METODYKA NAUCZANIA EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ.
Egzamin pisemny - 3 pytania;
3 pytanie dotyczyć będzie literatury - 5 książek oraz pięć własnych artykułów z literatury najnowszej;
WYKŁAD
„Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla 6 - letnich szkół podstawowych i gimnazjów”
3 kategorie celów i zadań:
I szkoła zapewnia - nauka poprawnego wypowiadania się, pisania i czytania, poznawanie wymaganych pojęć - aby móc dalej się kształcić, dochodzenie do rozumienia, a nie pamięciowej nauki, dostrzeganie związków, poznawanie dziedzictwa kultury i poznawanie rozwoju;
II umiejętności kluczowe - planowanie, organizowanie i ocenianie własnej nauki, przyjmowanie za nią coraz większej odpowiedzialności, skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach, efektywne współdziałanie w grupie, budowanie więzi międzyludzkich, rozwiązywanie problemów, poszukiwanie, porządkowanie i wyszukiwanie informacji z różnych źródeł, efektywne posługiwanie się technologią informacyjną;
III cele do których mamy dążyć - wspierać rodziców, dzieci mają rozwijać dociekliwość poznawczą, mają samodzielnie dążyć do dobra i odpowiedzialności za siebie i innych, dążyć na drodze rzetelnej pracy do znalezienia swojego miejsca w świecie;
www.men.gov.pl - z dnia 22.09.2008 rok;
Uczenie się przez działanie.
„Ruch Nowego Wychowania” - przełom XIX wieku - dziecko jest najważniejsze.
CEL
PODMIOT PRZEDMIOT
ŚRODKI METODY
WARUNKI REZULTATY
podmiot i przedmiot stanowi ta sama osoba;
celem jest nabycie wiadomości, umiejętności i nawyków zachowań i działań, przekonań i poglądów;
środkami umożliwiającymi osiągnięcie celu są już nabyte przez osobę uczącą się wiadomości i sprawności oraz informacje zawarte w innych źródłach np. otaczająca nas rzeczywistość;
metodami są pewne racjonalne układy (sekwencje) posiadanych wiadomości i sprawności;
warunkami są pewne cechy psychofizyczne i czynniki zewnętrzne;
rezultat stanowi przekształcony przedmiot uczenia się czyli jakiś fragment osoby uczącej się najczęściej jej świadomości;
Fazy działania:
faza preparacyjna (przygotowawcza) - uczeń powinien mieć możliwość uczestniczenia w tej fazie, aby uczyć się poprzez działanie, pojawia się samokontrola ucznia (twórca, użytkownik i wykonawca zadania naukowego - i uczeń i nauczyciel;
faza realizacyjna;
faza kontrolno oceniająca - cel staje się rezultatem; rezultat to wiedza uczniów - wiedza programowa; pojawia się wiedza nauczyciela o uczniu;
ĆWICZENIA
DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA:
wg Wysockiej - dojrzałość szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko pewnego momentu równowagi pomiędzy własnymi możliwościami rozwojowymi, a wymaganiami szkoły. Jest to osiągnięcie poziomu rozwoju fizycznego, intelektualnego i społecznego dziecka, umożliwiającego mu udział w życiu szkolnym, opanowanie umiejętności i nawyków określonych w programie nauczania klasy pierwszej.
wg Przetacznik - Gierowska i Makiełło - Jarża:
dziecko dojrzale do podjęcia nauki szkolnej to takie, które:
jest dostatecznie rozwinięte fizycznie i ruchowo zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów rąk i palców;
posiada dobrą orientację w otoczeniu oraz określony zasób wiedzy ogólnej o świecie;
posiada na tyle rozwinięte zdolności komunikacyjne aby móc porozumiewać cię w sposób zrozumiały dla rozmówcy zarówno dorosłego jak i rówieśnika;
potrafi działać intencjonalnie (celowo) podejmuje celowe czynności i wykonuje je do końca;
jest uspołecznione w stopniu pozwalającym na zgodne i przyjazne współdziałanie z rówieśnikami, liczenie się z chęciami i życzeniami innych oraz wykonywanie poleceń kierowanych przez dorosłych do całej grupy dzieci;
jest na tyle dojrzałe emocjonalnie, aby rozstać się z matką na czas pobytu w szkole oraz kontrolować doświadczane emocje nie uzewnętrzniając ich w sposób gwałtowny;
ZADANIE:
W. Kojs „Działanie jako kategoria dydaktyczna.”
kto to jest twórca, użytkownik, wykonawca zadania dydaktycznego;
co to jest zadanie dydaktyczne;
ZADANIE DYDAKTYCZNE:
Można je określić jako żądanie uzyskania pewnego stanu, wykonania pewnych czynności na zbiorze danych wyjściowych w celu otrzymania pożądanego ich stanu lub też jako żądanie uzupełniania zbioru danych wyjściowych.
Podstawowymi składnikami zadania są dane wyjściowe oraz żądanie określające co należy z danymi uczynić i do czego dojść.
Cechą charakterystyczną zadania dydaktycznego jest to, że po jego wykonaniu w osobowości wykonawcy ma wystąpić pożądana zmiana.
Każde zadanie ujęte jest w jakimś języku, jest tworem językowym, a więc tworem celowym, który ma swego twórcę. Powstaje w określonym działaniu, aby jako wynik mogło być wykorzystane w innym działaniu. Użytkownik zleca wykonanie zadania w celu wywołania pożądanych zmian w osobowości wykonawcy.
TWÓRCA ZADANIA DYDTAKTYCZNEGO.
Celem twórcy jest sformułowanie zadania, spełniającego wymogi określone przez ogólne cele kształcenia, program nauczania danego przedmiotu, stan rozwoju określonej dyscypliny naukowej, stan wiadomości i umiejętności użytkownika i wykonawcy.
Twórca liczy na to, że jego zadanie będzie użyte przez kogoś do wywołania w wykonawcy założonych stanów, że zaspokoi daną potrzebę użytkownika.
Przedmiotem działania twórcy zadania są takie zbiory danych, które nadają się do tego, aby po odpowiednich przekształceniach tworzyć - 1. operator zadania ( część, która informuje i nakazuje wykonanie jakiejś czynności) - np. wyjaśnij, oceń, opisz, udowodnij; 2. obiekt zadania (część, która określa co ma podlegać operacji) - wszystkie znane i dostępne twórcy obiekty, obiekty są określane przez przedmiot nauczania, pozostający w ścisłym związku z jakąś istniejącą dziedziną nauki;
Tworzenie zadania jest procesem informacyjnym, zatem środkami są tu informacje i ich nośniki, metodami zaś pewne ich sekwencje, zapewniające osiągnięcie celu.
Twórca zadania musi wykonać trzy czynności - wybrać obiekt, wybrać operator oraz połączyć obiekt i operator w jedną całość.
Podmiot działania - jest to taki system informacji, który może wyznaczyć cele, przedmioty, środki, metody formułowania zadania dydaktycznego, jest zdolny do uzyskania pożądanych wyników oraz wyznaczenia i przeprowadzenia działania kontrolno - oceniającego, właściwego dla tworzonych zadań.
UŻYTKOWNIK ZADANIA DYDAKTYCZNEGO.
Użytkownikiem zadania może być jego twórca.
Gdy tak nie jest np. nauczyciel stosuje na lekcji zadanie z podręcznika. Użytkownik stosując zadanie chce ukształtować pewną cechę ucznia.
Przedmiotem działań użytkownika zadania jest jakiś rzeczywisty, aktualny stan tej cechy osobowości ucznia, którą on pragnie ukształtować - o cesze tej ma pewne wiadomości. Środkiem, który ma przekształcić przedmiot jest właśnie zadanie, metodę zaś stanowią zabiegi, związane z jego zastosowaniem.
Warunkami w takim działaniu są te czynniki, które określają kanał informacyjny - odległość nadawcy od odbiorcy, szybkość przekazywania informacji, głośność, oświetlenie, czas.
WYKONAWCA ZADANIA DYDAKTYCZNEGO.
Zakres działania wykonawcy zadania wyznacza głównie struktura zadania i wymogi z niej wynikające, stan gotowości wykonawcy do rozpoczęcia realizacji zadania oraz warunki bezpośrednio towarzyszące jego realizacji.
Wykonawca może być w różnym stopniu przygotowany do odebrania i wykonania zlecenia. Zrozumienie zadania, wyodrębnienie jego składników oraz określenie ich wzajemnych powiązań - to pierwszy moment decydujący o skuteczności każdego następnego kroku.
Zrozumienie zadania jest zatem specyficznym stosunkiem, zachodzącym między dwoma uporządkowanymi zbiorami informacji - zbiorem określonym w zadaniu przez jego twórcę, a zbiorem informacji posiadanym przez wykonawcę, uporządkowanym przez niego stosownie do wymogów narzuconych przez zadanie.
Brak zrozumienia któregokolwiek ze składników zadania uniemożliwia podjęcie jego realizacji lub też prowadzi do czynności zbędnych i nieskutecznych.
Przedmiotami i środkami mogą być wyłącznie informacje zakodowane lub też przedmioty fizyczne i informacje o tych przedmiotach. Metody, którymi posługuje się wykonawca zadania, są sekwencjami środków materialnych lub informujących oraz czynności związanych z tymi środkami, umożliwiającymi osiągnięcie wyznaczonego celu. Warunkami działania będą czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, bezpośrednio wpływające na realizację celu: kondycja psychofizyczna wykonawcy, czas, miejsce. Rezultatami zaś - te stany przedmiotu działania, które uzyskano w danych warunkach pod wpływem zastosowanych środków i metod.
Przedmiot, środki, metody, warunki i rezultaty działania wykonawcy zadania mogą mieć charakter informacyjny lub też równocześnie materialny i informacyjny.
Zadanie jest tworem językowym, a więc tworem celowym, który ma swego twórcę. Jest to polecenie lub pytanie.
Powstaje w określonym działaniu (myśleniu) aby jako wynik (czyli zadanie dydaktyczne) mogło być wykorzystane w innym działaniu.
UŻYTKOWNIK - ZLECA;
WYKONAWCA WYKONUJE;
NAUCZYCIEL |
UCZEŃ |
||||
T |
U |
W |
T |
U |
W |
X |
X |
|
|
|
X |
X |
|
|
|
X |
X |
|
|
|
X |
X |
X |
|
|
X |
X |
X |
|
|
X |
X |
X |
|
|
30 listopad - praca zaliczeniowa;
„W jaki sposób aktywizować uczniów do swobodnego wypowiadania się”
znaleźć jedną metodę i opisać ją;
umieścić tę metodę w zajęciach w klasie, napisać krótki konspekt z zaznaczeniem kiedy ta metoda może być zastosowana w czasie zajęć;
ksero pierwszej strony źródła z tą metodą;
notka bibliograficzna, praca na 2-3 stron A4; przynieść jeden program nauczania w klasie 1-3 i jakieś podręczniki;
przeczytać artykuł nr 7 z bibliografii.
WYKŁAD
PODMIOTOWOŚĆ UCZNIÓW.
W. Okoń - kształcenie - strona rzeczowa (obiektywna) związana z poznawaniem przez ucznia świata obiektywnego, nabywaniem sprawności aby ten świat kształtować. Podmiotowa (osobowościowa) - poznanie siebie, kształtowanie motywacji i zachowań.
J. Kozielecki (88 rok); 5 tez stanowiących wizję człowieka innowacyjnego:
człowiek staje się podmiotem, a jako podmiot jest przyczyną lub współprzyczyną stawania się zdarzeń;
inicjuje działania; przejawia przedsiębiorczość;
dokonuje wyborów;
określa prawdopodobieństwo i wartość konsekwencji wybranego działania;
przyjmuje odpowiedzialność za ryzykowne czyny, za własne niepowodzenia i klęski;
Kujawiński:
Mówi on o aktywności edukacji automotywowanej, autorealizowana według własnych pomysłów i dobranych środków dydaktycznych i samokontrolowana i samooceniana według własnych wartości i standardów.
Puślecki:
Podmiotowość uczniów - edukacja oparta na zainteresowaniach dzieci z możliwością ich wpływu na bieg zdarzeń z odpowiedzialnością za swoje zachowanie ale i za rezultaty własnej pracy, - wola i chęć uczenia - aby uczeń mógł być podmiotem;
Nijaki - kiedy uczeń odczuwa podmiotowość?
podejmuje działania z własnej woli i chęci, co w kierowaniu przez nauczyciela wymaga odpowiednio przemyślanej motywacji;
ma wątpliwość wyboru sposobu i środków wykonywania zadań co z kolei wymaga zmiany metodyki zadawania zadań szkolnych;
zadania wykonuje przede wszystkim własnym wysiłkiem, dopiero przy występujących trudnościach zwraca się o pomoc do nauczycieli;
sam wpływa na akceptację lub odrzucenie rezultatu swej działalności, sam ocenia lub współocenia efekt i przebieg swojej pracy;
Dąbrowska i Wojciech Charlak - podmiot to człowiek poznający, działający i przeżywający - musi sprawować kontrolę poznawczą;
Radziewicz - co sprawia podmiotowość?
uczniowie podmiotowi skłonni są traktować większość sytuacji jako zadaniowe;
są bardziej realistyczni w działaniu;
są wrażliwi na informacje i sami poszukują informacji ułatwiających im działanie;
mniej się liczą z opinią innych, bardziej sobie cenią samokontrolę w działaniu;
uczą się na własnych doświadczeniach;
mają silne poczucie odpowiedzialności;
są odporniejsi na stresy i frustracje;
Te cechy są również cechami koncepcji wychowawczych m.in.: C. Freneta.
Lista cech podmiotowości - podsumowanie:
podejmowanie decyzji, zadań i wybór określonych sposobów pracy;
dokonywanie samokontroli i samooceny;
inicjowanie działania;
przejawianie przedsiębiorczości;
określenie prawdopodobieństwa i konsekwencji wybranego działania;
przyjmowanie odpowiedzialności za swoje ryzykowne czyny, własne niepowodzenia i klęski;
działanie według własnych i uznanych społecznie motywów i wartości,
działanie zgodne z własną wolą;
korzystanie z własnych doświadczeń i projektowanie nowych działań.
METODY, ZASADY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE.
Typologia metod według W. Okonia:
Metody asymilacji wiedzy - pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką;
Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy - (twórcza aktywność dziecka) - klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów, mikronauczanie, gry dydaktyczne (zabawy inscenizacyjne, inscenizacje o charakterze realnym, gry symulacyjne)
Metody waloryzacyjne - impresyjne, ekspresyjne;
metody praktyczne - ćwiczebne, realizacja zadań twórczych;
Cztery drogi i strategia kształcenia wg W. Okonia:
DROGI UCZENIA SIĘ |
STRATEGIA |
CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA |
CZYNNOŚCI UCZNIA |
METODY NAUCZANIA |
Uczenie się przez przyswajanie |
A |
Podawanie lub udostępnianie |
Przyswajanie gotowej wiedzy |
Metody słowne, niektóre oglądowe |
Uczenie się przez odkrywanie |
P |
Kierowanie procesem rozwiązywania problemów |
Rozwiązywanie zadań, dokonywanie odkryć, zdobywanie wiedzy, |
Metoda problemowa, gry dydaktyczne i symulacyjne, metoda zadaniowa; |
Uczenie się przez przeżywanie |
E |
Eksponowanie wartości moralnych i estetycznych |
Poznawanie wartości, ich przezywanie, dokonywanie oceny |
Waloryzacyjne |
Uczenie się przez działanie |
O |
Organizowanie działań praktycznych |
Działania przeobrażające rzeczywistość |
Praktyczne - operacyjne; |
Metody nauczania - Cz. Kupisiewicza - 1994;
Oparte na obserwacji (oglądowe) i pomiarze:
pokazu;
pomiaru;
Oparte na posługiwaniu się słowem:
pogadanka;
opowiadanie;
wykład;
dyskusja;
praca z książką;
ćwiczenia;
Oparte na działalności praktycznej uczniów:
zajęć laboratoryjnych;
zajęć praktycznych;
Metody gier dydaktycznych;
Metody edukacji wczesnoszkolnej - J. Kujawiński - 1995:
METODY EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ |
|||||
NAUCZANIA |
WSPIERANIA |
||||
PODAJĄCE |
NIEPODAJĄCE |
PODAJĄCE |
NIEPODAJĄCE |
||
|
HEURYSTYCZNE |
OPERATYWNE |
|
HEURYSTYCZNE |
OPERATYWNE |
Metody i formy edukacji i samoedukacji - J. Kujawiński - 1997:
METODY |
||||
Edukacji |
Samoedukacji |
|||
Nauczania |
Wspierania |
Uczenia się częściowo samodzielnego głównie na lekcjach; |
Uczenia się całkowicie samodzielnego głównie poza lekcjami, zwłaszcza w domu |
|
Formy edukacji |
Formy edukacji |
|||
Pracy uczniów pod kierunkiem nauczyciela |
Współdziałania partnerskiego |
Działalności indywidualnej ucznia głównie na lekcji |
Działalności indywidualnej ucznia głównie poza lekcjami, zwłaszcza w domu; |
|
|
Nauczyciela z uczniami |
Uczniów ze sobą; |
Techniczne środki dydaktyczne:
wzrokowe - projekcja statyczna, projekcja dynamiczna;
słuchowe - nagrania, audycje;
wzrokowo - słuchowe - obraz na ekranie, a dźwięk przez głośnik, obrazy ultradźwiękowe;
automatyzujące - komputer;
R. Więckowski - 1993:
ŚRODKI DYDAKTYCZNE |
||||||
TECHNICZNE |
KONWENCJONALNE |
|||||
Słuchowe |
Wzrokowe |
Wzrokowo - słuchowe |
Podręczniki |
Pomoce graficzne |
Modele |
Okazy naturalne |
Audycje radiowe |
Przezrocza; film niemy, programy komputerowe; |
Film dźwiękowy, audycje telewizyjne, nagrania magnetowidowe, |
ĆWICZENIA
WARTOŚCI W PROGRAMACH NAUCZANIA.
z wartościami spotykamy się codziennie;
wartości mogą być celami;
wartości stanowią punkt wyjścia do formułowania celu;
Źródła stanowienia celu:
uniwersalny system wartości;
potrzeby i zainteresowania dzieci;
nauka społeczna kościoła;
ideologia;
Podział wartości wg M. Gołaszewskiej:
wartości poznawcze - prawda, poznanie, wiedza;
wartości moralne - dobro, uczciwość, sprawiedliwość;
wartości estetyczne - piękno, wzniosłość, tragizm;
wartości osobowe - zdolności, tendencje rozwojowe;
wartości społeczne - patriotyzm, solidarność, praworządność;
wartości witalne - siła, odwaga, równowaga psychiczna, zdrowie;
ad.1.) pomysłowość, samodzielność, dokładność, systematyczność, aktywność badawcza, świadomość działania;
ad.2.) zwroty grzecznościowe, wrażliwość na potrzeby innych, szacunek dla innych, przyjaźń, pomoc słabszym i zwierzętom;
ad.3.) uroda krajobrazu, wrażliwość słuchowa, bogactwo utworów poetyckich, plastycznych;
ad.4.) staranność, troska o własny rozwój, obowiązkowość, odporność na stres, wytrwałość w pokonywaniu trudności;
ad.5.) kultura wypowiedzi, współpraca i współdziałanie, akceptacja innych, poczucie tożsamości, przywiązanie do tradycji i zwyczajów;
ad.6.) troska o własne zdrowie, odpowiedzialność za środowisko; higiena, własne bezpieczenstwo, bezpieczne zachowanie na drodze;
W programach edukacji wczesnoszkolnej odczytuje się najwięcej wartości poznawczych, następnie witalnych i społecznych. Wyraźnie kształtuje się przekaz wartości estetycznych. W mniejszym stopniu wykreowane zostały natomiast wartości moralne i osobowe.
FUNKCJE JĘZYKA:
FUNKCJA |
OPIS |
1. referencyjna |
Dotyczy sposobu przedmiotu wypowiedzi, językoznawcy posługują się zamiennie pojęciem funkcji informatywnej; (OPIS) |
2. performatywna |
Dotyczy użycia języka, w którym ustanowione są pewne fakty lub związki poprzez takie właśnie użycie (USTALANIE FAKTÓW) |
3. emotywna |
Dotyczy wyrażania emocji, daje upust uczuciom w estetyce - ekspresywna (EMOCJE) |
4. wolitywna |
Inaczej impresywna. Wyraża dążność, służy powodowaniu pożądanych zachowań, zróżnicowana w zakresie siły i rodzaju zawartego w powiedzeniu, apelu. (WPŁYWAMY NA KOGOŚ); |
5. fatyczna |
Ma na celu utrzymanie kontaktu pomiędzy mówiącymi, akcentuje typy powiązań w dialogu; (NAWIĄZANIE I UTRZYMANIE KONTAKTU); |
6. poetycka |
Nadawca, autor tekstu zaskakuje, zachwyca, rozśmiesza, oryginalnie zestawia słowa i wyrażenia; funkcja komunikacyjna jako nadrzędna ma charakter subiektywny, stanowi propozycję; |
7. metajęzykowa |
Rodzaj językowego prawodawstwa, jej wyodrębnienie pozwala ustalać związki i układy hierarchiczne pomiędzy słowami. Brak zrozumienia metajęzykowych aspektów wypowiedzi może powodować chaos w myśleniu i działaniu. |