właściwości obejmujące uczucia , wzruszenia, afekty, nienawiść, zazdrość
- socjogenne- wpływ społeczeństwa i kultury . Obejmuje zinternalizowanie przez jednostkę wartości , normy, wzory zachowań, a w tym wzory ról społecznych. Są to czynniki kształtowane pod wpływem życia jednostki w różnych grupach społecznych.
Poliformiczna koncepcja osobowości - Ossowski podkreślał, że osobowość jednostki składa się z wielości dyspozycji , które nazwał dyspozycjami psychicznymi, choć uznawał ich biogenne a przede wszystkim społeczne pochodzenie. Osobowość mimo swojej wielopostaciowości działa zawsze jako jedna funkcjonalna całość.
Proces socjalizacji:
Pojęcia pojawiło się w naukach społecznych w końcu XIXw.
Proces socjalizacji jednostki zachodzi w drodze spontanicznego naśladownictwa, identyfikacji, wychowania czy też świadomych osobistych decyzji samowychowawczych, dokonuje się dzięki interakcjom i innymi ludźmi tj. w wyniku wzajemnych działań między jednostkami jako podmiotami życia społecznego9 dziecko-matka).
Przedstawiciele refleksji nad socjalizacją :
-Comte
- Rosseau
- Spencer
Socjalizacja- przedmiot zainteresowań różnych dyscyplin . Początki naukowego podejścia sięgają Giddingsa oraz Durkheima.
Socjalizacja wg Durkheima- istnienie trwałych stosunków między ludźmi jak i instytucji , które jednostka zastaje „ gotowe” i stopniowo przyjmuje. Najstarsze teorie socjalizacji nawiązują do koncepcji zgodnie , którymi jednostka ludzka wymaga ukształtowania przez społeczeństwo.
Socjalizacja -dziś - współczesne teorie socjalizacji opierają się na założeniu ,że na kształtowanie osobowości oddziałują łącznie czynniki społeczne, kulturowe i psychiczne( genetyczne i osobowe).
Podstawowe założenia socjalizacji:
- społeczeństwo wywiera realny wpływ na rozwój osobowości
- istota ludzka staje się przedmiotem zdolnych do działania społecznego tylko przez przystosowane do środowiska oraz aktywne działanie w jej obrębie.
Fazy socjalizacji:
- pierwotna- obejmuje okres dzieciństwa. Osobowość jednostki jest kształtowana głównie w okresie niemowlęctwa i dzieciństwa9 do pewnego stopnia także w okresie młodzieńczym) przez uczestnictwo w grupie rodzinnej, grupach rówieśniczych czy społeczności lokalnej , czyli w grupach pierwotnych, opartych na stosunkach „twarzą w twarz”.( Nimkoff, Ogborn)
- wtórna - dokonuje się w wieku dorosłym przez samą jednostkę i jej własne akty pod wlewem tzw. Uogólnionego innego. Musi bowiem dokonywać się ona w drodze interakcji oddziaływania ze strony innych podmiotów życia społecznego.. Polega ona na uczeniu się przez jednostkę ról rodzinnych , zawodowych, ról pełniących w różnych grupach społecznych lub instytucjach np. szkoła, małżeństwo, rodzina, wojsko, partia polityczna
Postawa- termin wprowadzony do nauk społecznych przez Thomasa i Znanieckiego na oznaczenie procesów indywidualnej świadomości, determinujących aktualne jak i potencjalne reakcje człowieka wobec świata społecznego.
Komponenty postawy:
- poznawczy(oceniający)- obejmuje zarówno wiedzę jak i sądy o danym przedmiocie, gdyż są to poglądy własne lub przejęte od innych o danym przedmiocie i wiedza o przedmiocie jest oceną.
- emocjonalny(aktywny)- względnie trwałe uczucia, upodobania, uprzedzenia negatywne lub pozytywne w stosunku do przedmiotu postawy, oparte na jakichś doświadczeniach innych np. alkoholik i matka nie bierz takiego. Komponent emocjonalny jest ex definicjone
„ oceniający”, gdyż uczucia pozytywne nie zawierają sądów
-behawioralny- poglądy jednostki oraz uczuciowe nastawienia skłaniają jednostkę do określonego zachowania się względem danego przedmiotu.
Podsumowanie
Pewne postawy mają względnie trwały charakter, ale na ogół postawy są zmienne i nietrwałe zarówno ze względu na zmienne warunki sytuacyjne i podleganie wpływom zmieniającego się otoczenia społecznego.
Zmiana społeczna różnica między stanem system społecznego(grupy) w jednym momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym momencie czasu.
Postęp-nieustanny, ciągły, prawidłowy ruch ludzkości ku coraz doskonalszym formom życia społecznego.
Postęp versus trauma-socjologiczne pojmowanie zmian społecznych ulega zmianom. Utożsamianie zmianom z postępem społecznym ustępuje z czasem idei kryzysów, gdy zmiany ukazują swoje negatywne, często niezamierzone skutki w różnych dziedzinach życia społecznego np. rozwój broni, przestępczość. Sama zmienność może podważać normalny przebieg życia społecznego, stanowiąc wstrząs dla członków społeczeństwa i radząc stan swoistej traumy.
Trauma kulturowa- wstrząs spowodowany zmianą społeczną, który dotyka domeny kultury a w konsekwencji tożsamości zbiorowe i jednostkowej.
Poziomy traumy kulturowej:
1)poziom niższy-skala biografii indywidualnej. Typowych sytuacji traumatycznych doznajemy w rodzinie: choroba, śmierć kogoś bliskiego, urodziny dziecka(chodzi tu o niepełnosprawność), małżeństwo.
Trauma kulturowa-skala biografii indywidualnej:
-zmiany” wstrząsowe” nagłe zaskakujące np. utrata pracy, śmierć , aresztowanie
- zmiany traumatyczne-powolne długotrwałe kumulujące się: np. pogłębiający się alkoholizm czy narkomania, chroniczna, nieuleczalna choroba, rozkład małżeństwa, a także zmiana traumatogenna, uniwersalna , dotykająca wszystkich- starzenie się i jego kumulacja-śmierć. Zaburzeniu ulega stabilny świat sensów, nawyków.
2) poziom traumy zbiorowe -dotykają zbiorowości ludzkich w efekcie traumatogennych zmian społecznych np. w skali mikrospołecznej: bankructwo firmy, zabójstwo w szkole, działania terrorystyczne-zmiany szybkie niespodziewane. W mikroskali występują także zmiany traumatogenne długotrwałe i powolne, kumulujące się aż do progu ostrej traumy np. demoralizacja oddziału wojskowego, korupcja w partii politycznej. Dezorganizacji lub destrukcji ulegają kultury grupowe, spajający zbiorowość system wartości, norm, przekonań aż do całkowitej zatraty grupowej tożsamości .
Implikacje traumy zbiorowej:
Traumy zbiorowe doznawane i przezywane wspólnie przez społeczność dzięki czemu stają przedmiotem debat publicznych, czy ekspresji artystycznej a nawet prowadzące do epizodów zachowania zbiorowego czy mobilizacji ruchów społecznych: powodzie, zniewolenie polityczne.
3) poziom makrospołeczny- najbardziej złożony. Traumie ulegają całe społeczeństwa etniczne, narodowe, regiony cywilizacje-zmiany traumatyczne mogą być określone jako historyczne np. wojny, rewolucje, kolonizacja, kryzysy ekonomiczne, masowe migracje. Obok zmian gwałtownych , nieprzewidywalnych występują tu również długotrwałe procesy kumulujące się np. rosnące przeludnienie, degradacja środowiska, rozpowszechnienie się chorób cywilizacyjnych, wzrost umieralności. Traumatyczne zmiany makrospołeczne nie ograniczają swego destrukcyjnego oddziaływania do poziomu makro, lecz pośrednio wpływają na funkcjonowanie grup w mikroskali, a także na świat życia codziennego poszczególnych jednostek. Używając metafory - historia przekłada się na biografie.
Symptomy traumy:
Występują w sferze orientacji nastrojów społecznych:
-syndrom braku zaufania do instytucji i obywateli np. oszczędzanie, inwestowanie
- apatia, poczucie bezsilności np. absencja wyborcza
- orientacja na dzień dzisiejszy-żyje tu i teraz
- nostalgia- idealizowanie dziejów swojej zbiorowości.
Sposoby radzenia sobie z traumą:
- strategie indywidualne- polegają na możliwie najlepszej adaptacji do panujących warunków np. znalezienie dla siebie swoistej niszy, w której da się przeżyć(zabezpieczenie w postaci zamontowania w domu alarmu, wynajęcie ochroniarzy w obronie przed przestępczością
- strategie zbiorowe - polegają na podejmowaniu wspólnych zorganizowanych i celowych działań, zaplanowanych i kierowanych przez przywódców np. strajk, głodówka, marsz protestacyjny, blokada dróg, akcje charytatywne.
-strategie masowe-polegają na spontaniczności ekspresji niezadowolenia, czy sprzeciwu przez wielu ludzi równocześnie, ale niejako obok siebie, bez rozwiniętych interakcji czy komunikacji wzajemnej, np. wyjscie ludzi na ulicę, zamieszki, podpalenie, rabowanie sklepów.
- strategie ekspansywności -nowoczesna formuła życia społecznego ma tendencje rozszerzania się w przestrzeni,. Jest to proces zwany globalizacją , który dzisiaj ogarnął większość świata.
Syndrom osobowości nowoczesnej A. Inkeles (9 rysów osobowości):
1.Potrzeba nowych doświadczeń i otwartości na innowacje i zmianę
2. Świadomość wartości opinii i poglądów, gotowość uzasadniania własnych opinii i tolerancja dla opinii odmiennych.
3. Prospektywna orientacja wobec czasu (raczej przyszłość, punktualność)
4.Poczucie mocy podmiotowej , przekonanie że wyzwania zostaną rozwiązane pod warunkiem podjęcia odpowiednich działań)
5. Antycypowanie przyszłych wydarzeń i planowanie przyszłych działań.
6. Zaufanie do porządku społecznego-wiara w prawidłowość i przewidywalność życia społecznego.
7. Poczucie sprawiedliwości rozdzielczej(uznanie nierównego rozdziału dóbr, przywilejów o ile nie jest to arbitralne, ale regulowane zasadami.
8. Samodoskonalenie- przywiązywanie wagi
9. Szanowanie godności innych
Cechy późnej nowoczesności:
- nowa forma zaufania niezbędne do poczucia bezpieczeństwa i ciągłości życia codziennego(systemy komunikacyjne, rynki finansowe)
- nowe formy ryzyka - niepewność skutków podejmowanych działań(ryzyka społeczeństwa- Beck)nowa jakość ryzyka, nie ryzyko w kontekście przyrodniczym, ale ryzyko z otoczeniem cywilizacyjnym, technicznym, stworzonym przez człowieka np. groźba nekluarna, epidemia AIDS, a także stworzone przez samego człowieka np. giełda, hazard, sport ekstremalne. Żyjemy w świecie wyprodukowanego ryzyka, która jest ceną postępu cywilizacyjnego i technicznego. Profil ryzyka w wymiarze społecznym następuje globalna ekspansja ryzyka, profil ryzyka w wymiarze subiektywnym- oznacza zwiększoną percepcję
- - strategie masowe- polegają na spontanicznej ekspansji niezadowolenia czy sprzeciwu przez wielu ludzi równocześnie, ale nie jako obok siebie bez rozwiniętych interakcji czy komunikacji wzajemnej np.: wyjście ludzi na ulice, zamieszki, podpalenie i rabowanie sklepów.
Fundamentalne zasady nowoczesności Kumar:
- zasada indywidualizmu-jednostka zostaje uwolniona od narzuconych więzi grupowych i uzależnień, obdarzona niebywałymi prawami nie tylko jako obywatel, członek społeczeństwa, ale jako osoba ludzka, sama decyduje o kształcie swojej biografii, mając do dyspozycji wiele wzorów życia, czy kariery, a także sama ponosi odpowiedzialność za swoje sukcesy czy porażki
- zasada dyferencjacji- zróżnicowanie i wielości opcji we wszystkich dziedzinach życia (ronąca pula „szans życiowych”) wg Webera. Dotyczy to przede wszystkim pracy, gdzie występuje ogromna specjalizacja, zróżnicowanie zawodów wymagających odmiennych umiejętności, kompetencji, wykształcenia. Zasada dyferencyjności jest dopełnieniem zasady indywidualizmu. Opisuje to samo od strony jednostki, ale społecznego kontekstu.
- zasada racjonalności- apoteoza rozumu rozwagi kalkulacji, obiektywności, efektywności. Dotyczy przede wszystkim funkcjonowania organizacji i instytucji. Wyraża się w dominacji struktur biurokratycznych, w rygorystycznym postrzeganiu prawnych regul i procedur, przejawia się także w sekularyzacji, a wiec odchodzeniu od myślenia magicznego, religijnego.
-zasada ekonomizmu- wskazuje na rodzaj aktywności która przenika życie społeczne w formacji nowoczesnej, nadaje swoista postać takiemu życiu społecznemu. Przedmiotem aspiracji, obiektem interakcji i transakcji SA towar i pieniądze, a wartość człowieka mierzy się tym jaka ilość dóbr i pieniędzy zdoła zgromadzic zanim umrze. Mocnym akcentem na ekonomie jest osobowość społeczeństwa i świadomość zagrożenia.
- nieprzejrzystość- niepewność sytuacji społecznej w jakich działamy.
- zasada ekspansywności -nowoczesna formuła życia społecznego ma tendencje rozszerzania się w przestrzeni,. Jest to proces zwany globalizacją , który dzisiaj ogarnął większość świata.
Cztery typowe postawy człowieka (Gidens)
1 pragmatyczna akceptacja życia takim jakim jest- wypieranie zagrożeń(niepowodzeń ze sfery świadomości).
2 konsekwentny optymizm i wiara w to, że zagrożenia i niepewność dadzą się pokonać dzięki opatrzności, dobremu losowi, nauce i praktyce
3 cyniczny pesymizm pogodzony z nieuchronnością zagrożeń, życie chwilą
4 =radykalna walka ze źródłami zagrożeń przez mobilizacje, opinii
Globalizacja proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, militarnych, kulturowych, ideologicznych miedzy społecznościami ludzkimi, co prowadzi do uniformizacji swiata w tych wszystkich zakresach i odzwierciedla się w pojawianiu się więzi społecznych, solidarności i tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadnarodowej.
Cechy globalizacji:
Ronald Robertson prekursor globalizacji. Zbiór procedur , które czynią świat społeczny jednym, a to oznacza, że:
- nowoczesne technologie oplatają świat siecią połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych.
-technologia telewizyjna i radiowa umożliwia ogromnym masom rozproszonym po świecie równocześnie wirtualne uczestnictwo w tych samych globalnych zdarzeniach. Świat to „globalna wioska”
-społeczności na świecie staja się coraz bardziej powiązane rozbudowana Siecia zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, strategicznych, kulturowych(krach na giełdzie w Hong Kongu odbija się w kantorach w Warszawie).
-pojawiają się nowe formy organizacji ekonomicznych, politycznych, kulturowych o charakterze ponadnarodowym, oderwane od jakiegokolwiek konkretnego kraju czy państwa(banki, firmy handlowe)
-Pojawienie się całych kategorii społecznych, których życie i praca odrywają się zupełnie od konkretnego miejsca( np. dyplomaci, biznesmeni, finansiści)
-postępująca uniformacja świata- kapitalistyczny rynek ekonomiczny, transakcje, konkurencyjność, mentalność konsumpcyjna- opanował świat nowoczesnej. Demokratyczne instytucje- formy życia politycznego są dziś takie same większości krajów świata: Parlamenty, wybory, kampanie, aktywna opinia publiczna
Następstwa globalizacji
-homogenizacja dotyczy dziedzin kultury i jej trzonu języka. Powszechne kontakty ponadnarodowe wymagają wspólnego języka, którym staje się język angielski. Upodabnia się także kultura materialna i dziedzina konsumpcji, moda, styl życia a nawet obyczaje.
Wyk.11
Czynniki rozwoju człowieka:
*Zwolennicy teorii biologistycznych uważali że o wszystkim decyduje zasób predyspozycji wewnętrznych które nabywa się już w momencie poczęcia
- Struktura biopsychiczna organizmu zakodowana w genach przesądza o niepowtarzalnych cechach i zróżnicowanych możliwościach.
*Przedstawiciele nurtu zwanego socjologizmem znaczący zespół wyznaczników rozwoju jednostki wynika z wpływów środowiska w którym ona przebywa
- Dzięki środowisku dziecko uczy się myśleć i mówić, w nim nabywa doświadczenie i kompetencje społeczne potrzebne po to by umieć żyć i działać w społeczeństwie
*Oba nurty określano mianem redukcjonistycznych. Obecnie uznaje się najczęściej że rozwój człowieka zależy od 4 grup czynników:
- cz. biopsychicznych
- cz. Środowiskowych
- planowe oddziaływanie wychowawcze
- aktywność własnej jednostki
*Niemowlę ma wiele biologicznych cech predyspozycji które wyznaczają możliwości dalszego rozwoju.
*Pozostałyby one w stanie uśpienia lub uległy degradacji gdyby nie istniał bogaty świat interakcji społecznych.
*Pod wpływem częstych kontaktów z innymi osobami kształtuje się osobowość społeczna czyli zespół trwałych cech jednostki wpływających na jej postępowanie wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy
*Np. Grecy:
- jedni wyrastali na wszechstronnie rozwiniętych obywateli społeczności ateńskiej
- inni w sąsiedniej Sparcie wychowywani byli na wojowników i za najwyższe szczęście uznawali poświęcenie życia za kraj ojczysty
*Obecnie małe dzieci o podobnej strukturze psychofizycznej w zbliżonym poziomie inteligencji i charakterze uzdolnień zostaną raczej ukształtowane w zależności od tego gdzie się urodziły.
Pojęcie socjalizacji
*Socjalizacja wg
J.Szczepańskiego: Proces przekształcania biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnictwa życia społecznego i kulturalnego
*N.Goodman :dojrzała jednostka ludzka jest rezultatem nieprzerwanego procesu społecznej interakcji który pozwolił jej rozwinąć tożsamość, przekonania i wiele umiejętności niezbędnych do aktywnego udziału w społeczeństwie.
*R.B.Woźniak:
socjalizacja to proces uczenia się społecznego, dzięki któremu jednostka zaczyna poznawać i realizować system wartości, postawy i podstawową strukturę przekonań pochodzących od dominujących instytucji i reprezentantów społeczeństwa a także identyfikować się z nimi
*T.Parsons: socjalizację można uważać za wyrabianie w jednostce poczucia obowiązku i umiejętności koniecznych do pełnienia w przyszłości ról dorosłych. W poczuciu obowiązku można wyróżnić 2 składniki:
- wdrożenie do panującego w danym społecz. systemu wartości
- przystosowanie do pełnienia określonej roli w społeczeństwie
*T.Parsons wymienia 4 funkcjonalne wymagania które są stawiane przez wszystkie społeczeństwa
- Zachowanie wzoru tj. ochrona i kontynuacja norm, wartości, praw i zakazów społecznych
- Integracja wewnętrzna tj. zapewnienie środków za pomocą których jedna część życia społecznego jest połączona z inną a określony sektor systemu społecznego jest połączony z pozostałymi
- Osiągnięcie celu tj. zapewnienie środków za pomocą których potrzeby społeczne i indywidualne mogą być realizowane
- Adaptacja tj. zdolność ludzi do kontrolowania realizacji na zmiany w środowisku fizycznym, technicznym i kulturalnym
Stadia socjalizacji
*Socjalizacja trwa przez całe życie i przybiera różne formy chociaż wiele prac odnoszących się do socjalizacji ogranicza się do analizy tego procesu w wieku niemowlęcym i dziecięcym.
*Pojawiło się zatem zainteresowanie różnymi stadiami socjalizacji
*Socjalizacja wg Georga Herberta Meada:
- do rozwoju dziecka niezbędna jest jego kooperacja z innymi ludźmi
- interesowała się tym jak doświadczenie społeczne kształtuje jaźń jednostki
- jaźń tożsamość z samym sobą, świadomość swojej odrębności a także ogół nastawień uczuć i wyobrażeń jakie jednostka ma wobec siebie samej
- jaźń istotny czynnik regulacji zachowań człowieka. Przybiera znaczenie bliskie dzisiejszemu terminowi osobowość
- jaźń=ja podmiotowe=ja podmiotowe
- w okresie przedwerbalnym dziecko nie ma świadomości jaźni, która kształtuje się pod wpływem komunikacji symbolicznej i interakcji społecznej
*Stadia socjalizacji wg G.H.Meada:
- stadium zabawy- w toku zabawy dzieci uczą się odgrywania ról innych niż swoje, tym samym uczą się przyjmowania innej perspektywy oglądu zdarzeń niż własna
- zorganizowana gra pojawiają się liczniejsze role oraz zależności między nimi
- uogólniony inny zdobycie umiejętności spojrzenia na siebie nie tylko z punktu widzenia konkretnej osoby, albo wykonanej roli ale także i perspektywy potrzeb i wymagań określonej wspólnoty
Socjalizacja wg Jean Piageta
- stadium sensomotoryczne (od niemowlęctwa do ukończenia 2 r.ż.) dziecko ogranicza się do bezpośrednich doznań zmysłowych. W umyśle dziecka wykształcają się obrazy przedmiotów. Ukształtowanie się odzwierciedlenia przedmiotów w umyśle jest podstawą dalszego rozwoju poznawczego
- stadium przedoperacyjne (od 2 do 7 r.ż.) dzieci uczą się posługiwać symbolami zwłaszcza językiem. Odróżniają przedmioty od symboli ale nie potrafią ujmować wielu zjawisk w kategoriach abstrakcyjnych. Dominuje egocentryczne spojrzenie na świat.
- stadium operacji konkretnych 9od 7 do 11 r.ż.) dziecko rozwija umiejętności logicznego myślenia choć jeszcze nie ma ono charakteru abstrakcyjnego
*Dziecko potrafi ujmować w ciągu wydarzenia przyczynowo- skutkowe
*Potrafi oderwać się od własnego punktu widzenia i przyjąć perspektywę innych ludzi
- stadium operacji formalnych (pojawia się ok. 12 r.ż) pojawia się możliwość myślenia abstrakcyjnego
*Znacznie poszerza się zakres wyobraźni
*Pojawia się umiejętność przekraczania granic czasowych i przestrzennych
*Możliwe jest wyobrażanie sobie co myślą i co czują inne osoby
*Wzrasta zainteresowanie problematyką moralną
*Tworzenie podstaw do wchodzenia w życie społeczne
Socjalizacja wg Z.Freuda
- Doświadczenia i przeżycia z okresu wczesnego dzieciństwa mogą mieć znaczenie w życiu dorosłym
- Zwraca uwagę na rolę nieuświadomionych często irracjonalnych procesów w motywowaniu zachowań człowieka
- Uważa, że istnieją uniwersalne potrzeby ludzkie stymulowane przez popędy:
*Jedną z nich jest Eros instynkt życia, który skłania jednostkę do nawiązywania związków z innymi ludźmi
*Drugą Tanatos-instynkt śmierci, który jest motorem zachowań agresywnych
- Osobowość człowieka składa się z 3 głównych elementów id, ego, superego
- wzajemne interakcje i napięcia między wymienionymi składnikami wyznaczają życie psychiczne jednostki
Id- to zespół biol. nierzadko nie uświadamianych popędów:
*Nie są one akceptowane społecznie
*Są blokowane przez istniejące wzory kultury
*Popędy te jednak domagają się jak najszybszego zaspokojenia
Superego- jest początkowo wyrazem zakazów i ograniczeń stawianych przez rodziców,
- w dalszej fazie życia wyraża istniejące konsekwencje kulturowe i określane tabu w dziedzinie zachowań
Id-powstaje więc w konflikcie z superego
Ego- stanowi element pośredni
* jego zadaniem jest łagodzenie konfliktu małorealistycznego id i nazbyt restrykcyjnego superego w konkretnie istniejącej rzeczywistości
* konflikt id z superego jest odbiciem konfliktu między jednostką a społeczeństwem oraz naturą i wychowaniem
Wykład 12/
-socjalizacja i wynikający z niej rozwój osobowości są zależne od umiejętności pokonywania konfliktu
-Freud wyróżnia fazy rozwoju człowieka oparte na rozwoju psychoseksualnym (wiązał je z umiejscowieniem w odpowiedniej części ciała libido-swoistej energii seksualnej napędzanej przez instynkt życia
1-faza najwcześniejsza-faza oralna (okres noworodkowy i niemowlęcy)-największą przyjemność daje dziecku ssanie i gryzienie
2-faza druga-analna(2 rok życia)-opanowanie umiejętności wypróżniania
3-faza trzecia-faliczna(3-5 rok życia)-okres okres wstępny inicjacji seksualnej
-dziecięca skłonność do preferowania pozytywnych związków emocjonalnych z rodzicem płci przeciwnej
rywalizacja z rodzicem tej samej płci
-zjawisko to ma podłoże seksualne
-rozwiązanie konfliktu prowadzi do identyfikacji z rodzicem tej samej płci
-to z kolei umożliwia wchodzenie w role społeczne, które często są dostosowane do płci
4-faza czwarta-latencji(5 rok życia do początku dojrzewania)
-zmniejsza się napięcie seksualne
-na pierwszy plan wychodzą zadania związane z rozwojem umiejętności fizycznych i intelektualnych
5-faza piąta-genitalna(okres dojrzewania)
-odczuwanie przyjemności seksualnych umożliwia przyszłe życie seksualne
-popęd genitalny zapewnia rozmnażanie gatunku ludzkiego
SOCJALIZACJA WG ERIKSONA
-skorygował koncepcję Freuda
-był nazwany psychologiem ego-zwrócił większą uwagę na znaczenie tego składnika osobowości(zajął się zagadnieniem tożsamości człowieka)
-badał proces socjalizacji w ciągu całego życia człowieka
-w przeciwieństwie do Freuda wzmocnił rolę czynnika społecznego w rozwoju człowieka
-Erikson wykorzystał swoją wiedzę socjologiczną i elementy antropologii
jego stadia socjalizacji uwzględniały głównie aspekt psychospołeczny
-podobnie jak Freud zakładał, że rozwój człowieka ma charakter konfliktowy
-każda faza wyraża przezwyciężenie jakiegoś kryzysu, a powodzenie w tym zakresie jest warunkiem dalszego rozwoju.
FAZY WG ERIKSONA
1-faza pierwsza rozw. człowieka (1 rok życia)-nabywanie ufności, przełamywanie napięcia egzystencjalnego między ufnością a nieufnością
-przełamywanie pierwotnej nieufności to podstawa zdrowej osobowości
-ufność dotyczy umiejętności „znalezienia się „ w otoczeniu
-umiejętność obcowania z ewentualnymi zagrożeniami, które nie paraliżują.
2-walka o autonomię(2 i 3 rok)
-pomimo swojej zależności od dorosłych, dziecko zaczyna odgrywać możliwość ujawnienia swojej walki
pojawiają się słowa „ja” i „ty”, a także „mnie” i „moje”
-napięcie i doświadczenia społeczne w uczeniu się nie są wolne od porażek-może to prowadzić do poczucia niepewności, a nawet wstydu.
3-inicjatywa(4 i 5 r.ż.)-ekspansja języka i ruchu
-dziecko wykonuje ogromną inicjatywę
-często burzy wprowadzony przez dorosłych ład i porządek
-tworzy się pole do niepowodzeń i błędów
-doznawanie porażek może prowadzić do poczucia winy-co stoi w opozycji do chęci mówienia i działania
-w tym okresie rodzi się sumienie, rozwija wyobraźnia
-szczególne znaczenie nabiera przykład dorosłych
-znaczenie zabawy.
4-przedsiębiorczosć(7 i 12 r.ż.)-to okres identyfikacji dziecka z innymi osobami, które uznaje za bardziej kompetentne.
-dzieci mają bardzo dużą ochotę podejmowania inicjatywy, wchodzenia w różne role, podejmowania wyzwań i rywalizacji
-bardzo szybkie uczenie się, podejmowanie różnych czynności, oswajanie ze światem
-pilność i aktywność dziecka powinna prowadzić do „poczucia fachowości”, a jeśli to nie nastąpi, może wystąpić poczucie niższości.
5-poszukiwanie tożsamości(12-18 r.ż)-tożsamość jest specyficznym problemem fazy dojrzewania
-w okresie dojrzewania wszystkie dotychczasowe doświadczenia nabyte w okresie dzieciństwa zostają zakwestionowane i uporządkowane w jakościowo nowy sposób
-pojawia się krytycyzm wobec dotychczasowej linii postępowania
-zachwianie uznanych dotąd autorytetów
-gorączkowe poszukiwanie nowych ideii i nowych osób, z którymi mogliby się utożsamiać
-określenie własnej tożsamości i stosunku do rzeczywistości społecznej.
6-dojrzałość do intymności(20-30 r.ż.)-zdolność odczuwania więzi psychicznej, zespolenia fizycznego, bliskości i wspólnoty
-siłą witalną tego okresu jest miłość, a podstawową umiejętnością-intymność
-jeśli młody człowiek potrafi nawiązywać stabilne i pozytywne związki uczuciowe-posiadł umiejętność intymności, jeśli nie -pojawia się bolesne poczucie samotności oraz izolacji.
7-produktywność(średnia dorosłość)-twórczość, produktywność czyli życiodajność
-alternatywą produktywności jest stagnacja-koncentracja na sobie i swioch problemach
-cenną cechą tego okresu jest troskliwość o innych.
8-bilansowanie drogi życiowej(późna dorosłość, tj.starość)-pozytywny przebieg tej fazy i całej wcześniejszej drogi rozwojowej prowadzi do satysfakcji z życia, integracji dokonań
-akceptacja śmierci
-niepowodzenie prowadzi do rozpaczy, poczucia niespełnienia, braku sensu przebytej drogi życiowej
-strach przed śmiercią
TYPY SOCJALIZACJI wg Mead, która biorąc sposób przekazu kultury miedzy pokoleniami wyodrębniła:
-kultury postfiguratywne-w gruncie rzeczy model chłopskiej rodziny tradycyjnej, gdzie młoda generacja kształtowała się bez zakłóceń na wzór i podobieństwo rodziców
-kulture kofiguratywną-charakterystyczną dla społeczeństwa przemysłowego, gdzie funkcjonuje przekaz w obie strony
-kulturę prefiguratywną-rozwija się w społeczeństwach postindustrialnych, gdzie dojdzie do odwrócenia tradycyjnych zasad i będziemy mieli do czynienia z uczeniem się nowych postaw i zachowań przez dorosłych.
TYPY SOCJALIZACJI wg J.Modrzewskiego:
1-socjalizacja antycypacyjna-doprowadzić ma do uzyskania przez jednostkę kandydujacą do określonej grupy lub instytucji społecznej cech niezbędnych do udziału w tej grupie lub instytucji
2-socjalizacja specjalizacyjna albo edukacyjna-kształtowanie określonych kompetencji jednostki poprzez systematyczne oddziaływanie o charakterze pouczania, instruowania, ćwiczenia itp.
3-socjalizacja identyfikacyjna-wpojenie jednostce względnie trwałych wzorów uczestnictwa, co stabilizuje ja w strukturze małych grup i makrostrukturze społecznej.
4-socjalizacja renonsacyjna lub degradujaca-prowadzi do ograniczenia w społecznym odbiorze kompetencji człowieka i jego uczestnictwa identyfikacyjnego.
4