Typ: NICIENIE - NEMATODA

Charakterystyka ogólna:

• 2002 - 26646 gatunków, 60% pasożytnicze

• gatunki wolno żyjące, komensale, pasożyty

• symetria dwuboczna

• eutelia

• brak ukł. oddechowego i krwionośnego

• najczęściej rozdzielnopłciowe

• zjawisko anabiozy, encystacji

• otwór gębowy szczytowo, pozostałe otwory
  po brzusznej stronie ciała

• wór skórno-mięśniowy

• oskórek - kutikula (linienie, nawet 6 warstw)

• nabłonek syncytialny, komórczak, hypoderma

• mięśnie poprzecznie prążkowane

• wałki hypodermalne

• ukł. nerwowy

• zwój mózgowy - brzuszny pień nerwowy- grzbietowy pień nerwowy - 2 boczne

• ukł. pokarmowy

• otwór gębowy - 3-6 warg

• jama gębowa (torebka gębowa) ze sztylecikami, ząbkami, płytkami

• gardziel umięśniona

• jelito środkowe - mikrokosmki, bez mięśniówki

• jelito tylne - stek u samca, mięśniówka

• ukł. wydalniczy

• H-kształtny - zbudowany z 2 przewodów, ze wspólnym ujściem

• ukł. rozrodczy

• rozdzielnopłciowość

• dymorfizm płciowy

• samica - parzysty układ, 2 jajniki, 2 jajowody, macica
  dwudzielna przechodząca w pochwę, otwór płciowy 1/3
  długości ciała

• samiec- nieparzysty układ, nitkowate jądro, nasieniowód, kanał
  wytryskowy Ⴎ gruczoł śluzowy, gruczoł prostaty, kloaka
  (ze spikulami, szczecinkami, torebka kopulacyjna (bursa
  copulatrix)

• zapłodnienie w macicy

Włosogłówka - Trichuris sp.

• niemigrujący

• jelito ślepe i grube owiec, świń, psowatych, człowieka

• zarażenie per os

• postać inwazyjna - larwa II stadium (L2) w jaju

• niedokrwistość, krwawa biegunka, biegunka,

Włosień kręty - Trichinella spiralis

• pasożyty wielu gatunków ssaków

• jedyny żywiciel spełnia rolę żywiciela ostatecznego, a następnie
  pośredniego (nowe pokolenie pozostające w żywicielu w postaci
  otorbionych larw inwazyjnych L1)

• otorbione L1Ⴎ linienia, dojrzewanie płciowe w jelicie Ⴎ samice
  rodzą larwy Ⴎ wędrówka do mięśni

• 
  

Nerkowiec olbrzymi - Dioctophyma renale

• do 1 m

• miedniczki nerkowe psów, koni, świń, lisów, człowieka

• żywiciel pośredni - dżdżownica, ryby

• zarażenie per os

• zanik miąższu nerki

Owsik ludzki - Enterobius vermicularis

• zarażenie per os

• dojrzałość płciowa w jelicie, kopulacja, migracja larw w stronę
  odbytu, składanie jaj - retroinwazja

• Owsik koński - Oxyuris equi

• choroba stajenna, zarżenie najczęściej w zimie

• jajo otoczone 4 otoczkami

• samice składają jaja w okolicy odbytu

• jaja rzadko w kale

• zaczosy ogona

• Owsik zajęczy - Passalurus sp.

• jelito grube

• w jaju larwa L3

• chudnięcie, brak apetytu

Glista końska - Parascaris equorum

• migracja wątrobowo-płucna

• zarażenie per os- jajo z L2

• okres prepatentry - 10-15 tygodni

• okres patentny - kilka lat

Glista psia - Toxocara canis

• do 3 miesiaca życia- migracja wątrobowo- płucna

• zwierzęta starsze - ♀ migracja somatyczna (formy uśpione), ♂ migracja wątrobowo-płucna

• zarażenie per os, śródmaciczne, laktogenne

Glista kocia - Toxocara cati

Glista ludzka - Ascaris lumbricoides

Glista świńska - Ascaris suum

Anisakis simplex

• żywiciel ostateczny - ssaki morskie: delfiny, wieloryby, foki;

• żywiciel pośredni: L3 skorupiki, ryby

• może zarażać człowieka

• anisiakioza

• Skandynawia - wątroba dorsza

• Japonia - sushi albo sashimi

• Holandia- marynowane śledzie

• Ameryka Południowa - ceviche

• Bałtyk - u śledzi i dorszy

• pierwsze objawy już w kilka rodzin od zarażenia - silny ból
  brzucha, nudności, wymioty

Węgorek świński - Strongyloides ransomi

• pasożytują wyłacznie partenogenetyczne samice

• błona śluzowa jelita cienkiego

• rozwój prosty - jaja w kale Ⴎ larwa Ⴎ larwa inwazyjna L3

• rozwój złożony - jaja w kale Ⴎ larwa Ⴎ 4xlinienie → wolno żyjące ♂♀
  → zapłodnienie → jaja → larwy inwazyjne L3

• zarażenie per cutis, per os, laktogennie

• wykasłanie

• zmiany zapalne skóry, świąd, wypadanie włosów, bolesność mięśni,
  niechęć pobierania pokarmu, kaszel, duszności, wypływ z nosa,
  biegunki, zaparcia, utrata apetytu, bóle brzucha, wychudzenie,
  niedokrwistość

Trichostrongylidoza

• robaczyce żołądkowo-jelitowe

• Haemonchus sp., Ostertagia sp., Cooperia sp., Trichostrongylus sp.

• Hemonchoza, ostertagioza, kuperioza, trichostrongyloza

• rodzina Trichostrongylidae

• bydło, owce, kozy i inne przeżuwacze

• trawieniec, jelito cienkie

• zjawiska: wstrzymanie w rozwoju larw, spring rise, self cure

• wzrost pH żwacza, stany zapalne błony śluzowej, niedokrwistość,
  biegunki, zaparcia, chudnięcie, osłabienie, wypadanie wełny,
  obrzeki okolicy szczękowej

Węgorek koński - Strongyloides westeri

• zarażenie per os, per cutis, laktogenne

• błona śluzowa jelita cienkiego

• uszkodzenia błony śluzowej jelit, biegunki, zaburzenia w
  rozwoju, kaszel, wypływ z nosa

• migracja do płuc

• jaja produkowane przez partenogenetyczne samice

• może żyć w środowisku wewnętrznym

Słupkowce - Strongylidae

Podrodzina : słupkowce małe - Cyathostominae

Podrodzina: słupkowce duże - Strongylinae

• zarażenie per os

• larwa inwazyjna L3

• małe - niemigrujące

• duże - migrujące (Strongylus sp.),

niemigrujące (Triodontophorus sp.)

Metastrongylus elongatus, M. pudentotectus, M. salmi

• żywiciel ostateczny - dzik, świnia

• żywiciel pośredni - dżdżownice

• nicienie płucne- oskrzela i oskrzeliki

• kaszel, utrudniony oddech, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc,
  oddech przyspieszony

• melastrongyloza

Dictyocaulus viviparus - bydło

Dictyocaulus filaria - owce i kozy

• nicienie płucne

• tchawica, oskrzela

• duszność, kaszel, wypływ z nosa

• Wuchereria bancrofti - żywiciel pośredni-komar,
  słoniowacizna, pasożyt układu chłonnego i krwionośnego

• Loa loa - żywiciel pośredni-muchówki z rodzaju ślepak,
  ślepota nadrzeczna, per cutis

• Dracunculus medinesis - robak medyński, żywiciel
  pośredni-widłonogi (oczliki), per os-pokarmowy, krwionośny,
  limfatyczny, tkanka łączna podskórna, samice do 1m

Typ: PIERŚCIENICE - Annelida

Gromada: Wieloszczety (Polychaeta)

Gromada: Skąposzczety (Oligochaeta)

Gromada: Pijawki (Hirudinida)

Charakterystyka ogólna:

• metameria - ciało zbudowane z metamerów,
  zewnętrzna i wewnętrzna-całkowita

• ukł. krwionośny - zamknięty

• ukł. nerwowy - cefalizacja

• ukł. wydalniczy - metanefrydialny

• ukł. oddechowy

• odnóża

• silnie rozwinięty wór powłokowy

Gromada: SKĄPOSZCZETY - (Oligochaeta)

Charakterystyka ogólna:

• większość słodkowodne, glebowe

• rodziny: rureczniki, wazonkowce, dżdżownice

• metameria homonomiczna - metamerów od 8-600

• prostomium, perystomium, pygydium, metastomium

• brak parapodiów

■ Prostomium

■ Peristomium

O Otwór gębowy

■ strefa wzrostu

■ Pygidium

O Odbyt

Budowa zewnętrzna:

• wór skórno-mięśniowy

• oskórek, nabłonek jednowarstwowy

• 2 pasma mięśni - okrężne i podłużne

• gruczoły śluzowe

• foto- chemo-, mechanoreceptory

• szczecinki - szczeci, chety

• celomodukty - łączą celomę ze środowiskiem
  zewnętrznym

Budowa wewnętrzna:

• Jama ciała

• krezka grzbietowa i brzuszna

• disseptimenty

• Ukł. pokarmowy

• otwór gębowy - jama gębowa - gardziel - przełyk (gruczoły
  wapienne - Morrena) - wole - żołądek - jelito środkowe
  (tyflosolis)

• Ukł. wydalniczy

• metanefrydialny

• para metanefrydiów w segnecie

• lejek - kanał - zbiornik wydalniczy - otwór (nefrydiopor)

• kom. chloragogenowe - rozrzucone w celomie, chłoną
  metabolity

• Ukł. krwionośny

• zamknięty

• naczynie grzbietowe - rola serca

• naczynia okrężne - serca boczne (dżdżownica - 5)

• naczynia brzuszne

• Ukł. nerwowy

• zwoje nadprzełykowe (mózgowe), zwoje podprzełykowe, obrączka okołoprzełykowa - pnie podłużne - drabinkowy

• brzuszna strona ciała

• Ukł. rozrodczy i rozmnażanie

• hermafrodytyzm

• zaplemnienie krzyżowe - zbiorniki nasienne

• segment 9 i 10 - zbiorniczek nasienny

• segment 14 - ujście jajowodu

• siodełko (clitellum) - pas z licznymi gruczołami, wydzielany śluz potrzebny podczas kopulacji, produkuje substancje potrzebne do budowy kokonu

Znaczenie skąposzczetów:

• przewietrzanie gleby

• mineralizacja

• źródło koprolitu - humus, biohumus

• dżdżownice - (Lumbricidae) 50% makrofauny edafonu,
  30 gat., przewietrzenie gleby, krążenie wody,
  kompleksy humusowe

• rureczniki - (Tubifex tubifex - rurecznik mułowy)
  poprawa warunków tlenowych zbiorników
  zanieczyszczonych

• wazonkowce - (Enchytraeidae) gleby kwaśne,
  spulchnienie gleby i jej natlenienie

Gromada: Wieloszczety - (Polychaeta)

Charakterystyka ogólna:

• głównie morskie

• wolno żyjące - metameria homonomiczna

• osiadłe - metameria heteronomiczna z tworzeniem części ciała

• dobrze rozwinięte parapodia (pranóża) - rola lokomotoryczna, oddechowa,
  na nich chety - szczeci, cirri - wąsy, funkcja czuciowa

• wiele gatunków posiada skrzela

• ciało wydłużone, lekko spłaszczone grzbietobrzusznie

• prostomium - oczka, czułki, głaszczki

• peristomium - wokół otworu gębowego często występują wąsy

• zazwyczaj rozdzielnopłciowe, formy pasożytnicze hermafrodytyczne

• komórki rozrodcze dojrzewają w jamie ciała, która opuszczają przez
  pęknięcie ściany lub specjalne przewody

• rozmnażanie wegetatywne - odrywanie części EPITOKICZNEJ, „rojenie się
  robaków” (ATOKICZNA- CZĘŚĆ GORNA, Z OTWOREM GEBOWYM)

• Wieloszczety wolno żyjące

• Afrodyta tęczowa, mysz morska, złotorunka (Aphrodita aculeata)

• Robak palolo (Eunice viridis)

• Nereida różnokolorowa, nereida różnobarwna (Nereis diversicolor)

• Wieloszczety osiadłe

• Piaskówka, nalepian, piasecznica, piasecznik (Arenicola marina)

• Serpula, rurówka (Serpula)

Gromada: Pijawki - (Hirudinida)

Charakterystyka ogólna:

• żyją w wodzie słodkiej, rzadko w morzach, gatunki lądowe

• część drapieżna, większość pasożytnicza (pasożyty czasowe, okresowe)

• najbardziej wyspecjalizowana grupa w obrębie pierścienic

• brak szczeci, parapodiów, nagie

• metameria homonomiczna - 1 zewnętrzny = 3-5 wewnętrznych

• stała liczba segmentów ciała

• siodełkowce - 9-11 segment

• wór skórno-mięśniowy

• najbardziej rozciągliwe zwierze

• oskórek

• jednowarstwowy nabłonek z gruczołami śluzowatymi, kom.
  barwnikowe,

• dermis - warstwa tkanki łącznej, bardzo gruba, wł. Kolagenowe

• mięśnie - okrężne, 2xskośne, podłużne, grzbietobrzuszne

• jama ciała

• redukcja celomy do niewielkich zatok i kanałów

• ciało wypełnione mezenchymą

• układ pokarmowy

• otwór gębowy w obrębie przyssawki przedniej

• gardziel w formie ryjka

• na dnie jamy gębowej 3 szczęki

• gardziel silnie umięśniona, uchodzą ślinianki,

produkujące hirudynę, histaminę i subst.

znieczulające

• przełyk łączy gardziel z wolem

(uchyłki, kieszonki boczne)

• odbyt - strona grzbietowa

• ukł. krwionośny

• prosto zbudowany

• u większości pijawek ukł. krwionośny zanika

• ukł. rozrodczy

• hermafrodytyczny

• zapłodnienie krzyżowe

• żeński - 1 jajnik, jajowód, umięśniona pochwa

• męski - 4-10 par jąder, kanaliki nasienne, nasieniowody,
  narząd wytryskowy z prostatą

• zapłodnione jaja składane do kokonów

• opieka nad potomstwem - kokony noszone na brzuchu

Pijawka lekarska - Hirudo medicinalis

Hirudo verbana

Pijawka końska - Haemopis sanguisuga

Pijawka rybia - Piscicola geometra

---