4476

Dobrostan welfare (D.Broom)

Jest stanem osobnika odnoszącego się do jego usiłowań radzenia sobie ze środowiskiem.

Relacja zwierzę - środowisko

Oddziaływanie środowiska poprzez bodźce zewnętrzne, które stumulują zachowania:

1. pokarmowe

2. rozrodcze

3. ochronne

4. poznawcze

5. pielęgnacyjne

6. społeczne

Kiedy zwierzę radzi sobie ze zmianami środowiska poziom jego dobrostanu jest wysoki.

Koń uruchamia odpowiednie mechanizmy regulacyjne.

Strach wywołany zbliżającym się zagrożeniem powoduje:

1. wyrzut katecholamin i kortykosteroidów

2. wytrzut erytrocytów ze śledziony

3. ucieczkę

Niezbyt nasilone niekorzystne czynniki nie powodują obniżenia poziomu dobrostanu.

Jeżeli działają czynniki o dużej szkodliwości lub o mniejszej, ale przez długi czas mogą być problemy z utrzymaniem równowagi fizjologicznej lub psychicznej.

Krótkotrwałe obniżenie dobrostanu wywołują:

1. zabiegi zootechniczne

2. transport

3. pielęgnacja

4. kucie

5. lub straszenie

6. bicie

Krótkotrwałym zakłóceniom dobrostanu towarzyszą:

1. podwyższenie tętna

2. liczby oddechów

3. ciśnienia krwi

4. podwyższenie temperatury ciała

5. wzmożone wydzielanie katacholamin i glikokortykoidów

Stres - występuje wtedy, kiedy czynnik środowiskowy oddziałujący na osobnika przekracza możliwości jego systemów sterowania i może wpływać na obniżenie jego sukcesu genetycznego:

1. upośledzając wzrastanie i dojrzewanie

2. obniża zdolności rozrodcze

3. powoduje skrócenie czasu życia

Wzrok

1. mała strefa wodzenia obuocznego

2. może dostrzec ruch dużej odległości

3. dobrze znoszą silne oświetlenie

4. wolno adaptuje się do zmiennych warunków oświetlenia(problemy z pokonywaniem przeszkody na granicy światła)

5. w nocy widzi dwukrotnie lepiej od człowieka

6. koń widzi ostro ruch

7. obiekty nieruchome lub poruszające się wolno są trudniej zauważalne

Widzenie kolorów

Gama barw odbierana przez konia jest węższa niż człowieka.

Lepiej odbierane kolory jasne:

- żółty, zielony, biały

Gorzej odbierane:

- czerwony i niebieski

Lepiej postrzega kolory kontrastujące

Najwięcej błędów na przeszkodach w kolorach:

- niebieskim lub białym

Słuch:

1. są wrażliwe na ultradźwięki

2. mniej na niższą częstotliwość

3. rżenie jest rozpoznawalne jako indywidualna cecha osobnika

Węch:

1. rozpoznawanie klaczy przez ogiera

2. źrebaka przez klacz

3. pozpoznawanie klaczy w rui

4. wzajemnym identyfikowaniu się koni

5. określaniu stopnia dominacji

6. znakowanie terenu kałem i moczem

Smak

Stanowi gradację smaków:

1. słonego

2. kwaśnego

3. słodkiego

4. gorzkiego

Dotyk

Włosy czuciowe:

1. w okolicach warg i nozdrzy i oczu umożliwiają wzajemną komunikację

2. zakończenia nerwowe w skórze

3. wrażliwe na dotyk, ucisk i bodźce termiczne

Miejsca szczególnie wrażliwe na dotyk to:

1. głowa - okolice uszu

2. słabizny

3. lędźwie

Zachowanie stadne koni:

1. stadność

2. porozumiewanie się

3. ustalanie hierarchii(wyróżnia się osobniki dominujące i podporządkowane, człowiek powinien przejąć rolę przywódcy)

4. zachowanie indywidualne dystansu(minimum powierzchni do zachowania indywidualnego dystansu to 2m2\100 kg masy ciała)

5. opieka nad potomstwem

6. zachowania agresywne i przyjazne(nadmierne zagęszczenie to agresja i konflikty, zachowania przyjazne są uwarunkowane zachowaniem dobrostanu i stosunkiem hodowcy)

Potrzeba ruchu:

1. na pastwisku konie pokonują dziennie 3-10 km, a w warunkach naturalnych 40 km

2. brak ruchu powoduje potem wzmożoną aktywność

3. niezbędny dla źrebiąt i młodzieży

4. wybiegi - powierzchnia nie mniejsza jak 800 m2

5. schronienie i cień

W polskiej hodowli koni zimnokrwistych najwięcej rodów męskich założyły importowane ogiery następujących ras: (wskaż odpowiedź z prawidłową kolejnością, najwięcej - najmniej):

a) ardeny szwedzkie, bretony, ardeny francuskie, belgi

b) ardeny francuskie, ardeny szwedzkie, belgi, bretony

c) ardeny szwedzkie, ardeny francuskie, belgi, bretony

d) ardeny szwedzkie, ardeny francuskie, perszerony, bretony

W hodowli koni ras półkrwi stosujemy następujące metody doboru hodowlanego:

a) w czystości rasy

b) krzyżowanie twórcze

c) krzyżowanie uszlachetniające

d) w pokrewieństwie

Mistrzostwa Polski Młodych Koni są:

a) ocena dużej liczby koni, kreowanie runku młodych koni, możliwość oceny wartości użytkowej i hodowlanej

b) zróżnicowanie środowiska, możliwość uzyskania wysokich cen za konie, ocena przydatności do różnych dyscyplin sportu konnego

c) ujednolicenie warunków środowiskowych, promocja koni, możliwość wczesnej oceny wartości użytkowej, wczesne szacowanie wartości hodowlanej reproduktorów na podstawie użytkowości potomstwa, promocja koni

Wybierz, które z podanych mierników są stosowane do oceny wyników wyścigowych koni:

1. sumy wygranych

2. liczba wygranych gonitw

3. znaczenie selekcyjne gonitw

4. średnia wygrana na start

5. styl wygranej

6. czas gonitwy

7. współczynnik powodzenia

8. handicap generalny

9. ranking według zajętych miejsc w gonitwach

a) wszystkie są prawidłowe

b) 1,2,4,7,8

c) 2,3,5,6,7

d) 1,2,6,8,9

Narowy powstają głównie z nudy:

- łykanie

- tkanie

- wierzganie i kąsanie

- odmowa ciągnięcia

- płochliwość

- łechtliwość

- niechęć do podawania kończyn przy kuciu

- rozsypywanie obroku

- wspinanie się pod jeźdźdcem

- samookaleczenie się

Przeciwdziałanie narowom:

1. zapewnić wybieg lub inny rodzaj ruchu

2. żywić często

3. dobre siano do woli

4. możliwość obserwacji otoczenia ze stajni

5. lizawka

6. utrzymywanie z innymi końmi

Profilaktyka

Szczepienia

Kiepskie warunki utrzymania to:

1. stany zapalne skóry, owrzodzenia

2. choroby pasożytnicze

3. schorzenia kończyn

- gruda

- gnicie strzałki

- choroby kopyt

1. Bardzo chudy

- bardzo zapadnięty zad

- głęboka jama pod ogonem

- kości widoczne przez skórę

- bardzo widoczne kości kręgosłupa i miednicy

- cienak szyja

2. Chudy

- zapadnięty zad

- zagłębienie pod ogonem

- żebra łatwo widoczne

- wystające kści kręgosłupa i zadu

- szyja wąska i wiotka

3. średnia

- płaski zad od góry

- żebra ledwo widoczne

- wąska ale mocna szyja

- kręgosłup dobrze pokryty

4. Dobra

- zaokrąglony zad

- żebra przykryte, ale łatwo wyczuwalne

- mocny grzebień szyi

5. Tłusty

- zad dobrze zaokrąglony

- rowek wzdłuż grzebietu

- żebra i miednica trudno wyczuwalne

- drobny grzebień szyi

6. Bardzo tłusty

- bardzo zaokrąglony zad

- głęboki rowek wzdłuż grzebietu

- żebra niewyczuwalne

- zaznaczony grzebień szyi

- obłożony zwałami tłuszczu

Charakterystyka podstawowych czynności reprodukcujnych klaczy(Kosiniak)

1. dojrzałość płciowa 12 - 18 m-cy(24 m-ce)

2. dojrzałość hodowlana 3 - 36 m-cy

3. zdolność do rozrodu utrzymuje się do 16 - 20 lat(nawet do 27 lat)

4. klacze są poliestralne z jesienno zimowym okresem przejściowym, w zależności od warunków cykle płciowe mogą występować przez cały rok

5. cykl płciowy trwa 21 - 22 dni

6. ruja trwa 5 - 7 dni

7. pęcherzyk o średnicy 35 mm prawdopodobnie będzie się dalej rozwijał

8. pęcherzyk o średnicy 40 mm prawdopodobnie będzie owulował

9. zapłodnienie następuje w 1\3 dalszej części jajowodu do 10 godz. po owulacji

10. zarodek dostaje się do macicy 5 - 6 dnia

11. zarodek zmienia miejsce w macicy między 10 - 16 dniem

12. ustalenie miejsca zarodka 15 - 17 dnia

13. połączenie łożyskowe zaczyna się rozwijać między 36 - 38 dniem(początek 25 - 27 dzień)

14. śmiertelność zarodków 10 - 12%

Płodność klaczy wynosi:

1. z krycia w jednej rui 50 - 55%

2. wyźrebienia z krycia w całym sezonie 60 - 70%

3. długość ciąży ok. 11 m-cy

4. pierwsza ruja po wyźrebieniu u 70% klaczy do 20 dnia

5. owulacja po porodzie ok. 9 dzień(wahania 4 - 16)

6. ciąże bliźniacze

7. masa źrebięcia po urodzeiu 8 - 10% masy matki

Dojrzałość płciowa i hodowlana

Typy rasowe	Dojrzałość płciowa (m-cy)	Dojrzałość hodowlana	Dojrzałość fizyczna (lat)
Zamnokrwiste	12-15 (10-12)	30-36	4-5
Gorącokrwiste i prymitywne	15-18	36-48	5-6

Dzień występowania owulacji w przebiegu rui (Hughes i wsp.)

Dzień owulacji (liczony od końca rui)	n	% owulacji
-3	42	11,9
-2	113	32,0
-1	162	45,9
0	31	8,7
+1	4	1,1

Cykl i ruja klaczy na przestrzeni roku (Hughes i wsp.)

Miesiąc	Ruja(dni)	Cykl(dni)
Styczeń	5,0	32,2
Luty	6,0	34,5
Marzec	8,4	36,1
Kwiecień	7,8	22,0
Maj	5,7	19,5
Czerwiec	4,5	21,1
Lipiec	4,7	24,6
Sierpień	4,8	20,4
Wrzesień	4,4	20,6
Październik	4,5	20,4
Listopad	5,2	24,8
Grudzień	7,2	30,4

Przyczyny poronień i padnięć noworodków (Swerczek)

Rozpoznanie	%
Choroby łożyska (głównie infekcje)	29,8
Ciąże mnogie	19,1
Zakażenia Hermes Virus 1 (7-10 mies)	14,7
Zamartwica zarodków	11,7
Choroby niezakaźne (obrzęk łożyska, zatrzymanie smółki)	10,0
Wadt wrodzone	9,7
Bakteriemia	2,5
Różne	2,6

Czynniki wywołujące poronienia u klaczy (de Kruif)

Infekcyjne
Bakterie	Wirusy	Grzyby
Streptococcus zooepidemicus Salmonella abortus equi Pseudomonas aeruginosa Escherichia coli Taylorella equigenitalis - zakaźe Zapalenie macicy Leptospira	EHV (Equinus Herpas Virus) Rhinopneumonnitis - Virus EAV (Equinus Arteritis Virus)	Aspergillus fumigatus Candida albicans
Niezakaźne
Zatrucia	Leki	Czynniki fizyczne
Endotoksyny	Estrogeny Prostaglandyny Kortykosterydy Oksytocyna	Urazy Wziemikowanie(?) pochwy Skręt macicy Szok chlodowy(?)

Intensywność użytkowania rozpłodowego ogierów

Wiek ogiera	Liczba klaczy do pokrycia w sezonie rozpłodowym	Liczba skoków tygodniowo
Pierwszy sezon rozpłodowy	25-30	6
Drugi sezon rozpłodowy	35-40	10
Trzeci sezon i dalsze	60-80	12
Zimnokrwiste powyżej 15 lat	30-35	8
Gorącokrwiste powyżej 17 lat	30-35	8
Powyżej 20 lat	15-20	4

Przyczyny niskiej rozrodczości

trudności w ustaleniu właściwego terminu pokrycia
wrodzone lub nabyte nieprawidłowości dróg rodnych
zaburzenia w regulacji hormonalnej cyklu płciowego
występowanie rui u części klaczy źrebnych (krycie kończy się poronieniem)
schorzenia infekcyjne dróg rodnych
resorpcje płodów i wczesne poronienia
arteritis - wirusowe zapalenie tętnic wywołuje ronienie u klaczy
wirusowe ronienia zakaźne u klaczy i wirusowe zapalenie płuc u źrebiąt
upadki źrebiąt, które mogą wynosić do kilkunastu procent
niewłaściwe żywienie klaczy, ogierów oraz źrebiąt
zła jakość nasienia ogierów

Porodówka

Długość ciąży

Objawy zbliżającego się porodu

Zestaw porodowy

bandaż
siaromierz
250 ml fosforanu sodu
pojemnik na mleko
butelki na mleko
zeszyt zdarzeń
skalpel
linki
kubek do dezynfekcji pępowiny
waga
pojemnik na łożysko

wody płodowe - przezroczyste, ewentualnie z odcieniem jasnym, żółtym
worek owodniowy - kolor, nie czerwony
badamy ułożenie źrebięcia
po wyjściu nóżek i główki przerywamy worek owodniowy
kiedy widzimy juz nadgarstki i ponad połowę szyi możemy pomóc klaczy
po wyparciu płodu czekamy, aż cała krew z pępowinu spłynie
po przerwaniu pępowinu dezynfekujemy pępek
przeciągamy źrebię klaczy żeby mogła go wylizać
podwiązujemy łożysko
gęstość siary pomiędzy 15 a 32 mg/ml
jeśli klacz nie ma mleka źrebię podstawiamy do innej klaczy
zdajamy 250 ml do pojemnika i podajemy oseskowi zanim wstanie
około pół godziny po porodzie klacz oddaje łożysko
sprawdzamy łożysko, czy nie ma żadnych zmian ropnych i przebarwień
pomoc przy ssaniu
w siódmym dniu źrebię ma wykształcony mechanizm termoregulacji
w wieku trzech tygodni łączy się w jedną grupę pastwiskową

Metody wtchowu muszą zapewnić:

proporcjonalny wzrost i rozwój całego organizmu
dobrze rozwinięty układ kostny z mocnymi stawami
doskonałe umięśnienie umożliwiające wykonywanie pracy w szybkim tempie
sprawny i wytrzymały aparat ruchu, pojemny i wydajny układ oddechowy i krążenia
łagodny temperament i dobry charakter

Wychów źrebiąt

Ekstensywny

przedłuża okres wychowu
zwiększa jego koszty
ogranicza przyrost na grubość części korowej kości długich

Bardzo intensywny

Szybki wzrost prowadzi do ortopedycznych schorzeń wieku rozwojowego jak:

zapalenia nasad kości
deformacje kończyn
przykurcze ścięgien
schorzenia kręgosłupa (tzw. Woobler)
osteochondrozę oddzielającą OCD Osteochondrosis Dissecans (zaburzenia kostnienia chrząstek wzrostowych kości długich)

Przyczynami ortopedycznych schorzeń wieku rozwojowego u młodych rosnących koni są:

bardzo intensywny wzrost
nadmiar energii w dawkach
niedobory egzogennych aminokwasów
nadmiar Ca w dawkach - stosunek Ca:P 3:1 i więcej (prawidłowy 1,5-1, 8:1)
nadmiar fosforu( nawet przy właściwej proporcji Ca:P prowadzi do ujemnego stosunku kationowo anionowego i uruchamiania rezerw wapnia z kości
niedobory miedzi i cynku
mała ilość ruchu

Przyrosty dzienne (w kg) źrebiąt gorącokrwistych (masa konia dorosłego 500 kg) i zimnokrwistych (masa konia dorosłego 800 kg) według Micol i wsp. (1997)

Typ koni i rodzaj tuczu	Do 6 mies.	7-12 mies.	13-18 mies.	19-24 mies.	25-30 mies.
Zimnokrwiste tucz intensywny	1,7	0,8-1,2	0,9-1,1	0,8-1,0	0,6-0,8
Zimnokrwiste wzrost optymalny	1,4	0,6-0,7	0,4-0,6	0,2-0,3	0-0,1
Gorącokrwiste	1,1	0,4-0,8	0,15-0,6	0-0,25	0,05-0,15

Tempo wzrostu źrebiąt w procentach wymiarów matki

Wymiary	Wysokość w kłębie	Obwód kl. piersiowej	Obwód nadp. przed.	Masa ciała
Po urodzeniu	60-65	40-45	55-65	8-12
Po odsadzeniu	75-80	65-70	75-80	40-45
Po 1 roku	85-90	80-85	85-90	60-65
Po 2 latach	90-95	85-90	90-95	80-85
Po 3 latach	95-100	90-95	95-100	85-90

W normach NRC przyjęto, że 3 miesięczne źrebięta gorącokrwiste od matek o masie 500 kg uzyskują przyrosty dzienne:

1. w wieku 3 m-cy 1200g

2. odsadki 800 g

3. roczniaki 600 g

4. dwulatki 200 g

1. do wieku półtora roku ogierki i klaczki mają podobne rempo wzrostu

2. po tym okresie ogierki ras o wyraźnie zaznaczonym dymorfizmie płciowym mają wyższe przyrosty i ich zapotrzebowanie pokarmowe powinno być o około 5% wyższe

Ze względu na różnice w składzie przyrastających tkanek, w porównaniu do odsadka ilość energii na 1 kg przyrostu zwiększa się:

- u roczniaka o około 60%

- u dwulatka o 100%

Zapotrzebowanie na białko u rosnących koni, według różnych autorów, wynosi:

- u sysaków 3g/kg masy ciała i zmniejsza się z wiekiem do 0,8-1 g/kg masy ciała

- u sysaków na 1 MJ ES powinno przypadać 10 g b. og. str.

- u dwulatków 7 g

W żywieniu sysaków, odsadków i roczniaków do prawidłowego wzrostu konieczna jest zawartość lizyny od 0,6 do 0,8 g/1 MJ ES

Źrebięta ssące

zaczyna stać i ssać po 15 min do 2 godz.
2 dni są wchłaniane immunoglobuliny
w ciągu 4 - 8 godzin ilość globulin zmniejsza się do 15% ich początkowej zawartości
duże znaczenie dla źrebaka ma wit A
najpóźniej do 12 godz. powinna być wydalona smółka
żółtaczka hemolityczna
ssą 50-60 razy na dobę pobierając 150-250 ml mleka na 1 odpas
zjadanie kału
od 2 m-ca życia zaczynają pobierać pasze stałe
nadmiar soli z lizawki grozi biegunką
z reguły wystarcza 1 kg paszy treściwej/100 kg masy ciała dziennie
zalecany przyrost powinien wynosić około 1200 g/dzień
produkcja mleka w 2 i 3 wystarcza na przyrost masy ciała około 900 g/dzień
na przyrost 1 kg potrzeba około 15 litrów mleka
udział pasz objętościowych w dawkach nie może być niższy niż 25-30%

Zmiany konsystencji kału i biegunki u źrebiąt ssących

Biegunka - najczęściej występujące schorzenie u źrebiąt

Przyczyny

błędy żywieniowe
inwazje pasożytnicze
zakażenia wirusowe i pasożytnicze

Luźny wodnisty kał u 2 tyg źrebiąt to najczęściej skutek reakcji przewodu pokarmowego na pasze stałe. Nie wymaga to interwencji

Biegunka o podłożu żywieniowym pojawia się czasem w 1 mies. życia

Przyczyny zaburzeń trawiennych:

- piasek

- słoma

- kał

- lizawki

- nadmiar mleka przy przerwach w karmieniu

- niezdolność do trawienia laktozy po zakażeniu rotawirusami

Inne przyczyny biegunek:

inwazja nicieni, węgorza końskiego (rodzaj Strongyloides) a przede wszystkim słupkowców
zakażenia rotawirusami z rodziny Reoviridae - ostara biegunka z wodnistym kałem i szybko postępującym charłactwem (1,2 mies.) niszczą one nabłonek kosmyków jelitowych
salmonelle - przy ciężkim przebiegu cuchnący zgnilizną kał
zakażenia pałeczką okrężnicy - prowadzi z reguły do ciężkich postaci posocznicy, pierwotnym objawem nie jest biegunka
bakteria z rodzaju Clostridium (perfringens i welchii) wywołują u 1-2 dniowych źrebiąt krwawą biegunkę
Clostridium perfringens typ D wywołuja u odsadzonych źrebiąt enterotoksemię. Produkują one w krótkim czasie dużo aktywnych toksyn - śmierć w ciągu kilku godzin bez objawów zaburzeń trawiennych. Szczególnie są podatne źrebięta szybko rosnące, otrzymujące dużo pasz treściwych a mało objętościowych suchych

Ocena źrebiąt

umięśnienie
długość dźwigni i ustawienie kończyn
długość pęcin
długość i ustawienie łopatki
długość, szerokość i umięśnienie zadu
budowę stawów nadgarstkowych, skokowych i pęcinowych
energię i żywotność
wyraźnie ukształtowana „górna linia” u roczniaka świadczy, że kończy on już wzrost i pozostanie koniem małym
ocena stopnia wzrostu i rozwoju charakterystycznego dla danego wieku oraz rasy

Odsadki

w żywieniu letnim ok. 3 kg paszy treściwej
w pierwszym okresie żywienia zimowego występuje nadal intensywny wzrost
mało białka przy dużej ilości energii - zatuczanie
niedobory Ca, P, Cu, Mg oraz wit. D - upośledzenie rozwoju kośca
niedobory wit. A - zmniejszenie odporności
ważne dodatki wit. B
unikać nagłych depresji i przyspieszonego wzrostu
dzienna dawka pasz treściwych ok. 1,5 kg/100 kg masy ciała
osteochondroza

Metody wychowu

Wychów roczniaków i dwulatków

Przyrosty ok. - roczniaki 600g, dwulatki 200 g

Roczniaki

w okresie żywienia letniego pastwisko uzupełniane dodatkiem 2-3 paszy treściwej oraz 1-2 kg sian łąkowego
w żywieniu pasza treściwa 4-5 kg, siano 5-7 kg
konieczne jest stosowanie dodatków mineralno-witaminowych
szczególnie intensywnego żywienia wymagają młode konie pełnej krwi angielskiej. W sezonie pastwiskowym podaje się 4-6 kg paszy treściwej, a w okresie przygotowywania do treningu 6-7 kg paszy treściwej o zawartości do 10% b. og. str.
ruch
pielęgnacja
przyuczanie od pracy

Przeprowadzona kalkulacja wykazała, że przy tuczu źrebiąt gorącokrwistych zatówno do wieku 6 jak i 12 m-cy koszt wyprodukowania 1 kg żywca był o 15% wyższy w porównaniu do zimnokrwistych.

Mniejszy przyrost masy ciała oraz wyższe koszty jednostkowe powodują, że produkcja młodych koni rzeźnych do klaczy gorącokrwistych o małej masie ciała jest droga.

Ze względu na szybkie tempo wzrostu do produkcji młodego żywca końskiego najlepiej nadają się konie zimnokrwiste.

Wyszczególnienie	Opas intensywny do 6-7 m-cy
Masa końcowa	Do 400 kg
Przyrost dzienny	Do 1700 gramów
Żywienie	Mleko klaczy Pastwisko do woli Pasza treściwa o zawartości 110-12 g b og str w kg do 4 mies. dawki zależne od mleczności klaczy W 5-6 mies. pasza treściwa 45-50%
Koszt 1 kg przyrostu	6,6 zł

Wyszukiwarka