WPŁYW SPOŁECZNY
Wojciszke „Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej.”
Rdz. 7. Wpływ społeczny.
Jak definiujemy wpływ społeczny? Zmiana w zachowaniu spowodowana przez rzeczywisty lub wyobrażony nacisk ze strony innych ludzi
Czy warunkiem jego zaistnienia jest uświadomienie sobie w jednostce zachodzących w niej zmian? nie zmiany nie muszą być uświadomione ani intencjolanle, wiele z nich odbywa się poza progiem świadomości.
Czy zmiany zachodzą tylko w osobie będącej przedmiotem wpływu, czy też w sprawcy wpływu również? Zmiany te są wzajemne
Czy konieczne jest intencjonalne oddziaływanie, żeby mówić o wpływie społecznym? Nie, wiele oddziaływań ma charakter niezamierzony przez sprawce.
Przykłady naśladownictwa. Ziewanie, gdy matka karmi dziecko też otwiera buzię
Co jest naśladowane? Kopiowanie cudzych zachowań we własnym działaniu, przyjmowanie i odtwarzanie zachowań
Czym różni się modelowanie od prostego naśladownictwa? Teoria społecznego uczenia się zakłada że- modelowanie jest mechanizmem świadomej zmiany własnego zachowania pod wpływem obserwacji cudzego a naśladownictwo- automatyczny proces przejmowania cudzych reakcji behawioralnych.
Jakie efekty dla relacji społecznych niesie naśladowanie?
Jeśli chodzi o konformizm, to jak wyglądały wzorcowe eksperymenty dotyczące go? Uleganie naciskowi eksperyment Ascha (z liniami) linia X i 3 podobne długością, pytanie która jest najbardziej podobna 98% odpowiadała poprawnie do momentu postawienia osób (aktorów) którzy twierdzili że inna linia jest bardziej podobna. Ludzie udzielający uprzednio poprawnej odpowiedzi zmieniali zdanie na rzeczy odpowiedzi aktorów.
Co rozumiemy pod pojęciem wpływ normatywny? Uleganie jednostki temu co uważa ona za normę społeczną a w szczególności za normę wyznawaną przez grupę odniesienia.
Co zachodzi, gdy grupa odniesienia jest nieatrakcyjna? Zachodzi spadek konformizmu.
Czy normy społeczne zawsze mają charakter jawny? Nie.
Przykłady norm ukrytych.
Przykłady norm jawnych.
Na co naraża się jednostka, gdy łamie normy, nie podporządkowuje się normatywnemu wpływowi społecznemu? Naraża się na odrzucenie społeczne, na odbieranie jako inna, niedostępna a nawet dewiacyjna.
Jak nazywamy konformizm polegający jedynie na dostosowaniu się do otoczenia? Konformizm zewnętrzny.
Jakie konsekwencje niesie zewnętrzny konformizm dla myślenia o sobie? Myślenia o człowieku, że nie nie jest jednostką tylko elementem grupy, niema własnego JA
Jakie zjawisko rodzi zwykle w człowieku spostrzeżenie, ze zachowuje się w dany sposób, bo inni to na nim wymuszają? Upodobnienie się, potrzeba aprobaty społecznej.
Kiedy już uznamy zewnętrzne normy za własne, wpływ normatywny zamienia się w jaki? Wpływ informacyjny.
Czy wpływ informacyjny zawsze bierze początek w normatywnym?
Z jakim konformizmem mieliśmy do czynienia w badaniach Ascha? Konformizm narmatywny.
Czy konformizm jest zawsze zły? Konformizm nie jest sam w sobie ani „dobry” ani „zły”
W jakich sytuacjach wpływ normatywny narasta? Liczebność grupy, specjaliści
W jakich sytuacjach na sile zyskuje wpływ informacyjny? Niejasność sytuacji, niepewność, sytuacja kryzysowa
Jakie cechy konformistów dowiedziono w badaniach?
Czy konformizmowi w większym stopniu sprzyjają czynniki osobowościowe, czy też sytuacyjne?
Co odróżnia naśladownictwo do konformizmu? Naśladownictwo to kopiowanie cudzych zachowań i konformizm to uleganie.
Jak wyglądał klasyczny eksperyment dotyczący posłuszeństwa autorytetom? Eksperyment Milgrama.
Autoprezetacyjne rekwizyty autorytetu w tym eksperymencie. Biały fartuch, uniform.
Jakie czynniki nasilające posłuszeństwo wykazano w eksperymentach Miligrama? Nakaz, nacisk, wielkość autorytetu, brak sygnałów cierpienia ofiary, nadzór.
Jakie stwierdzono czynniki osłabiające posłuszeństwo? Widok cierpienia ofiary, obserwacja innych nieuległych osób, gdy człowiek nie może wyrzec się odpowiedzialności za ofiarę.
Jaki był pierwotny cel eksperymentów Miligrama? Badanie uległości
Jak wyglądały eksperymenty badające zjawisko zaangażowania w działanie? 1, nieznany nikomu lekarz karze pielęgniarce podać pacjentowi lek a przekroczonej dawce. Pielęgniarka posłusznie wykonuje polecenie nie znając lekarza i nie sprawdzając dawki leku. 2. Mundurowy karze przechodniowi dać pieniądze mężczyźnie który stoi obok parkomatu.
Jakie czynniki sprawiają, ze kontynuujemy działanie, w które się zaangażowaliśmy? 1. Zaangażowanie w dziełanie 2. Pragnienie słuszności 3. Lubienie 4. Reguła wzajemności 5. Niedostępność dóbr.
Jak skonstruowane były eksperymenty dotyczące podwyższenia psychicznej dostępności? To w co wkładamy więcej wysiłku jest dla nas korzystniejsze niż to co przychodzi nam z łatwością.
Jak działa proces inicjacji grupowej?
Uzasadnienie własnego wysiłku. W co wkładamy więcej wysiłku jest dla nas korzystniejsze, atrakcyjniejsze.
Jeśli wyrządzimy komuś krzywdę, to czy go potem lubimy? Mniej lubimy osobę której wyrządziliśmy krzywdę.
Pułapka utopionych kosztów. Doprowadzenie człowieka do jakiegoś działania, ujawnienie kosztów dopiero w momencie kiedy człowiek działanie już podjął lub powziął odpowiednią decyzję.
Autopercepcja i zmiany spostrzegania samego siebie w ramach mechanizmu zaangażowania. Zjawisko to przewiduje przewiduje teoria dystansu jak i autopercepcji, internalizowanie prezentowanych sposobów zachowania i zmiana widzenia samego siebie.
A co z obrazem naszej osoby w oczach innych, gdy porzucamy rozpoczęte aktywności?
Co gdy nie ma swobody wyboru? Co się wtedy stanie z powyższymi mechanizmami zaangażowania? Człowiek przestaje czuć się za nie odpowiedzialnym.
Co rozumiemy pod pojęciem społeczny dowód słuszności? Jest to robienie czegoś bo inni tak robią, wydaje się wtedy, że tak jest dobrze.
Jaki rodzaj konformizmu on przypomina?
Przykłady stosowania społecznego dowodu słuszności przez manipulatorów. Wspólna śmierć, przypadek Janestan osiedle religijne w dżungli gdzie wszyscy mieszkańcy pod przywództwem Janesa odebrali sobie życie.
Gdy ktoś nam wyświadczy przysługę, to do czego obligują nas normy społeczne? Pragnienie odwzajemnienia się spłacenie długu.
Jak możemy się odwdzięczyć, gdy nie wchodzi w grę sposób podobny do tej wyświadczonej nam przysługi? Odwdzięczamy się np. darmowa próbka kosmetyku itp. Wzbudza pragnienie odwzajemnienia poprzez kupno danej rzeczy.
Czy siła normy wdzięczności zależy od właściwości osoby, której cos zawdzięczamy? Nie, nie zależy od tego czy kogoś lubimy czy nie jeżeli wyświadczył on nam przysługę jesteśmy zobligowani odwdzięczyć się mu.
Jakie zjawisko występuje, gdy coś nam zostaje odebrane lub zagrożone odebraniem? Zyskuje ono na wartości. Teoria reaktancji.
Co wzmaga działanie mechanizmu niedostępności? Sposób pierwszy „ ostatni egzemplarza składzie” „ ostatnia okazja” ograniczenie czasu w jakim produkt jest dostępny.
Na czym polega fenomen sprzedaży aukcyjnej? Częstym zjawiskiem jest „ rozkręcanie się” uczestników, wpadają w podniecenie, koncentrują się na dym by to oni a nie konkurenci nabyli daną rzecz.
Jak skontrowana jest technika manipulacji społecznej zwana stopą w drzwiach? Potężny motyw autowaloryzaji. Wzrost skonności do ulegania większej próbie w skutek uprzedniego spełnienia innej mniejszej.
Jaki mechanizm stoi za tą techniką? Mechanizm nacisku.
Czy stopa w drzwiach działa, gdy dwie różne osoby formułują pierwszą i drugą prośbę? Tak działa również w tym przypadku.
Co stanie się, gdy pierwsza prośba w ramach stopy w drzwiach zostanie spełniona pod naciskiem? Następuje spadek częstości spełnianie drugiej prośby.
Jak działają techniki ukrytych kosztów i znikającej przynęty? Ujawnienie kosztów dopiero wtedy gdy człowik podjął już działania lub obietnica wycofania w momencie zaangażowania się uczestnika.
Jaki mechanizm za nimi stoi? Mechanizm zaangażowania.
Na czym polega technika nieproszonych ustępstw? Gdy osoba której dobrze nie znamy prosi nas i dużą przysługę odmawiamy, ale gdy po jakimś czasie prosi nas o mniejszą traktujemy to jako ustępstwo z jej strony i ulegamy.
Jakie różnice dzielą stopę w drzwiach i technikę nieproszonych ustępstw? Technika nieproszonych ustępstw najpierw duża prośba której nie ulegamy a potem mała której ulegamy a w stopie w drzwiach odwrotnie.
Co się dzieje z naszym myśleniem, gdy przezywamy jeden po drugim różne silne stany emocjonalne w szybkim czasie? Następuje „ huśtawka emocjonalna”
Jak wyglądają sprawa zbieżności poglądów w technice uwikłania w dialog? Technika manipulacji społecznej konieczna jest ona w przypadku ważnego poruszanego tematu.
Jak możemy bronić się przed wpływem społecznym? Asertywność, przerwanie automatyzmów polega na stosowaniu nacisku nie silnego lecz subtelnym „włączeniu” odpowiednich mechanizmów. ( myślenia o własnych racjach).
Czym charakteryzują się makiaweliści? 1. Umiejętnie manipulują innymi dla własnych korzyści. 2. Są przekonani, że ludzie są słabi, interesowni i podatni na manipulację. 3. Z obojętnością traktują normy moralne jako coś obowiązującego jedynie „frajerów”
AUTOPREZENTACJA
Cialdini, Kenrick, Neuberg „Psychologia społeczna. Rozwiązane tajemnice.”
Rdz. 4. Autoprezentacja.
Jak definiujemy autoprezentację? Manipulowanie wrażeniem wywieranym na innych. Zmiany zachawania sterowane dążeniem do zwiększenia własnej mocy społecznej, poprzez kształtowanie pożądanego wizerunku w oczach innych.
Autoprezentacja to zjawisko rzadkie, czy raczej powszechne? Zjawisko powszechne w naszym codziennym życiu.
Czy autoprezentacja jest stosowana tylko na użytek zewnętrznej publiczności? Wszystkie zachowania ludzi są podyktowane względem autoprezentacji.
O czym najczęściej myślą ludzie nieśmiali w sytuacjach społecznych? Robią wszystko aby zostać polubianym.
Dlaczego ludzie dokonują autoprezentacji? Stanowi to strategiczną metodę sprawowania kontroli nad własnym życiem, sposób na zwiększenie zysków i obniżenie kosztów. Dzięki autoprezentacji budujemy potężny obraz własnego JA.
Z jakimi ludźmi lubią przebywać jednostki o negatywnej koncepcji ja? Z ludzmi którzy mają o nich nieprzychylną opinię.
Perspektywa dramatyczna. Pogląd zgodnie z którym autoprezentacja porównana jest do teatru (E. Goffman) na który składaja się aktorzy, scenariusz, role, rekwizyty.a role mają być grane zgodnie ze scenariuszem.
Czy chętnie kwestionujemy autoprezentacje innych ludzi? Powszechnie ludzie niechętnie kwestionują autoprezentację otaczających nas ludzi.
Kiedy najczęściej dokonujemy autoprezentacji? Gdy 1. Pomaga nam uzyskać potrzebne lub cenne zasoby 2. Pozwala stworzyć i utrzymać pożądaną definicję JA 3. Umożliwia bezproblemowy przebieg interakcji społecznych.
Jakie osoby są najczęściej obserwowane? Fizycznie niepełnosprawne, niezwykle atrakcyjne, otyłe.
Jacy obserwatorzy wzmagają w nas tendencje autoprezenacyjne? Ci którzy sprawują kontrole nad czymś czego pragniemy. Gdy jesteśmy przekonani, że obserwatorzy oceniają nas niekorzystnie. Gdy jest ważny cel.
Obserwacyjna samokontrola zachowania. Słuszność do nieustannego przejmowania się własnym wizerunkiem publicznym i dostosowania swoich działań do potrzeb sytuacji.
Jakie właściwości osób o wyższej obserwacyjnej samokontroli zachowania wykazano w badaniach? Trafnie odczytują ekspresję emocjonalną u ludzi, potrafią wykorzystać próby manipulacji, skutecznie dostosowują swoje zachowanie do wymogów sytuacji.
Czy autoprezentacja bywa mimowolna, automatyczna? Niektóre zachownia mogą pojawić się mimowolnie, autoprezentacja nie jest tu wyjątkiem.
Jak wpływa na nas porażka autoprezentacyjna? Zagraża pozytywnej samoocenie i koncepcji ja, wywołuje poczucie zakłopotania lub niepewności.
Definicja lęku społecznego. Lęk doświadczony w skutek wątpliwości, czy zdoła się wywrzeć na innych pozytywne wrażenie.
Czy często fabrykujemy autoprezentacje? Kiedy obawiamy się że pokazanie się z jak najlepszej strony nie wystarczy
Wrażenia wtórne. Niezamierzone wrażenie stanowiące efekt autoprezentacji.
Czy negatywna autoprezentacja bywa korzystna? Nie, ponieważ konsekwencje są ogromne, ludzie mogą być naznaczeni etykietką „niegodnych zaufania” następnie izolacja i odrzucenie
Jakie przede wszystkim niewerbalne zachowania informują o kłamstwie? Mruganie powiekami, rozszerzone źrenice, dotykanie przez mówiącego różnych części swojego ciała, wysoki ton głosu itp.
Czy zawsze wskazują one właśnie na kłamstwo? Nie, mogą się ztym ukrywać inne czynniki.
Czy nieszczera mimika zawsze tuszuje nieprawdziwe emocje? nie
1.Jak działa poligraf? Jakie błędy obciążają jego działanie?Jak można zwodzić poligraf? Jacy ludzie nie są podatni na badanie poligrafem wcale?
(zwany potocznie wykrywaczem kłamstw) - urządzenie służące do analizowania fizjologicznych reakcji organizmu człowieka, które są wykładnią emocji i jego reakcją na otoczenie zewnętrzne. W czasie badania zadawane są pytania trzech rodzajów: obojętne, kontrolne i krytyczne. Pierwsze nie mają związku z testowanym. Natomiast drugie są z serii tych prostych, które weryfikują postawę badanej osoby, lecz nie dotyczą problematyki sprawy.Ostatnia grupa to pytania stanowiące meritum badania, to wtedy najbardziej wnikliwie analizowany jest stan emocjonalny podejrzewanej osoby, na podstawie czego wydawana jest ekspertyza. Za pomocą rejestrowanych parametrów fizjologicznych można zaobserwować zmiany emocjonalne potencjalnego kłamcy. Efektem końcowym testu jest kolorowy wykres - krzywe, które na nim widnieją odzwierciedlają stan psychiczny badanej osoby. Wykrywacz kłamstw ma swoje wady, obraz jaki buduje powstaje za pomocą badania czynników fizjologicznych. Osoba potrafiąca kontrolować swój organizm, np. oddech, czy też sztucznie podwyższać tętno, może przechytrzyć specyficzne urządzenie. Rozbudowana psychika ludzka pozwala na manipulację niektórych odczuć. Przywołując nieprzyjemne wspomnienia, odwracając uwagę, czy też sprawiając sobie ból można już podczas pytań kontrolnych sprawić, że badanie będzie niekorzystne, z punktu widzenia zleceniodawcy.
2. Jak definiujemy ingracjację?
Ingracjacja ("pozyskiwanie sympatii innych”)- to technika manipulacji, działanie mające na celu zdobycie sympatii (wytworzenie pozytywnej postawy) poprzez podwyższanie samooceny partnera relacji - podkreślanie zalet osoby manipulowanej, podnoszenie wartości (schlebianie).
3. Lepsza jest ingarcajacja ostentacyjna czy subtelna?
Ostentacyjne okazywanie sympatii może skutkować oporem osoby, którą zalewamy falą komplementów czy pomocy. Mamy wtedy dylemat lizusa - im ważniejsze jest dla nas pozyskanie sympatii jakiejś osoby, tym większa jest szansa, że osoba ta zdaje sobie sprawę i wątpić będzie w szczerość naszych zabiegów autoprezentacyjnych.
4. Czy proszenie kogoś o pomoc to dobry komplement?
Tak, dajemy do zrozumienia,ze druga osoba np. wie więcej na temat danej dziedziny ,stad prosimy ja o pomoc.
5. Jakie zachowania niewerbalne kreują sympatie?
Szczery Uśmiech
6. Jak najlepiej kreować podobieństwo w kwestiach werbalnych?
Dostosowujemy się do partnera , zatajamy często nasze osobiste zdanie na dany temat,po to aby zyskac sympatie drugiej osoby. Powszechnie wiadomo ,że ludzie darzą sympatią osoby podobne do nich samych,maja zbliżone do nas upodobania filmowe,kulinarne oraz te same poglądy. Wydaje się zatem sensowne, że często tworzymy podobieństwo,aby wkraść się w łaski innych zmieniając swoje zachowania i publiczne głosze przekonania.
7. Czy w kontaktach przyjacielskich nacisk na skromność zwykle ulega zmianom względem innych relacji?
Ludzie ,którzy umniejszaja własnie osiągnięcia cieszą się zwykle większą życzliwością,niż osoby które się nimi chlubią . Jednak i skromność wiążę się pewnym ryzykiem. Jeżeli ludzie nie wiedzą o Twoich sukcesach ,to mogą Ci uwierzyć ,kiedy skromnie zaprzeczasz własnym talentom. Jeśli jesteś zbyt skromny inni mogą Cie uznać za osobę o niskiej samoocenie lub słabym wglądzie w siebie. Jeżeli wydajesz się nieszczery w umniejszaniu wagi swoich osiągnięć,to inny mogą Cie spostrzegać jako zarozumiałego aroganta.
8. Jaka autoprezentacja uchodzi za lepszą w wykonaniu kobiety, a jaka lepiej pasuje mężczyźnie?
Kobiety uśmiechają się częściej niż mężczyźni, chętniej dostosowują swoje opinie do poglądów rozmówcy oraz bardziej dbają o swoją fizyczną atrakcyjność, Zachowanie kobiet cechuje takżę większa skromność w porównaniu do mężczyzn szczególnie w miejscach publicznych .Kobiety chętniej i umiejętnie stosują strategie ingracjacji . U mężczyzn ogromna rolę odgrywaja konkurencyjne cele, związane z autoprezentacją ,np. pragnienie bycia spostrzeganym jako osobę silna i dominującą.
9. Testosteron a autoprezntacja.
Ludzie o wyższym poziomie testosteronu wybieraja zwykle bardziej konfrontacyjne i stanowcze metody osiągania swych celów. Są mniej przyjaźni ,w mniejszym stopniu dbają o rozwój innych i rzadziej się uśmiechają. W przeciwieństwie do nich ludzie o niższym poziomie testosteronu SA bardziej przyjaźni oraz częściej staraja się osiągnąć swoje cele, za pomocą uprzejmości i uroku osobistego .
10. Dylemat zróżnicowanej publiczności.
Sytuacja w której dana osoba pragnie zaprezentować się w różny sposób różnym odbiorcom często w tym samym czasie
11. Strategie przekonywania ludzi o własnych kompetencjach.
Strategie autopromocji :
a)Inscenizacja pokazów kompetencji
Aby cieszyć się uzasadnioną reputacją osoby kompetentnej człowiek musi BYĆ rzeczywiście kompetentny i pokazywać to przy każdej okazji. Oczywiście taka inscenizacja ma takżę swoją drugą stronę. Jeśli nie masz kompetencji w danej dziedzinie to będziesz się starał unikać publicznych występów. Jednakże w niektórych sytuacjach nie sposób zdemaskować publicznie swych kompetencji ,ani uniknąć ujawnienia ich braku .
b)Deklaracje kompetencji
Warto po prostu opowiedziec innym o swoich talentach i kompetencjach
c)Używanie rekwizytów kompetencji
Wielu doradców w dziedzinie autopromocji , zaleca ludziom otaczanie się rekwizytami kojarzonymi powszechnie z wysokimi kompetencjami i demonstrowanie zachowań sugerujących takież kompetencje. Na przykład w celach autopromocyjnych powinniśmy sprawiać wrażenie bardzo zajętych ,choćby dzięki licznym notatką w kalendarzu, niewielkim opóźnienieniom przy odbieraniu telefonów lub nierozstawaniu się z telefonem komórkowym albo pagerem .Ludzie sukcesu nie maja bowiem zbyt wiele wolnego czasu .
d)Szukanie wymówek i podkreślanie przeszkód
Ludzie mogą usprawiedliwiać się jeszcze przed podjęciem jakichkolwiek działań ,roztaczając przed odbiorcami wizję przeszków,które prawdopodobnie pojawią się na ich drodze do sukcesu . Chociaż wielokrotnie owe wymówki są uzasadnione, często służą nie tyle wyjaśnieniu przyczyn porażki ile raczej poprawie własnego samopoczucia po niepowodzeniu i kształtowaniu opinii otoczenia.
12. Kiedy deklaracje kompetencji są korzystne?
Słowne deklaracje kompetencji stają się korzystne ,kiedy wygłaszane są ;;na zaproszenie'' np. podczas rozmowy kwalifikacyjnej ,słowna autopromocja jest zarówno akceptowaną jak i skuteczną metodą prezentowania własnych kompetencji . Ponadto korzystne okazują się pochlebne sądy wygłaszane na nasz temat przez innych.
13. Po co ludzie nieraz sami utrudniają sobie wykonanie zadań?
Zachowania samoutrudniające mogą pojawiać się wówczas,kiedy kudzie wątpią w siebie,wątpią ,czy dotychczasowe osiągnięcia są efektem ich talentu i wysiłków.Takie przekonania wywołują w ludziach lęk,że w przyszłości trudno im będzie osiągnąć podobne sukcesy a tym samym zarówno ich wysoka samoocena jak i publiczny wizerunek mogą legnąć w gruzach. Aby zatem pozostac kompetentnymi w oczach innych oraz ochronić swe kruche przekonania o własnych umiejętnościach osoby ze skłonnością do samo utrudniania zaprzestaja wysiłków lub budują przeszkody na swej drodze do kolejnych osiągnięć.
14.Co samoutrudnianie daje w przypadku sukcesu,porażki?
Jeżeli osoba skłonna do samo utrudniania odniesie sukces to otoczenie dojdzie do wniosku ,że obdażona jest wyjątkowymi talentami , jeśli poniesie porażkę ludzie wywnioskują ,iż przyczyna niepowodzenia była właśnie owa przeszkoda. Niezależnie od tego czy zaprzestanie wysiłków czy dołoży starań by pokonać przeszkodę osoba stwarzająca samo utrudnienie może zachować wysoka osobistą i społeczną ocenę własnych kompetencji .
14. Czy ludzie zawsze rzeczywiście samoutrudniaja sobie działanie, czy tez czasem tylko o tym mówią?
Samoutrudnienia stwarzaja osoby zarówno o wysokiej jak i o niskiej samoocenie. Prawdopodobnie czynią to z różnych powodów. Ludzie o wysokiej samoocenie pragną umocnić swój korzystny wizerunek podczas gdy osoby o niskiej samoocenie chcą uchronic niezbyt pozytywny obraz siebie przed kolejna porażką. Fakt,ze ludzie posuwają się do sabotowania wlasnych osiągnięć i narażania swojej reputacji wskazuje na wagę jaką przykładaja do przekonania otoczenia o swoich kompetencjach .Na tym właśnie polega wielki paradoks samo utrudnień,w pewnych okolicznościach dążenie do uchodzenia za osobę kompetentną skłania nas do podejmowania zachowań,które zmieniają nasze szansę na zademonstrowanie pełni umiejętności.
15. Czy grają w ten sposób tylko przed innymi ludźmi, czy też przed sobą samym też?
Ludzie mogą przekonywać innych o swoich kompetencjach poprzez inscenizacje pokazów kompetencji,wygłaszania słownych deklaracji ,wysyłanie sygnałow kompetencji oraz usprawiedliwianie niepowodzeń i opisywanie rzekomych przeszkód lub tworzenie utrudnien na drodze do sukcesów.
16. Przykłady samoutrudniania.
-zażywanie leków ograniczających zdolności poznawcze
-opuszczanie ćwiczeń i seminariów
-spożywanie alkoholu
-słuchanie głośnej ,rozpraszającej muzyki
-stawianie sobie nieosiągalnych celów
-umożliwienie rywalom zajęcia korzystniejszych pozycji wyjściowych
17. Kiedy i u jakich osób najczęściej się ono pojawia?
U ludzi ,którzy po odniesieniu pierwszych sukcesów zaczynają się zachowywać w sposób zmniejszający ich szanse na kolejne powodzenie.Zachowania samo utrudniające mogą pojawić się wtedy,kiedy ludzie wątpią czy dotychczasowe osiągnięcia są efektem ich talentu i wysiłku . Szczególnie często czynią to osoby o niestabilnej samoocenie a także ludzie o silnej potrzebie demonstrowania własnych kompetencji
18. Rożnice miedzy płciami w zakresie samoutrudniania.
Interesujący wydaje się fakt,iż mężczyźni stwarzają wiecej utrudniej na drodze do swych sukcesów .Przedstawiciele obu płci wydają się być równie biegli w opisywaniu przeszkód po poniesieniu porażki .
19. Na czym polega paradoks smoutrudniania, związany z jego wpływem na efektywność działań i wrażaniem wywierane na innych?
Ludzie posuwają się do sabotowania wlasnych osiągnięć i narażania swojej reputacji wskazuje na wagę jaką przykładaja do przekonania otoczenia o swoich kompetencjach .Na tym właśnie polega wielki paradoks samo utrudnień,w pewnych okolicznościach dążenie do uchodzenia za osobę kompetentną skłania nas do podejmowania zachowań,które zmieniają nasze szansę na zademonstrowanie pełni umiejętności. Ludzie umieszczaja na sweoj drodze znaczące przeszkody ,zmniejszaja swoje szanse na odniesienie sukcesu ,ponadto osoby stosujące te metodę bywaja oceniane przez innych jako nieodpowiedzialne i słabo zmotywowane.
20. Jak definiujemy motywację kompetencji? Motywacja osiągnięć.
Motywacja kompetencji - Dążenie do skuteczności i wysokiego poziomu wykonania, wynikające albo z poczucia, że osiądanie celów jest interesującym wyzwaniem albo z przekonania iż sukces prowadzi do powstania korzystnego wizerunku publicznego i pozytywnego obrazu własnej osoby .
Motywacja osiągnięć -Motywacja kompetencji może być uwarunkowana wewnętrznie ,ludzie próbują osiągnąć mistrzostwo ,aby sprostać interesującemu wyzwaniu .Ów wewnętrzny impuls bywa często nazywany motywacją osiągnięć.
21. Jak ludzie nieśmiali usiłują wpływać na presję demonstrowania kompetencji
Ludzie nieśmiali rzadziej otwarcie promuja swoje kompetencje. Ich autoprezentacja ma zwykle charakter obronny zamiast budować korzystny wizerunek ,ludzie nieśmiali starają się uchronić przed negatywną oceną ze strony otoczenia. Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo unikają nieznanych interakcji społecznych .Unikają bycia w centrum zainteresowania, zmniejszają ryzyko , że otoczenie oceni ich jako niekompetentnych .Kiedy jednak znajda się w towarzystwie innych, starają się obniżyć społeczną presję demonstrowania kompetencji .
22. Autopromocja.-prezentowanie siebie jako osoby kompetentnej
23. Autopromocja po porażce.
Zarówno ludzie nieśmiali jak i pewni siebie są wyczuleni na zagrożenia związane z autopromocją. Osoby nieśmiale po porażce wykazują się w dalszym ciągu stosowna skromnością w przeciwieństwie do nich ludzie pewni siebie w obliczu konkretnej sytuacji mają wyraźną skłonność do podejmowania działań służących do naprawienia szkód jakie poniosła ich reputacja(poprzez zapowiadanie przyszłych sukcesów)
24. Autopromocja a rywalizacja.
Rywalizacja jest czynnikiem wspomagającym autopromocje. Pragnienie zademonstrowania własnych kompetencji może się wyraźnie nasilić w sytuacjach pełnych napięcia i rywalizacji .
25, Jakie strategie autoprezentacyjne służą przekonywaniu o wysokim statusie i władzy?
a)Demonstrowanie oznak statusu i władzy
b)ostentacyjna konsumpcja
Informowanie otoczenia o wysokiej pozycji społecznej za pomoca ilości pieniędzy jakie jesteśmy w stanie wydać i zasobów jakie zdołamy zużyć. W rzeczy samej znaczna część materialnej konsumpcji służy temu celowi .Ludzie bogaci mogą informować otoczenie o swym wysokim statusie poprzez wydawanie bajońskich sum na domy ,samochody etc. Osoby mniej zamożne czynią to na mniejszą skale.
c)przebywanie wśród ludzi o wysokim statusie i władzy
d)niewerbalna demonstracja dominacji
->odniesienie do dominacji wizualnej
26. Dominacja wizualna.
Osoby o wysokim statusie domagają się od otoczenia uwagi ,jednak same nie skupiają się zbytnio na innych ludziach i ich działaniach. Obserwacje te potwierdzono zjawiskiem dominacji wizualnej , ludzie o wysokiej pozycji społecznej utrzymuja z innymi kontakt wzrokowy ,kiedy do nich mowią jednak jako słuchacze koncentrują się na rozmówcach w znacznie mniejszym stopnia. W przeciwieństwie do nich ,osoby o niskim statusie zwracają się całym ciałem ku rozmówcą o wysokiej pozycji i skupiają na nich wzrok
ATRAKCYJNOŚĆ I MIŁOŚĆ Aronson, Wilson, Akert, „Psychologia społeczna. Serce i umysł.”
Rdz. 10. Atrakcyjność interpersonalna: od pierwszego wrażenia do związków uczuciowych.
1. Co sprawia, że kogoś lubimy?
Głównymi cechami decydującymi o tym, czy ludzie będą się nawzajem lubić są : inteligencja partnera, męskość, kobiecość, dominacja, uległość , zależność, niezależność, wrażliwość i szczerość. Jednak zdecydowanie dominująca jest atrakcyjność fizyczna partnera.
2. Silniej wpływają na to jego cechy, czy ich podobieństwo z naszymi?
Dobierając się w pary nie są tak istotne cechy drugiej osoby ale to ile ona jest podobna do nas samych. Bardzo wielu dobrze kontrolowanych eksperymentach wykazano, że jeżeli cała wiedza o drugiej osobie sprowadza się do znajomości jej opinii w różnych kwestiach, to im bardziej te opinie są podobne do naszych własnych, tym bardziej jesteśmy skłoni polubić te osobę.
3. Czy podobieństwo idealne jest dobre?
Na przekór ludowemu porzekadłu ,że przeciwieństwa się przyciągają. Najbardziej podobają nam się osoby które są do nas podobne. Ludzie są podobni do nas , dostarczają społecznego wsparcia dla naszych własnych cech i wierzeń- innymi słowy potwierdzają nasze przekonania , że mamy racje. Świadomość , że nie jest się osamotnionym sprawia ,że lubimy tych którzy się z nami zgadzają. Chociaż mówi się, że przeciwieństwa się przyciągają, to jednak duża liczba dowodów eksperymentalnych stanowi mocne poparcie dla koncepcji przewagi podobieństwa nad komplementarnością.
4. Co daje spostrzeganie u kogoś podobieństwo do nas samych?
Spostrzeganie podobieństwa do nas samych daje świadomość ,że nie jest się osamotnionym, działa uspokajająco , to sprawia ,że lubimy tych którzy się z nami zgadzają.
5. Efekt czystej ekspozycji i eksperymenty go dotyczące.
Efekt czystej ekspozycji jest to częste pojawianie się bodźca który przyczynia się do jego samoistnego polubienia czyli np. ludzie z którymi spotykamy się najczęściej maja szanse na zostanie naszymi przyjaciółmi. Wiele wyników badań dowodzi , że to jak bardzo lubimy innych ludzi decyduje o tym jak bardzo wydają nam się oni atrakcyjni.
6. Czy mieliśmy w nich do czynienia ze świadomą rejestracją bodźca?
Tak , im częściej był kontakt z bodźcem (rysunek ,nieznane słowo,nieznana osoba) tym bardziej był on lubiany .
7. Efekt częstości kontaktów.
Powstaje jako wynik naszego oswojenia się z innymi osobami czy też prostej dostępności do osób ,które są blisko nas.
8.W jakich grupach wiekowych on występuje?
9. Która z cech partnerów interakcji najbardziej determinowała lubienie - atrakcyjność fizyczna czy psychiczna?
Atrakcyjna fizyczna.
10. Co jest podstawowym kryterium porównawczym przy ocenie czyjeś atrakcyjności?
Wygląd fizyczny a także cechy zbliżone do naszych.
11. Jak najczęściej funkcjonują pary niedobrane pod względem atrakcyjności?
Pary ,które były dobrze dobrane pod względem atrakcyjności fizycznej,były bardziej zaangażowane w związek w porównaniu z parami,które tworzyły osoby różniące się pod względem atrakcyjności fizycznej .Dobranie się na zasadzie atrakcyjnosci fizycznej może również odgrywać role w powstawaniu przyjeźni .
12. Dlaczego?
Gdyż,istnieje powszechne przeświadczenie ,iż atrakcyjność fizyczna jest ścisle powiązana z innymi porządanymi cechami .
13. Dlaczego pewne obiektywne cechy wyglądu fizycznego są uważane za atrakcyjne?
Już od wczesnego dzieciństwa media,bajki i zabawki róznego rodzaju uczą nas co jest piękne, wskazując na związek owego piekna z pojęciem dobra.
14. Czy mit, ze jedynie mężczyźni zwracają uwagę na atrakcyjność partnerek to prawda?
W jednym z badań Eleine Hatfield z wielu możliwych cech,które mogły determinować to czy ludzie będą się nazwajem lubić tj ,inteligencja ,dominacja,szczerość etc . - zdecydowanie dominująca była atrakcyjnośc fizyczna. Co więcej nie zanotowano w tym względzie dużej różnicy między opiniami kobiet i mężczyzn .Uzyskane dane zburzyly popularny mit ,że to jedynie mężczyźni zwracają głównie uwagę na atrakcyjność fizyczną swoich partnerek. Ogólne podobieństwo między mężczyznami i kobietami w tym zakresie ,potwierdzono w wielu innych eksperymentach.
15. Jaki stereotyp funkcjonuje w odniesieniu do ludzi atrakcyjnych?
Stereotyp ,''to,co jest piekne,jest i dobre”. Większość stereotypowych cech i zdolności przypisywanych ludziom urodziwym, to cechy pozytywne i pożądane. Piękno tworzy silny stereotyp,polegający na przeświadczeniu ,że pozytywne cechy idą w parze z urodą.
16. Wyjątki od tej reguły.
Często się sądzi, że piekne kobiety ,są bardziej próżne i egoistyczne niż kobiety mniej atrakcyjne . O przystojnych mężczyznach myśli się z kolei ,ze są mniej inteligentni w porównaniu z mężczyznami nie tak atrakcyjnymi.
17. Czy rzeczywiście piękni częściej posiadają pozytywne cechy?
W jednym z badań Karen Dion wywnioskowano ,iż osobom atrakcyjnym przypisano zdecydowanie więcej cech pozytywnych i dawano lepsze prognozy pomyślności.Mężczyźni jak i kobiety są przekonani ,że ludzie atrakcyjni odnoszą więcej sukcesów,są bardziej inteligentni ,lepiej przystosowani,bardziej sprawni społecznie ,bardziej interesujący ,zrównoważeni, fascynujący, niezależni i bardziej atrakcyjni seksualnie w porównaniu z osobami mniej atrakcyjnymi fizycznie.
18. Jak piękne fizycznie osoby według badań funkcjonują w małżeństwie?
Badania wykazują ,że osoba atrakcyjnym fizycznie nie powodzi się wcale lepiej. Nie tworzą oni związków szczęśliwszych niż inni. Okazało się ,że chodź osoby atrakcyjne miały większe szanse na związki małżeńskie to nie były one bardziej z nich zadowolone( również ogólnie z życia) niż osoby mniej atrakcyjne.
19. Czy samospełniające się proroctwo bywa dobre?
Samospełniające się proroctwo to zjawisko polegające na tym, że określone oczekiwania w stosunku do pewnych zachowań lub zdarzeń wpływają na te zachowania lub zdarzenia w sposób, który powoduje spełnienie oczekiwań.”Proroctwo to najbardziej niepotrzebny rodzaj błędu” G.Eliot . Występuje ono wówczas, gdy informacja o mającym się zdarzyć incydencie pochodzi z wiarygodnego dla jednostek źródła i pod wpływem tej informacji jednostki postępują w taki sposób, że realizują w końcu treść przepowiedni. Jest ono zjawiskiem nieświadomym i pojawia się w sposób mimowolny, z bardzo różnymi a najczęściej negatywnymi skutkami.
20. Eksperymenty z rozmową telefoniczną, dotyczące samospełniającego się proroctwa i atrakcyjności.
Eksperyment .(Mark Snyder i inni)
Grupie studentów przekazano wiele informacji o innej uczestniczce eksperymentu oraz jej fotografie. Fotografia przedstawiała albo atrakcyjna albo nieatrakcyjna kobietę. Studenci musieli przeprowadzić z nią rozmowę Tel. Fotografie miały ujawnić stereotyp, iż „to co jest piękne, jest i dobre” a więc oczekiwanie, że z kobietą atrakcyjna rozmowa będzie przyjemniejsza, swobodniejsza i zabawniejsza niż z osobą nieatrakcyjną. Fotografie ,która otrzymali studenci nie były fotografiami kobiet z którymi rzeczywiście rozmawiali . Studenci wierzący, ze rozmawia z kobieta atrakcyjną podchodzili do niej bardziej akceptowany społecznie niżeli Ci ,którzy sądzili, że rozmawiają z kobietą mniej atrakcyjna. Badanie te zostało powtórzone przez S.Andersen i S.Bem z ta różnicą,ze odwrócono role i to kobiety ,dzwoniły do mężczyzn.Efekt był identyczny jak w poprzednim badaniu . Badanie te sugerują,że ludzie atrakcyjni fizycznie mogą myśleć o sobie ,jako o osobach dobrych ,bądź miłych ,gdyż są konsekwentnie traktowane w taki sposób i odwrotnie ,ludzie mniej atrakcyjni , mogą zacząć traktować siebie jako gorszych czy nie lubianych, ponieważ są ciagle tak odbierani .
21.Wyniki badań o dotyczących partnerów o komplementarnych cechach. Czy przeciwieństwa się przyciągają?
Tak . Badania wykazały iż komplementarność występuje na etapie tworzenia się związków takich jak osoby nieśmiałej z ekstrawertykiem, na zasadzie całkowitego przeciwieństwa.
22.Na jakim etapie relacji podobieństwo jest ważniejsze, a na jakim komplementarność?
Na etapie nawiązywania przyjaźni większość naukowców wykazało iż to podobieństwo a nie komplementarność stanowi podstawę tworzenia się związków przyjacielskich. Z kolei niektórzy twierdzili , że podobieństwo odgrywa ważną rolę w pierwszym etapie tworzenia się związku , podczas gdy komplementarność staje się ważna później i zyskuje na randze w miarę wydłużenia się relacji interpersonalnych. Tom
Boyden i współ. potwierdzili również ważniejsze znaczenia podobieństwa osobowości w męskich związkach homoseksualnych.
23.Podobieństwo czy to, czy ktoś nas lubi, jest ważniejsze dla naszej sympatii do niego?
Wszyscy lubimy być lubiani, uczucie to ma tak ogromne znaczenie i jest dla nas tak ważne , będące determinantem atrakcyjności interpersonalnej , że działa nawet wtedy gdy brak jest innego czynnika-podobieństwa.
24.Niewerbalne wskaźniki lubienia kogoś.
Szczery uśmiech, okazywanie radości na widok drugiej osoby, kontakt wzrokowy.
25.Efekt zysku - straty.
Zjawisko polegające na tym , że tym bardziej lubimy daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnej opinii o nas (tak jak nielubiani na początku znajomości, teraz jesteśmy lubiani), natomiast tym mniej lubimy daną osobę , im więcej jej pierwotnej sympatii straciliśmy (tj. jeżeli na początku znajomości nas lubiła a teraz nas nie lubi).
26.Warunki jego wystąpienia.
Odpowiedź w pytaniu nr 25
27.Jak brzmią podstawowe założenia teorii wymiany społecznej?
W teorii tej zakłada się ,że to co ludzie sądzą o swoim związku z inna osobą zależy od tego jak spostrzegają nagrody, które daje im ten związek, koszty na jakie się narażają , na jaki im zdaniem związek zasługują i jakie jest ich zdaniem- podobieństwo nawiązania lepszych stosunków z kimś innym.
28.Jakie czynniki nagradzające może nieść przebywanie z kimś?
Nagrody są pozytywnymi aspektami związku, który czynią go wartościowym i wzmacniającym. Przez to pojecie rozumiemy cechy indywidualne, konkretne zachowania naszego partnera, jak i nasze umiejętności osiągania zewnętrznych korzyści dzięki znajomości zalet partnera np. dostęp do pieniędzy, status, działalność czy grono interesujących przyjaciół.
29.Jak rozumiany jest w teorii wymiany społecznej poziom odniesienia?
Poziom odniesienie jest to bilans (wyrażony w terminach kosztów i nagród), jakiego oczekujemy od danego związku.
30.Porównawczy poziom odniesienia.
Jest to bilans (wyrażony w terminach kosztów i nagród), jakiego oczekujemy od danego związku w porównaniu z innym możliwym związkiem.
31.Wyjątki od wymiany i bilansu nagród i kosztów.
W eksperymencie Aronsa i Lindera poświęconym zyskom i stratom, ludzie bardziej lubili tych których sympatia do nich zwiększała się wraz z czasem trwania eksperymentu, niż tych którzy wyrażali stała pozytywną sympatię. Ten wynik trudno wyjaśnić w świetle teorii wymiany społecznej. Osoba dająca więcej nagród (pochwał) była bowiem lubiana mniej w porównaniu z osobą, która nagradzała w mniejszym stopniu.
32.Czy lubimy idealnych?
Generalnie lubimy ludzi którzy mają wiele zdolności i zalet i którzy są kompetentni w tym co robią, to można przypuszczać , że jeśli okażą się zbyt doskonali , będziemy się czuć źle w ich towarzystwie. Osoby takie wydają się niedostępne, dalekie , nie ludzkie. Jednak polubimy je tym bardziej im więcej niedoskonałości będą one ujawniać.
33.W jakich założeniach relacje społeczne tłumaczy teoria równości?
Kiedy przyjmuje się ,iż zarówno koszty jak i zyski będące udziałem jednej ze stron są w przybliżeniu takie same jak koszty i zyski przypadające drugiej stronie.
34.Dlaczego nadmiernie nagradzany nie lubi nagradzającego?
Badania pokazyaly ,że chociaż ludzie lubią być chwaleni i nagradzani i dazą sympatią osobę chwalącą to nie chcą być manipulowani.Jeśli pochwała/nagroda jest zbyt szczodra,jeżeli wydaje się nieuzasadniona lub co ważniejsze jeżeli osoba chwaląca może coś na tym zyskać, to nie będzie ona lubiana.
35.Czy równość jest ważniejsza w związku długo -, czy krótkodystansowym?
Krótkodystansowym
36.Jakie związki często funkcjonują na zasadzie relacji darowizny?
Na zasadzie relacji darowizny funkcjonuje rodzicielstwo (spędzasz lata na zaspakajaniu każdej potrzeby Twojego dziecka).
Na takich samych zasadach funkcjonuje relacja bliskich przyjaciół, członków rodziny czy osób blisko ze sobą związanych.
37.Dlaczego pierwsze wrażenie jest ważne?
Pierwsze wrażenie jest bardzo ważne ,gdyż własnie wtedy zapamiętujemy daną osobę, w określony sposób .Czasem w ogóle nie zdajemy sobie z tego sprawy albo nie przykładamy do tego tematu większej wagi. Efekt pierwszego wrażenia czasem może być dla nas nader pozytywny w skutkach albo na odwrót ,możemy myslec o danej osobie tak samo,jak oceniliśmy ją przy pierwszym spotkaniu i trudno już wyzbyć się tej opinii .
38.Trójskładnikowa teoria miłości Sternberga.
Jest to koncepcja zgodnie z która miłość jest stanem składającym się z 3 składających się elementów: uczucia bliskości, namiętności oraz zaangażowania.
39.Intymność i jej dynamika.
Pozostawać w intymnej relacji z drugim człowiekiem to mieć dostęp do najgłębszych pokładów jego osobowości i rozumieć tę głębię.
Strefa intymna - dostępna tylko dla najbliższych; jest jeszcze superstrefa (do 15 centymetrów od ciała), którą innym pozwalamy naruszyć tylko wtedy, gdy zgadzamy się na kontakt fizyczny.
Strefa osobista - odległość, jaką zachowujemy wobec innych podczas przyjęć, spotkań towarzyskich i pełnienia różnych funkcji.
Strefa społeczna - przeznaczamy ją dla obcych i ludzi, których niezbyt dobrze znamy, np. dla listonosza, sprzedawcy, nowego współpracownika czy nowego sąsiada.
Strefa publiczna - dystans, jaki staramy się zachować, gdy znajdziemy się wśród anonimowych, zupełnie obcych nam osób.
40.Czy dotyczy ona tylko miłości partnerskiej?
Nie
41.Miłość braterska, przyjacielska.
Uczucie zaangażowania, bliskości do drugiej osoby ,któremu nie towarzyszy namiętność ani pobudzenie fizyczne.
42.Namiętność i jej dynamika.
Namiętność (zaślepienie, czysta namiętność) jest najbardziej „gorącym” czynnikiem i wyraża się stopniem pobudzenia wobec partnera; dotyczy to także pobudzenia seksualnego.
43.Miłość fatalna.
Czyli namiętność i zaangażowanie, bez przyszłości ,z tragicznym zakończeniem.
44.Miłość romantyczna.
Miłość romantyczna - określa wielkie i wspaniałe uniesienia serca, odrywające od rzeczywistości świata, uczucia piękne i głębokie. Dla romantyków jednak miłość stanowiła gwałtowny żywioł, niszczący człowieka. Podstawową zasadą romantyzmu było uważanie za wielka wartość samo doświadczenie miłości, niezależnie czy przynosi ono szczęście, czy też dostarcza przykrych chwil. Romantyczna miłość prowadziła kochanków często do zguby.
45.Inwestycyjny model związku.
Teoria, w której przyjmuje się ,ze to co ludzie wnoszą w dany związek zależy od satysfakcji jaką im daje; satysfakcji definiowanej w kategoriach nagród, kosztów a także poziomu odniesienia i porównawczego poziomu odniesienia oraz inwestycji , które stracą gdy się z tego związku wycofają.
46.Jak definiujemy styl przywiązania?
Styl przywiązania oczekiwania jakie ludzie formują co do kontaktów z innymi osobami; oczekiwania te wynikają z rodzaju więzi miedzy ich pierwszymi opiekunami a nimi jako niemowlętami.
47.Czy dotyczy on tylko kontaktów z partnerem?
Nie
48.Jakie wyróżniamy style przywiązania i czym się one charakteryzują?
A) styl przywiązania oparty na poczuciu bezpieczeństwa- styl przywiązywania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczna jest zaufanie, brak lęku przed odrzuceniem i świadomość , że jest się wartościowa i lubianą osobą.
B)styl przywiązania oparty na unikaniu- styl przywiązania się do drugiej osoby , którego cecha charakterystyczna jest tłumienie potrzeby nawiązywania intymnych kontaktów z tą osobą, ponieważ realizacja tej potrzeby zakończyła się niepowodzeniem; ludzie , dla których charakterystyczny jest ten styl przywiązania , z trudnością nawiązują bliskie kontakty z innymi.
C)styl przywiązywania się lekkowo-ambiwalentny-styl przywiązywania się do drugiej osoby, którego cechą charakterystyczna jest niepokój, wynikający z niepewności, czy druga osoba odpowie na potrzebę nawiązania intymnego kontaktu; rezultatem jest wyższy niż przeciętnie poziom lęku.
21