Początki diagnozy, diagnozowania -
amerykańska badaczka - Richmond, 1917;
Odwołała się do metody przypadków
indywidualnych, wywiodła je z przypadków
medycznych. Należy dokonać:
- rozpoznanie przypadku
- znaleźć wyjście
- czuwać nad realizacją podjętych działań
- obserwacja
- analiza dokumentów
- wywiad środowiskowy
Zasada akceptacji (badacz akceptuje
badanego takiego, jakim jest)
Zasada komunikacji (nie badać barier, dystansu)
Zasada uczestnictwa (stosunki pozwalające
nawiązać kontakt ma cechować maksymalny
obiektywizm, nie można zmuszać do badań
(dobrowolny udział)
Zasada indywidualizacji (każdy przypadek
jest jedyny)
Zas, zaufania i poszanowania prywatności
(ufamy, że to, co mówi badany jest prawdą.
Badany musi mieć do nas zaufanie, że nie
wykorzystamy tej wiedzy do niewłaściwych
celów - im osoba starsza tym trudniej
wzbudzić jej zaufanie.)
Zas. Samoświadomości badacza (musi
wiedzieć, jakie ma ograniczenia, musi mieć
dużo samokrytycyzmu, inny jest wynik analizy,
gdy badacz ma radosny nastrój, a inne gdy
jest przygnębiony).
Helena Radlińska - pocz. Diagnozy w Polsce, 1904
Organizowała świetlice dla ubogich - widziała
wpływ środowiska na możliwości uczenia się.
Zapobieganie społecznych skutków niepowodzeń
szkolnych.
Korczak - nie ma objawu bez znaczenia(trzeba s
zukać przyczyny)
Diagnozowanie powinno opierać się na metodzie
naukowej, a nie na rozumowej, intuicyjnej,
przypadkowej.
Diagnozowanie - proces aktywnego poszukiwania
danych, które są potrzebne do podjęcia decyzji o
działaniach zmierzających do zmiany stanu aktualnego.
Żeby diagnozować, musimy wiedzieć:
kto lub co jest przedmiotem diagnozy
(z kim mamy do czynienia, jakie są jego
potrzeby)
cel badań diagnostycznych(dlaczego?) -
kto ich potrzebuje? Czy my, czy też
dostaliśmy zlecenie?
W jaki sposób poprowadzić badania?
(trzeba mieć świadomość skutków
poszczególnych metod podczas
dobierania metody badawczej)
Skutki
Kim jestem? - ja, jako badacz,
duża doza autorefleksji
3 rodzaje diagnozy resocjalizacyjnej (Pytka)
1) diagnoza opisowa - opis na ile coś odbiega
od normy
2) d. projektująca - promuje wprowadzanie zmian,
by jednostka nie szkodziła społeczeństwu.
3) d. sprowadzająca (weryfikująca) podjęte działania
- spr. Czy diagnoza była skuteczna, czy trzeba
jeszcze jakąś metodę zastosować
Diagnoza rozwinięta (pełna) - Ziemski, 1973
Proces zmierzający do rozpoznania, czyli przyczynowego
i celowościowego wyjaśnienia badanego stanu rzeczy,
określenia jego fazy obecnej, przewidywania dalszego
rozwoju(prognoza) oraz ukazania możliwości udzielenia
pomocy z zewnątrz.
Przedmiot badań diagnozy:
sfera:
- poznawcza
- emocjonalno- motywacyjna
- pojedynczych osób
- grup osób
- oddziaływań
2) działalność instytucji pedagogicznych,
edukacyjnych, oraz programy edukacyjne
3) wpływ uwarunkowań kontekstualnych -
społecznych, ekonomicznych na przebieg
oddziaływań pedagogicznych(dostrzegać
kontekst)
4) trafność - ocena wyników diagnozy i
sposobów ich wykorzystania
Cele badań diagnostycznych:
dostarczanie wychowankom, pedagogom,
nauczycielom, instytucjom, rodzicom
informacji, która wyjaśnia przebieg,
wyniki i skutki oddziaływań pedagogicznych,
rozwijanie metodologii badań pedagogicznych,
udoskonalanie diagnozy, autodiagnozy,
ewaluacja,
poznawanie zależności między wejściem
działaniem a wyjściem w danym procesie,
a kontekstem, oddziałującym na przebieg
tego procesu,
podnoszenie trafności diagnoz
Zasady diagnozowania:
realizowanie diagnozy pełnej
realizowanie diagnozy pozytywnej(diagnoza
mocy, należy doszukiwać się pozytywów -
talentów i pomoc w ich rozwoju)
realizowanie diagnozy środowiskowej -
ujmowanie badanych przypadków w kontekście
środowiska(przyjaciół, rodziny) - pozwala to
dotrzeć do prawdziwych źródeł niepowodzeń
jednostki,
łączenie poznawania bezpośredniego
(rozmowa, wywiad, obserwacja) z poznawaniem
pośrednim (kwestionariusze, testy, arkusze
socjometryczne, arkusze obserwacji)
dążenie do autodiagnozy osób, systemów,
środowisk
(dotyczy również diagnosty)
kryteria oceny stosowane w diagnozach:
kilka rodzajów :
- nie formuuje się ocen - jedynie opis
- kryterium normatywno- wzorcowe - punktem
odniesienia jest wzorzec(wyidealizowany), z
którym porównujemy to, co jest przedmiotem diagnozy.
Porównując, mówimy o ile odbiega od normy
- porównawcze - sytuację na wyjściu porównuje się
do sytuacji na wejściu, określany jest postęp
dokonany przez daną osobę,
- postulatywne - ocenia się realizację określonych
celów
zasada odpowiedzialności etycznej,
poszanowania godności, sprawiedliwości
(diagnoza wśród dyrektorów szkół o ilości
przypadków zajścia w ciążę dziewcząt z danej
szkoły i pomocy udzielanej im rzez szkołę)
PARADYGMATY DIAGNOZY:
- normatywny
- interpretatywny
NORMATYWNY
Norma określa cel podejmowanych działań,
celem tych działań jest osiągnięcie tej normy;
działania behawioralne - najbardziej skuteczne,
przewidywalne. Skoro celem działań
pedagogicznych jest jakiś wzorzec, to nie
ma niespodzianek, bo ktoś ma się stać taki,
jak wzorzec; dominuje metodologia ilościowa,
dominują badania ilościowe,
INTERPRETATYWNY
Rzeczywistość społeczna jest nieprzewidywalna,
dynamicznie zmieniająca się, człowiek zmienia
się pod wpływem otoczenia i sam swoją osobą
na to otoczenie oddziałuje; nie można przewidzieć
jego rozwoju; rzeczywistość społeczna jest
emergentna - nieprzewidywalne zmiany,
skokowe, pojawiające się nowe jakości
(przeciwieństwo rozwoju liniowego) -
śledzi się POSTĘP; dominują badania
jakościowe, metodologia jakościowa.
Metodologia ilościowa - bada się za pomocą
narzędzi, uzyskuje się zliczane dane, zdatne
do obróbki statystycznej, jasno określone
procedury badawcze, porównywalność
wyników, duży zakres, np. cała młodzież
w określonym przedziale wiekowym;
obiektywne.
Metodologia jakościowa - bada się jednostki,
interesujące przypadki, poznanie odbywa się
bezpośrednio, badacz sam jest „narzędziem”,
osobisty kontakt, analiza badań odbywa się
w trakcie badań, nie ma sztywnych procedur,
duży % subiektywizmu.
Rodzaj badań/ właściwości |
Badania ilościowe |
Badania jakościowe |
Metody badań |
Pomiar dydaktyczny, ankieta, obserwacja kontrolowana, wywiad skategoryzowany |
Obserwacja swobodna, wywiad otwarty, dyskusja grupowa, a. dokumentacji |
Narzędzia badań |
Kwestionariusz, test, arkusz obserwacyjny |
„sama osoba badacza”, schematy, wzory, przewodniki, instrukcje |
Przetwarzanie wyników badań |
|
|
BADANIA ILOŚCIOWE
Rozwinęły się w latach 60. XX wieku,
Przyczyny:
- pieniądze od państwa
- komputeryzacja - łatwość liczenia
Zalety:
- opierają się na racjonalnym krytycyzmie
- nawiązują do człowieka jako istoty
rozumnej
- może poddać badania w wątpliwość,
zakwestionować ich wyniki,
- obiektywizm
- intersubiektywna sprawdzalność -
nie tylko jeden badacz głosi dany
pogląd, lecz podziela go grupa badaczy,
dlatego ważne jest zachowanie procedur,
- wyniki zgodne z rzeczywistością,
- tworzenie konstruktów - odzwierciedlających
rzeczywistość modeli, norm
Przeprowadzając badania należy określić:
cel badań ilościowych - maksymalnie
precyzyjny, zoperacjonalizowany
przełożony na język czynności, w
celu formuuje się także warunki
wyróżnienie zmiennych zależnych i
zmiennych niezależnych (pojawiają się
głównie w hipotezach, a więc w
badaniach eksperymentalnych)
zmienne niezależne - są ustalone lub
opisują jawne cechy badanego, z góry wiadomo,
jaką przyjmą wartość, są obserwowalne i
nieobserwowalne, np. inteligencja.
Zmienne zależne - przyjmują wartości losowe,
nie można przewidzieć, jakiego rodzaju są
wartości postępowania, czy są pozytywne
czy negatywne, też są obserwowalne,
obowiązkowe w przypadku eksperymentu.
wzorce, normy, pozycje na skali, wszystko
co odbiega od normy, standardu jest odchyleniem;
normy są skonstruowane apriorycznie, norma
powinna być ulepszana, by zawsze była
adekwatna do sytuacji, normy opracowane
w 1999 obowiązują do dziś.
Skale - by wiedzieć, w jaki sposób
coś odbiega od normy,
Skala nominalna - najprostszy opis
rzeczywistości, kiedy obiektom nadaje
się nazwy. Dzięki nazwom można obiekty
porządkować: „równy”, „różny”, nie można
prowadzić badań statystycznych, bo tylko
operujemy nazwami, np. płeć, zawód, kraj
lub region zamieszkania.
Skala porządkowo-rangowa - pozwala
uporządkować obiekty wg wartości danej
cechy, to porządkowanie odbywa się w
ograniczonym zakresie, bo nadal posługujemy
się słowami, a nie liczbami, jednak
przypisanie wartości pozwala dane
hierarchizować, np. skala ocen szkolnych,
stopień religijności, poziom wykształcenia.
Skala interwałowa (przedziałowa) - wynik
pomiaru umieszczany jest na skali
metrycznej, czyli liczbowej, pozwala określić
O ILE jeden element jest większy od
drugiego; punkt odniesienia (np. 0) przyjęty
jest apriorycznie(tym samym nie ma zera
absolutnego), np. skale mierzące poziom
inteligencji, testy wiadomości(szkolne),
skale osobowościowe.
Skala ilorazowa - posiada NATURALNY
PUNKT ZEROWY - czyli najmniejszą
z możliwych wartości, pozwala na
prowadzenie obliczeń: ile razy coś
jest większe lub mniejsze, np. wiek,
dochód, waga.
4. Typ(schemat) badań
a) badania poprzeczne
b) badania podłużne
Poprzeczne wykonuje się JEDEN
raz na określonej próbie badawczej.
Podłużne dotyczą przeciągu jakiegoś
czasu, 2 wzorce badań podłużnych:
Wzorce trendu - badania wykonuje
się minimum dwa razy, te same metody,
ten sam cel, narzędzie, zmieniają się
tylko PROBY BADAWCZE, np. jak
zmieniają się zainteresowania nastolatków.
Wzorce panelowe - też badania
przeprowadzone w pewnym okresie
czasu, ale próba badawcza jest ciągle
ta sama, np. jak zmieniają się
zainteresowania osób, które w 2000r.
skończyły 20 lat.
Są dopuszczalne połączenia badań.
c) eksperyment - daje rzetelne wyniki,
gdy jest laboratoryjny, bo wszystkie zmienne
są kontrolowane, zarzuca się temu
nieetyczność, np. zamykanie ludzi i
poddawanie kontrolowanym bodźcom.
Metody:
- metoda doboru próby
- metoda badań
- metoda analizy wyników badań
METODY DOBORU PRÓBY
badania prowadzone na całej populacji,
próba wyczerpująca, każdy obiekt
danej populacji uczestniczy w badaniu.
Badania prowadzone na próbach
reprezentacyjnych w badaniu
uczestniczą wybrane obiekty,
dobierane na 2 sposoby:
- losowo (próba losowa) obiekty
losuje się
- nielosowo (próba nielosowa) wybór
na podstawie racji wynikających z celu
badań( a nie widzi mi się) - ale nie
wszystkie badania można uogólnić na
całą populację.
METODY BADAŃ
- pomiar dydaktyczny - test
- ankieta
- techniki socjometryczne
- można mierzyć kompetencje( co kto
wie, potrafi, w czym jest dobry -
diagnoza sfery poznawczej) lub
preferencje (co kto lubi, co mu się
podoba, zainteresowania - diagnoza
sfery emocjonalno- motywacyjnej)
Pomiar różnicujący i sprawdzający
własności narzędzi:
- bezstronność metody, narzędzia,
operowania metodą, nie występowanie
błędu konstrukcyjnego narzędzia
- niedoskonałość wykorzystania testu,
jednakowe traktowanie wszystkich
badanych, w tym zapewnienie
badanym warunków przygotowania się
do badań, przystosowanie narzędzi
poprzez przygotowanie warunków
dla niedowidzących, dyslektyków
- zaprezentowanie obycia testowego
(nauczanie rozwiązywania zadań)
- dokładność punktowania - obejmująca
nie tylko jakość schematów, ale
także umiejętności sprawdzających,
- rzetelność - świadczy o jakości
mierzącego narzędzia; rzetelność
oznacza powtarzalność wyników
pomiaru w określonych warunkach
- trafność - jest opisem jakościowym,
nie da się jej obliczyć, jest interpretacją
prawidłowości wniosków; odnosi się do
społecznych kontekstów diagnozowania;
dot. Przewidywania długotrwałych
skutków społecznych badania;
konsekwencje są zawsze dodatnie i ujemne.
TEST - mierzy kompetencje
Miał mierzyć:
- głębokie zrozumienie
- Twórczość
- styl
- postawa wobec przedmiotu
- dyspozycje do sukcesu zawodowego
- wiadomości i umiejętności
przewidziane programem nauczania
Test mierzy:
Obycie i spryt testowy, odporność na
stres, intuicja i szczęście, kompetencja
punktującego.
KWESTIONARIUSZ:
Mierzy preferencje
Elementy postawy(skł. Obuchowskiego)
- poznawcze (przekonania wiadomości
pinie)
- emocjonalno - motywacyjne
(rodzą potrzeby, służą obronie ego)
- działaniowe (tendencje do zachowań i
działania wobec przedmiotu postawy)
Składnik emocjonalno - motywacyjny
ma określone:
Natężenie - jest ono funkcją trzech
czynników:
a)wartości gratyfikacyjnej
(spodziewana korzyść)
b)napięcia motywacyjnego (siła dążenia)
c)prawdopodobieństwo subiektywne (wiara
w sukces)
Trwałość
Socjogram
Ważna jest informacja kto jest gwiazdą
socjometryczną, a kto jest odizolowany
od grupy.
PODEJŚCIE JAKOŚCIOWE:
- wnikamy w głąb
- nie wystarczy opis, ale musi też
być wyjaśnienie
- badania rozjaśniające - pozwalają
wejść w głąb świadomości poznawanego
człowieka
- interesuje nas konkretny przypadek
- badania prowadzi się dość długo
- poznaje się uwarunkowania kontekstualne
- są atrakcyjne
Wady są zarówno zaletami:
Czas trwania badań - można wychwycić
wszystkie zależności
Przeładowanie danymi - dobre
ugruntowanie w lokalnych kontekstach
Możliwośc ulegania uprzedzeniom -
dobre dostosowanie do rozpoznawania
znaczeń (trzeba się zdystansować)
Wymagania czasowe związane z
przetwarzaniem i kodowaniem danych
- udaje się „wmyślić” w materiał
badawczy
- generalizacja wyników, podważanie
wiarygodności
- umiarkowanie użyteczne w świecie
polityki i gospodarki
- zakwestionowana bywa rzetelność i
trafność
- liczą się umiejętności, doświadczenie
i rozsądek badacza - to budzi protesty
Schemat badań:
cel
przeprowadzenie
analiza
wnioski
nie opisanie lecz wyjaśnienie
pewnych zdarzeń, regularności z
jaką występują, schematów, określenie
i zrozumienie znaczeń, jakie jednostki
czy grupy przypisują znaczeniom.
Przedmiotem badań staje się świadomość.
Występują 3 współbieżne potoki działań:
- redukcja danych (selekcja, koncentracja,
upraszczanie, podciąganie pod ogólny wzór,
kodowanie - dane rozkłada się na elementy,
nadaje się im nowe znaczenia i na nowo
składa)
- tworzenie reprezentacji danych
Winieta - rodzaj opowiadania, ma strukturę
narracyjną, pokazuje uporządkowany
chronologicznie bieg zdarzeń, opisy są
barwne, zacierają szczegóły
Postać graficzna - sieci
Postać graficzna - mapy
Sieć umieszcza się w wymiarze czasowym
(wymiar temporalny), wydarzenia
umieszcza się na mapie
Matryce (rodzaj tabeli)
- wyprowadzanie wniosków
Przeprowadzanie badań z dwóch
perspektyw:
u. fenomenologiczne - wymaga
cofnięcia się i dostrzeżenia badań takimi
jakie są same w sobie, osoba
przedstawia przeżycia a my staramy
się zrozumieć zawarty w nich sens;
badacz zadaje pytania dotyczące
codziennego życia, świadomości
badanego, jego spostrzeżeń, przeżyć,
emocji; przedmiotem poznania jest
świadomość drugiego człowieka;
badacza interesuje nie sam opis przeżyć
ale sens i istota i sens zjawisk,
jakie nadaje im badający; badacz
odwołuje się do intuicji, jest ona
źródłem poznania.
Metodą jest tu wywiad pojawia się
potrzeba dokonania transkrypcji,
nie tylko co mówi, ale JAK mówi.
Łamie się często tekst, by
poszczególnym jego częściom
przypisać jednostki sensu.
Interpretacja jest niedopuszczalna.
u. hermeneutyczne - interpretacja
tekstu, społeczności (społeczność
jako tekst), poprzez wiedzę,
doświadczenia, badamy rzeczywistość
i interpretujemy ją; paradygmat
interpretatywny - w jego obrębie
mieści się symboliczny
interakcjonizm, który wiąże się
z tym, że mamy świadomość,
że człowiek oddziałuje na
społeczność, a społeczność na
człowieka, pozwala przypisywać
ludziom pewne cechy, i przez
to lepiej ich odbierać.
Założenia interakcjonizmu
symbolicznego:
jednostka definiuje
sama siebie(ma świadomość
swojej osoby, swojego
zakorzenienia kulturowego),
interpretuje rzeczywistość
biorąc pod uwagę swoje
doświadczenia
poznawana rzeczywistość
ma wiele interpretacji i perspektyw
perspektywy poznawcze
jednostki mają pochodzenie
społeczne i wywodzą się
bezpośrednio z otoczenia
społecznego
społeczeństwo oddziałuje
na człowieka ale i człowiek
oddziałuje na społeczeństwo.
To jakie społeczeństwo jest, jest
sumą jednostek.
Teoria ugruntowania - jej zaletą
jest to, że powstaje jakaś teoria,
w której są odzwierciedlenia
rzeczywistości, kategorie, własności.