EKONOMIKA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA
Turystyka z ekonomicznego punktu widzenia to:
- popyt (ruch)
- podaż (baza)
- skutki gospodarcze
Ekonomika traktuje proces gospodarczy jako całość, której elementy są ze sobą powiązane prawami ekonomicznymi. (Prawo rynku, popytu, podaży, równowagi)
Ekonomiki funkcjonalne to ekonomiki wyodrębnione i dotyczą niższego szczebla czyli jednostki gospodarczej, wchodzącej w skład danej branży.
Pojęcia przykładowe:
- ek biura podróży
- ek hotelarstwa
- ek hotelu
- ek zakładu gastronomicznego
- ek przedsiębiorstwa turystycznego
Ekonomika turystyki jest to nauka zajmująca się badaniem zjawisk i prawidłowości ekonomicznych występujących w turystyce. Zmierza do optymalnego zaspokojenia szeroko rozumianych potrzeb społecznych związanych z turystyką.
Ekonomika turystyki nie może być sztuką dla sztuki, dyscypliną której badanie służą rozwojowi teorii. Prawa ekonomii badane w odniesieniu do turystyki muszą być wykorzystywane w praktyce.
Służebny charakter ekonomiki turystyki wiąże się z jej wielofunkcyjnością przy czym dominującą funkcją jest funkcja ekonomiczna.
Funkcje pozaekonomiczne turystyki:
- społeczne
- wychowawcze
- zdrowotna
- ekologiczna
POLITYKA TURYSTYCZNA
Stosunek państwa do turystyki
Wielkość ruchu turystycznego zależy od tzw. Państwa recepcyjnego. W ramach jego monitorowania, państwo może zajmować różne pozycje i może oddziaływać w dowolny sposób, szczególnie na ruch przybywających cudzoziemców.
3 grupy czynników:
- interesy polityczne
- interesy ekonomiczne
- czynniki społeczne (preferencje lub ograniczenia w stosunku do innych grup)
Wszystkie państwa mogą kształtować wielkość i strukturę przyjazdową i wyjazdową ruchu turystycznego. Wyrazem takiego działania jest charakter polityki turystycznej.
Im bardziej rozwinięty kraj tym większa struktura turystyczna.
Rozwój turystyki ma plusy i minusy dla państwa.
Państwo nie powinno zaniechać przynajmniej koordynacyjnych działań w zakresie turystyki podczas prowadzenia polityki zagranicznej.
Czynniki które doprowadziły do formułowania założeń polityki turystyki można podzielić na dwie grupy:
Przesłanki, które zmuszały państwo do ingerencji. Czynniki znajdujących się w sferze ogólnych interesów państwa, czyli jak państwo ingeruje w turystykę i jej rozwój:
- znaczenie turystyki w polityce ekonomicznej państwa
- wpływ polityki turystycznej na politykę zagraniczną państwa
- znaczenie rozwoju turystyki dla prowadzonej przez państwo polityki społecznej
- wpływ turystyki na strukturę i stan bilansu płatniczego państwa
- aktywizacja zawodowa społeczeństwa
- aktywizacja regionów
Przesłanki dzięki którym turystyka potrzebuje państwa:
- znaczenie infrastruktury ogólnej dla turystyki
- kapitalochłonny i importochłonny charakter inwestycji turystycznych
- interdyscyplinarny charakter turystyki
- znaczenie norm i przepisów prawnych dla rozwoju turystyki
- znaczenie formalności granicznych dla rozwoju turystyki
- formalności graniczne są zastrzeżone dla najwyższych organów
3 podejścia państwa do turystyki:
- negatywne - w tych krajach, które nie są przygotowane do turystyki
- neutralne - wtedy gdy działalność turystyki nie jest zgodna z prawem
- wtedy gdy rozwój turystyki mija się z celami państwa
- pozytywne
2 rodzaje oddziaływania na rozwój turystyki:
- statyczne - neutralne
- dynamiczne - pozytywne
Organy państwa, których działalność jest niezbędna dla funkcjonowania sektora turystyki:
- organy ustawodawcze
- centralne organy administracji państwowej
- krajowa administracja turystyczna
- doradcze organy administracji państwa i turystyki
GOSPODARKA TURYSTYCZNA
Istota i zakres gospodarki turystycznej
Gospodarka narodowa to całokształt zasobów i działań prowadzonych w kraju w sferze:
-produkcji i usług
- obrotu towarowego i kapitałowego
- konsumpcji
Gospodarka turystyczna to jeden z działów gospodarki narodowej. Jej zadaniem jest zaspokajanie wszystkich potrzeb turystyczno-wypoczynkowych oraz zdrowotnych ludności.
Gospodarka turystyczna obejmuje:
Hotelarstwo
Biura podróży
Biura ORT
Turystyczne biura transportowe
Biura reklamy turystycznej, akwizycji i rezerwacji
Targi turystyczne
Jednostki wczasowo-wypoczynkowe
Domy wczasowe
Domy pracy twórczej
Kolonie, obozy, zimowiska
Obiekty szkoleniowe
Obiekty turystyki kwalifikowanej
Uzdrowiska, sanatoria
Wszystkie jednostki komunikacyjne
Gospodarka tur obejmuje także przedsiębiorstwa i instytucje produkujące towary i produkty o charakterze turystycznym. Są to dobra komplementarne!!!
Istnieje silny związek między gospodarką turystyczną a:
- konsumpcją
- równowagą rynkową
- gospodarowaniem zasobami pracy
- dochodami ludności
- bilansem płatniczym państwa
- PKB
W gospodarce turystycznej:
- wzrost PKB
- wzrost produkcji
- zmniejszenie bezrobocia
- wzrost wydajności pracy
- wzrost zatrudnienia
- wzrost efektywności nakładów
- zwiększenie funduszu amortyzacyjnego
Koncentracja to łączenie pod wspólnym kierownictwem podmiotów produkcyjnych lub świadczących usługi o awcharakterze komplementarnym.
Formy koncentracji produkcji lub kapitału:
- łańcuchy hotelowe
- koncerny, trusty, syndykaty
- holdingi
- spółdzielnie
- spółki
- celowe związki konsumentów
Gospodarka turystyczna powiązana jest z :
- transportem
- przemysłem
- rzemiosłem
- sztuką ludową
- rolnictwem
- gastronomią
- produkcją żywności
Podstawowe zasady aktywizacji gmin i regionów:
- turystyka czynnikiem rozwoju
- miejsce w Europejskim Rynku Turystycznym UE
- aktywizacja Euroregionów
- Europejska Strategia Rozwoju
- strategiczne cele
- budowa ładu przestrzennego
- wykorzystanie lokalnych grup interesów
RYNEK TURYSTYCZNY
Istota rynku
Rynek to miejsce spotkań, gdzie jedni kupują a drudzy sprzedają jakieś towary. Współczesny rynek to całokształt aktów kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich te transakcje przebiegają, a także całokształt ogólną podaż i popyt oraz poziom cen.
Funkcje rynku
Informacyjna - rynek informuje o poziomie cen i warunkach transakcji które ulegają zmianom
Regulacyjna - prawa podaży i popytu i ich oddziaływanie
Rynek to także zespół warunków, które do kontaktów między kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług.
Rynek jest syntetycznym pojęciem określający proces prowadzący do:
Decyzji gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr i usług
Decyzji przedsiębiorstw o tym co i jak wytwarzać
Decyzje pracowników dotyczących jak wiele i dla kogo pracować
Rynek turystyczny
Jest to ogół stosunków wymienionych między osobami i instytucjami sprzedającymi towary i usługi turystyczne przedstawiającymi podaż, a osobami i instytucjami nabywającymi usługi zaspokajającymi potrzeby turystyczne - przedstawiającymi popyt
3 istotne elementy rynku turystycznego:
Podmioty podaży i popytu
Przedmioty rynku - podlegające wymianie
Stosunki rynkowe między podmiotami rynku - kompromisy
Cechy RT:
Jest to rynek towarów i usług z przewagą usług
Występuje tu popyt łączny na towary i usługi, których sprzedaż się uzupełnia
Konsumpcja następuje w miejsce podaży
RT występuje nie tylko w miejscu czasowego pobytu, ale także w miejscu stałego zamieszkania
Przekroje przestrzenno-regionalne
3 typy regionów gospodarczych
region gospodarczy jako obszar jednorodny
region gospodarczy jako zespół różnorodnych podmiotów gospodarczych
region gospodarczy jako terytorialnie wykształcony kompleks produkcyjny
Regiony te są ze sobą powiązane i komplementarne
Region turystyczny to obszar różnorodnych powiązań przede wszystkim usługowych. Obejmuje on czynniki : naturalne, techniczne, gospodarcze, administracyjne
Region turystyczny to kompleks usługowym czyli zespół różnorodnych urządzeń i warunków wzajemnie ze sobą powiązanych.
Układ rzeczowy rynku turystycznego
podaż dóbr turystycznych w regionie
sposoby organizacji wyjazdów turystycznych
środki lokomocji używane w podróży
formy organizacyjne podaży turystycznej
Charakter rynku tur
- podmiotowy
- przestrzenny
- różnice branżowe, rodzajowe, czasowe
Badania międzynarodowego rynku turystycznego dotyczą:
analizy wielkości i struktury podaży
analizy wielkości i struktury popytu
analizy i oceny sytuacji konkurencyjnych poszczególnych rynków
analizy amplitudy wahań kursów walut
oceny wielkości i struktury obrotów dewizowych
analizy oczekiwań poszczególnych rynków turystycznych
Polskie biura turystyczne zagranicą mają na celu przyciągnięcia jak najwięcej turystów do Polski przez:
- badanie potrzeb, motywacji, koniunktury, amplitudy wahań kursowych
- oceny innowacyjnych i zachowań konkurencyjnych
Segmentacja rynku turystycznego
rodzaj usług, rodzaje i formy turystyki
cechy demograficzne
cechy społeczno zawodowe
kryteria czasowe i przestrzenne
CENY NA RYNKU TURYSTYCZNYM
Cena to pieniężny wyraz wartości towaru lub usługi. Decyduje o sile nabywczej ludności, turystów, realnej wartości dochodów.
Ceny pełnią dwie funkcje: informacyjna i bodźcowa
Ceny w branży turystycznej to ceny detaliczne. Są elementem polityki turystycznej. Pozwalają przedsiębiorstwom na realizacje zasad rachunku ekonomicznego.
Przy ustalaniu cen istotne znaczenie mają:
określenie wartości niezbędnych nakładów
ceny surowcowe
ceny energii
koszty pracy
Na rynku turystycznym występują dwa różniące się między sobą postępowania:
Wytworzone dobra turystyczne sprzedają się z zyskiem po cenie, którą turysta może zapłacić i skłonny jest je nabyć.
Pod wpływem potrzeb turystów z zachowaniem zasad rentowności produkuje się to, co jest potrzebne turystom i to co za godziwą cenę mogliby oni kupić.
Instrumenty regulacyjne ceny - stopa dyskontowa
- podatki
W większości przedsiębiorstw ceny stają się elementem całej strategii, co wynika z tego że odgrywają kluczową rolę w obszarze negocjacyjnym, w obszarach konkurencyjności, występują w obszarach umów cywilno prawnych.
Ceny wiążą gospodarkę turystyczną zewnętrznie i wewnętrznie oraz w dwóch sferach: regulacyjna i realna
Ceny muszą uwzględniać tzw. Koszty ogólnospołeczne, ale w swojej najważniejszej roli ceny muszą odpowiadać wartości użytkowej produktu turystycznego.
W praktyce działanie rynkowego występuje kilka metod ustalania cen:
metoda kosztowa - najbardziej korzystna dla przedsiębiorstwa ale nieprzyjazna klientom. Jej podstawą są koszty.
metoda kosztowo-popytowa - sprawdza się w warunkach zrównoważenia rynku, gdzie popyt wpływa na obniżenie kosztów
metoda podażowo-popytowa - charakterystyczna w warunkach niezrównoważonego rynku oraz w gospodarce niedoboru.
metoda mieszana
najczęściej stosowana
podstawą ustalenia ceny są: typowe sytuacje rynkowe
ceny światowe
poziom życia ludności
koszty produkcji
stopa zysku
cena ma być cena równowagi czyli elastyczna, respektuje system wartości, respektuje poziom cen rynkowych
cena staje się elementem kalkulacji przedsiębiorstw turystycznych
w większości wypadków cena negocjowana
W turystyce koszty stałe są bardzo wysokie. Dwie tendencje w związku z kosztami stałymi:
1. Ceny wzrastają w sezonie ( koszty stałe na najwyższym poziomie, najwyższa stopa zysku)
2. Cena w turystyce obniża się poza sezonem ale koszty stałe są coraz wyższe.
Ceny można obniżyć do tego momentu gdy cena pokrywa min, ¾ kosztów - dyskont podróży (z obniżoną ceną zbytu)
Zróżnicowanie cen w turystyce może wynikać z:
warunków naturalnych
dostępności obszaru
kosztów transportu
standardów
ze strategii konkurowania na rynku
okresu sprzedaży
z statusu materialnego kupujących
z działań reklamowych
Polityka cenowa:
nie można prowadzić jej, wprowadzać cen zmiennych bez zastosowania systemów ofert.
Zawsze uwzględnia kryterium sezonowości
Zawsze uwzględnia obsługę różnych środowisk
Zawsze uwzględnia cechy demograficzne turystów
Zawsze uwzględnia wielkość i strukturę sprzedaży oraz osiągane obroty
Stosuje rabaty
Stosuje dumpingi
Stosuje się grę cenową do promocji sprzedaży - dostosowanie ceny do popytu
Elementy strategii cenowej
- max rozwój
- max zysk
- info o produkcie
- dostosowanie cen do rynku
- fazy cyklu życia
PODAZ TURYSTYCZNA
Podaż turystyczna jest to ilość produktu turystycznego oferowana na sprzedaż w danym okresie po danej cenie.
Produkt turystyczny jest rozumiany dwojako
w wąskim znaczeniu - PT oznacza wszystko co turyści kupują albo w pakiecie albo oddzielnie
w szerokim znaczeniu - cała kompozycja produktu (walory, produkty, urządzenia, usługi)
Całkowita PT to suma wrażeń i doświadczeń jakich doznał turystya od momentu opuszczenia i do powrotu.
Podaż turystyczna dzieli się na
- dobra i urządzenia turystyczne
podstawowe - walory turystyczne
komplementarne - sieć transportowa, środki transportu, baza noclegowa, żywieniowa, towarzysząca
- usługi turystyczne
Walory turystyczne odgrywają kluczową rolę kształtowaniu podaży turystycznej ponieważ:
- stanowią dominujący cel podróży turystycznej
- decydują o lokalizacji elementów podaży tur
- ograniczają dalszy rozwój podaży
Muszą istnieć urządzenia i dobra komplementarne, które umożliwiają:
- dojazd do walorów turystycznych
- pobyt w rejonie ich występowania
- korzystanie z walorów
- spędzanie czasu wolnego według upodobania
Walory turystyczne
- antropogeniczne
- naturalne
Usługi turystyczne
- podstawowe
- komplementarne
Różnorodność dóbr i urządzeń turystycznych wywołuje następujące skutki praktyczne:
- podaż turystyczna jest elastyczna strukturalnie
- ma dużą zdolność dostosowania się do popytu
- łatwy do dostosowania w orientacji na sprzedaż i orientacji marketingowej
Podaż turystyczna:
częściowo ma charakter paraturystyczny
jest elastyczna cenowo
jest komplementarna
ma charakter łączny
ma wysokie koszty stałe
ma niskie koszty zmienne
jest sztywna w układzie przestrzennym
POPYT TURYSTYCZNY
Zmiana struktury konsumpcji dotyczy:
- obniżenia standardu produkcji turystycznej
- zmiany wielkości pakietu
- skrócenia pobytu
- zmiany wielkości i zakresu pakietów
Popyt turystyczny jest popytem substytucyjnym. Zjawisko te należy rozpatrywać:
Zewnętrznie - kiedy popyt (na turystykę) przestanie istnieć a związku z tym wydatki przeznaczone będą na inne cele (ubrania, imprezy). Wzrost dochodów prowadzi do zmiany struktury konsumpcji produktu turystycznego (luksus)
Wewnętrznie - sprowadza się do przesuwania popytu turystycznego w kierunku produktu o wyższej lub niższej ceny. Popyt turystyczny ma charakter popytu łącznego oraz restytucyjnego
Przy wzroście cen na poszczególne produkty i usługi turystyczne:
Zanim dojdzie do całkowitej rezygnacji z turystyki, klienci będą szukać wyrobów tańszych
Dążenie do zastąpienia droższych komponentów starszymi
Zachowanie potencjalnego turysty zależy od charakteru podaży (musi być zdywersyfikowana)
Popyt turystyczny:
Ma charakter inflacyjny
Jest heterogeniczny
Występuje w ramach konsumpcji swobodnej
Elastyczny dochodowo
Jest popytem mobilnym
Ma charakter substytucyjny i restytucyjny i popytu łącznego
Jest elastyczny cenowo
Ma charakter inflacyjnogenny
Jest wypadkową popytów na wszystkie komponenty podaży
Zależy od polityki państwa w tym gospodarczej
KONKURENCJA NA RYNKU TURYSTYCZNYM
Istnieją 4 parametry określające przewagę konkurencyjną:
-cena
- jakość produktu i usługi
- jakość systemu obsługi
- renoma firmy
Strategia konkurencji:
- strategia konkurencji porównywana jest do strategii przedsiębiorstwa
- wyodrębnia się ją jako specyficzny poziom zarządzania strategicznego
- to długofalowa koncepcja polegająca na:
Wyborze zachowania się przedsiębiorstw wobec konkurencji
Wyborze bazy konkurowania
Wyborze konkretnych działań
- ogranicza się do dwóch pól wyboru stosunków konkurencyjnych i to ją odróżnia od innych form strategii przedsiębiorstw
- musi wskazać rodzaj przewagi konkurencyjnej na której nasza firma chce oprzeć swój rozwój
Wyróżnia się strategie dzięki relacji wobec konkurentom, która może przybrać 3 oblicza/strategie:
- konfrontacji(walki konkurencyjnej) - oznacza całkowite unicestwienie rywala i przejęcie jego rynku
- współpracy (ogranicza konkurencje) - korzystne rozwiązanie rozwojowe bo jak nie możemy pokonać konkurencji to współpracujemy
- uniku:
Dla firm, które nie potrafią pokonać konkurencji ani nie mogą z nimi współpracować
Najlepiej poszukać takich obszarów rynku, gdzie walka nie będzie potrzebna
Penetracja albo obrona niż rynkowych
Pozwala na ograniczenie liczby pracowników
- strategia ignorowania - lekceważenie konkurencji; masówka
Powyższe strategie nie występują w ich czystych postaciach. Mogą się łączyć, ale muszą być perfekcyjnie dopasowane i komplementarne do koncepcji rozwoju.
Walkę konkurencyjną można wygrać jeżeli:
Oferuje się produkt lub usługę nie niższej jakości niż rywale, po znacznie niższej cenie
Oferuje się produkt w określonym sensie lepszym po tej samie cenie co rywale, bądź nie wiele wyższej
2 zasady wyboru strategii:
Najlepsze dostosowane strategii do silnych stron przedsiębiorstwa
Największa trudność - naśladowanie strategii przez konkurentów
Strategie
- strategia przywództwa kosztowego - jest to zdobycie pozycji w sektorze działalności pod względem kosztów całkowitych za pomocą zbiorów funkcjonalnych zasad postępowania które wymagają:
Agresywnego inwestowania w środki produkcji
Dążenie do obniżenia kosztów przez zdobywanie doświadczenia
Wprowadzanie silnej kontroli kosztów
Minimalizacja kosztów badań i rozwoju
- strategia zróżnicowania
- strategia koncentracji
Strategie cenowe:
- dumpingu
- dominacji czasowej
- podboju rynku
4 główne strategie konkurowania
Strategia lidera rynku
Strategia rzucająca wyzwania
Strategia naśladowców
Strategia poszukujących nisz rynkowych
INFORMACJA RYNKOWA
Podstawowym instrumentem oddziaływania strefy rynkowej i decyzyjnej staje się informacja rynkowa, która może prezentować nowości recepcji turystycznej albo możliwości wykorzystania potencjału turystyki. Informacja ta jest najbardziej przydatna w podejmowaniu decyzji zakupu przez konsumenta produktu bądź usług turystycznych. Wpływa wiec ona na wielkość i strukturę popytu i kształtuje równowagę rynkową.
W każdym systemie gospodarczym kanałami rynkowymi między poszczególnymi podmiotami przepływa dużo informacji.
Typy informacji
Dotyczące walory turystyczne
Dotyczące urządzenia i usługi turystyczne obszaru recepcyjnego
Dotyczące przepływu pieniądza, obrotu towarowego, dewizowego, polityce kursowej, stopie dyskontowej
Dotyczące rezerwacji, akwizycji i rozliczenia
Dotyczące wszystkich spraw związanych z ORT
Dotyczące konsumentów, towarów i usług
Przy takiej ilości podmiotów kanały informacyjne daje się podzielić na 3 grupy:
Przedmioty rynku
Podmioty rynku
Stosunki na danym rynku
Przepływ informacji w turystyce napotyka się na liczne bariery co jest efektem występującego zjawiska nierównowagi informacyjnej na tym rynku.
Równowaga występuje:
- w stosunkach między podmiotami
- w sferze obrotu
- w sferze zbytu