TiF

Pojęcie „legalności” - ustalenia zgodności relacji z prawem, pojęcie pasożytnicze :)

Łatwe przypadki stosowania prawa - te wypadki, dla których nie stosuje się interpretacji, nie wymagają jej, clara non sunt interpretanda.

Jest podstawowa różnica między rozumieniem, a interpretacją → interpretacja bez rozumienia jest zawieszona w próżni.

Trudne przypadki stosowania prawa - anomalie prawnicze, podlegają dogłębnej interpretacji przy uwzględnieniu szerokiego zakresu możliwości, kilka możliwych uzasadnionych rozwiązań

Rozumienie a interpretacja - nie można dokonać interpretacji, jeżeli coś jest niezrozumiałe;

Interpretacja to wybór spośród różnych rozumień.

legalność prima facie → do pewnego momentu mamy roszczenie prawne; „na pierwszy rzut oka”

legalność ostateczna → decyzja, która przyznaje ostatecznie komuś rację, rozwiązuje problemy praworządności;

dyskrecjonalność - zakres swobody sądu

„nasze decyzje nie są ostateczne, dlatego że są nieomylne, ale są nieomylne, dlatego że są ostateczne” - sędzia Jackson;

„pewność prawa” (przewidywalność)

Wykładnia językowa - tak naprawdę nie ma wykładni językowej. Najbardziej językowa jest wykładnia celowościowa; wszystkie argumenty oparte są na tekście.

Poradnik małego interpretatora (przebieg wykładni):

→ czy są w tekście definicje legalne:

1. jak rozpoznać, który fragment jest def. legalną, a który nie jest;

2. dokonanie prawidłowej wykładni def. legalnej;

3. zasięg def. legalnych (definicje obowiązują w zakresie danego aktu i w zakresie aktów wykonawczych do tego aktu)

- zasada jednolitości terminologii prawa - można korzystać z def. zawartej w innej ustawie

- autonomia danej gałęzi prawa - brak możliwości zastosowania def. Legalnej z innych aktów normatywnych

4. poszukiwanie rozwiązań w języku prawniczym (doktrynie i orzecznictwie);

5. domniemanie języka potocznego - odwoływanie się do słowników;

Syntaktyka - budowa tekstu

1. rola przecinka;

2. spójniki ( „i”, „lub”);

3. reguła „tego samego rodzaju” - eiusdem generis (katalog otwarty - wyliczenie i na końcu „i inne”, „w szczególności”, „w tym”);

4. reguła „expressio iunis”(katalog zamknięty -„tylko do”, „jedynie”) - jeżeli wymienia jedno, to wyklucza inne;

5. zakaz wykonywania wykładni synonimiczniej (różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia); (akcja≠udział; pracownik≠osoba współpracująca - może być odmiennie)

6. zakaz wykonywania wykładni homonimicznej (dyrektywa konsekwencji terminologicznej);

7. zakaz wykładni „per non est” (nie wolno interpretować przepisów tak, aby pewne elementy okazały się zbędne);

8. „lege non distinguente” - jeżeli rozróżnień nie wprowadza ustawodawca, to nie wolno tego robić interpretatorowi.

Wykładnia systemowa:

• nadać przepisom takie znaczenie, które będzie pasowało do całości - każdy fragment tekstu prawnego jest elementem większej całości;

wewnętrznie - kiedy poruszamy się w ramach jednego aktu prawnego;

zewnętrznie - kiedy wychodzimy poza ramy jednego aktu prawnego;

• wykładnia w zgodzie z Konstytucją;

• wykładnia prounijna;

• wykładnie zgodna z zasadami w danym akcie

• argument a rubrica - wynika z systematyki, miejsce danego przepisu, np.: w części ogólnej nie jest przypadkowe, to także pomaga nam w interpretacji;

• interpretacja nie może prowadzić do powstania luk;

• luki techniczne (konstrukcyjne) - stosujemy analogię;

• luka aksjologiczna - wydaje się nam, że jest luka, ale nie możemy nic zrobić, jednakże nie jest to prawnie obojętne

• SN luki w prawie dzielą się na:

1. Luki prawnie nieuregulowane

2. Luki celowo nieuregulowane (regulacja negatywna)

Wykładnia celowościowa: (wykładnia ta to ustalenie intencji, polega na ustaleniu znaczenia przepisu biorąc pod uwagę jego cel)

- wykładnia polega na ustaleniu intencji - art. 65§2 K.c. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

• ustalenie pewnego rozumienia, znaczenia tekstu (ustalając rozumienie, bierze się pod uwagę cel);

• ustalić co jest celem przepisu (sądy piszą różnie - cel prawodawcy albo cel przepisu);

• o jakiego prawodawcę chodzi? (aktualny czy historyczny);

• wielość celi (polityczne, gospodarcze, kulturalne, społeczne, osobiste podatnika, pozytywne, negatywne)

• sposób ustalania celów:

a) sięganie do materiałów poprzedzających uchwalenie danego aktu

b) powołanie się na poglądy doktryny

c) odwołanie się do orzeczeń innych sądów

d) najczęstszym źródłem - sam tekst

• wymogi skuteczności przepisu:

a) z treści musi wynikać, że przepis jest skuteczny i

b) przepis musi być przestrzegany

- ustalenie w jaki sposób cel wpływa na takie właśnie rozumienie przepisu - np. najlepszy (skuteczny) środek do realizacji celu

Wykładnia funkcjonalna: (prof. Tobor nie widzi sensu rozróżniania celowościowej od funcjonalnej).

• należy ustalić jakie skutki przyniesie przyjęcie danej interpretacji;

• argument ad absurdum - należy odrzucić taką interpretację, która prowadzi do absurdalnych i niemożliwych do zastosowania konsekwencji;

Relacja między wykładnią językową, a celowościową:

• rozróżnienie na wykładnię językową, systemową i celowościową jest umowne;

• wyciąganie pierwszeństwa jakiejkolwiek jest nieporozumieniem

• nie można wartościować poszczególnych narzędzi

W rozumieniu lingwistycznym wykładnia systemowa zawiera się w wykładni językowej.

Stanley Fish - no textual position - na każdy tekst patrzymy przez pryzmat celu (np. „i” jako koniunkcja oraz jako wyliczenie enumeratywne)

T

P I

Charakterystyka prawodawcy, tekstu i interpretatora

Prawo = tekst + intepretator²

Interpretator: przynależność do kontekstu socjolingwistycznego, należy do wspólnoty interpretacyjnej. Konieczna akceptacja paradygmatu interpretacyjnego. Powinien dokonywać takiej interpretacji, która jest akceptowana przez wspólnotę.

Kwintesencja interpretacji: wybranie i uzasadnienie swojego rozumienia pośród wielu możliwych.

Autorytety interpretacyjne:

• Autorytet represyjny.

• Autorytet instytucjonalny.

• Autorytet intelektualny

Centralna kategoria hermeneutyki → PREROZUMIENIE - bez niego jakiekolwiek rozumienie nie byłoby możliwe, każdy ma inne prerozumienie.

Rodzaje prerozumień:

1. prerozumienie intelektualne - świat, jaki widzimy, zależy od naszej wiedzy;

2. prerozumienie aksjologiczne - postrzeganie zależy od rodzaju akceptowanych wartości;

3. prerozumienie wolicjonalne - to, co widzimy zależy od naszego nastawienia.

Charakterystyka interpretatora = kontekst + prerozumienie.

Tekst - to zbiór aktów normatywnych w danym ..............................

• język a rzeczywistość → język jest odzwierciedleniem rzeczywistości

→ kreatywna funkcja języka; język nie tylko odtwarza, ale jest czymś, co kreuje rzeczywistość.

Język potoczny, a język prawny - 2 światy istniejące równocześnie.

Problematyka zasad prawa:

• zgodnie z wykładnią systemową, należy jej dokonywać zgodnie z zasadami prawa

zasady - reguły, które mają charakter podstawowy dla systemu;

zasada w znaczeniu normatywnym - postulat, jakie normy powinny być zasadami;

zasada w znaczeniu opisowym - opis tego, co rzeczywiście ma charakter podstawowy.

Trzy sposoby tworzenia zasad:

• ethos nie lex - „zasadami jest coś co nie jest prawem”, normy spoza systemu prawa; wywodzą się z norm etycznych, polit., moralnych, ekonom.;

• lex nie ethos - odnajdywanie zasad w samym prawie.

Wyodrębnienie zasad:

• wnioskowanie indukcyjne (z części do całości) (na bazie kilku przepisów konstruuje się normę ogólną - zasadę).

• nie wszystkie zasady mogą być tworzone w drodze wnioskowania indukcyjnego, gdyż zasadą może być pojedynczy przepis o podstawowym znaczeniu (np. art. 5 K.p.k. domniemanie niewinności; In dubio pro reo)

Zasady prawa -> przewartościowanie prawa; u podstaw leżą oceny; powinno się mówić o ideologii zasad, nie o zasadach.

Pogląd Ronalda Dworkina

H.L.A. Hart - pozytywista miękki, pozytywista wyrafinowany - prawo skł. się z reguł, są 2 rodzaje reguł: pierwotne i wtórne.

3 rodzaje reguł wtórnych:

• reguła zmiany (pozwala dostosować prawo do norm społecznych)

• reguła orzekania

• reguła uznania (pozwala stwierdzić co jest prawem, zakwalifikować normę do systemu prawnego)

To, że dana norma obowiązuje wywodzi się z faktów społecznych, np. wydana przez kompetentny organ albo może mieć wyraz moralności, która może decydować o obowiązywaniu normy prawnej.

pozytywizm twardy - prawo to rozkaz suwerena zawarowany sankcją; prawo z moralnością nie ma nic wspólnego, norma należy do systemu, bo została ogłoszona przez kompetentny organ, należycie ogłoszona etc. nie uznają nieposłuszeństwa obywatelskiego.

Dworkin - integralna teoria prawa, niepozytywista, trzecia droga między prawami natury, a pozytywizmem - stwierdził, że prawo składa się z dwóch rodzajów norm (reguł i zasad).

R. Alexy - dostosował naukę prawa Dworkina do norm kontynentalnych; zasady mają optymalizacyjny charakter, wskazują pewien cel, do którego powinniśmy dążyć w możliwie najwyższym stopniu, ale stopień jego spełnienia zależy od prawnych i faktycznych możliwości (np. prawo do bezpłatnej nauki, prawo do pracy).

Definicje projektujące, zaproponowali nową charakterystykę w rozumienia prawa;

reguły mają charakter konkluzywny -są one stosowane na zasadzie „wszystko albo nic”

zasady są niekonkluzywne, czyli mogą znaleźć zastosowanie w mniejszym lub większym stopniu.

Zasady mają wymiar wagi, którego reguły są pozbawione (zasady podlegają ważeniu), tzn., że wszystkie reguły są tak samo ważne.

W przypadku kolizji reguł stosujemy: lex superior derogat legi interiori; lex posterior derogat legi priori; lex specjalis derogat legi generali.

Jednakże w stosunku do zasad → w każdym indywidualnym przypadku, jeśli dochodzi do kolizji zasad - dokonuje się ważenia i przyznania pierwszeństwa jednej z nich.

Kolizja reguł - zastosowanie może znaleźć tylko jedna z nich.

Kolizja dwóch zasad - dwie kolidujące zasady przyznają zastosowanie obu z nich.

Kolizja zasad z regułami - pierwszeństwo ma reguła → reguła wyznacza prawne możliwości realizacji zasady.

Wyjątek: chyba, że zasada wynika z aktu hierarchicznie wyższego, to zasada ma większą wagę w systemie (np. klauzula współżycia społecznego).

Dworkin - prawo należy brać poważnie - dostrzegać je w głębszych warunkach życia społecznego.

Kryterium obowiązywania zasady i reguły.

↓ ↓

1. kryterium instytucjonalnego poparcia 1. kryterium obowiązywania stanowi test ( faktyczne stosowanie normy przez organy) kompetencji

(czy ustanowiona przez kompetentny organ, we właściwym trybie..)

2. kryterium odpowiedniości

( w odczuciu społecznym dana norma obowiązuje

jako zasada, np. moralność polityczna)

Brak norm wykazujących cechy zarówno zasady jak i normy.

• lex retro non agit - reguła, ale waży się ją, jak zasadę (wyjątek)

• zasady wchodzą w grę, gdy kończą się reguły → sędzia Herkules wg Dworkina

• nie wszystkie zasady będą zasadami w rozumieniu Dworkina, tylko regułą (np. zasada in dubio pro reo)

Klauzule generalne (przepisy, które zawierają zwroty niedookreślone bądź klauzulami określone są same zwroty)

- to wyraz pozytywizacji moralności zgodnie z przekonaniami prawodawcy

- klauzule odsyłające

Tworzenie klauzul generalnych jest to prawodawcza praktyka upoważniania organu stosującego prawo do wykorzystywania w procesie decyzyjnym kryteriów, które w tekstach prawnych są ogólnie określone oraz praktyka wskazywania adresatom norm prawnych potrzeby brania tych kryteriów pozaprawnych pod uwagę w zachowaniach podejmowanych na podstawie tych norm.

Klauzule generalne zawierają zwroty niedookreślone (odsyłają do ocen sędziowskich) bądź zwroty: zasady współżycia społ.; społ-gosp przeznaczenie prawa; szkodliwość społeczna czynu; zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem.

Klauzule generalne to zwroty niedookreślone; mają charakter odsyłający; mają na celu zapewnić elastyczność prawa.

Zwroty niedookreślone:

• zwroty, które zawierają wyrażenia, które nie są całkowicie jasne i jednoznaczne. Przepisy prawa nie dają żadnych bądź wystarczających wskazówek jak należy te zwroty rozumieć. (nie jest to klauzula generalna)

• zwroty, które mogą stanowić podstawę różnej oceny w każdym przypadku, indywidualnie rozstrzyganym przypadku. (klauzula generalna)

• nie każdy zwrot niedookreślony jest klauzulą generalną.

• dopóki organ nie zinterpretuje danej klauzuli, to nie ma do czego odsyłać.

Klauzule generalne to nie przepisy odsyłające. ?!?!

Klauzula jako zwroty odsyłające do ogólnych kryteriów; pozaprawnych, ocennych, do systemu ocennego sędziego;

Kierją do ocen - podstawa oceny w konkretnym przypadku (np. KRO - dobro dziecka)

Nowacki - skoro podmiot oceniający ma ocenę dopiero sformułować na tle okoliczności rozpatrywanego przypadku, to póki tej oceny nie sformułuje, nie ma owego miejsca do którego ktokolwiek mógłby zostać odesłany.

Klauzule generalne to nakazy oceniania ad usum konkretnego rozstrzyganego przypadku (przepisy blankietowe).

Podział klauzul generalnych:

1. np.: dobra wiara, dobro dziecka, względy słuszności; w istocie nie ma żadnych reguł, jak interpretować dane zwroty, ocena dokonywana samodzielnie przez organ orzekający.

2. Wszystkie, w których znajduje się słowo „zasada” - w tekście prawnym są zgodne wskazania, reguły, z którymi w zgodzie winno się działać („zasada sprawiedliwości społecznej”).

Klauzule generalne wyznaczają ogólne kryterium, na podstawie którego podmiot określający skutki prawne jest uprawniony bądź czasami zobowiązany do dokonania oceny. Podstawę tej oceny stanowi akceptowana przezeń hierarchia wartości.

Analiza sytuacji interpretacyjnej.

• skąd się wziął problem interpretacyjny

• kontekst interpretacyjny: tekst

autor (prawodawca) interpretator

Interpretator: nie ma tekstu jednoznacznego, ale nie ma dowolności; ograniczenie - przynależność do wspólnoty interpretacyjnej; prerozumienie )intelektualne, aksjologiczne, wolicjonalne)

Tekst: relacja między językiem potocznym a .......................; język prawny, język prawniczy; preformatywna funkcja języka prawnego; 3 poziomy interpretacyjne:

• płaszczyzna opisowa, płaszczyzna dyrektywna, płaszczyzna presupozycji.

Charakter prawodawcy:

• ustalenie intencji prawodawcy (jedyne co interpretator może robić)

założenia kontrfaktyczne:

• struktura autora (ciała kolegialne - przyjmuje się, że to jeden podmiot)

• prawodawca racjonalny (4 rodzaje racjonalności)

• Racjonalność prawnonaturalna (ponadustawowe bezprawie - dualizm prawa, jeśli porównamy z innym prawem); jest prawem żywotnym do dziś; (ponadustawowe prawo); problem obowiązywanie prawa - przepisy zgodne z wyższym porządkiem (np. w wysokim stopniu niegodziwe); główny problem polega na tym, jak to prawo „odczytać” - racjonalność jest wtedy, gdy zapisuje w tym prawie pozytywnym, to co jest w prawie naturalnym (już istnieje; pierwotne)

art. 30 Konstytucji - źródłem prawa jest godność człowieka; dlatego racjonalny prawodawca musi tworzyć tylko takie przepisy, które nie naruszają godności człowieka.

Główny problem, to problem epistemiologiczny.

• Racjonalność instrumentalna - prawo to środek realizacji jakichś celów; (oderwanie prawa od wartości)

racjonalny prawodawca - on wie, jak zrobić ;) (racjonalność=skuteczność)

racjonalny prawodawca ma tylko dwie cechy → ma uporządkowany system wartości oraz ma kompletną wiedzę (tzn.: racjonalność lingwistyczna - swoboda posługiwania się językiem; doskonała kompetencja językowa, zakładamy, że prawodawca zna prawo oraz prawodawca wie, co robi, ma świadomość konsekwencji).

Prawodawca zna prawo - dopisywanie kolejnych odcinków (never ending story); spójność pozioma i pionowa; nie tworzy przepisów wewnętrznie sprzecznych; konstytucyjna zasada przyzwoitej legislacji; wiec co robi - umie dobrać środki do realizacji celu; ma świadomość jaki skutki wywoła, ale racjonalność prawodawcy jest ograniczona - możliwa ingerencja (poprawa przepisu).

• Racjonalność aksjologiczna - zna prawo, ma uporządkowany system wartości (pomiędzy którymi istnieje kolizja, np. ochrona prywatności a dostęp do informacji; zasada wyłączenia sędziego, aby realizować bezstronność a płynności postępowania i wyimaginowana stronniczość).

Racjonalność argumentacyjna - wydawane przez niego przepisy wiążą się z akceptacją; charakter semantyczny wypowiedzi, problem z uzasadnieniem;

(każdy argument jest funkcją audytorium, argument musi być rozumiany jako audytorium, trzeba zidentyfikować audytorium (np. w kościele zróżnicowane).

• Racjonalność komunikacyjna (najnowszy pogląd)

Krytyka racjonalności instrumentalnej jako oderwanej od wartości.

Powrót do koncepcji prawno naturalnych nie będzie skuteczny - dlatego też inne rozwiązania jak dyskurs i konsens.

prawo jako rozmowa (w tym kierunku pójdą rozwiązania). Z powrotem połączyć prawo z wartościami;

dyskurs, consensus (całe zło to brak komunikacji, który prowadzi do braku zrozumienia), rola prawodawcy - stworzyć wolną od przymusu przestrzeni porozumiewawczej

Wykładnia historyczna:

• odwoływanie się do tzw. materiałów przygotowawczych (projektów aktów prawnych, dyskusji etc.);

• drugi argument oparty na piśmiennictwie i orzecznictwie - odwołanie także do przepisów nieobowiązujących.

Argument utrwalonego orzecznictwa ≠ odosobniony pogląd (skoro tyle orzeczeń przez dłuższy okres czasu - prawodawca chce abyśmy tak właśnie rozumieli przepis, gdyż nie interweniuje)

• argument ze zmiany przepisów - najczęściej pomiędzy poszczególnymi przepisami, czasem dot. otoczenia normatywnego przepisu

zmiany o charakterze gosp., społ., polit. - sprawiedliwość społeczna

ze zmiany wnioskujemy jak nowy przepis ma być rozumiany (porównujemy co się stało z przepisem: zmiany o charakterze:

1. normatywnym (błąd kategorialny - pomieszanie kategorii celów i środków

2. stylistycznym (o ch. wyjaśniającym, doprecyzującym)

Wartość argumentu - służy jako potwierdzenie już przyjętych argumentacji (systemowej, językowej) - argument potwierdzający.

Argumenty wykładni historycznej potwierdzają stanowisko .............

błąd kategorialny...................................

Dyrektywy preferencji

stany faktyczne, z którymi się spotykamy są dużo bardziej skomplikowane niż tekst, który je opisuje. Na tekst możemy patrzeć z różnych stron.

Pomiędzy tekstem a stanem faktycznym jest to, co interpretator, przyjmując różne założenia, musi stworzyć. Na stany faktyczne patrzymy przez pryzmat tekstu.

Interpretacja to nie odkrywanie tekstu. Na nas ciąży obowiązek uzasadnienia. Wypowiedzi o charakterze powinnościowym (przepis powinien znaczyć..) - spieramy się o różne możliwości odczytania tekstu prawnego.

Interpretation Acts w Kanadzie, Australii.

Strategie interpretacyjne:

• model jednoznaczności - jeżeli wykł. językowa w sposób wystarczający interpretuje przepis, zastosowanie innych wykładni jest zabronione;

Ludwig Wittgenstein - rozumienie i interpretacja - jeżeli chcemy interpretować musimy rozumieć tekst; sama interpretacja nie wyznacza znaczenia; służy zastąpieniu wyrazu wyrazem.

Łatwe (ok.95%) i trudne przypadki stosowania prawa.

Problem interpretacyjny pojawia się, gdy w dyskursie funkcjonują dwa uzasadnione znaczenia. Jednoznaczność semantyczna czy pragmatyczna?

Jednoznaczność - przepis nie budzi wątpliwości w danej wspólnocie interpretacyjnej - nie stosuje się wykładni; bezpośrednie rozumienie („7” to „7”)

• model granicy językowej - językowa granica wykładni (formuła językowa jest granicą zawartego sensu; wyznacza możliwy sens użytych słów; jest punktem wyjścia dla innych wykładni; granica wykładni=granica prawa; granica jest tylko w dyskursie; możliwe rozumienie językowe? Jakie?

Wieloznaczność syntaktyczna - najczęściej przy użyciu spójników.

Wykładnia celowościowa i funkcjonalna ma tutaj charakter subsydiarny (nigdy nie może dochodzić do kolizji).

Strategia ta jest najbardziej rozpowszechniona - najpierw język, a dopiero później inne dyrektywy, ażeby wybrać jedno z możliwych językowo znaczeń.

• model kompleksowy - wykładnia językowa to tylko jeden sposób rozumienia, a wnioski mogą prowadzić do sprzeczności z celami prawa (celem prawodawcy).

Każda wykładnia zmierza do prawidłowego określenia i zastosowania norm prawnych, ale nie można tego uczynić w oderwaniu od systemu; należy poznać funkcję i cel przepisu. Uzasadnienie powinno być do poszczególnego przypadku (garnitur szyty na miarę), nie można stosować gotowych dyrektyw.

Wyrazy zostały użyte w konkretnym celu - badamy konkretne użycie, nie sam tekst w oderwaniu od intencji; żadna koncepcja lingwistyczna nie pozwala na badanie abstrakcyjne tekstu.

SN - nie interpretujemy wyrazu lub przepisu, ale wyznaczamy relację pomiędzy przepisami (przepadek pojazdu i pijany kierowca - czy pojazd służył popełnieniu przestępstwa, czy był przedmiotem wykonawczym przestępstwa).

Klauzule generalne - ustalamy jaka była intencja prawodawcy - gdyby chciał dookreślić, to by to uczynił - chodzi o konkretną sytuację. Interpretator otrzymuje władzę - problemy z klauzulami nie są problemami interpretacyjnymi.

Punkt wyjścia: ustalamy intencję - wieloznaczność syntaktyczna (semantyczna).

Rozumienie i interpretacja → żeby coś interpretować musimy to rozumieć.

Językowa granica wykładni → wykładnia językowa wyznacza granice interpretacji; zakreśla granice w znaczeniach; znaczenia nie może wykraczać poza językowy sens słów użytych w przepisie.

Granica wyznaczana jest w dyskursie (bo tak naprawdę granicy językowej nie ma).

• priorytet wykładni językowej, subsydiarnie korzystamy z innych wykładni;

• granicą jest intencja prawodawcy.

Model kompleksowy - wykładnia prawa jest kompleksowa, trzeba jednocześnie korzystać co najmniej z trzech wykładni. Łączna wykładnia zapewnia uzyskanie prawidłowych rezultatów.

Nie można zrobić wszystkiego naraz, trzeba najpierw spojrzeć, co to jest.

• iluzja wykładni językowej

• podział na dyrektywy systemowe to średniowiecze :)

• nie ma wykładni bez intencji

• interpretacja = ustalenie intencji

Kwalifikacja stanu faktycznego

• są różna problemy .. (i na tym koniec?)

Pojęcie legalności

• rozróżnienie na „łatwe” i „trudne” przypadki (hard and easy cases) stosowania prawa;

• łatwe, gdy przepis może być stosowany w bezpośrednim znaczeniu, nie ma decyzji interpretacyjnej; te łatwe przypadki, to ogromna większość; przepis może być rozumiany bez pośrednictwa interpretacji - jedno rozumienie w danej wspólnocie interpretacyjnej;

• trudne - wielowariantowość, interpretator musi dokonać wyboru;

• pojęcie „rażącego naruszenia prawa” - jeżeli funkcjonują w orzecznictwie rozbieżne interpretacje;

• prawidłowa „odpowiedź” interpretacja to ta, która jest najlepiej uzasadniona;

• legalny = prawdziwy'

Legalność wiąże się z następującymi wartościami: pewność, przewidywalność (aby przewidywać działania organów państwowych i planować własne działania).

Prawomocność decyzji, bo pewność prawa - do tego czasu mają funkcję legalności prima facie (konkurujących ze sobą).

Platon - legalność jest przeszkodą; mądrzy rządzący mają lepsze rozeznanie w danym przypadku niż ci, którzy stanowili prawo jakiś czas temu.

„Fałszywy model oczywistości” ?!

• contra legem - sprzeczne z wzorcem (Tobor - powinno być interpretatione contra interpretatione)

Bezstronność

• jeżeli jest możliwość bycia stronniczym;

• bezstronny - obojętny, wolny od przesądów, nie ulegający wpływom, neutralny, wolny od czynników emocjonalnych, kierujący się obiektywizmem etc.; cecha przypisywana pewnym osobom, dla osób, które podejmują decyzje, mamy roszczenie dla bezstronności.

• Bezstronność wyróżniają: pewne podmioty, w stosunku do których takie roszczenie (do bezstronności) możemy mieć; cecha pewnych procedur (wymogi, które stawiamy procedurom), aby stworzyć podmiotom sytuację bezstronności;

• asymetria bezstronności - np.: pracownik jest lepiej chroniony niż prawodawca; dłużnik lepiej wierzyciel

• problem bezstronności reguł prawa materialnego:

a) bezstronność procedury prawodawcy;

b) treść poszczególnych reguł (problem równości w prawie);

• końcowe decyzje, które są podejmowane.

Roszczenie do bezstronności - w stosunku do pewnych osób; może być w różny sposób uzasadniane:

• uzasadnienie analityczne (zostało zawarte w samym pojęciu); np. arbiter; pojęcie bezstronności wypływa ze stosowania prawa, z abstrakcyjnego pojęcia.

• uzasadnienie prawne (roszczenie do bezstronności ma swoje uzasadnienie w obowiązujących przepisach prawa);

• uzasadnienie moralne - punkt widzenia - człowiek nie może wydać osądu, dopóki nie jest wolny od ograniczeń.

• uzasadnienie pragmatyczne (przekonanie o bezstronności jest warunkiem akceptacji przez audytorium, np. arbiter)

Treść bezstronności - nakaz/zakaz, że nie można kierować się pewnymi motywami.

Obowiązki bezstronności:

• przed podjęciem decyzji - podjęte w sytuacji bezstronności, staramy się stworzyć pewne warunki;

• po wydaniu decyzji - decyzja została w odpowiedni sposób uzasadniona (wtórna racjonalizacja).

Bardzo często bezstronność mylona jest z neutralnością. Bezstronność to wymóg zaangażowania się w pewne motywy. Bezstronny to stronniczy, ale w kierunku akceptowalnych wartości. Nie możemy uciec od wartości i wartościowań. Ważymy wartości.

Przepisy, w których pojęcie bezstronności nie?!?! występuje:

1. przepisy, które zapewniają sytuację bezstronności arbitra w ramach danego postępowania;

2. przepisy, które tworzą pewne ogólne, instytucjonalne warunki dla podejmowania bezstronnych rozstrzygnięć;

3. przepisy, które nakazują lub zakazują różnicowania sytuacji prawnej podmiotu;

4. przepisy, które zawierają nakaz bezstronnego postępowania;

5. przepisy, które zawierają zakaz podejmowania czynności, które mogą rodzić wątpliwości co do bezstronności arbitra;

6. przepisy, które zawierają prawo do bezstronnego rozstrzygnięcia.

Ad.1. To, co ma miejsce przed podejmowaniem decyzji; sytuacja bezstronności ma spełniać 2 wymogi. Subiektywna - wyeliminowanie najczęstszych motywów (np. relacji arbitra ze stroną), które mogą wpływać na podjęcie stronniczej decyzji. Obiektywny - wytwarza przekonanie (u osób trzecich) sytuacji o bezstronności organów;

iudex habilis, iudex suspectus, wyłączenie sędziego, przyczyny:

• osobiste zainteresowanie wynikiem sprawy;

• uprzednie podejmowanie decyzji, która jest przedmiotem sprawy;

• więzy rodzinne, małżeństwo, opieka etc.

• występuje w sprawie w innej roli (np.: jako świadek, biegły etc.);

• stosunek zależności służbowej ze stroną bądź inne powiązanie (np.: doradztwo).

Ad.2. Bezstroność nei pojawia się w przepisach, ale świadczą o niej: Kwestia niezawisłości sędziowskiej, kolegialność podejmowania decyzji, instancyjna kontrola rozstrzygnięć; obowiązek uzasadnienia; jawność postępowania; sposób wyznacznia arbitra;

Ad.3. Przeglądanie akt sprawy przez każdą ze stron, kolejność udzielania głosu stronom, pouczenie strony, gdy nie ma profesjonalnego pełnomocnika;

Ad.4. Wprost stanowią o nakazie bezstronności podmiotu, np. Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest zachować bezstronność przy wycenie, nauczyciel obowiązany jest zachować bezstronność przy ocenianiu;

Ad.5. Sędziowie nie mogą należeć do partii politycznych etc.:

Ad.6. Art. 45 Konstytucji.

---