PNF-TEORIA, Fizjoterapia AWF Kraków & Wszechnica Świętokrzyska, PNF


Istotną rolę w rehabilitacji neurologicznej odgrywa metoda proprioceptywnego torowania nerwowo-mięśniowego (ang. PNF). Została opracowana i wprowadzona w latach 40 XX w. przez lekarza Hermana Kabata i fizjoterapeutkę Margaret Knott. Jest to koncepcja leczenia opierająca się na założeniu, iż każda istota ludzka, łącznie z osobami niepełnosprawnymi, posiada nienaruszony potencjał życiowy. Podstawowym celem tej metody jest wykorzystanie reguł neurofizjologicznych rządzących układem czuciowo-ruchowym w celu leczenia zaburzeń nerwowo- mięśniowych do których zaliczamy:

  1. dysfunkcje strukturalne- stanowiące problemy w obrębie budowy i ograniczenia struktur mięśniowych, powięziowych, czy więzadłowych będącej przyczyną ograniczenia bądź nadmiernej ruchomości stawowej, czy mięśniowo-powięziowej

  2. dysfunkcje nerwowo-mięśniowe- będące przyczyną nieprawidłowego wykorzystywania układu stawowego i mięśniowo-powięziowego w wyniku zaburzeń koordynacji celowych ruchów.

Filozofia PNF opiera się na kilku głównych zasadach, bez których trudno liczyć na odpowiedni efekt terapeutyczny. Przyjmuje się, że:

- PNF jest metodą globalną, kompleksową, nie skupia się na pojedynczym problemie, lecz każdy zabieg kierowany jest do człowieka jako całości;

- Terapeuta pracując z pacjentem powinien zawsze koncentrować się na wykorzystaniu rezerw czynnościowych pacjenta;

- przed rozpoczęciem terapii pacjent określa cel, który chce osiągnąć przez stosowanie terapii;

- głównym celem jest osiągnięcie najwyższego poziomu funkcjonalnego na daną chwilę

- w terapii dąży się do uzyskania wzmocnienia (reinforcement) i irradiacji (over flow);

- w pracy z pacjentem terapeuta wykorzystuje czynności życia codziennego;

- w terapii dąży się do uzyskania odpowiedzi na każdy bodziec;

- podczas sesji terapeutycznej wykorzystuje się częste zmiany pozycji wyjściowych, z zastosowaniem zasad kontroli ruchu i nauczania motorycznego, z wykorzystaniem pozycji najwyższych możliwych do osiągnięcia przez pacjenta.

Podejście to daje terapeucie odpowiednie środki oceny i leczenia zaburzeń strukturalnych i nerwowo-mięśniowych. W koncepcji PNF wyróżniamy również zasady stanowiące narzędzie, które umożliwia terapeucie uzyskanie efektywnej funkcji ruchowej oraz zwiększenie kontroli motorycznej. Należy zauważyć, iż są to działania, które nie są zależne od świadomej współpracy z pacjentem. Wykorzystywane są głównie w celu poprawy stabilności pacjenta oraz polepszenia jakości wykonywanego ruchu, nadania kierunku ruchu poprzez odpowiednie zastosowanie chwytu i oporu manualnego, poprawy koordynacji i właściwej sekwencji ruchu oraz wzrostu wytrzymałości pacjenta.

Do głównych zasad koncepcji PNF zaliczamy:

  1. Opór manualny- stosowany w terapii w celu torowania zdolności mięśnia do skurczu, zwiększenia siły mięśniowej i kontroli motorycznej jak i również jako pomoc w uzyskaniu świadomego ruchu przez pacjenta. Opór wg. koncepcji PNF powinien być tak dopasowany aby podczas pracy koncentrycznej i ekscentrycznej ruch był wykonywany w sposób płynny i dobrze skoordynowany, natomiast podczas pracy stabilizacyjnej opór musi być tak zaaplikowany aby pacjent nie miał problemów z utrzymaniem stabilnej pozycji. Dodatkowo istotne jest, aby opór był bezbolesny oraz nie wywoływał niepożądanego promieniowania czy niepotrzebnego zmęczenia.

  2. Irriadiacja (promieniowanie) i Wzmocnienie - polega na rozprzestrzenianiu się odpowiedzi na stymulację w wyniku prawidłowego wykorzystania oporu. Efekt ten może być zauważalny jako zwiększenie pobudzenia czyli skurczu mięśnia lub rozluźnienia (hamowanie) w obrębie mięśni synergistycznych i wzorców ruchowych.

  3. Kontakt manualny (Chwyt) - w koncepcji PNF chwyt terapeuty odgrywa dużą rolę ze względu na stymulację receptorów skórnych. Właściwy chwyt daje informacje pacjentowi odnośnie kierunku ruchu, a także pozwala terapeucie na zastosowanie odpowiedniej siły oporu dla ruchu wykonywanego przez pacjenta. W tym celu stosuje się tzw. chwyt lumbrykalny polegający na ustawieniu ręki w zgięciu w stawach śródręczno-paliczkowych oraz wyprostowanych stawach międzypaliczkowych. Taki chwyt pozwala na dobrą trójpłaszczyznową kontrolę ruchu bez nadmiernego nacisku na części ciała pacjenta.

  4. Kontakt słowny- używany w celu skoordynowania reakcji pacjenta na dany bodziec. Wykorzystanie odpowiednich komend pozwala terapeucie na wyjaśnienie pacjentowi tego co ma robić w danej chwili. Komendy powinny być krótkie i łatwe do zrozumienia. Wyróżniamy 3 rodzaje komend:

  1. kontakt wzrokowy - polegający na tym, iż pacjent podążą wzrokiem za swoją ćwiczoną kończyną w celu torowania większej aktywności mięśniowej oraz poprawy kontroli ruchu. Dodatkowo kontakt wzrokowy pomiędzy terapeutą a pacjentem zapewnia skuteczniejsze współdziałanie.

  2. trakcja i aproksymacja - są to techniki wywołujące efekt terapeutyczny poprzez receptory znajdujące się w stawach. Trakcja, czyli wydłużenie tkanki mięśniowej, powoduje torowanie ruchu poprzez aktywację mięśni antygrawitacyjnych, wspomaga rozciąganie mięśni w sytuacji wykorzystywania odruchu na rozciąganie oraz może służyć jako oporowanie określonych składowych ruchu. Natomiast aproksymacja, czyli kompresja powierzchni stawowych względem siebie, która powoduje wywołania skurczu mięśniowego, służy: ułatwianiu przenoszenia ciężaru ciała, torowaniu reakcji nastawczych i stabilizacji oraz również oporowaniu określonych składowych ruchu.

  3. timing ( prawidłowa kolejność ruchu ) - zasada według której każdy ruch wykonywany przez pacjenta powinien odbywać się według naturalnej sekwencji czynności ruchowej, która według koncepcji PNF przebiega zazwyczaj od części dystalnych do proksymalnych. Należy jednak zaznaczyć, że w celach leczniczych terapeuta może zmienić prawidłową kolejność ruchu np. poprzez zatrzymanie wszystkich składowych ruchu określonego wzorca oprócz tego elementu który wymaga zaznaczenia.

W metodzie PNF za podstawowe procedury uznawane są wzorce ruchowe, które łączą w sobie ruchy przebiegające we wszystkich trzech płaszczyznach, jak płaszczyzna strzałkowa, czołowa i poprzeczna, dzięki czemu ruch ma charakter spiralny i skośny. Nazwa wzorca pochodzi od ruchu, który odbywa się w stawie proksymalnym podczas jego wykonania, dla przykładu dla wzorca zgięcie-przywiedzenie-rotacja zewnętrzna dla stawu barkowego dokładnie te same ruchy w identycznej kolejności zachodzą w tym stawie. Tor ruchu wzorca wyznacza linia naznaczona poprzez ruch dystalnej części ciała (ręka, stopa) i każdy ruch odbywa się w tak zwanej diagonalnej (Ryc. 2) czyli po przekątnej do osi ciała.

Podstawowe wzorce torowania dla obręczy barkowej i kończyny górnej takie jak:

0x01 graphic

Ryc. 2. Rysunek przedstawiający przebieg diagonalnych dla wzorców kończyn górnych

Dla obręczy miedniczej i kończyny dolnej (Ryc. 3) wyróżniamy:

0x01 graphic
Ryc. 3. Rycina przedstawiająca przebieg diagonalnych dla wzorców kończyn dolnych

Techniki stosowane w PNF wykorzystują wszystkie rodzaje pracy mięśniowej, co w połączeniu z odpowiednim oporem i stymulacją terapeuty prowadzi do ułatwienia ruchów funkcjonalnych. Każda technika dostosowywana jest do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz jego problemów funkcjonalnych. Wyróżniamy 3 grupy technik stosowanych w PNF:

  1. Techniki agonistyczne

  1. Techniki antagonistyczne

  1. Techniki rozluźniające

1



Wyszukiwarka