Elementy+Teorii+Prawa, UW, podstawy prawa


System prawa RP

Elementy Teorii Prawa

1. Omów dowolną koncepcję prawa

Koncepcja prawnonaturalna - prawo pozytywne nie jest wyłącznym ani najwyższym wzorem zachowań i ludzie związani są także prawem naturalnym, normami lub choćby ideałami nie będącymi wytworami ludzkiego stanowienia

Tradycyjne (np. tomistyczne) ujęcie charakterystyki prawa naturalnego:

We współczesnym ujęciu charakterystyki prawa naturalnego rozumie się je nie tylko jako dar od Boga, ale wynik działalności ludzkiego rozumu, dorobku cywilizacyjnego itd. - odwołując się do prawa naturalnego de facto tworzy się je - nadto współczesne koncepcje prawa naturalnego nie dają mu mocy do uchylania prawa pozytywnego

Dzisiaj za prawa naturalne uznaje się prawa człowieka, prawa do wolności itd.

Prawa naturalne mogą mieć zmienną treść, gdyż ich kształt zależy od aktualnej kondycji moralnej społeczeństwa, wyznawanych przez niego wartości itd.

2. Przeprowadź analizę porównawczą dwóch dowolnie wybranych definicji prawa

Prawo materialne

Prawo formalne

Ogół norm regulujących treść stosunków prawnych, określających sankcje za nieprzestrzeganie, niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie granic uprawnień

Określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej związanego z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym

3. Problemy związane z definiowaniem prawa

Pojęcie prawa odnosi się do szczególnego porządku społecznego, tworzonego i chronionego w sposób zinstytucjonalizowany - niezależnie od tego najszerszego znaczenia i oprócz prawa w sensie prawa naturalnego i pozytywnego, w naukach prawnych i praktyce prawniczej funkcjonują rozmaite pojęcia szczególne, których nie należy ze sobą mylić. Najczęściej spotykane opierają się na wyodrębnieniu różnych dziedzin lub gałęzi prawa. Pojęciem prawa posługujemy się też dla oznaczenia konkretnych uprawnień, zespołów uprawnień lub rodzajów uprawnień, które służą rozmaitym podmiotom

4. Prawo jako element systemu norm społecznych

Prawo jest zjawiskiem społecznym

Prawo ma charakter perswazyjny - zakłada, że posłuch obywatela jest rezultatem dokonanego przez niego względnie swobodnego wyboru

Posłuch wobec prawa może wynikać z:

5. Wielość systemów norm społecznych

systemy regulatorów ludzkich zachowań możemy podzielić na normatywne (prawo, moralność, obyczaje) i nienormatywne (tradycje, mity). Poza tym system norm społecznych zależy od społeczeństwa, w którym się znajdujemy i w którym uczestniczymy - często powoduje to nakładanie się norm na siebie, a niekiedy nawet ich sprzeczność

6. Wypowiedź performatywna

Za jej pomocą tworzymy własną rzeczywistość, wyraża sens aktów konwencjonalnych, takich czynności, z którymi łączy się dokonanie zmian w otaczającej nas rzeczywistości (nadanie imienia, powołanie na stanowisko)

Na nieskuteczność wypowiedzi wskazuje:

O doniosłości prawnej

O doniosłości quasi-prawnej

7. Czasowniki performatywne

Oznaczają czynność, jaka nie mogłaby być wykonana bez formy pisanej lub mówionej

8. Wypowiedź optatywna

Życzenie: UTINEM P

Utinem - oby zostało zachowane

p - poprawne zachowanie

9. Dyrektywa i sposoby jej wyrażania

rozkaz, prośba zalecenie

nakaz - dyrektywa konieczności

zakaz - dyrektywa niemożności

D („ut” p)

D - dyrektywa

„ut” - utinem (żeby)

p - pożądane zachowanie

10. Język prawny i język prawniczy

Język prawny - odmienny od języka naturalnego terminologią, gramatyką (specyficzne użycie czasu teraźniejszego), stylistyką (powtarzanie wyrazów w jednym zdaniu) - wypowiedzi normatywne

Język prawniczy - język naturalny, w którym formułowane są wypowiedzi o prawie obowiązującym i innych zjawiskach prawnych, w języku tym opisywane są instytucje prawne, metody badań, wykładnia - język ten zróżnicowany jest ze względu na różnorodność podmiotów, które się nim posługują

11. Pojęcie normy prawnej

Norma prawna - najmniejszy, stanowiący sensowną całość element prawa

12. Poglądy na budowę normy prawnej

Koncepcja normy sprzężonej:

Koncepcja trójczłonowa normy prawnej

Teoria reguł pierwotnych i wtórnych Harta:

13. Budowa normy kolizyjnej

Norma kolizyjna - norma nie rozstrzygająca o prawach i obowiązkach osób występujących w stosunkach prawnych, ale wskazująca jedynie na ten system prawny, który będzie właściwy do oceny praw i obowiązków, czyli wskazująca prawo, w jakim należy szukać norm merytorycznych

14. Klasyfikacje norm prawnych

15. Cechy specyficzne normy prawnej

16. Normy sprzężone

Norma sprzężona

17. Norma autonomiczna i jej znaczenie w budowaniu systemu prawa

Norma autonomiczna - norma obowiązująca ze względu na społeczne przekonanie o jej słuszności, sprawiedliwości i niezbędności - w procesie wychowania normy moralne są wpajane i przyjmowane za własne (internalizacja norm) - kształtuje to społeczeństwo od strony, od której nie poradziłyby sobie normy prawne

18. Hipoteza jako element normy prawnej

19. Dyspozycja jako element normy prawnej

Czyny i czynności konwencjonalne

Czynności prawne - zachowania mające charakter czynności konwencjonalnych prawnie istotnych, wymagają oświadczenia woli i zmierzają do wywołania określonych skutków

Kwalifikacja zachowań - norma prawna może różnie kwalifikować zachowanie określone w dyspozycji (nakaz, zakaz, dozwolenie)

20. Sankcja - spory wokół jej znaczenia dla społecznej roli normy prawnej

Sankcja w prawie - dolegliwość spotykająca naruszyciela normy

Sankcja językowa - treść normy, słowna zapowiedź dolegliwości

Sankcja realna - fakt podjęcia określonych kroków dolegliwych wobec naruszycieli norm

21. Rodzaje sankcji

Rodzaje sankcji:

22. Sankcja rozproszona i sankcja skupiona

Sankcja skupiona - reakcja na naruszenie towarzysząca normom moralnym polegająca na działaniu sformalizowanej instytucja, podjętym w przepisanym trybie

Sankcja rozproszona - reakcja na naruszenie towarzysząca normom moralnym polegająca na potępieniu i odrzuceniu ze strony grupy społecznej, do której należy osoba działająca niezgodnie z powinnością

23. Pojęcie przepisu prawnego

Wypowiedź stanowiąca całość gramatyczną, zawarta w treści aktu normatywnego

24. Klasyfikacja przepisów prawnych

Ogólna klasyfikacja:

Rodzaje przepisów

25. Spory wokół relacji przepis prawny - norma prawna

Treść prawa wyrażają normy, przepisy są formą słowną, w którą ujęta jest ta treść

Normy prawne wyprowadzane są z przepisów

Norma prawna może być zawarta w różnych aktach normatywnych

26. Klauzule generalne

Zapewniają elastyczność prawa oraz określone sposoby interpretacji takich subiektywnych zwrotów jak „dobra wiara”, „ważne powody” itd.

27. Obowiązywanie prawa w czasie i konflikty na tym tle

Obowiązywanie w czasie - norma obowiązuje od momentu, który wyznacza ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. W Polsce obowiązuje generalna zasada, że akty normatywne wchodzą w życie po 14 dniach od daty opublikowania w oficjalnym organie publikacyjnym, chyba że przepis wprowadzający podaje jakiś inny termin. Jeśli ustawodawca chce, aby akt normatywny obowiązywał od innego dnia, zamieszcza zastrzeżenie będące częścią przepisów końcowych. Czas dzielący dwie daty opublikowania i wejścia w życie określa się mianem vacatio legis - jest on wykorzystywany na zapoznanie się z nowym prawem. Zwykle akty normatywne nie przewidują końcowego obowiązywanie, są jednak wyjątki, jak choćby obowiązywanie ustawy budżetowej do 31 grudnia każdego roku

28. Zasada lex retro non agit

Prawo nie działa wstecz - czyny popełnione przed zmianą prawa nie podlegają prawu nowemu

29. Obowiązywanie prawa w przestrzeni

Prawo wewnętrznkrajowe obowiązuje na całym terytorium państwa, może też obowiązywać na część, np. prawo miejscowe. Każdy, kto znajduje się na terytorium danego państwa, podlega jego prawu. Umowy międzynarodowe prawa publicznego nie stosują sankcji prawa wewnątrzkrajowego wobec niektórych podmiotów np. personelu dyplomatycznego. Obserwuje się rozwój ponadpaństwowych systemów ochrony praw człowieka, usprawiedliwiających międzynarodowe interwencje w celu ochrony tych praw. Prawo wewnątrzkrajowe dopuszcza w pewnych przypadkach stosowanie prawa obcego, np. w prawie małżeńskim przy zawieraniu małżeństwa przez osoby o różnych narodowościach

30. Pojęcie luki w prawie

Luka w prawie - taki brak regulacji, co do którego można racjonalnie stwierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzony i gdyby ustawodawca działał racjonalnie, to stan ten uregulowałby

Konstrukcyjne luki w prawie:

Niektórzy uważają, że w systemie prawa nie ma luk, gdyż ustawodawca uregulował prawnie wszystko i tylko to, co chciał uregulować, niczego nie pozostawiając poza sferą swoich działań. Inni twierdzą, że poza kwestiami uregulowanymi istnieją też takie, które z różnych względów nie zostały uregulowane, choć powinny

31. Luka w prawie w procesie racjonalnego tworzenia prawa

Luki aksjologiczne - przez wielu uważane za luki pozorne, istniejące tylko w wyobraźni osób opisujących prawo

32. Analogia w prawie

Reguły inferencyjne - logiczne reguły wnioskowań, akceptowane i szeroko wykorzystywane w odniesieniu do prawa stanowionego, do reguł tych zaliczamy wnioskowanie przez analogię, które znajduje zastosowanie przy usuwaniu luk w prawie

Rodzaje analogii

Nauka i praktyka prawa nie są zbyt przychylne analogiom w prawie - w prawie karnym są one niedozwolone

33. Gałęzie prawa

Podstawowe kryteria podziału prawa na gałęzie:

Charakterystyczne jest prawo międzynarodowe publiczne:

34. Pojęcie „źródło prawa”

Fons iuris (łac.), różnoznacznie rozumiane - przez źródła prawa rozumie się zazwyczaj akty normatywne, które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa

Źródła poznania prawa - dokumenty i publikacje zawierające informacje prawne, a także pomniki literatury pięknej, z których można zaczerpnąć wiadomości o prawie współcześnie lub kiedyś obowiązującym

35. Omów źródła prawa w RP

Prawo powszechnie obowiązujące - normy nakładające na podmiot prawa ciężary i obowiązki

Prawo o charakterze wewnętrznym - normy obowiązujące wewnątrz organów władzy publicznej np. uchwały, zarządzenia ministrów, prezydenta itp.

36. Publikacja aktów prawnych

Akt normatywny - dokument władzy publicznej zawierający normy prawne, regulujący jakiś zespół stosunków społecznych, będący tekstem zawierającym materiał do budowy norm prawnych

Warunkiem wejścia w życie aktu prawnego jest jego ogłoszenia (promuglacja). Według obecnych unormowań akty prawne ogłaszane są w Dzienniku Ustaw RP. Obwieszczanie aktów prawa miejscowego może mieć różne formy - od rozplakatowania obwieszczeń, poprzez wywieszki w urzędach aż po zwykłą informację na tablicy ogłoszeń.

Akty normatywne prawa o charakterze wewnętrznym są ogłaszane w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski” lub w innych dziennikach urzędowych (np. ministrów)

Jeśli przy druku aktu normatywnego zdarzył się błąd na tyel istotny, że może utrudnić stosowanie opublikowanych przepisów, dokonuje się wówczas sprostowania takiego błędu - następuje to w drodze obwieszczenia w tym samym dzienniku urzędowym, w którym akt był ogłaszany.

37. Proces stanowienia prawa

38. Pojęcie ustawodawcy

Ustawodawca - termin techniczny języka prawniczego, nie musi się odnosić do jakiejś konkretnej osoby piastującej urząd publiczny, ani do organu kolegialnego o znanym składzie personalnym. Jest to postać, której na mocy obowiązujących przepisów można przyznać autorstwo norm prawnych, a także uznać ją za odpowiedzialną za wprowadzenie ich do systemu prawa. Rzeczywistym autorem regulacji mogą być członkowie komisji kodyfikacyjnej, lecz z formalnego punktu widzenia jest nim sejm. Termin ustawodawca odnosi się zwyczajowo nie tylko do tego, kto uznaje się za dającego ustawy, ale także do każdego twórcy prawa, nawet o niższej niż ustawowa randze. Poprawnie byłoby odróżnić ustawodawcę od prawodawcy, gdyż termin prawodawca jest nadrzędny

39. Budowa aktu normatywnego

Materia zawarta w akcie normatywnym jest usystematyzowana w części, księgi, tytuły, działy, rozdziały, artykuły, paragrafy, punkty, ustępy, wszystkie numerowane, przy czym numeracja musi być w całym akcie ciągła

40. Pojęcie rodziny prawa

Rodzina prawa - zespół norm prawnych tworzący się według podobieństwa i asymilacji następujących cech:

Np. rodzina prawa anglosaskiego - zmieszanie prawa celtyckiego z saksońskim, wymieszanie się norm prawnych i stworzenie nowych kodyfikacji po podboju Wielkiej Brytanii przez Wilhelma Zdobywcę w 1066 roku, utworzenie własnych zasad i terminów prawnych, odrębność od istniejącego na kontynencie prawa romańskiego

41. Omów system źródeł prawa dowolnej rodziny prawa

Rodzina prawa religijnego:

42. Wykładnia prawa - pojęcie i spory wokół koncepcji wykładni

Wykładnia (inaczej interpretacja) prawa oznacza proces ustalenia właściwego ustalania przepisów prawnych. Przedmiotem wykładni nie są normy, ale przepisy prawne, jest ona bowiem jedną z czynności wiążących się z wyprowadzaniem norm prawnych z przepisów

dwa stanowiska wobec wykładni

43. Rodzaje wykładni prawa

Zróżnicowanie wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący:

Zróżnicowanie wykładni ze względu na sposób jej wykonywania:

Zróżnicowanie wykładni ze względu na jej wyniki

44. Pojęcie stosunku prawnego

Stosunki prawne są jednym z rodzajów stosunków społecznych, czyli takich relacji pomiędzy przynajmniej dwiema osobami, w których zachowania jednej strony wywołuję reakcje drugiej strony i podlegają kontroli norm społecznych - w stosunkach prawnych występuje zależność między podmiotami prawa. Dzięki koncepcji stosunku prawnego bierzemy pod uwagę dynamikę relacji między ludźmi wynikającą z tego, że prawne obowiązki i usprawnienia uczestników zmieniają się wraz z ich zachowaniami

45. Obowiązek i uprawnienie

Obowiązek - polega na tym, ze norma prawna ustanawia dla danego rodzaju adresatów i w danych warunkach nakaz lub zakaz określonego zachowania - od obowiązku należy odróżnić poczucie obowiązku, które jest kategorią psychiczną, etyczną lub społeczną

Uprawnienie - polega na tym, że norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju, w danych warunkach pewną możliwość zachowania się, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem adresata

46. Rodzaje stosunków prawnych

Zróżnicowanie ze względu na metodę regulacji prawnej

Zróżnicowanie ze względu na liczbę podmiotów

Zróżnicowanie ze względu na stopień aktualizacji

47. Fakt prawny

Fakty prawne - wydarzenia powodujące powstanie lub zmianę stosunków prawnych

48. Podmiot, przedmiot i treść stosunku prawnego

Podmioty stosunku prawnego są to osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób będących uczestnikami tego samego stosunku prawnego

Przedmiotem stosunku prawnego może być określone zachowanie, przedmiot materialny lub prawo. Na treść stosunku prawnego składają się uprawnienia i obowiązki tego podmiotu - zwykle są one rozłożone między wszystkie podmioty



Wyszukiwarka