7. List prywatny

W liście prywatnym pisze się do znajomych, przyjaciół, rodziny o tym, co nowego wydarzyło się w naszym życiu; o naszych radościach i troskach, o dniu powszednim i świętach, wydarzeniach zwyczajnych i nadzwy­czajnych. W języku angielskim obowiązuje nieco inny układ listu niż w języku polskim. W prawym górnym rogu umieszcza się adres nadawcy, a pod nim datę. List jest podzielony na części tworzące logiczne całości, inaczej ustępy lub akapity (ang. paragraphs). Każdy nowy akapit powinien zaczynać się od wcięcia.

List prywatny piszemy w stylu nieformalnym, używamy prostego słownictwa, kolokwialnych zwrotów, czasowników złożonych, idiomów, stosujemy skróty, np. can't, don't, I'm, I'll.

Listy mogą być pisane w różnym celu. Piszemy, żeby podzielić się nowinami, zaprosić kogoś, przyjąć lub odrzucić zaproszenie, z prośbą o radę, żeby udzielić rady, z prośbą o informację, żeby udzielić żądanej informacji, z podziękowaniami, z przeprosinami, z gratulacjami, z prośbą o przysługę, itd. W każdym rodzaju listu użyjemy innych zwrotów we wstępie, gdzie wyjaśniamy powód, dla którego piszemy, w zakończeniu będącym podsumowaniem całego listu, jak również w treści właściwej listu.

Ponieważ w listach wachlarz możliwych do podjęcia tematów jest nieogra­niczony, przy ich pisaniu wykorzystuje się elementy różnych form litera­ckich/pisarskich: opisu (np. gdy opisujemy nowe mieszkanie), opowiadania (gdy opowiadamy, co nam się przydarzyło), rozprawki (gdy argumentujemy za lub przeciw jakiejś kwestii), recenzji (gdy zdajemy relację z przeżytego wydarzenia kulturalnego) itp.

Przykład 1.

Poniżej znajdziesz najbardziej rozpowszechniony rodzaj listu, czyli list z wakacji, przedstawiony tutaj jako przykładowa realizacja zadania maturalnego. Przeczytaj go uważnie i spróbuj odpowiedzieć na następujące pytania:

1. Czy autor listu uwzględnił wszystkie wskazówki dotyczące treści?

2. Czy forma listu jest właściwa: czy język odpowiada stylowi nieformalnemu*, czy list jest podzielony na logiczne całości, czy jest spójny, czy zachowany został limit słów?

3. Czy w liście użyto różnorodnych struktur gramatycznych i bogatego słownic­twa?

4. Czy zastosowano właściwe struktury gramatyczne, czy nie ma błędów języ­kowych?

Przebywasz na wakacjach z rodziną. Napisz list do przyjaciela ze Szwajcarii.

• Zaznacz, w jakiej miejscowości odpoczywasz i określ rodzaj zakwaterowania, z jakiego korzystasz.

• Wspomnij, gdzie jesteś w momencie pisania listu oraz co robią pozostali członkowie Twojej rodziny.

• Nadmień, jak spędzacie czas wieczorami i jakie lokalne specjalności kulinarne polubiłeś/polubiłaś.

• Podziel się swoimi obserwacjami dotyczącymi przyrody i mieszkańców regionu, który odwiedzasz.

Pamiętaj o zachowaniu odpowiedniej formy listu. Nie umieszczaj żadnych adresów. Podpisz się jako XYZ. Długość listu powinna wynosić od 120 do 150 słów. Oceniana jest umiejętność pełnego przekazu informacji (4 punkty), forma (2 punkty), poprawność językowa (2 punkty) oraz bogactwo językowe (2 punkty).

Wskazówki

Jeśli w życiu codziennym masz problem z pisaniem listów, bo nie wiesz o czym pisać, zadanie matu­ralne może Ci się wydać łatwe i przyjemne. W zadaniu znajdziesz opis sytuacji, z którego jasno będzie wynikać, jakiego rodzaju list należy napisać oraz, w punktach, wska­zówki dotyczące treści listu. Pisząc list jako zadanie maturalne musisz pamiętać, żeby: •zawrzeć wszystkie informacje

podane w temacie w zrozumiały

sposób,

• zastosować formę zgodną z tre­ścią, tworząc tekst spójny, logi­czny, którego objętość nie prze­kroczy podanych granic +/-10%

• użyć zróżnicowanego słownictwa i struktur gramatycznych,

• zachować poprawność językową.

Komentarz

Ze względu na fakt, że pisanie listu prywatnego w czasie egzaminu jest sztuczną sytuacją, w adnotacji do każdego zadania maturalnego tego typu znajdziesz uwagę: Nie umieszczaj żadnych adresów. Podpisz się jako XYZ. Jest to zrobione po to, abyś nie musiał tracić czasu na wymyślanie fikcyjnych danych. Podobnie umieszczenie daty w Twoim liście będącym realizacją zadania matu­ralnego jest opcjonalne. Jeśli pomi­niesz datę, nie liczy się to jako błąd.

Ocena kryterialna

Komentarz

Uwaga! Na egzaminie maturalnym spotkasz się z tzw. poleceniami dwuczłonowymi. Zauważ, że dwu­członowe polecenia, na których opiera się egzamin maturalny, nie zawsze będą realizowane w jed­nym akapicie.

Komentarz

W wymaganiach egzaminacyjnych nie wspomina się o konieczności wyróżnienia graficznego logicz­nych całości listu, czyli zaznacze­nia akapitów. Jednakże nie pozo­stawia wątpliwości fakt, że wpro­wadzenie podziału na akapity jest przejawem logicznego myślenia autora i wpływa na odbiór listu. List, w którym każda informacja zawar­ta jest w osobnym akapicie sprawia wrażenie uporządkowania, jest bardziej czytelny. Obecnie, przy pi­saniu na komputerze, rozpowsze­chnia się coraz bardziej „blokowy" układ listu: poszczególne akapity rozdziela dodatkowa interlinia. Przy pisaniu ręcznym, co będzie mieć miejsce w czasie matury, początek akapitu zaznaczamy wcięciem.

Komentarz

Limit słów przewidziany na reali­zację zadania tego typu jest jednym z większych wyzwań dla piszącego egzamin. Napisanie dobrego teks­tu, w którego treści ma się znaleźć co najmniej osiem (4x2) elemen­tów zasygnalizowanych w pole­ceniach, w różnym stopniu powią­zanych z tematem, połączenie ich w logiczną całość i zamknięcie się w bardzo szczupłym limicie słów wymaga ogromnej sprawności językowej, zwięzłości i logiki.

Przeanalizujmy postawione w przykładzie nr 1 pytania pod kątem kryteriów egza­minacyjnych i spróbujmy ocenić list znajdujący się na poprzedniej stronie.

1. Czy autor listu uwzględnił wszystkie wskazówki dotyczące treści?

Za umiejętne przekazanie w treści listu informacji określonych w poleceniu można łącznie otrzymać 4 pkt. Zwróć uwagę, że każde z poleceń składa się z dwóch członów, np. Zaznacz... i określ... Za każdy z członów przyznaje się 0,5 pkt. Jeśli wykonując polecenie odniesiesz się tylko do jednego z członów, to za dane polecenie otrzymasz nie 1 pkt a 0,5 pkt. W przykładowym liście zrealizowane zostały pełne polecenia (oba człony każdego polecenia).

Za treść autor otrzymałby 4 pkt.

2. Czy forma listu jest właściwa: czy układ listu jest poprawny, czy język
odpowiada stylowi nieformalnemu, czy list jest podzielony na logiczne
całości, czy jest spójny, czy zachowany został limit słów?

Przy ocenie formy bierze się pod uwagę (a) zgodność z wymaganą formą (wstęp, rozwinięcie, zakończenie, zwroty rozpoczynające i kończące, (b) logikę i spój­ność tekstu oraz (c) objętość. Styl nie podlega ocenie.

1. W przykładzie rysuje się typowy układ dla listu prywatnego; zostały użyte prawidłowe zwroty grzecznościowe, wyraźnie wyróżniono wstęp, rozwinięcie i zakończenie.

2. Tekst jest podzielony na logiczne całości. Każda informacja ujęta jest w osobnym akapicie. Przedstawiając nową informację autor zaczyna od ogólnego spostrzeżenia, a następnie przechodzi do omówienia szcze­gółów danego zagadnienia, np. The campsite we are staying at is nice and quiet. It's got all the necessary facilities.

Tekst porządkuje perspektywa czasowa. W poleceniach do zadania jest zawarta prośba o zrelacjonowanie, co dzieje się w czasie wakacji; w trakcie pisania listu i zazwyczaj. Spójność tekstu została osiągnięta przez użycie określeń czasu charakterystycznych dla tego, co dzieje się w chwili pisania (right now) i tego, co ma miejsce regularnie w czasie wakacji (nearly every night). Te dwa aspekty czasowe nakładają się na siebie tak, jak w zdaniu: Tolek is swimming, as usual. (Tolek pływa w momencie pisania listu przez autora, ale jest to czynność, którą, w czasie pobytu w Odessie, wykonuje on zazwyczaj o tej porze dnia.)

Ponadto, zostały użyte łączniki (np. but) dla podkreślenia kontrastu:

The sun makes the earth here dry and cracked but the people are full of

energy.

(c) Objętość tego listu przekracza limit górny, 150 słów, o 10%, co nie powoduje
obniżenia punktacji. Gdyby limit został przekroczony o więcej niż 10%,
mogłoby to mieć wpływ na obniżenie punktacji za formę w zależności od
stopnia realizacji pozostałych podkryteriów, jakimi są (a) zgodność z wyma­
ganą formą i (b) spójność i logika.

Za formę można przyznać autorowi pełną pulę punktów, czyli 2 pkt.

3. Czy w liście użyto różnorodnych struktur gramatycznych i bogatego
słownictwa?

Zgodnie z wymaganiami na poziomie podstawowym przykładowy tekst zawiera bardzo zróżnicowane struktury i słownictwo. Takie wyrażenia jak np. archi­tectureldetailsczy enormous port stairsbęćą postrzegane przez egzaminatorów jako zaawansowane na poziomie podstawowym.

Za bogactwo językowe praca otrzymuje 2 pkt. Odpowiednio 1 lub 0 pkt. przy­znaje się za małe zróżnicowanie bądź jego brak i gdy objętość pracy nie osiąga 50% wyznaczonego dolnego limitu.

4. Czy zastosowano właściwe struktury gramatyczne, czy nie ma błędów
leksykalnych?

W powyższym tekście nie ma błędów językowych, ortograficznych ani merytorycznych.

Za poprawność językową pracy piszący otrzymuje całe 2 pkt. Pełną punktację przyznaje się również, jeśli błędy stanowią do 15% ogólnej liczby wyrazów w tekście. Punktację obniża się do 1 punktu w przypadku, gdy błędy stanowią od 15 do 25% ogólnej liczby wyrazów w tekście. 0 punktów otrzymuje się za pracę, w której błędy przekraczają 25% ogólnej liczby wyrazów w tekście oraz gdy jej objętość liczy mniej niż 50% wymaganego limitu, czyli gdy zawiera mniej niż 60 słów.

TREŚĆ				FORMA	BOGACTWO JĘZYKOWE	POPRAWNOŚĆ	RAZEM
Inf. 1	Inf. 2	Inf. 3	Inf. 4
1 pkt	1 pkt	1 pkt	1 pkt	2 pkt.	2 pkt.	2 pkt.	10 pkt.

Wskazówka

Przykład 2.

W zamieszczonym poniżej fragmencie listu wyraźnie widać, że jego autor nie zadbał o to, aby posłużyć się zróżnicowanym słownictwem. Czy potrafisz zamienić przymiotniki zaznaczone pogrubioną czcionką na inne o podobnym znaczeniu, rzadziej używane?

Jeśli określając ludzi, przedmioty ograniczysz się do użycia przymio­tników takich jak nice/good, bad, big, small, to Twój tekst stanie się nieciekawy, bez wyrazu. Spróbuj je zastąpić innymi przymiotnikami. A oto wybrane synonimy naduży­wanych przymiotników:

• nice/good - pleasant, enjoyable, delightful, excellent, exceptional, wonderful

• bad - unpleasant, poor, awful, terrible

• big-large, giant, huge, enormous

• small-little, tiny

Wykorzystując podane wyżej syno­nimy, zwróć uwagę, że nie zawsze można je stosować wymiennie np. można powiedzieć nice city, ale raczej nie excellent city. Przymiotniki łączą się z rzeczownikami w sposób konwencjonalny. Takie połączenia nazywa się kolokacjami. W razie potrzeby można sprawdzić w słow­niku kolokacji, czy można użyć wybrany przymiotnik jako okreś­lenie danego rzeczownika.

Przykład 3.

poniższy list, który napisała Twoja koleżanka, nie jest doskonały. Czy potrafił­byś jej pomóc go poprawić? Przeczytaj jeszcze raz omówienie kryteriów oceny listu dołączone do przykładu i odpowiedz na następujące pytania:

1. Czy wszystkie wymagane informacje zostały ujęte w treści listu?

2. Czy forma listu jest właściwa; czy list jest spójny i logiczny oraz czy spełnione jest kryterium objętości?

3. Czy list jest poprawny?

4. Jeśli znajdujesz w nim błędy, to jakiego są one rodzaju?

5. Jak myślisz, ile punktów mogłaby koleżanka dostać za tak napisany list?

W jednym z czasopism dla uczących się języka angielskiego, wśród zamieszczonych adresów potencjalnych „pen-friendów" znalazłeś/znalazłaś adres Włocha/Włoszki. Chciałbyś/Chciałabyś nawiązać z nim/nią kontakt, zredaguj list.

• Przedstaw się i opisz swój wygląd.

• Wspomnij, czym zajmują się Twoi rodzice i zaznacz, czy masz rodzeństwo.

• Napisz o Twoich zainteresowaniach i napomknij, jakie masz plany na przyszłość.

• Poproś o szybką odpowiedź oraz wyczerpujące informacje o korespon­dencyjnym koledze/koleżance.

Pamiętaj o zachowaniu odpowiedniej formy listu. Nie umieszczaj żadnych adresów. Podpisz się jako XYZ. Długość listu powinna wynosić od 120 do 150 $łów. Oceniana jest umiejętność pełnego przekazu informacji (4 punkty), forma (2 punkty), poprawność językowa (2 punkty) oraz bogactwo językowe (2 punkty).

Ocena kryterialna

1 Treść

Autorka całkowicie pominęła informację wymaganą w punkcie:

• Napisz o Twoich zainteresowaniach i napomknij, jakie masz plany na przyszłość. Pozostałe informacje zostały ujęte w zrozumiały sposób. Za treść koleżanka mogłaby uzyskać 3 pkt.

2. Forma

1. W liście zastosowano układ listu typowy dla listu prywatnego. Zwroty grzecznościowe znajdują się na właściwym miejscu. Wstęp Hello jest krótki, nie wyróżniony w osobnym akapicie, ale mieści się w kryteriach przyjętych na potrzeby egzaminu na poziomie podstawowym. Rozwinięcie i zakoń­czenie zostały wyraźnie zaznaczone. Nie ma zastrzeżeń co do układu.

2. W chwili, gdy przeprowadzimy analizę poszczególnych elementów listu pod kątem logiki i spójności, zastrzeżenia muszą się pojawić. Co prawda, kolejność włączania do tekstu poszczególnych informacji określonych w temacie zadania jest dowolna, to jednak autor musi zadbać, aby przyjęta przez niego kolejność nie zaburzyła logiki wypowiedzi. List, w którym proponujemy nawiązanie korespondencyjnej przyjaźni jest bardzo schematyczny i nie ma w nim miejsca na dowolność. Musimy zacząć od przedstawienia własnej osoby, zanim przejdziemy do omawiania szczegółów dotyczących naszej rodziny czy naszych zainteresowań. Koleżanka w pierwszym zdaniu listu pisze o swoim tacie, a nie o sobie. Po przedstawieniu swojego psa Burka wspomina o tym, jak sama się nazywa. Wypowiedź koleżanki jest całkowicie nielogiczna, a poszczególne jej elementy nie są ze sobą powiązane.

3. Objętość listu przekracza dolny limit o więcej niż 15%. Tekst liczy 95 wyrazów.

Dwa z podkryteriów formy są spełnione na poziomie 0 pkt.: (b) logika i spójność oraz (c) objętość. Ponieważ jednak podkryterium (a), czyli zgodność z formą, jest spełnione w stopniu satysfakcjonującym, razem za formę koleżanka otrzymałaby 1 pkt. (założenia zrealizowane częściowo).

3. Bogactwo językowe

Bogactwo językowe pozostawia wiele do życzenia. Wprawdzie pojawiają się struktury wskazujące na pewne wyrobienie pisarskie na poziomie podstawowym, takie jak: I'm tall with blonde hairs and glasses. (Mało wyrobiony styl byłby taki: lam tall. I have blonde hairs. I wear glasses.) Niemniej jednak struktura użyta dla przedstawienia członków rodziny powtarza się w całym akapicie: My father T name is Grzegorz. (...) My mother T name is Barbara (...). My brother T name is Janek and my sister T name is Ania. Słownictwo, którym posługuje się koleżanka jest wystarczające. Za bogactwo językowe można przyznać koleżance 1 pkt.

4. Poprawność

Koleżanka popełniła 9 błędów (patrz: korekta tekstu), co stanowi mniej niż 15% ogólnej liczby wyrazów wtekście, a zatem za poprawność otrzyma pełne 2 pkt. Razem koleżanka mogłaby uzyskać:

Wskazówka

Staraj się nie powtarzać jednej i tej samej struktury w zdaniach nastę­pujących po sobie, aby uniknąć wrażenia, że Twój list jest mono­tonny. Na przykład, gdy przedsta­wiasz siebie w liście do pen-friend'a zamiast / like reading books. I like geography. I like sports, możesz napisać / like reading books and I'm interested in geography. I'm also keen on sports.

TREŚĆ				FORMA	BOGACTWO JĘZYKOWE	POPRAWNOŚĆ	RAZEM
Inf. 1	Inf. 2	Inf. 3	Inf. 4
1 pkt	1pkt	Opkt.	1 pkt	Ipkt	1pkt	2 pkt.	7 pkt.

Teraz popraw powyższy tekst i porównaj swoją wersję z propozycją zamieszczoną w kluczu.

Zadania

Wskazówki

• Pamiętaj, że na maturze będziesz mógł korzystać z brudnopisu. Zrób z niego użytek.

• Sporządź bardzo krótki plan swo­jego listu.

•Upewnij się, czy przekazałeś wszystkie informacje określone w poleceniu.

•Napisz swój list tak dobrze, jak tylko potrafisz.

• Przeczytaj go i sprawdź, czy jest
zrozumiały; popraw błędy; może
znajdziesz lepsze sformułowania
dla wyrażenia swoich myśli.

• Policz wyrazy wtekście.
•Przeczytaj swój list ponownie.

Ewentualnie nanieś jeszcze po­prawki.

Uwaga

W poleceniu do zadania dotyczą­cego dłuższej formy użytkowej, zamieszczonym w arkuszu I, znaj­duje się następująca informacja:

Pamiętaj o zachowaniu odpowie­dniej formy listu. Nie umieszczaj żadnych adresów. Podpisz się jako XYZ Długość listu powinna wynosić od 120 do 150 słów. Oceniana jest umiejętność pełnego przekazu informacji (4 punkty), forma (2 punkty), poprawność językowa (2 punkty) oraz boga­ctwo językowe (2 punkty).

Zadanie 1. (10pkt.)

Właśnie wróciłeś/wróciłaś z wakacji. Napisz list do swojego angielskiego znajo­mego, w którym:

• poinformujesz go, w jakim regionie spędziłeś/spędziłaś wakacje i gdzie mieszkałeś/mieszkałaś,

• opiszesz szczególne atrakcje regionu i w jaki okolicznościach ich doświad­czyłeś/doświadczyłaś ,

• wspomnisz, jak spędzałeś/spędzałaś czas i jak przebiegał wieczór pożeg­nalny,

• zapewnisz, że wyślesz zdjęcia z wakacji tuż po ich wywołaniu i pozdrowisz znajomego.

Zadanie 2. (10 pkt.)

Twój przyjaciel korespondencyjny jest Amerykaninem mieszkającym w Pradze. Korespondujecie już od trzech lat. Właśnie dostałeś/dostałaś od niego zapro­szenie na przyjęcie bożonarodzeniowe do Pragi. Napisz list, w którym:

• dziękujesz za zaproszenie i wyrażasz zadowolenie z faktu, że go otrzyma­łeś/otrzymałaś,

• zapewniasz, że data przyjęcia Ci odpowiada i informujesz, którym pocią­giem zamierzasz dotrzeć na spotkanie,

• wyrażasz radość ze spotkania i pytasz, czy możesz pomóc w przygoto­waniach do przyjęcia,

• upewniasz się, czy możesz przyjechać z kolegą/koleżanką i przekonujesz znajomego, że jest to osoba warta poznania.

Zadanie 3. (10 pkt.)

Spędziłeś/spędziłaś dwa miesiące w Anglii. Napisz list do gospodyni B&B (Bed

and Breakfast), u której zatrzymałeś/zatrzymałaś się podczas pobytu. W liście:

• podziękuj za gościnność i odnieś się do warunków, jakie Ci zapewniono,

• podkreśl, jaką atmosferę stworzyła podczas Twojego pobytu i w jakiej uroczystości wziąłeś/wzięłaś udział na jej zaproszenie,

• wspomnij wycieczkę, którą razem odbyliście/odbyłyście i opisz, co szcze­gólnego się podczas niej wydarzyło,

• zaproś gospodynię do Polski i wyraź nadzieję, że będziecie mogli/mogły kontynuować Wasze dyskusje.

Zadanie 4. (10 pkt.)

Zredaguj list do koleżanki z Walii, z którą chcesz podzielić się swoimi wrażeniami

z pobytu na wakacjach. Napisz:

• jakie miasto odwiedziłeś/odwiedziłaś i co w nim zobaczyłeś/zobaczyłaś,

• która z atrakcji turystycznych zachwyciła Cię, a co Cię rozczarowało,

• jaką wystawę zobaczyłeś/zobaczyłaś i jakie wywołała w Tobie odczucia,

• że warto zobaczyć wystawę i napomknij, że zrobiła na Tobie niezapomniane wrażenie.

Zadanie 5. (10 pkt.)

Napisz list do kolegi ze Szkocji o tym, jak udało Ci się uniknąć wypadku w górach.

W swoim liście odnotuj:

• jaki był cel wyprawy w góry i kiedy została ona podjęta,

• jak przebiegała wyprawa i w jakich warunkach pogodowych się odbywała,

• co spowodowało wypadek i jak udało się uniknąć ofiar,

• na ile niebezpieczna była zaistniała sytuacja i jakie pozostawiła na Tobie wrażenie.

---