Higiena jest nauką , która zajmuje się badaniem i obserwacją różnych czynników wpływających na stan zdrowia człowieka. Jest nauką o człowieku, jego zdrowiu, życiu w danym środowisku.

Nazwa higiena wywodzi się z greckiego słowa higienos co znaczy zdrowy lub od imienia bogini zdrowia Higiei. Termin higiena łączony jest ze zdrowiem. Zdrowie jest terminem nadrzędnym w stosunku do higieny.

Zdrowie według światowej organizacji zdrowia jest ot stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego, społecznego a nie wyłącznie brak choroby. Według Marcina Kacprzaka zdrowie to nie tylko brak choroby lub niedomagań, to także dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego i społecznego jednostki jaki jest osiągalny w najkorzystniejszych dla nich warunkach.

Ojcem higieny jest Maks Pettenkofer. Przeprowadził on badania środowiskowe. Badał glebę, wodę, powietrze pod względem fizycznym, chemicznym i bakteriologicznym. Stworzył on podstawowe działy higieny.

Teofil Wisłocki - pierwszy wykładowca higieny w Akademii Medyko-hirurgicznej w Warszawie.

Józef Polak - założył polskie towarzystwo higieniczne

Stanisław Kopczyński - opracował pierwszy podręcznik higieny

Główne zadania higieny:

1. analiza i ocena czynników środowiska zewnętrznego

2. określenie ich wpływu na ustrój ludzki

3. opracowanie wskazań dotyczących zmian w danym środowisku

4. podanie sposobów negatywnych a wykorzystanie pozytywnych czynników wpływających na organizm ludzki

5. rozszerzenie i usprawnienie możliwości adaptacyjnych człowieka

Higiena i jej działy ma za zadanie modyfikację czynników środowiska, ochronę zdrowia psychicznego, fizycznego oraz rozszerzenie i usprawnienie reakcji adaptacyjnych ustroju ludzkiego.

WODA jest niezbędna do życia ludzi, zwierząt, roślin. Woda jest źródłem składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju organizmu (jod, fluor). Woda służy do utrzymywania higieny ciała, otoczenia człowieka, do usuwania nieczystości, do celów gospodarczych, przemysłowych, ochronnych i rekreacyjnych. W pewnych przypadkach woda może być nośnikiem chorób zakaźnych (żółtaczka, cholera, dury) wirusów (zapalenie opon mózgowych). Mogą znajdować się w wodzie pasożyty ludzkie. Do związków szkodliwych zawartych w wodzie należą metale ciężkie: ołów, arsen.

Warunki jakie powinna spełniać woda:

1. powinna być bezbarwna, klarowna, bez zapachu, o orzeźwiającym smaku

2. temperatura od 7 do 11 stopni

3. bez zanieczyszczeń fizycznych, chemicznych i bakteriobójczych

4. w dostatecznej ilości i łatwo dostępna

5. powinna być źródłem składników potrzebnych w odpowiednich ilościach

6. chroniona i zabezpieczona przed możliwością zanieczyszczenia

oczyszczanie wody:

procesy samooczyszczania w wodzie zachodzą powoli, dlatego stosuje się sztuczne oczyszczanie (uzdatnianie):

• sedymentacja (osadzanie) opadanie cząsteczek zawiesin na dno zbiornika

• areacja (napowietrzanie) stosuje się w celu utleniania związków żelaza lub usunięcia nieprzyjemnego zapachu

• gotowanie - oczyszczanie i odkażanie z drobnoustrojów

• koagulacja - dodawanie siarczanu glinowego, żelazowego, oczyszczamy wodę z zawiesin, zabarwienia

• chlorowanie - dodawanie do wody związków chloru (podchloryn sodu lub chlor gazowany) chlorowanie stosuje się w celu oczyszczenia wody z bakterii chorobotwórczych

• ozonowanie - czyli dodanie do wody ozonu, niszczy bakterie

• naświetlanie - lampami bakteriobójczymi

• filtrowanie - za pomocą filtrów składających się z kilku warstw: piasku, żwiru, kamieni. Ma na celu sklarowanie wody

podział wód:

1. opadowe - nie nadają się do picia, najbardziej zanieczyszczone są pierwsze partie deszczu

2. powierzchniowe - są to otwarte zbiorniki narażone na zanieczyszczenie, nie nadają się do picia. Jeżeli służą do picia to muszą być poddawane procesowi oczyszczania

3. podziemne - dzieli się na:

• podskórne (zaskórne) do 5 m

• gruntowe (podziemne płytkie) od 5m do 30m

• wgłębne (podziemne głębokie) od 30m do 100m

zanieczyszczenie powietrza - jest ot wprowadzenie do powietrza substancji stałych, ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą oddziaływać szkodliwie na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę, wodę, glebę.

Choroby: są to przewlekłe nieżyty dróg oddechowych, powodują wzmożoną produkcję śluzu i plwocinę, choroby oczu (zapalenie spojówek) reakcje alergiczne, tworzenie się nowotworów, zaburzenie pracy układu nerwowego, krążenia, nieprzyjemne odczuwanie smaku, zaburzenia trawienia.

Zanieczyszczenia pyłowe: najniebezpieczniejsze dla organizmu człowieka są małe cząsteczki pyłu o wielkości poniżej 10 mikrometrów. Cząsteczki o rozmiarach większych zostają zatrzymane w górnych drogach oddechowych i usuwane są podczas kichania i kaszlu. Drobne cząsteczki pyłu, które dostają się do pęcherzyków płucnych nie mogą być całkowicie z nich usunięte i powodują chorobę zwaną pylicą. Zapylenie powietrza w rejonach przemysłowych jest przyczyną chorób dróg oddechowych (zapalenie płuc, oskrzeli, gruźlica). Walka z zapyleniem w przestrzeniach otwartych polega na zmniejszeniu lub niewytwarzaniu pyłów w procesach wytwórczych i prawidłowej eksploatacji filtrów.

Zanieczyszczenia gazowe: główne zanieczyszczenie powietrza to: związki azotu, tlenki węgla, węglowodany.

Drobnoustroje w powietrzu: drobnoustroje unoszą się na cząsteczkach pyłu, kurzu, pary wodnej, z którymi modą przedostawać się do dróg oddechowych. Liczba drobnoustrojów w powietrzu może być różna jednak o wiele bardziej zanieczyszczone jest powietrze w pomieszczeniach zamkniętych. Szczególnie dużo drobnoustrojów znajduje się w pomieszczeniach w których przebywa osoba chora. W czasie głośnej rozmowy, kichania lub kasłania drobnoustroje z dróg oddechowych zostają rozpylone w odległości około2-3m. w pomieszczeniach zamkniętych mogą znajdować się zarazki błonicy, pylicy, odry, gruźlicy i grypy.

Drobnoustroje w glebie: w górnych warstwach gleby jest najwięcej bakterii, poza tym znajdują się robaki, pleśnie, grzyby, pierwotniaki i glony. Liczba ich zależy od zawartości składników i wilgotności gleby (im głębiej tym bakterii jest mniej). Gleba uprawiana nawozami naturalnymi zawiera ogromne ilości bakterii w warstwach powierzchniowych gleby. Bakterie chorobotwórcze mogą przebywać w glebie przez dłuższy czas, nawet przez kilka lat (laseczka tężca, zgorzeli gazowej, laseczka wąglika, pałeczka duru brzusznego i rzekomego, pałeczka czerwonki; salmonella żyje w glebie kilka dni). W przypadku zabrudzenie rany ziemią niebezpieczna jest laseczka tężca, zgorzeli gazowej i wąglika (stosuje się surowicę przeciwtężcową) . w glebie mogą być również jaja pasożytów: glista ludzka, owsiki, włosogłówki. Obecność jaj w glebie świadczy o zanieczyszczeniu gleby.

Warunkiem otwarcia gabinetu jest uzyskanie opinii sanitarnej (postanowienie) .

Wymogi sanitarno techniczne dla ponieszczeń:

• wysokość 3 m (2,5m dopuszczalne)

• oświetlenie (stosunek powierzchni okien do podłogi powinien wynosić 1:8)

• ściany do wysokości 2m powinny być łatwo zmywalne, nie nasiąkliwe, gładkie

• ogrzewanie (centralne, piece elektryczne, gazowe, temperatura w pomieszczeniach nie niższa niż 18 stopni)

• podłogi wykonane z materiałów nie nasiąkliwych, szczelne, łatwo zmywalne

• wentylacja, oprócz naturalnej grawitacyjna, w przypadku braku wentylacji grawitacyjnej musi być wentylacja mechaniczna

• pomieszczenia w których urządzane są gabinety powinny być dostatecznie obszerne, na jedno stanowisko pracy nie mniej niż 9-10m²

• jeżeli zakłady zlokalizowane są przy mieszkaniach prywatnych muszą być od nich całkowicie oddzielone, nie mogą być przechodnie ani służyć do innych celów mieszkalnych

• zaopatrzenie w wodę, powinna być woda bieżąca, odpowiadająca wymogom sanitarnym stawianym wodzie do picia

• w gabinecie powinna być też woda ciepła bieżąca (z sieci, piecyka gazowego, termy elektrycznej)

• kanalizacja, może być miejska albo sambo usytuowane w odległości 15m od otworów okiennych i 7,5m od działki sąsiada, musi to być pojemnik szczelny z dnem betonowym

• jeżeli brak jest wody z wodociągu publicznego, może być własne ujęcie wody - studnia (jakość wody dobra)

• usuwanie odpadów stałych - śmieci (pojemnik na odpady wyłożony workiem)

• odpady usuwane do śmietnika własnego

• ustępy (wc) powinny być urządzone i utrzymane higienicznie ( wentylowane, wentylacja wspomagana elektrycznie; oświetlone, spłukiwane)

• w małych zakładach dopuszcza się ustęp dla pracowników i klientów z umywalką w przedsionku

• w gabinecie powinna być umywalka do mycia rąk i zlewozmywak do mycia narzędzi i przyborów. Przy umywalce powinien być pojemnik z mydłem płynnym i ręczniki jednorazowego użytku

• szatnia, odzież pracowników podczas pracy powinna być przechowywana w wydzielonym pomieszczeniu, w szafkach w sposób zabezpieczający przed zakażeniem, zanieczyszczeniem. Można odstąpić od oddzielnych pomieszczeń jeżeli odzież będzie przechowywana w oddzielnych szafkach. Szafki powinny być wentylowane i mieć przegrody na odzież osobistą i ochronną oraz półkę na rzeczy osobiste. W małych zakładach szatnie mogą być wspólnie urządzone z pokojem socjalnym (zabronione jest spożywanie posiłków na stanowisku pracy. Pokój socjalny należy urządzić bez względu na ilość zatrudnionych osób)

• poczekalnia. Zakład powinien posiadać wydzieloną poczekalnię dla klientów wyposażoną w wieszak, krzesło i stolik. Jeżeli dysponujemy jednym obszernym pomieszczeniem można w nim zorganizować poczekalnię. Zakład powinien być wyposażony w odpowiednie do rodzaju prowadzonej działalności umeblowanie, niezbędne przybory i narzędzia, zapas bielizny i odzieży ochronnej. Umeblowanie powinno być wykonane z materiałów nie nasiąkliwych , zmywalnych nie wchłaniających pyłu i kurzu. Do przechowywania bielizny czystej musi być wydzielona szafka (półka), bielizna brudna gromadzona w koszu z pokrywą. Przy obsłudze klienta należy używać wyłącznie bielizny czystej. Powtórne użycie tej samej bielizny jest zabronione. Wskazane jest używanie bielizny jednorazowego użytku. Jeżeli używana jest bielizna wielorazowego użytku to należy pamiętać żeby prać ją oddzielnie, wygotować, a następnie oddać do magla (w przypadku bielizny zakrwawionej poddawać dezynfekcji, bielizny brudnej nie należy suszyć w miejscach przypadkowych) pracownicy powinni być stale ubrani w czystą bieliznę szczelnie zapiętą na rękawach

• jeżeli klient jest dotknięty widoczną chorobą skórną może być obsłużony pod warunkiem użycia bielizny i narzędzi jednorazowego użytku

• w zakładzie powinna być apteczka pierwszej pomocy i książka kontroli sanitarnej

• każdy pracownik powinien posiadać trzy zmiany narzędzi i przyborów oraz trzy zmiany odzieży ochronnej. Pożądany jest jak największy zapas. Narzędzia i przybory czyste powinny być przetrzymywane w wydzielonych pojemnikach. Po użyciu narzędzia należy umieścić w płynach dezynfekcyjnych, po dokładnym zdezynfekowaniu (całkowite zanurzenie) umyć (woda z detergentem) wypłukać i osuszyć. W gabinecie powinien znajdować się zapas rękawiczek jednorazowych oraz gumowych. Niebezpieczeństwo zakażenie w czasie pracy lub przeniesienia zakażenie na innego klienta istnieje wówczas gdy dojdzie do bezpośredniego zetknięcia krwi z uszkodzoną skórą lub błoną śluzową osoby zdrowej. Do zakażenie może dojść również podczas używanie nie zdezynfekowanych i nie sterylnych narzędzi mogących spowodować uszkodzenie skóry. Podczas wykonywania wszelkich usług niezbędna jest czystość odzieży ochronnej, narzędzi i przedmiotów, które mogą być wykorzystywane w czasie pracy. Przed i po wszystkich usługach należy bezwarunkowo umyć ręce mydłem i środkiem dezynfekcyjnym, a następnie spłukać ciepłą bieżącą wodą. Po użyciu należy narzędzia kosmetyczne poddać zawsze właściwym zabiegom dezynfekcyjnym

• pistolety do przekłuwania uszu należy stosować wyłącznie z jednorazowymi jałowymi kolczykami. Po każdorazowym użyciu poddać dezynfekcji. Skórę przed zabiegiem należy potraktować preparatem antyseptycznym

• igły do zamykania naczynek do tatuażu powinny być stosowane wyłącznie jednorazowo. Przy zabiegach kosmetycznych należy stosować sterylne waciki, gaziki

• aparaty służące do różnych zabiegów kosmetycznych np. łóżka do opalania powinny być dezynfekowane zgodnie z instrukcją obsługi

• przy wszystkich zabiegach które łączą się z przerwaniem ciągłości tkanki należy stosować rękawiczki jednorazowego użytku

• pracownicy którzy mają na rękach skaleczenia, zadrapania lub sączące się zmiany powinni bezwarunkowo opatrzeć je plastrem, a gdy nie można ich prawidłowo zabezpieczyć - nie powinni mieć w tym okresie kontaktu z klientem.

Dezynfekcja - jest to zespół zabiegów i czynności mających na celu zlikwidowanie drobnoustrojów chorobotwórczych znajdujących się poza organizmem człowieka.

Podział dezynfekcji ze względu na rodzaj wykonywanych czynności:

• mechaniczna - usuwanie drobnoustrojów za pomocą środków mechanicznych np. trzepanie, mycie

• fizyczna - usuwanie drobnoustrojów za pomocą środków fizycznych np. gotowanie pranie, prasowanie

• chemiczna - usuwanie drobnoustrojów za pomocą środków chemicznych

podział ze względu na miejsce przeprowadzania dezynfekcji:

• profilaktyczna - są to zabiegi stosowane w miejscach publicznych np. kina, baseny

• bieżąca - mająca na celu likwidację drobnoustrojów chorobotwórczych możliwie szybko po wydaleniu ich przez chory organizm

• końcowa - są to zabiegi wykonywane w ognisku choroby zakaźnej po zlikwidowaniu bezpośredniego zakażenie epidemiologicznego

działanie środków dezynfekcyjnych w środowisku bakteryjnym polega na tym, że wnika on do wnętrza komórki bakteryjnej powodując jej obumieranie.

Skuteczność dezynfekcji zależy od:

• stężenie środka dezynfekcyjnego

• jego działania

• temperatury

w dezynfekcji znalazły zastosowanie środki dezynfekcyjne które spełniają następujące warunki:

1. środki łatwo rozpuszczalne w wodzie

2. posiadające dużą skuteczność działania w niskich temperaturach

3. trwałe w przechowywaniu

4. mające szeroki zakres działania

5. nie niszczą dezynfekowanych przedmiotów

6. mało toksyczne dla ludzi, otoczenie i zwierząt

7. nie posiadające przykrego zapachu

8. posiadające atest PZH

w zależności od budowy chemicznej środki dezynfekcyjne dzielimy na grupy:

1. ALDEHYDY Aldesan - jako środek aktywny - aldehyd glutarowy, płyn prawie przezroczysty o nikłym zapachu, do każdego pojemnika dołączony jest aktywator. Po dodaniu aktywatora płyn ważny jest 14 dni. Właściwości aldehydów:

• szeroki zakres działania (działa na bakterie gram-dodatnie, gram-ujemne, grzyby, wirusy, niszczy również wirusa HIV)

• nie uszkadza tworzyw sztucznych

• słabe działanie korozyjne

• nie niszczy tkanin

2. ZWIĄZKI CHLOROWE właściwości: szeroki zakres działania; wady:

• żrące działanie na substancje organiczne

• odbarwiają tkaniny

• posiadają właściwości korozyjne

• drażnią skórę i wywołują uczulenia

• powodują długotrwały zapach

Chloramina - biały lub żółtawy proszek o silnym zapachu chloru, rozpuszczalny w wodzie. Stosuje się roztwory od 1% do 5%. Podchloryn sodu - do dezynfekcji wody, ścieków. Podchloryn wapnia - do dezynfekcji resztek pokarmowych, sanitariatów

3. FENOLE przedstawicielem jest lizol - jest płynem ciemnobrunatnym lub czerwonym, łatwo rozpuszczalny w wodzie, charakteryzuje się przykrym zapachem

4. Sole czwartorzędowych związków amonowych (sterinol, lanrosept)

5. Chloroheksodyna (hibiton) 4 i 5 nie są stosowane w gabinetach kosmetycznych

6. JODOFORY (jodyna, jodoseptan) służą do dezynfekcji skóry przy ranach pooperacyjnych

7. Alkohole etylowe. Alkohol - preparat czynny bakteriobójczo od 60% do 90%; do dezynfekcji powierzchni od 70% do 80%. Według światowej organizacji zdrowia alkohol nie zabija wirusa HIV, stwarza osłonę biologiczną i pozostaje w postaci przetrwalnikowej.

W zakładach kosmetycznych należy stosować następujące środki dezynfekcyjne:

1. do dezynfekcji narzędzi:

• aldesan e + aktywator 10 minut działa na bakterie, wirusy i grzyby

• aldewir 10% 15 minut działa na bakterie, wirusy i grzyby

• lisoformy 3000 6% 15minut działa na bakterie, wirusy i grzyby

2. do dezynfekcji rąk:

• AHD 2000

• Etaproben

• Sekusept

3. urządzenie sanitarne:

• lizol

• ACE

• Domestos

• Chloroks

4. bielizna zakrwawiona - 1% chloramina T przez 2 godziny

5. odpady (waciki, gaziki, rękawiczki, igły) - gromadzone w sztywnych, zamykanych przeznaczonych do tego celu pojemnikach, a następnie oddawane do utylizacji (spalanie)

Pożądane jest w gabinecie kosmetycznym po dezynfekcji stylizacja przyborów i narzędzi w autoklawach. Przechowywanie środków dezynfekcyjnych stężonych w szafkach zamkniętych z dala od źródła światła.

Roztwory należy sporządzać w rękawiczkach ochronnych, wymieniać w miarę zabrudzenia (codziennie lub częściej) i sporządzać według etykiety podanej przez producenta. Nie należy uzupełniać środka przez dolewanie świeżego roztworu. Płyn dezynfekcyjny musi znajdować się na stanowisku pracy, pojemnik szklany ze szczelną pokrywą, dostosowany wielkością do narzędzi. Oznakowany datą, nazwą i stężeniem. Przed wymianą płynu pojemnik należy umyć, wyparzyć i wypełnić świeżym roztworem. Po każdej klientce stanowisko pracy powinno być posprzątane.

Sterylizacja - (wyjałowienie) jest to postępowanie mające na celu zniszczenie wszystkich drobnoustrojów włącznie z ich formami przetrwalnikowymi (zarodnikami). Sterylizacji dokonuje się w autoklawach, czynnik sterylizujący jest to para wodna znajdująca się pod zwiększonym ciśnieniem.

Sanityzacja - jest to zmniejszenie liczby drobnoustrojów

Dezynsekcja - jest to postępowanie mające na celu zwalczanie owadów i innych stawonogów

Deratyzacja - jest to postępowanie mające na celu zwalczanie gryzoni a przede wszystkim szczurów

---