Paulina Marguła
nr indeksu 28646
Prawo konstytucyjne
egzamin w czerwcu - test jednokrotnego wyboru
- Leszek Garlicki - „Polskie prawo konstytucyjne”, zarys wykładu”, Wa-wa 2006 rok
- Wiesław Skrzydło - „Prawo konstytucyjne”, Lublin 2006 rok
- Z. Witkowski - -//-, Toruń 2006 rok
- Paweł Sarnecki - „Prawo konstytucyjne”, Kraków
08.10.2006 rok
- Leszek Garlicki - „Polskie prawo konstytucyjne” - przeczytać rozdział I dot. polskiej konstytucji (nowela kwietniowa, grudniowa '89 rok, mała konstytucja '92 rok)
Prawo konstytucyjne - jest to zespół norm prawnych zawartych w konstytucji. Przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
Przedmiotem jest:
- określenie podmiotu władzy suwerennej w państwie, suwerena, źródła władzy najwyższej
- określenie sposobu sprawowania władzy przez suwerena (demokracja bezpośrednia)
- -//- ustroju społeczno-gospodarczego państwa
- system organów państwowych, tryb funkcjonowania organów, wzajemne relacje między tymi organami
- status obywatela w państwie (prawa, wolności i obowiązki - rozdział II)
- podstawy systemy wyborczego
Tryb przygotowania i uchwalenia Konstytucji III RP:
Rozpoczęło się od sejmu 1wszej kadencji lata 1991-1993, senat 2giej kadencji. Uchwalono ustawę z dnia 23 kwietnia 1992 roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP. Zgromadzenie Narodowe (sejm + senat) uchwaliło Konstytucję, naród zatwierdził w drodze referendum. Prawo zgłoszenia nowej Konstytucji przysługiwało - Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego.
Projekt Konstytucji mogła zgłosić grupa 56 osób Zgromadzenia Narodowego, na tej zasadzie zgłoszono:
- projekt Unii Demokratycznej (Unii Wolności)
- -//- SLD
- -//- PSL i UP
- -//- KPN - Konferencji Polski Niepodległej
- -//- Senatu 1wszej kadencji
Projekt nowej konstytucji Prezydenta RP, zgłosił go Lech Wałęsa. Mogła go wnieść grupa 500 000 obywateli. Zgłoszony został projekt obywateli przez NSZZ Solidarność.
Ustawa z 1994 roku wprowadziła możliwość referendum wstępnego w sprawach uchwalenia Konstytucji. Polegało to na tym, że można było poddać pod referendum jedną wybraną cząstkową sprawę.
W skład komisji konstytucyjnej wchodziło: 46 posłów, 10 senatorów
W sejmie II kadencji w latach '93-97 było 3 przewodniczących komisji:
- Aleksander Kwaśniewski
- Włodzimierz Cimoszewicz
- Marek Mazurkiewicz
Przez cały czas wiceprzewodniczącym był senator Stefan Pastuszka.
Nowa Konstytucja była uchwalana w 2 czytaniach:
1 czytanie - wrzesień 1994 rok, przedstawiono tylko projekt konstytucji, żaden z nich nie został odrzucony, 7 projektów do komisji konstytucyjnej, gdzie trwały prace nad tekstem konstytucji. Polecony jednolity tekst konstytucji gotowy był w czerwcu 1996 roku. Przez II połowę 196 roku trwały prace redakcyjne. Przełom 1996-1997 roku zawiązała się koalicja konstytucyjna. Utworzyły ją SLD i UW oraz dwie partie opozycyjne UP i UW.
W styczniu 1997 roku Komisja Konstytucyjna przyjęła większością 2/3 głosów sprawozdanie z jednolitym projektem konstytucji.
2 czytanie - odbyło się w lutym i marcu 1997 roku. Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową konstytucję większością 2/3 głosów i Konstytucja została przekazana Prezydentowi. Prezydent mógł w ciągu 60 dni zgłosić swoje poprawki do tekstu konstytucji.
3 czytanie - odbyło się 2 kwietnia 1997 roku większością 2/3 głosów.
Zgromadzenie Narodowe przyjmowało uwagi Prezydenta bezwzględną większością głosów.
25 maja 1997 roku Prezydent zarządził referendum. Wzięło w nim udział 42% z czego za konstytucją na TAK - 53% głosów. Po upływie 3 m-cy Konstytucja weszła w życie.
Konstytucja jako ustawa zasadnicza: (rozdział II Garlicki)
Istota i pojęcie konstytucji constituare - ustanawiać, urządzać
constitucio - urządzenie, układ, organizacja, natura
Konstytucja w znaczeniu formalnym to ustawa zasadnicza zawierająca normy o najwyższej mocy prawnej, regulująca podstawy ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego. Uchwalany do tego organ i zmieniana w szczególnym trybie. Akt normatywny o najwyższej mocy prawnej. Szczególna treść i forma konstytucji.
Konstytucja w znaczeniu materialnym oznacza całokształt norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa. Bez względu na rodzaj aktu prawnego, w którym te normy są zawarte. Występuje to w Wlk. Brytanii.
Geneza Konstytucji pisanej: Pojawiła się pod koniec XVIII wieku w okresie walk rewolucji o przejście z feudalizmu do kapitalizmu.
Czynniki uniwersalne:
- dominujące w czasach nowożytnych poglądy szkoły natury, które stwierdzały, że władza państwowa jest ograniczona przez przyrodzone prawa jednostki
- filozoficzne koncepcje umowy społecznej swoistego kontraktu między rządzącymi i rządzonymi
- teoria podziału władzy Monteskiusza
- szkoła pozytywizmu prawniczego
RODZAJE KONSTYTUCJI
pisana w formie aktu normatywnego
niepisana oparte na prawie zwyczajowym (cz. konst. Brytyjska)
formalna - najwyższa moc prawna
materialna - nie ma najwyższej mocy prawnej
sztywna - posiada najwyższą moc prawną od ustaw zwykłych
elastyczna brak mocy wyższej od ustaw zwykłych, zmieniana w takim samym trybie jak ustawa
jednolite ujmowane w 1 akcie normatywnym
złożone w kilku aktach normatywnych - Konstytucja III Republiki Francuskiej 1875 rok, Konstytucja Szwedzka, do 1999 roku Konstytucja Finlandii, Konstytucja Izraela (11 ustaw określonych jako prawo feudalne), 1992-1997 - w Polsce (mała konst. 1992 rok - nie regulowała władzy sądowniczej)
pełna - zawiera unormowanie wszystkich kwestii konstytucyjnych
fragmentaryczna (mała konst.) zawiera częściowe rozwiązania
stabilna - (USA)
zmienna - (Francja)
Najstarszą konstytucją w Europie jest Konstytucja Norwegii.
Cechy konstytucji jako ustawy zasadniczej:
- szczególna treść
- -//- forma
- -//- moc prawna
Reguluje ona podstawowe instytucje ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
Do podstawowych instytucji zaliczamy:
- określenie suwerena i form sprawowania przez niego władzy
- -//- ustroju naczelnych organów władzy państwowej
- -//- podstawowe prawa, wolności i obowiązki
- -//- podstaw ustroju ustroju społeczno-gospodarczego
- -/- struktury terytorialnej państwa
- -//- trybu zmiany konstytucji
Szczególna forma konstytucji:
- nazwa
- szczególny tryb uchwalania, nadanie jej przez monarchę - konst. Księstwa Warszawskiego przez Napoleona, Karta Konstytucyjna Francuska nadana przez Ludwika w 1814 roku, w Japonii 1889 rok, II Rzeszy Niemieckiej, Arabii Saudyjskiej
- uchwalenie konstytucji w drodze porozumienia między monarchą a parlamentem: 3 maja1971 rok, 1830 Konst. Francuska, Belgia 1831 rok, V Republika Francuska w 1958 rok, Konstytucja Rosyjska w 1993 roku. Współcześnie konstytucje są uchwalane z reguły przez parlament.
- uchwalenie przez konstytuantę - zgromadzenie przedstawicielskie wybrane specjalnie w celu uchwalenia konstytucji, NIE jest parlamentem np. Konwencja Filadelfijska, Zgromadzenie Narodowe we Francji - 1945 rok, obecnie funkcję konstytuanty pełnią parlamenty
- referendum konstytucyjne, 1wsza konstytucja w drodze referendum to konstytucja Jakobińska z 1793 roku, ostatnia Szwajcarii z 1999 roku
Tryb zmiany konstytucji
- całkowita - zastąpienie dotychczasowej konstytucji konstytucją całkiem nową
- formalne - zastąpienie dot. przez nową konstytuantę
- materialne - zmiana zasad naczelnych konstytucji (Polska Nowela Grudniowa 1989 rok)
- częściowa - polega na zmianie niektórych postanowień konstytucji, zmiana jednostkowa, może się odbyć w postaci inkorporacji - wyłączenia (np. w Polsce), lub w postaci poprawek (USA).
22.10.2006r.
Odrębności proceduralne trybu zmiany konstytucji na wskazanie innego niż przy ustawie zwykłej podmiotu uchwalającego zmianę konstytucji np. USA poprawka konstytucyjna jest uchwalona większością 2/3 głosów każdej z 2 izb (reprezentantów i w senacie). Zatwierdzona przez 3/4 Stanów (parlamentów stanowych) np. Australii - państwo federalne składa się z 7 stanów, potrójna większość przy zmianie konstytucji;
- musi się opowiedzieć ponad 50% biorących udział w referendum
- te 50% głosów musi paść w co najmniej 4 stanach, które to stany stanowią większość stanów w federacji
- zmiany w zakresie inicjatywy ustawodawczej
- konieczność uzyskania kwalifikowanej większości głosów - z reguły 2/3 głosów, np. w Niemczech, we Włoszech, 3/5 → Francja, Czechy, 2/4 →Bułgaria
- możliwość ustanowienia kilku procedur zmiany konstytucji
nowela konstytucyjna - zmiany częściowe
rewizja konstytucyji - zmiany o charakterze częściowym
- zakaz zmiany konstytucji w stanach nadzwyczajnych, wyjątkowych, np. Polska, Niemcy, Francja
KONSTYTUCJONALIZACJA: wprowadzenie do konstytucji przepisów regulujących materię do tej pory nie regulowaną, np. w 1997 roku - finansów publicznych.
DEKONSTYTUCJONALIZACJA: zostaje uchylona część przepisów konstytucji bez zastępowania ich nowymi przepisami np. dot. prokuratury
Tryb zmiany konstytucji RP art. 235
- prosty
Projekt zmiany konstytucji może wnieść:
- grupa 1/5 ustawowej liczby posłów - 92 (wykluczona jest komisja sejmowa)
- senat jako cała izba, uchwała o wystąpieniu do sejmu
- prezydent - zwolniona z obowiązku kontrasygnaty - podpisu premiera
Inicjatywy ustawodawczej nie posiada:
- grupa obywateli (w ustawie może) art. 235
- rada ministrów (posiada tylko zwykłą inicjatywę)
I czytanie ogłoszenia konstytucji na posiedzeniu plenarnym, nie wcześniej niż 30 dnia od przedłożenia w sejmie projektu ustawy, jeśli sejm nie odrzuci projekt jest kierowany do komisji sejmowej.
art. 235 u. 4 - sejm uchwala ustawę o zmianie konstytucji większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
art. 235 u. 2 - ustawa przekazana jest do senatu. Senat ma 60 dni na zajęcie stanowiska co do konstytucji. Nie zajęcie stanowiska oznacza, że ustawa o zmianie konstytucji upada. Senat musi zawsze wyrazić zgodę na zmianę konstytucji bezwzględną większością głosów. Senat NIE może zgłaszać poprawek do konstytucji.
Ustawa przekazana jest do prezydenta. Prezydent w ciągu 21 dni ma obowiązek podpisania ustawy. Nie może zgłosić veta wobec ustawy o zmianie konstytucji.
Trybunał konstytucyjny może zbadać:
- czy ustawa o zmianie konstytucji została uchwalona przez podmiot uprawniony
- czy ustawa o zmianie konstytucji została uchwalona w trybie do tego przewidzianym art. 235
Tryb kwalifikowany:
zmieniane są przepisy działu 1 (naczelne), 2 (prawa i wolności), 12 (tryb zmiany konstytucji)
- uchwalenie przez sejm ustawy o zmianie konstytucji może się odbyć nie wcześniej niż 60 dnia po 1wszym czytaniu projekt ustawy o zmianie konstytucji
- możliwość przeprowadzenia referendum zatwierdzającego ustawę o zmianie konstytucji
- referendum konstytucyjne może się odbyć, ale nie musi i odnosi się tylko do trybu kwalifikowanego.
Referendum może być przeprowadzone:
- żądanie takie muszą postawić podmioty posiadające inicjatywę w zakresie zmiany konstytucji
- żądanie takie musi być postawione w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez senat
- w obecnym stanie prawnym zarządza marszałek sejmu a nie prezydent
- odbywa się w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku
- wiążący wynik referendum nie jest uzależniony od frekwencji
Systematyka konstytucji:
- OGÓLNA- podział na działy, części, tytuły i rozdziały ( w Polskiej rozdziały i podrozdziały)
- SZCZEGÓŁOWA- podział na art., ustępy i punkty
Polska konstytucja nie dzieli się na paragrafy i litery.
kryterium aksjologiczne - przy systematyce ogólnej
kryterium logicznego układu treści - przy systematyce szczególnej
Szczególna moc konstytucji: Konstytucja posiada najwyższą moc prawną w państwie. W konsekwencji jest aktem nadrzędnym w stosunku do ustaw i innych aktów normatywnych.
Przesłanki nadrzędności:
- tryb zmiany konstytucji
- art. 8 u. 1 wskazuje w sposób bezpośredni o jej najwyższej mocy prawnej albo czyni to w sposób pośredni np. art. 236 § 1.
- akt odsyłający ma wyższą moc prawną niż akt do którego odsyła (w naszej konstytucji odesłań jest ponad 100)
- konstytucja tworzy organy, których zadaniem jest wymierzanie kar za naruszenie konstytucji, konstytucja może przewidywać istnienie organów, których zadaniem jest orzekanie w sprawie zgodności innych aktów normatywnych z konstytucją - Trybunał Konstytucyjny
Przedmiot normowania konstytucji ma charakter pierwotny i nieograniczony
- konstytucja wywodzi się z władzy suwerennej narodu
- najwyższa moc prawna konstytucji oznacza, że wszystkie akty normatywne muszą być z nią zgodne
- akty normatywne muszą być z konstytucją spójne
Gwarancje przestrzegania konstytucji:
- odpowiedzialność konstytucyjna
- sądownictwo administracyjne
- problematyka badania zgodności ustaw z konstytucją
Obowiązywanie i stosowanie konstytucji:
- wejście w życie konstytucji art. 244 konst. - konstytucja wchodzi w życie po upływie 3 m-cy od dnia jej ogłoszenia
- stosowanie konstytucji - bezpośredni sposób, Sąd wydając orzeczenie może zastosować ustawę konstytucyjną jako samoistną podstawę rozstrzygnięcia; może też polegać na współstosowaniu normy konstytucyjnej i ustawowej. Sąd w procesie stosowania przepisów konstytucji może stwierdzić istnienie konfliktu między normą ustawową a normą konstytucyjną art. 193;
art. 8 u. 2
STRUKTURA I CHARAKTER NORM KONSTYTUCYJNYCH:
- normy konstytucyjne - podstawowe rozstrzygnięcia ustrojowe w konstytucji
- normy materialne - kompetencyjne, określają zakres kompetencji organów państwowych oraz podstawowe prawa i wolności obywatelskie
- normy organizacyjne - dotyczą organów państwa, art. 10 u. 2, art. 3
- normy proceduralne - określają tryb postępowania przed organami władzy publicznej, przepisy o procedurze ustawodawczej, trybie powołania rady ministrów
- normy programowe - określają cele działalności państwa oraz zadania, które mają być przez państwo spełnione
preambuła - wstęp - służy wykładni pozostałych przepisów w konstytucji; w preambule mamy wskazanego: ustrojodawcę, genezę ustroju społeczno-politycznego, ale którym ma służyć konstytucja, określa podstawowe zasady ustroju państwa, ustawodawca mówi nam o zasadzie pomocniczości, nie posiada żadnej mocy normatywnej, ma wartość normatywną;
invocatio dei - wezwanie imienia boskiego zamiast preambuły w konstytucji, we wcześniejszych konstytucjach;
ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU:
- zasada zasad
ma charakter pierwotny - władzy suwerennej nie można wyprowadzić z żadnej innej władzy w państwie
- ma charakter nieograniczony
- ma charakter niezależny
XV-XVI wiek - epoka absolutyzmu królewskiego
Jean Bodin - władza suwerenna utożsamiana z władzą monarchy absolutnego
Suwerenem w Zjednoczonym Królestwie jest Król, w Parlamencie Anglia; król w parlamencie - efekt XVII wiecznej rewolucji angielskiej
05.11.2006r.
Koncepcja suwerenności narodu - „Umowa społeczna” - Jean Russeau
Koncepcja suwerenności narodu:
- suweren ma prawo do powoływania składu osobowego org. państwowych, tylko Izba I parlamentu musi pochodzić z wyborów powszechnych;
- prawo suwerena do podejmowania decyzji, demokracja bezpośrednia veto ludowe, inicjatywa ludowa, referendum ludowe, zebranie ogólne ludowców
- prawo suwerena do wyrażania opinii w sprawach publicznych, wolność słowa, wolność środków masowego przekazu, wolność petycji, wolność zgromadzeń, wolność zrzeszania się
art. 4, 6, 34 konst.; władzę suwerenną mogą wykonywać osoby, które mają prawo wyborcze;
Powszechne wybory prezydenta: Litwa, Białoruś, Rosja, Portugalia, Austria, Węgry, Rep. Czeska
art. 4 u. 2 - forma wykonywania władzy suwerennej:
- przez naród za pośrednictwem przedstawicieli
- bezpośrednio
art. ten zawiera formułę demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej
Władza suwerenna w Polsce wykonywana jest przez naród, przez przedstawicieli.
demokratyzacja przedstawicielska: taki sposób wykonywania władzy, w którym decyzje podejmowane są w imieniu suwerena przez organ przedstawicielski czyli parlament pochodzący z wyborów; art. 104 - posłowie i senatorowie są przedstawicielami narodu; prezydent RP nie jest organem przedstawicielskim - art. 126 u. 1 prezydent jest reprezentantem państwa;
demokracja bezpośrednia: jest to sposób władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców
- zgromadzenie ogólne wyborców, instancja najstarsza - Szwajcaria, w Państwach anglosaskich, parafiach angielskich, w pół.-wsch. USA, w Polsce Zgromadzenie Sołeckie - wybór Sołtysa;
- referendum
- inicjatywa ludowa - możliwość wniesienia przez grupę obywateli projektu ustawy - 100 tyś. obywateli;
- veto ludowe: grupa obywateli może wnieść sprzeciw wobec ustawy, skutkiem czego zarządza się referendum, naród decyduje czy ustawę podtrzymać czy odrzucić np. w Szwajcarii - NIE MA w Polsce;
PARTIA POLITYCZNA: dobrowolna organizacja występująca pod określoną nazwą, stawiająca za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływ na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej. Musi zrzeszać obywateli Polski na zasadach dobrowolności i równości;
wolność tworzenia i działania partii politycznych
- wykluczenie jednopartyjności;
- zakaz działania partii o cechach antydemokratycznych, zasady zawarte w art. 11 i 13 konst.
sposób tworzenia partii politycznych:
tryb koncesyjny - obowiązek uzyskania zgody organu władzy państwowej, tryb ten kłóci się z wolnością działania partii politycznej;
- tryb administracyjny - założenie partii zależy od zgody organu administracji państwowej, istnieje możliwość zaskarżenia odmownej decyzji do Sądu;
tryb rejestracyjny (obowiązuje w Polsce) - partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu wymaganych dokumentów przez Sąd;
tryb ewidencyjny - partie powstają w sposób dowolny, ale osobowość prawną mogą nabyć dopiero po zgłoszeniu swojego powstania do odpowiedniego organu państwowego;
Ewidencję partii politycznych prowadzi SO w Warszawie.
Wymagane jest zebranie 1000 podpisów do utworzenia partii politycznej. Sąd może odrzucić projekt. Z chwilą wpisania do ewidencji partia uzyskuje osobowość prawną.
art. 11 u. 2 - finanse partii są jawne
Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez partie, nie mogą przeprowadzać zbiórek publicznych. Podstawą finansowania partii politycznej są subwencje oraz dotacje podmiotowe z budżetu państwa. Wszystkie środki finansowe muszą być gromadzone na rachunkach bankowych. Składki, darowizny, spadki → przekazywanie finansów partii. Partie nie mogą wynajmować art. 24 u. 5 swoich posesji dla uzyskania środków finansowych. Łączna suma wpłat nie może przekraczać 15stokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę (w danym roku).
prawo subwencji: przysługuje partii, która w wyborach do Sejmu otrzymała co najmniej 3% ważnie oddanych głosów, albo partii uczestniczącej w koalicji wyborczej które to koalicje w wyborach do sejmu uzyskała 6% ważnie oddanych głosów.
dotacja podmiotowa: przysługuje partii politycznej za każdy uzyskany mandat posła i senatora;
10.12.2006 rok
art. 30 konst. - godność człowieka
zasady godności:
aspekt negatywny -
- klauzula demokratycznego państwa
art. 31 u. 1 i 2 - wolność człowieka i prawa innych; podchodzi do problematyki wolności w sensie negatywnym
zasada wolności: każdy może czynić wszystko co nie jest przez prawo zakazane
aspekt negatywny wolności: obowiązek podjęcia określonego działania może zostać nałożony wyłącznie przez prawo;
art. 32 i 33 u. 1 - sensu stricte - równość wobec prawa
art. 32 u. 1 - wszyscy mają prawo do równego traktowania
art. 32 u. 2 zakaz dyskryminacji
porządek publiczny
podmioty praw jednostki
14.01.2007 rok
P R A W A C Z Ł O W I E K A
art. 38 - prawo do życia
kara śmierci
Europejska konstytucja praw człowieka nie zabrania kary śmierci - zabrania protokół nr 6 - Polska ratyfikowała ten protokół za zgodą sejmu. Sejm nie może znieść kary śmierci - nie zgodne z europejską konstytucją.
W sytuacji wojny lub zagrożenia wojną można orzekać karą śmierci.
Ustawa po stanie wojennym nie dopuszcza orzekania przez Sądy karą śmierci.
7 stycznia 1993r. - ustawa o dopuszczalności przerywania ciąży (ABORCJA nr 38):
- gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia kobiety ciężarnej;
- istnieje duże prawdopodobieństwo upośledzenia płodu;
- gdy ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego
► do roku 1997 roku dochodziła jeszcze trudna sytuacja materialna matki, nie było wtedy art. 38
ZASADA NIETYKALNOŚCI OSOBISTEJ:
- zakaz poddawania eksperymentom naukowym w tym medycznym bez dobrowolnie wyrażonej zgody art. 39 ►NIE JEST zakazem bezwzględnym, zakaz pojawił się po II wojnie światowej, pierwszy był Kodeks Norymberski opracowany przez Amerykański Trybunał Wojskowy;
- art. 40 → zakaz poddawania torturom, okrutnemu, poniżającemu traktowaniu i karaniu
art. 40 u. 2 → zakaz stosowania kar cielesnych
zakaz absolutny - konstytucja nie dopuszcza wyjątków, obowiązuje też w czasach nadzwyczajnych np. w czasie wojny
- zakaz pozbawienia wolności z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie art. 41 konst. skazanie, zatrzymanie policyjne i w izbie wytrzeźwień. Nakazuje by każdy zatrzymany był poinformowany o przyczynach zatrzymania w ciągu 48h następnie przekazany do dyspozycji sądu, a w ciągu kolejnych 24h Sąd musi mu doręczyć postanowienie o tymczasowym aresztowaniu. Jeśli nie zostanie doręczone postanowienie aresztowanego należy zwolnić. O pozbawieniu wolności powiadamia się rodzinę ewentualnie osobę wskazaną przez zatrzymanego
- art. 50 → nienaruszalność mieszkaniowa; przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub samochodu może być tylko we wskazany w ustawie sposób i w niej określony - NIE w nocy, tylko między 600-2200
PRAWO DO ŻETELNEJ PROCEDURY SĄDOWEJ:
- prawo do Sądu art. 45
art. 45 u. 1- gwarancja Sądu sprawiedliwego Sąd ► właściwy
► niezależny
► niezawisły
► bezstronny
- art. 42 u. 2 - prawo do obrony o znaczeniu (aspekcie) materialnym obejmuje podejmowanie czynności procesowych mających na celu ochronę interesów oskarżonego; w aspekcie formalnym - prawo do korzystania z pomocy obrońcy z wyboru lub z urzędu
- nullum crimen nulla poena sine lege
- zakaz retroakcji prawa karnego w art. 42 u. 1 zd. 2 - WYJĄTKIEM jest czyn, który stanowi w chwili jego popełnienia przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.
ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI:
art. 4 u. 3
art. 43 - brak przedawnienia zbrodni wojennych i zbrodni p-ko ludzkości
PRAWO DO OCHRONY PRYWATNOŚCI: art. 47 konst.
WOLNOŚĆ PORUSZANIA SIĘ:
- art. 52 wolność: - przemieszczania się po terenie RP
- wyboru miejsca zamieszkania i pobytu
- opuszczania terenu RP
- art. 55 u. 1 - europejski nakaz aresztowania
- art. 55 u. 2 - nie można poddać ekstradycji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w celach politycznych
- art. 56 - prawo do azylu, uzyskania statusu uchodźcy
WOLNOŚĆ WYZNAWANIA RELIGII:
art. 85
- wolność uzewnętrzniania religii indywidualnie i zbiorowo
- zakaz zmuszania do uczestnictwa lub nie uczestnictwa w prawach religijnych
- wolność posiadania świątyń i innych miejsc kultu
- prawo do korzystania z pomocy religijnej w miejscu pobytu
- prawo rodziców do wychowywania dzieci zgodnie ze swoim przekonaniem religijnym
- art. 53 u. 3 wolność sumienia i wyznania oraz jego przekonanie
- wolność wyrażania poglądów i opinii art. 54
- wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji
- zakaz cenzury i koncesjonowania prasy art. 73
PRAWA I WOLNOŚĆI POLITYCZNE:
- ART. 57 → wolność zgromadzeń, wolność organizowania zgromadzeń i wolność uczestniczenia w nich
zgromadzenie: co najmniej 15 osób w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wyrażenia wspólnego stanowiska; potrzebne jest uprzednie poinformowanie gminy przez organizatora, organ (prezydent, burmistrz) może sprzeciwić się jeżeli:
- cel sprzeciwia się ustawie o zgromadzeniach
- zgromadzenie narusza przepisy ustaw karnych
- odbycie zgromadzenia zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach
Odwołanie od tej decyzji ↑ można wnieść do wojewody → a następnie do wojskowego sądu administracyjnego.
WOLNOŚĆ ZRZESZANIA SIĘ:
- partie polityczne
- zakaz zmuszania do przystępowania, pozostawania i występowania od stowarzyszeń
stowarzyszenie: dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie o celach nie zarobkowych, każdy z członków stowarzyszenia ma wpływ na jego działanie, cecha TRWAŁOŚCI oznacza, że nie może być celem stowarzyszenia jednorazowe zadanie, cele muszą być trwałe; działalność nie zarobkowa stowarzyszenia → zysk z działalności stowarzyszenia przeznaczony jest na cele statutowe; stowarzyszenie mogą zakładać obywatele, którzy ukończyli 18 rok życia i którzy mają pełną zdolność do czynności prawnych; nadzór nad stowarzyszeniem pełni starosta;
stowarzyszenie
zarejestrowane zwykłe
założone przez grupę 15 osób, założone przez 3 osoby, nie posiada
wpisywane jest do KRS → nabywa osobowości prawnej, zawiadamia organ
osobowość prawną - podmiot praw nadzorczy o powstaniu
i obowiązków
samorządność: stowarzyszenie nie jest podporządkowane żadnemu innemu podmiotowi
- prawo czynne
- prawo głosowania i kandydowania w wyborach
- prawo inicjatywy ustawodawczej
- prawo dostępu do służby publicznej art. 60.
- prawo do uzyskania informacji o działalności organów
- prawo składania petycji, skarg i wniosków art. 63
- prawa i wolności innych osób
art. 20 → zasada społecznej gospodarki rynkowej, wolność działalności gospodarczej
wolność gospodarcza: prawo podmiotowe jednostki, zasada ogólna prawa; może być ograniczona przez ustawy i ważny interes publiczny ⇒ art. 31 u. 3 wzgląd na ważny interes publiczny;
art. 20 - prawo własności (jest używane na określenie również wszystkich praw majątkowych art. 21 u 2)
art. 21 - ochrona prawa dziedziczenia
art. 64 - ochrona praw majątkowych
wywłaszczenie: pozbawienie prawa własności
Prawa pracownika: art. 65 u. 5
- wolność wyboru wykonywania zawodu oraz miejsca pracy art. 65 u. 1
- prawo minimalnego wynagrodzenia
- prawo bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
- prawo do wypoczynku art. 66 u. 2
- prawo do koalicji - prawo do zrzeszania się w związki zawodowe art. 59 u. 1
-normy programowe - nie zawierają praw podm. obywateli, ale zawierają tylko ogólne zasady polityki państwa
PRAWO EKONOMICZNE:
- art. 65 u. 3 - zakaz zatrudniania dzieci do lat 16
- art. 24 - praca znajduje się pod kontrolą RP
- art. 67 - prawo do zabezpieczenia społecznego tylko dla obywateli
- art. 68 prawo do ochrony zdania
u. 1 każdy ma prawo do ochrony zdania
u. 2 tylko obywatele mogą korzystać ze środków publicznych - prawo obywatelskie
u. 3 władza publiczna zapewnia szczególną ochronę dzieciom, kobietom ciężarnym
PRAWO DO NAUKI:
- art. 70
u.1 - każdy ma prawo do nauki
u. 2 - nauka w szkole publicznej jest bezpłatna
u. 3 - wolność wyboru szkoły publicznej
u. 3 zd. 2 i 3 - wolność tworzenia szkół niepublicznych
u. 5 - wolność nauczania
PRAWO DO INFORMACJI O STANIE I OCHRONIE ŚRODOWISKA:
- art. 74 u. 3
- art. 18 - ochrona małżeńska , macierzyńska i rodziny
- art. 19 - opieka nad weteranami
- art. 75 - prowadzenie polityki sprzyjającej zaspokajaniu potrzeb mieszkańców i obywateli
- art. 76. - ochrona konsumentów, użytkowników i najemców
Środki ochrony praw człowieka: art. 77 i kolejne w rozdz. II
- art. 77 prawo do wynagrodzenia szkody
- prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej
- art. 78 prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego
- art. 79. skarga konstytucyjna
- art. 80 skarga do rzecznika praw obywatelskich
- art. 82 wierność RP
- art. 83 obowiązek ponoszenia ciężarów publicznych - podatków
- art. 85 obowiązek ochrony ojczyzny
- art. 86 obowiązek dbałości o stan środowiska
Źródła prawa: rozdział III
- katalog zamknięty w aspekcie przedmiotowym i podmiotowym
w aspekcie przedmiotowym: konstytucja wyczerpująco wymienia akty zawierające normy powszechnie obowiązujące art. 87 u. 1
- konstytucyjne
- ustawy
- normatywne umowy międzynarodowe
- rozporządzenia
- art. 87 u. 2 - akty prawa miejscowego
- art. 91 u. 3 - prawo wtórne UE
- art. 234 rozporządzenie z mocą ustawy
w aspekcie podmiotowym: konstytucja wyczerpująco wymienia podmioty uprawnione do stanowienia takiego prawa
- art. 234 - rozporządzenia z mocą ustawy wydawane są przez prezydenta, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, Ministra resortowego kierującego działem administracji rządowej, Przewodniczącego komitetu określonego w ustawie (KIE), KRRiTV - cała rada!
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO:
art. 94 - częściowo zamknięte źródła prawa, mogą być wydawane przez:
- organy samorządu terytorialnego
- terenowe organy administracji rządowej
- nie podlegają pod kontrolę Trybunału Konstytucyjnego lecz pod Sądy (wojewódzkie, NSA Najwyższe Sądy Administracyjne)
Warunkiem wejścia w życie aktu prawnego jest jego ogłoszenie. Ustawa z 2000 roku to reguluje - ogłoszenie aktów normatywnych:
- dziennik ustaw RP
- Monitor Polski - zarządzenia uchwały RM, uchwały Sejmu i Senatu, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
- Monitor Polski B
- Dzienniki resortowe przez Ministrów Resortowych (np. NSWiA) - praktykowane są akty prawa wspólnotowego
- dzienniki wojewódzkie - akty prawa miejscowego
vocatio legis; akt normatywny wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia; ust. art. 4 u. 1, akt normatywny może wejść w dniu ogłoszenia , nawet z mocą wsteczną.
Przepisy porządkowe wchodzą po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia, mogą wejść wcześniej w sytuacji zagrożenia życia, zdrowia lub mienia.
Akty prawne dot. referendum, wyborów do Sejmu i Senatu, wyborów prezydenckich, stanu klęski żywiołowej.
AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO:
- adresatem prawa wewnętrznego jest jednostka organizacyjna podległa organowi, który wydał ten akt
- akty prawa wewnętrznego nie mogą stanowić podstawy do wydania decyzji administracyjnej lub orzeczenia sądowego
- mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy
- muszą być zgodne z aktami prawa powszechnie obowiązującego
ROZPORZĄDZENIA:
♣ różnica między rozporządzeniem z mocą ustawy a rozporządzeniem (?)
Rozporządzenie nie może redagować materii prawa.
III WYMOGI ROZPORZĄDZEŃ:
- szczegółowość podmiotowa: ustawa musi wskazywać organ właściwy do wydania rozporządzenia, przy czym musi być to organ wymieniony w konstytucji (prezydent, premier);
ZAKAZ SUBDELEGACJI - organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać tej kompetencji innemu organowi;
- szczegółowość przedmiotowa: ustawa wskazuje zakres praw przekazanych do regulacji w rozporządzeniu, nie można stosować interpretacji rozszerzenia;
- szczegółowość treściowa: ustawa formułuje wytyczne co do treści rozporządzenia;
Kontrola rozporządzenia podlega pod Trybunał Konstytucyjny, ale również pod Sądy Powszechne i Administracyjne.
PRAWO WYBORCZE:
wybory: regularne odnowienia składu w wyniku decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przed ogół obywateli posiadających pełnie praw politycznych;
prawo wyborcze:
- znaczenie podmiotowe - prawo wyborcze równoznaczne jest z prawem obywatelskim i przybiera postać czynnego lub biernego prawa wyborczego
bierne prawo wyborcze: do wybierania i kandydowania
czynne prawo wyborcze: do wybierania
- znaczenie przedmiotowe - prawo wyborcze jest to gałąź prawa regulująca kwestie przygotowania przeprowadzenia i ustalenia wyników wyborów;
system wyborczy:
- sens szeroki - system wyborczy to całokształt reguł prawnych i pozaprawnych określających sposób przygotowania, przeprowadzania i ustalenia wyników wyborów;
- sens węższy - system wyborczy to sposób ustalenia wyniku wyborów (m.in. system proporcjonalny)
Zasady wyborcze:
- wyborów POWSZECHNYCH - określa krąg osób uprawnionych do udziału w wyborach
- czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach samorządowych oraz w wyborach do Parlamentu Europejskiego przysługuje również obywatelom należącym do wspólnoty europejskiej - tylko w tych dwóch przypadkach
prezydent, parlament - tylko obywatele RP
♣ ubezwłasnowolnienie
♣ pełna zdolność do czynności prawnych
BIERNE PRAWO WYBORCZE:
PREZYDENT - 35
PARLAMENT - 30
PARLAMENT EUROPEJSKI - 28
SENAT - 21
SAMORZĄD - 18
przeczytać: Lex Tymiński
zapory w polskim prawie wyborczym:
- 5% dla partii
- 8% dla koalicji
Czyli tylko listy, które przekroczą dany próg aby uczestniczyć w podziale mandatu; nie obowiązuje mniejszości narodowych;
SYSTEMY WYBORCZE:
♣ system większościowy
a) względny - (np. Wlk. Brytania); jedna tura głosowania (w Polsce do Senatu)
b) mieszany, bezwzględny - możliwość wystąpienia drugiej tury wyborów, zdobycie mandatu w pierwszej turze wyborów musi być większość bezwzględna 50% + 1, jeśli nie to wtedy odbywa się druga tura, tu wystarczy większość zwykła (wybory prezydenta, wójta, burmistrza)
♣ system proporcjonalny
1. wybory w dniu wolnym od pracy
2. obwody głosowania - jednostka terytorialna w ramach której swoje głosy oddaje dana grupa wyborców (od 500 - 3 000 mieszkańców)
obwody specjalne - w szpitalach, zakładach opieki społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych
brak obwodów głosowych w jednostkach wojskowych i skoszarowanych jednostkach policji
- w zagranicznych ambasadach PL
- na statkach i samolotach
3. instytucja rejestrów i spisów wyborców:
rejestr: obejmuje wszystkie osoby stale zamieszkałe na terenie gminy
spis wyborców: tworzy się na podstawie rejestru, na potrzeby wyborców
zaświadczenia o prawie do głosowania (nie odnosi się do wyborów samorządowych)
proces wyborczy - możliwość zakwestionowania ważności wyborów
11.02.2007r.
RÓWNOŚĆ:
♣ aspekt formalny - każdy wyborca ma równa ilość głosów, najczęściej jeden głos (wybory do senatu od 1 do 4 głosów
♣ aspekt materialny - każdy głos powinien mieć taką samą siłę - wagę
siła norma przedstawicielska: ustala się na poziomie konstytucji liczbę wyborców przypadającą na jeden mandat;
jednolita norma przedstawicielska: w konstytucji określa się liczbę deputowanych do parlamentu (460 - sejm, 180 - senat), zaś przed każdymi wyborami dokonuje się dopasowania tej liczby mandatów do struktury zamieszkania ludności
BEZPOŚREDNOŚĆ:
- wyborca oddaje swój głos bezpośrednio na osobę, która ma być wybrana (wybory prezydenta w USA są pośrednie)
- technika głosowania: tylko osobiście, bez pośrednika, poczty czy drogi elektronicznej;
TAJNOŚĆ GŁOSOWANIA: treść decyzji wyborcy nie może być ustalona i ujawniona (ta zasada ma charakter bezwzględny - obowiązek wyborcy);
system D' Hondta
system Sainte Zagra
ORGANIZACJA WYBORÓW:
- wybory muszą odbyć się w dniu wolnym od pracy, 30 dni przed upływem kadencji - wybory zarządza prezydent
- prezydent podejmuje decyzje na 90 dni przed upływem
- w razie skrócenia kadencji prezydent zarządza wybory na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni zarządzenia skrócenia kadencji
- wybory prowadzone są przez komisje wyborcze III szczeble
PKW Państwowa Komisja Wyborcza - po 3 sędziów
TK SN i NSA
- kto wybiera i zatwierdza członków PKW?
Okręgowa Komisja Wyborcza:
I. Sędziowie zgłaszani przez ministra spraw powołanych ostatecznie przez PKW.
II. Obwodowa Komisja Wyborcza - wybrane spośród wyborców.
Kandydatów na posłów i senatorów zgłaszają partie polityczne oraz wyborcy.
W przypadku wyborów do sejmu (wybór proporcjonalny) zgłaszają komisje wyborcze, musi być poparcie 5000 głosów.
Ważność wyborów stwierdza SN w terminie 90 dni (Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych). Wyborcy mogą składać protesty do SN. Proces może być zgłoszony przez pełnomocnika. Protesty składa się w ciągu 7 dni od ogłoszenia wyników.
STATUS PRAWNY POSŁA I SENATORA
mandat przedstawicielski: udzielenie na pewien czas (przeważnie w wyborach) pełnomocnictwa do pełnienia funkcji przedstawicielskiej, uprawniającą i zobowiązującą do uczestnictwa w kształtowaniu i wyrażaniu przez parlament woli państwowej narodu.
mandat imperatywny - PRL
- poseł reprezentuje tylko swoich wyborców
- poseł reprezentuje interesy swoich wyborców
- istnieje ścisła więź prawna między wyborcami
- poseł zdaje wyborcom sprawozdanie ze swojego działania
- istnieje możliwość odwołania posła przez jego wyborców
mandat wolny - współczesna PL - nowela grudniowa 1989r.
- poseł reprezentuje cały naród
- poseł kieruje się dobrem całego narodu
- brak więzi prawnej posła z wyborcami
- posła przed upływem kadencji nie można odwołać
11.03.2007r.
Skład konwentu seniorów:
- marszałek (4 w sejmie)
- wicemarszałek (tyle ile na I posiedzeniu sejm ustali)
Przewodniczący klubów parlamentarnych:
15 posłów - klub
3 posłów - koło
2 senatorów - koło
Przewodniczący kół parlamentarnych, które w dniu rozpoczęcia kadencji reprezentowały osobną listę wyborczą.
Konwent seniorów: organ doradczy, wydaje opinie
Komisje sejmowe: art.. 110 u. 3
- KOMISJE STAŁE
a) komisje resortowe - istniejące ministerstwa, Komisja Spraw Zagranicznych, Komisja Finansów Publicznych, Komisja Obrony Narodowej
b) komisje problemowe - Komisja Mniejszości Narodowej
- KOMISJE NADZWYCZAJNE np. Związek Projektu zmiany Konstytucji
Skład osobowy komisji określa sejm na wniosek prezydium po zaciągnięciu opinii konwentu seniorów. Poseł ma prawo-obowiązek zasiadać w co najmniej jednej komisji. Pracami komisji kieruje Prezydium na czele z przewodniczącym. Komisje obradują na posiedzeniach. I posiedzenie komisji zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu. Jest powoływany Przewodniczący i członkowie prezydium. Komisja może podejmować uchwały w obecności co najmniej 1/3 obecnych członków. Marszałek może odebrać głos posłowi.
Funkcje Sejmu i Senatu:
- ustawodawcza - art. 95 u. 1 powtórzenie art. 10 u. 2; Sejm + Senat - postępowanie ustawodawcze;
• I inicjatywa ustawodawcza, prawo konstytucyjnie określonych podmiotów do wnoszenia projektów ustaw do Sejmu, które skutkuje obowiązkiem ich rozpatrzenia w szczególnej procedurze art. 118 → posłowie; inicjatywę ustawodawczą może wykonać Komisja Sejmowa lub grupa 15 posłów (do utworzenia klubu parlamentarnego); Komisja Śledcza NIE ma prawa inicjatywy ustawodawczej!!!
• Senat - II podmiot inicjatywy ustawodawczej ⇒ jako cała izba senat podejmuje uchwałę po wystąpieniu do Sejmu z inicjatywą ustawodawczą → zwykłą większością głosów; 10 senatorów może zgłosić projekt ustawy;
• III prerogatywa prezydenta ⇒ akt zwolniony z obowiązku kontrasygnaty
• IV Rada Ministrów
• V grupa 100 000 obywateli - art. 118 u. 2 inicjatywa ludowa
Komitet inicjatywy Ludowej ; I czytanie musi się odbyć w ciągu 3 miesięcy. Projekt może być odrzucony już po pierwszym czytaniu. Jest to wyjątek od zasady. W trybie zmiany konstytucji grupa 100 000 obywateli NIE MOŻE wnieść projektu zmiany konstytucji, ustawy budżetowej - MOŻE TYLKO Rada Ministrów. Projekt musi zawierać uzasadnienie. Składany jest na ręce Marszałka. Sejm - Laski Marszałkowskiej. Projekt ustawy może być utrącony. Marszałek może zgłosić projekt do Komisji Ustawodawczej. Komisja Ustawodawcza większością 3/5 głosów może uznać projekt za niedopuszczalny.
Laska została wyrzeźbiona na potrzeby Sejmu II kadencji.
- kontrolna - art. 95, tylko Sejm bez udziału Senatu
- kreacyjna - możliwość obsadzania przez Parlament najważniejszych stanowisk w państwie; wykonywana tylko przez sejm (powoływanie Sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu); może być wykonywana przez Sejm przy współudziale Senatu; Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Prezes NIK; może być wykonywana przez Sejm na wniosek Prezydenta - Prezes NBP; może być wykonywana odrębnie przez Sejm i odrębnie przez Senat
np.. do Krajowej Rady Sądownictwa Sejm powołuje:
- 4 posłów, a senat 2 senatorów
do Rady Polityki Pieniężnej:
- 3 posłów sejm
- 3 senat
- 3 prezydent
do KRRiTV:
- 2 członków wybiera sejm
- 1 senat
- 2 prezydent
współuczestniczenia - w określaniu polityki państwa
- uchwalanie ustawy budżetowej
- udzielanie Radzie Ministrów votum zaufania i votum nieufności
- ogłaszanie wojny i zawieranie pokoju
- współdziałanie z rządem i prezydentem we wprowadzaniu stanów nadzwyczajnych
15.04.2007r.
RADA MINISTRÓW
II organ egzekutywy; egzekutywa dualistyczna
Egzekutywa jednoczłonowa - prezydent w USA
- art. 10 u 1 - org. Władzy wykonawczej, brak podporządkowania się prezydentowi
- art. 146 u 2 - domniemanie kompetencji w zakresie polityki państwa
- art. 146 u 1 RM prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną
- polityczne powiązanie RM z większością sejmową (zasada rządów parlamentarnych)
- art. 10 u 1 - posłowie (i senatorowie) mogą obejmować stanowiska RM
- RM jest organem kolegialnym, brak tej zasady w konstytucji, możliwość wewn. hierarchizacji członków RM
RADA MINISTRÓW “rząd”
- tożsamość znaczeniowa (mała konstytucja), obecna konstytucja nie posługuje się terminem “rząd”; (geverment) i gabinet (gabinet) w Wlk Brytanii
- art. 95 u 2 RM -rząd - administracja rządowa
- “rząd” jako system sprawowania władzy w państwie (np. jako system rządów parlamentarnych, prezydenckich)
DYMISJA RADY MINISTRÓW:
1. Prezes RM składa dymisję RM na I posiedzeniu nowo wybranego Sejmu
- przepis wskazuje na kadencyjny charakter rządu
2. Prezes RM składa dymisję RM również w razie
a) nie chwalenia przez Sejm votum zaufania dla RM
- art. 154-155
b) art. 158 - wyrażenie RM votum nieufności
art. 162 u 2 pkt 1 - nie uchwalenie przez Sejm votum zaufania dla RM
c) REZYGNACJA PREZESA RADY MINISTRÓW
- nie zależy od zgody całej RM
- RM nie może opiniować rezygnacji premiera ani podjąć uchwały o złożeniu dymisji
- prezydent, w przypadku rezygnacji premiera, może odmówić przyjęcia dymisji RM art. 162 u 4; kazus Marka Belki w maju 2005r.
- podobne skutki wywiera śmierć premiera
3. Prezydent, przyjmując dymisję RM, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej RM
- państwo nie może zostać bez rządu
- gabinet wykonuje obowiązki
- przyjęcie dymisji rządu powoduje złożenie dymisji również przez sekretarzy i podsekretarzy stanu oraz wojewodów i wice wojewodów
- art. 38 u RM - o przyjęciu tych dymisji decyduje premier w ciągu 3 miesięcy od powołania nowego rządu
art. 154 k. TRYB POWOŁANIA RM - procedura podstawowa
a) desygnowanie premiera
- brak terminu; kazus Leszka Millera w 2001r. W pozostałych przypadkach desygnacja może ustąpić dopiero po przyjęciu RM
- premier desygnowany a urzędująca RM
- prezydent formalnie nie jest związany kandydatem zgłoszonym przez ugrupowania parlamentarne
- faktycznie musi liczyć się z koniecznością uzyskania przez nowy gabinet wotum zaufania
b) art. 154 u 1 zd. 2 - powołanie RM; prezydent powołuje prezesa RM wraz z pozostałymi członkami RM w ciągu 14 dni od dnia
- pierwszego posiedzenia sejmu
- przyjęcia dymisji
c) udzielenie wotum zaufania
- prezes RM, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez prezydenta, przedstawia sejmowi program działania RM (expose) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania bezwzględną większością głosów
art. 162 u 2 pkt. 1 - nie udzielenie rządowi wotum zaufania oznacza dymisję RM i przejście do kolejnej procedury powołania RM
I PROCEDURA REZEROWOWA art. 154 u 3
- w razie nie powołania RM przez prezydenta w trybie podstawowym art. 154 u 1 lub
- nie udzielenie RM wotum zaufania w trybie art. 154 u 2
- grupa 46 posłów może zgłosić kandydata na premiera w terminie wyznaczonym przez Marszałka Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów
- Sejm w ciągu 14dni od upływu terminów określonych w art. 154 u 1 lub u 2 wybiera Prezesa RM oraz na jego wniosek - proponowanych przez niego członków RM - bezwzględną większością głosów
- prezydent powołuje tak wybraną RM i odbiera przysięgę od jej członków
- prezydent nie może odmówić powołania tak wybranej RM, chyba, że mają przeszkody formalne (upływ 14diowego okresu)
Prezydent działa jako Notariusz Konstytucji.
II PROCEDURA REZEROWOWA art. 155 u 1
- w razie nie powołania RM w trybie ar 154 u 3 prezydent w ciągu 14 dni powołuje prezesa RM i na jego wniosek pozostałych członków RM oraz odbiera od nich przysięgę
- prezydent może powołać rząd w składzie zbliżonym do gabinetu powołanego w I etapie - art. 154 u 1
- sejm w ciągu 14dni od powołania RM przez Prezydenta udziela jej wotum zaufania zwykłą większością głosów
- art. 155 u 1 powala na powołanie rządu mniejszościowego
- art. 158 - trudność obalenia rządu mniejszościowego - konstruktywne wotum nieufności
- skutek nie powołania rządu - skrócenie kadencji sejmu - przypadek obligatoryjny
ODPOWIEDZIALNOŚĆ RADY MINISTRÓW I JEJ CZŁONKÓW:
- art. 157 - odpowiedzialność polityczna (solidarna oraz indywidualna)
- art. 156 - odpowiedzialność konstytucyjna (tylko indywidualna)
-art. 158 - istota konstruktywnego wotum nieufności
- art. 158 u 1 - wniosek musi być zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazywać imiennie kandydata na prezesa RM
- poseł nie może wycofać raz złożonego podpisu
- art. 158 u 2 - wniosek może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia
- sejm wyraża RM wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów - 231
- jeżeli sejm udzieli RM wotum nieufności, prezydent przyjmuje dymisję RM i powołuje wybranego przez sejm nowego prezesa RM, a na jego wniosek pozostałych członków RM oraz odbiera od nich przysięgę - art. 158 u 1 zd. 2
231 większość ustawowa od wszystkich posłów
Bezwzględna większość od liczby głoszących posłów → słabsza większość
Jeżeli sejm odrzuci wniosek o udzielenie RM wotum nieufności, POWTÓRNY WNIOSEK może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 m-cy od dnia zgłoszenia poprzedniego
ODPOWIEDZIALNOŚĆ INDYWIDUALNA art. 159
- nie obejmuje premiera
- sejm może wyrazić wotum nieufności ministrowi (członkom RM)
- wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów
- sejm wyraża ministrowi wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów - 231
- prezydent odwołuje ministra, któremu wyraził wotum nieufności
- ar 161 - polityczna odpowiedzialność ministrów przed premierem
- prezydent na wniosek premiera dokonuje zmian w składzie RM
- prezydent nie może odwołać ministra, jeżeli premier nie wystąpi ze stosownym wnioskiem
- prezydent (w zasadzie) nie może odmówić wnioskowi premiera w sprawie dokonania zmian w składzie RM (wykładania historyczna; MK dopuszcza taką możliwość)
SKŁAD RADY MINISTRÓW art. 147
Obligatoryjny:
- prezes RM
- ministrowie
Fakultatywny:
- wiceprezesi RM
- przewodniczący Komitetów Określonych w ustawach (przewodniczący komitetu integracji europejskiej)
- prezes i wiceprezes RM mogą pełnić także funkcję ministra art. 147 u 2
KATEGORIE MINISTRÓW art. 149
- ministrowie resortowi kierujący działalnością administracji rządowej
- ministrowie wypełniający zadania wyznaczone im przez prezesa RM (tzw. Minister bez teki) w drodze rozporządzenia - art. 149, art. 33 u RM
- ministrowie resortowi oraz przewodniczący komitetu określonego w ustawie administracji rządowej wydaje rozporządzenie art. 149 u 2 zd. 1
Rada Ministrów na wniosek S.A. Ministrów może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra - art. 149 u 2 zd. 2
ZAKRES DZIAŁANIA RADY MINISTRÓW art. 146
- prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP ⇒ dalej w kont.
PREZES RADY MINISTRÓW art. 148
- reprezentuje RM
- kieruje pracami RM
- wydaje rozporządzenia ⇒ dalej w kont.
TRYB PRACY RADY MINISTRÓW
- RM zbiera się na posiedzenia
- posiedzenie RM zwołuje Premier, on też ustala porządek dzienny posiedzeń, im przewodniczy art. 17 u RM
- rozstrzygnięcie zapada w drodze uzgodnień (duże znaczenie ma koalicyjny skład rządu), a tylko wyjątkowo przeprowadza się głosowanie
- przy głosowaniach nieobecnego ministra może go zastępować tylko inny minister skazany przez premiera i ma wtedy 2 głosy
- premier może też zarządzić rozstrzygnięcie sprawy w drodze korespondencyjnego uzgodnienia stanowiska
ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA RADY MINISTRÓW (nie ma)
SĄDY I TRYBUBUNAŁY
Wymiar Sprawiedliwości:
- jest sprawowany przez Sąd Najwyższy, Sądy Powszechne, Sądy Administracyjne oraz Wojskowe
- nie jest sprawowany przez Trybunały
- wiąże rozstrzyganie sporów o prawo
- sprawowany tylko przez sądy
STRUKTURA SĄDÓW:
Sąd Najwyższy
Sądy Powszechne
Sądy Administracyjne
Sądy Wojskowe
Sąd Wyjątkowy lub tryb doraźny tylko na czas wojny art. 175 u 2
- nie ma tworzonych sądów powszechnych
SĄDY POWSZECHNE
- właściwość generalne - sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla innych sądów ( art. 177 domniemanie kompetencji na rzecz Sądów Powszechnych)
- art. 176 - zasada dwuinstancyjności
- strukturę Sądów Powszechnych określa Ustawa o Sądach powszechnych z 2001r.
SĄDY REJONOWE I sprawy
SĄDY OKRĘGOWE
- Sąd odwoławczy od wyroku wydanego w I instancji przez Sąd Rejonowy
- Sąd I instancji w sprawach o poważniejszym charakterze
Sąd pracy
Sąd Ubezpieczeń Społecznych
Sąd Gospodarczy
Sąd Apelacyjny
ORGANY SĄDÓW POWSZECHNYCH
- prezes
- organy ogólne (nie występują w Sądzie Rejonowym)
♠ PREZES
- kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz
- pełni funkcję administracji sądowej
♠ ZGROMADZENIE OGÓLNE
- wszyscy sędziowie danego sądu
- w sądach okręgowych obejmuje także przedstawicieli SR
- przedstawienie Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów
♠ KOLEGIUM
- składa się z od 4 do 10 sędziów wybieranych przez zgromadzenie ogólne
SĄDY WOJSKOWE
- I instancja wojskowe sądy garnizonowe
- II instancja wojskowe sądy okręgowe
- Izba wojskowa SN
- organem samorządu jest zgromadzenie sędziów sądów wojskowych
SĄDY ADMINISTRACYJNE
- I instancja - wojsk. Sąd Administracyjny
- II instancja Naczelny Sąd Administracyjny
- dwuinstancyjność postępowania od 1 stycznia 2004 roku
- sędziowie sądów administracyjnych powoływani są przez prezydenta na wniosek KRS
- kandydatów przedstawiają Zgromadzenia Ogólne poszczególnych sądów
ZADANIA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH:
1. art. 184 zd 1- kontynuują działalność administracji publicznej (rządowej i samorządowej)
- orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne (po wyczerpaniu skargi administracyjnej i SKO); kryterium legalności; kasacja WSA
- art. 184 zd. 2 - orzekanie o legalności aktów prawa miejscowego
2. rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między jednostkami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej - tylko NSA
Naczelny Sąd Administracyjny
- sprawuje nadzór orzeczniczy nad działalnością NSA
- organy NSA:
1. Prezes
- art. 185 - powoływany przez prezydenta spośród 2 kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne
- kadencja 6-letnia
2. Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA
3. Kolegium NSA
SĄD NAJWYŻSZY
- składa się z 4 izb
Cywilnej
Karnej
Wojskowej
Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
- na czele każdej Izby stoi prezes powołany przez prezydenta na wniosek I prezesa SN
- Zgromadzenie Sędziów Izby
- Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sadu Najwyższego
- Kolegium Sądu Najwyższego
I PREZES SĄDU NAJWYZSZEGO:
- jest powoływany przez prezydenta na 6 letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych
ZADANIA SĄDU NAJWYŻSZEGO:
- art. 183 u 1 sprawuje nadzór orzeczniczy nad sądem powszechnym i wojskowym
- rozpoznaje kasację nad orzeczeniami Sadów Powszechnych
- podejmuje uchwały rozstrzygające zagadnienia prawa budzące wątpliwości w orzecznictwie SN, sądów powszechnych lub sądów wojskowych w składzie
7 sędziów SN
Całej Izby
Połączonych Izb
Całego SN
- uchwały te wiążą składy orzekające SN
- sądy niższej instancji są nimi związane tylko na zasadzie autorytetu SN
KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA
- wprowadzona do konstytucji na mocy noweli kwietniowej z 1989r.
- art. 186 u7 1 - stoi na straży niezależności sądów, niezawisłości sędziów
- może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jaki dotyczą one niezawisłości sędziów
- art. 179 - występuje do prezydenta z wnioskiem w sprawie powołania sędziów
- rozstrzyga na straży niezależności sędziów
SKŁAD KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA:
- I prezes SN, prezes NSA
- członków wybranych spośród sędziów:
Sądu Najwyższego (2)
Sądu Administracyjnego (2)
Sądu Apelacyjnego (2)
Sądów Okręgowych (8)
Sądów Wojskowych (1)
Wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne. Kadencja trwa 4 lata.
- Minister Spr.
- osoby powołane przez prezydenta
4 posłów i 2 senatorów wybieranych przez Sejm i Senat
⇑ Skład mieszany z przewagą przedstawicielstwa środowiska sędziowskiego.
STATUS SĘDZIEGO
- art. 178 u 1 - zasada niezawisłości
- obowiązek stworzenia sędziemu pozycji umożliwiającej orzekanie w zgodzie z własnym sumieniem
- sędzia nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za treść wydawanych przez siebie orzeczeń
- podporządkowanie sędziego konstytucji i ustawom
art. 193 konst.
- warunki sędziego
- gwarancja niezależności
- art. 181 - immunitet sędziowski
1