1. Fanerofity (jawnopączkowe) - trwałe rośliny, przeważnie o pędach zdrewniałych z zimotrwałymi pąkami odnawiającymi, umieszczonymi wyżej niż 50 cm nad powierzchnią podłoża; drzewa i krzewy,
Epifity Korzystają z innego gatunku jedynie jako podpory,
2, 3 Chamefity (niskopączkowe) -krzewinki o pędach zdrewniałych (chamefity zdrewniałe) i trwałe rośliny zielne (chamefity zielne) o pąkach umieszczonych na pędach nie wyżej niż 50 cm nad podłożem, chronionych zwykle przez pokrywę śnieżną.
4. Hemikryptofity (naziemnopączkowe) - byliny, których pąki zimujące, umieszczone na pędach przy powierzchni gleby, chronione są przez żywe lub obumarłe liście i pokrywę śnieżną.
5-9. Kryptofity (skrytopączkowe) - rośliny mające pąki odnawiające osadzone na ukrytych w glebie (geofity), błocie (helofity) lub wodzie (hydrofity) organach spichrzowych, np. bulwach, kłączach, rozłogach i cebulach.
10. Terofity - rośliny jednoroczne przeżywające niesprzyjającą porę roku w postaci nasion. Rośliny te swą ontogenezę zamykają w jednym okresie wegetacyjnym.
Oddziaływania (interakcje) nieantagonistyczne
rodzaj zależności międzygatunkowych polegających na tym, że żadna ze stron (populacji) nie ponosi szkody na skutek wzajemnych oddziaływań.
Wyróżnia się następujące oddziaływania nieantagonistyczne:
symbioza - zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków organizmów, które przynosi korzyść każdej ze stron (mutualizm) lub jednej, a drugiej nie szkodzi (komensalizm). Jednak często trudno ustalić dokładny bilans strat i zysków współżyjących organizmów. W klasycznej teorii symbiozy, zaproponowanej przez twórcę tego terminu Antona de Bary, zawiera się także pasożytnictwo. Jest to uzasadnione m.in. dlatego, że w niektórych układach charakter współżycia może zmieniać się w czasie i jeden z symbiontów może w pewnych okresach czerpać więcej korzyści, stając się pasożytem i doprowadzając do upośledzenia lub śmierci drugiego symbionta (organizmu żyjącego w symbiozie z innym).
Do symbiozy zalicza się również często protokooperację i wtedy wyróżnia się:
Powszechnie spotykanym rodzajem symbiozy jest mikoryza - współżycie korzeni roślin i grzybów, gdzie grzyb wspomaga pobieranie wody i soli mineralnych stanowiąc "przedłużenie" systemu korzeniowego rośliny, a sam pobiera substancje odżywcze z korzenia powstające w drodze fotosyntezy. Innym przykładem jest symbioza bakterii jelitowych i ich gospodarzy, bakterii wiążących azot atmosferyczny i niektórych roślin(bobowate, azolla).
Szczególnym przykładem symbiozy jest endosymbioza, tj. stan, w którym jeden z symbiontów żyje w ciele drugiego (gospodarza). Ektosymbiont, czyli symbiont zewnętrzny, to symbiont związany z koloniami gospodarzy co najmniej podczas części swojego cyklu życiowego, jednakże nie będący pasożytem wewnętrznym[1].
Odwłok pustelnika jest miękki i pozbawiony pancerza, dlatego wyszukuje on pustą muszlę ślimaka i chowa w niej odwłok. Na tej muszli osadza się ukwiał. Pustelnik, poruszając się, przenosi ukwiała z miejsca na miejsce. Dzięki temu ukwiał ma większą możliwość zdobycia pokarmu, natomiast pustelnikowi zapewnia ochronę przed wrogami.
Mutualizm - jedna z interakcji protekcjonistycznych między populacjami, charakteryzująca się obopólnymi korzyściami o takim stopniu, który praktycznie wzajemnie uzależnia istnienie obu populacji.
Przykłady:
1.MUTUALIZM
Mutualizm- jest to jedno z oddziaływań nieantagonistycznych, cechujące się obopólnymi korzyściami, w stopniu tak dużym, że praktycznie uzależnia obydwie populacje.
Rozróżniamy kilka rodzajów mutualizmu:
a) Symbioza- jest to zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków, które przynosi korzyści każdej ze stron.
Przykłady:
Rak pustelnik i koralowiec ukwiał. Pustelnik, którego pozbawiony pancerza odwłok jest miękki i podatny na uszkodzenia, wyszukuje sobie muszli ślimaka dla ochrony. Na muszli tej osadza się ukwiał. Pustelnik przemieszczając się z miejsca na miejsce umożliwia ukwiałowi zdobycie większej ilości pokarmu. W zamian za to ukwiał zabarwiając się na jaskrawe kolory odstrasza drapieżniki zagrażające pustelnikowi.
Rośliny bobowate i bakterie wiążące azot. Rośliny bobowate wytwarzają flawnoidy, które wabią bakterie tworzące na korzeniach roślin charakterystyczne brodawki. Pomagają one roślinom wchłaniać azot, za co w zamian dostają sole mineralne i składniki pokarmowe.
b) Endosymbioza- zjawisko ścisłego współżycia dwóch gatunków, które przynosi kożyści każdej ze stron, przy czym jeden organizm żyje w ciele gospodarza.
Przykłady:
Termity i ich bakterie jelitowe. Bakterie pomagają trawić celulozę oraz wytwarzają witaminy. W zamian za to otrzymują pożywienie.
Roślinna komórka eukariotyczna. Uważa się, że dawniej takie organelle jak chloroplasty czy mitochondria były komórkami prokariotycznymi, które były endosymbiontami. W toku ewolucji te dwa gatunki połączyły się tworząc jeden wspólny organizm.
c) Mikoryza- występujące powszechnie niepasożytnicze współżycie korzeni lub innych organów (roślinn wyższych takich jak nasienne, paprotniki czy mszaki) z grzybami. Ten rodzaj mutualizmu daje obu stronom korzyści: grzyb dostarcza roślinie wodę i sole mineralne, roślina- substancje odżywcze.
Przykłady:
Maślak zwyczajny i sosna zwyczajna,
Storczyki i grzyby (nasiona stroczyków kiełkują tylko w obecności grzybni),
Grzyb koźlarzi brzoza,
Borowik i sosna (lub też: buk zwyczajny, dąb i grab)
d) Helotyzm- specyficzna forma symbiozy, w której oba gatunki są od siebie uzależnione i w razie rozpadu nie są zdole do samodzielngo życia lądowym ani wodnym. Głównym przykładem helotyzmu są porosty. Występuje on także pomioędzy niektórymi gatunkami mrówek.
Protokooperacja - oddziaływanie międzygatunkowe w przyrodzie, polegające na współpracy dwóch populacji odnoszących wzajemne korzyści, lecz mogących żyć także samodzielnie. Protokooperacja jest rodzajem symbiozy przygodnej (nieprzymusowej). Często występuje okresowo. Przykładem protokooperacji jest związek jamochłonów (ukwiały) z krabami pustelnikami. Namuszlach pustelników żyją przytwierdzone różne jamochłony. Ułatwiają one krabom maskowanie się i pełnią funkcję obronną, otrzymując w zamian niedojedzone resztki pokarmu pustelnika. Jednak ani pustelnik, ani jamochłon nie są ściśle zależne od swego partnera. Podobnie sprawa ma się z mrówkami i mszycami. Wydzielina mszyc jest spożywana przez mrówki, które z kolei chronią mszyce przed np. biedronkami. Innymi słowy, protokooperacja to współżycie korzystne. Nie musi być ono nieodzowne i może występować okresowo.
Komensalizm (współbiesiadnictwo; od łac. commensalis = współbiesiadnik; pojęcie wprowadzone przez zoologa van Benedena) - jest najbardziej pierwotnym typem oddziaływania protekcyjnego. Typ zależności o charakterze symbiozy między dwoma lub więcej gatunkami, przy czym jeden z gatunków czerpie z tej zależności wyraźne korzyści, nie szkodząc pozostałym (np. rekin i podnawka; lew i hiena; lew i sęp; żuk gnojowy i ssak kopytny). Innym przykładem komensalizmu może być odżywianie się owadów żyjących w ptasich gniazdach resztkami pokarmu gospodarzy lub znalezionymi w gnieździe piórami. Komensalizm jest więc współżyciem korzystnym dla jednego z partnerów, dla drugiego obojętnym.
Komensalizm jest najbardziej luźnym i najmniej obligatoryjnym związkiem międzygatunkowym, jako że obaj partnerzy często mogą egzystować niezależnie od siebie. Jeden z partnerów odnosi tu korzyść i ma biologiczną przewagę nad osobnikami tego samego gatunku, które nie pozostają w takim związku[1].
Croll (1977) wyróżnia cztery główne rodzaje komensalizmu:
Komensalizm "czyszczący"
Komensalizm chroniący i maskujący
Neutralizm - jedna z neutralnych zależności międzygatunkowych, w której osobniki jednego gatunku nie wpływają w żaden sposób na przedstawicieli drugiego. W zasadzie neutralizm jest brakiem oddziaływań między gatunkami. Przykładem populacji, między którymi zachodzi relacja neutralizmu, mogą być populacje bocianów i sikorek.
Oddziaływania (interakcje) antagonistyczne - rodzaj zależności międzygatunkowych polegających na działaniu jednej populacji danego gatunku na niekorzyść populacji innego. Ponoszona szkoda może mieć różny charakter.
Do oddziaływań antagonistycznych zalicza się:
Allelopatia (z gr. - allelon (wzajemny) i pathos (cierpienie)) - szkodliwy lub korzystny wpływ substancji chemicznych wydzielanych przez roślinylub grzyby danego gatunku lub pochodzących z rozkładu tych roślin. Allelopatia odnosi się głównie do substancji chemicznych wydzielanych do podłoża, które wpływają na wzrost innych organizmów w bezpośrednim otoczeniu, głównie roślin i bakterii. Substancje mogą pobudzać lub hamować kiełkowanie, a także wzrost i rozwój innych gatunków roślin żyjących w bliskim sąsiedztwie lub zajmujących bezpośrednio po nich to samo miejsce.
Ze względu na charakter wydzielanej substancji o potencjale allelopatycznym allelopatię dzieli się na prawdziwą i funkcjonalną. Pierwszy typ, tzn. allelopatia prawdziwa oznacza uwalnianie do środowiska związków chemicznych, które są toksyczne bezpośrednio po ich wytworzeniu przez roślinę. Natomiast allelopatia funkcjonalna występuje w sytuacji, gdy uwalnianie do środowiska substancje, stają się toksyczne dopiero po ich uprzednim przekształceniu przez mikroorganizmy.
glikozydy cyjanogenne (amigdalina, prunazyna, duryna), które rozkładjąc się uwalniją bardzo toksyczny gaz - cyjanowodór;
amoniak;
terpeny (lotne substancje): α-pinen, β-pinen, kamfen, kamfora, cyneol, dipenten;
kwasy organiczne: szczawiowy, octowy, bursztynowy, mrówkowy, mlekowy, propionowy, masłowy, krotonowy;
flawonoidy: kwercytyna, kempferol , myricetyna, florydzyna;
laktony: kwas parasorbowy, patulina;
związki fenolowe: kwas chlorogenowy, izochlorogenowy, p-kumarowy, ferulowy, syringowy, dihydroksybenzoesowy, wanilinowy;
taniny;
chinony: 5-hydroksynaftochinon - juglon.
uwalnianie lotnych substancji (ewaporacja) dotyczy głównie olejków eterycznych, należących do terpenoidów, powstających w specjalnych gruczołach roślinnych, skąd w formie lotnej, szczególnie w wysokiej temperaturze, dostają się do atmosfery. Związki te mogą być absorbowane przez tkanki okrywające sąsiednich roślin bezpośrednio z atmosfery lub z rosą. Możliwa jest także ich adsorpcja na powierzchniowych warstwach gleby, z których przechodzą do roztworu glebowego i stamtąd pobierane są przez korzenie rośliny. Ewaporacja występuje, np. u roślin pustynnych i półpustynnych;
wymywanie (ługowanie) przez wodę z opadów atmosferycznych, wodę irygacyjną lub rosę. Tą drogą z nadziemnych części roślin przez deszcz lub krople rosy zmywana jest cała gama związków: substancje pektynowe, glikozydy, alkaloidy, flawonoidy, wiele kwasów organicznych i duże ilości związków fenolowych;
wydzielanie przez system korzeniowy (eksudacja). Znaczenie ekologiczne tego zjawiska, według opinii niektórych autorów, jest drugorzędowe, ponieważ ogranicza się wyłącznie do ryzosfery, a sekrecja allelopatyków z nienaruszonych korzeni jest niewielka. Z drugiej strony, pojawiło się wiele doniesień wskazujących na istotną rolę uwalnianych tą drogą allelopatin w regulacji wzrostu i rozwoju roślin;
rozkład martwych roślin:
rozkład obumarłych części roślin stanowi najważniejsze źródło związków allelopatycznych. Podczas degradacji resztek roślinnych, następuje uwalnianie i wymywanie do gleby różnych substancji pochodzących z tkanek roślinnych, z których wiele wykazuje aktywność biologiczną[6][7].
Allelopatia dodatnia
Allelopatia ujemna
Amensalizm - jedna z antagonistycznych zależności międzygatunkowych, w której obecność i czynności życiowe jednego gatunku wpływają niekorzystnie na gatunek drugi, przy czym jest to relacja jednostronna tj. obecność tego drugiego gatunku dla pierwszego jest obojętna. Dokładne określenie bilansu takich interakcji nie jest proste, gdyż osłabienie przedstawicieli jednego gatunku przez zmniejszenie konkurencji, może przynieść pewną korzyść przedstawicielom gatunku innego.
Przykładem amensala jest pędzlak (Penicillium notatum) - grzyb, który produkując antybiotyk (penicylinę) - ogranicza rozwój bakterii.
W zasadzie, rodzajami amensalizmu są antybioza (wydzielanie antybiotyków) i antagonistyczna forma allelopatii.