dem wyk, socjologia, Socjologia Ludności


DEMOGRAFIA SPOŁECZNA - WYKŁADY

DEMOGRAFIA (demos - lud, grafia - opis) - nauka o zjawiskach ludo twórczych, występujących w określonych warunkach społeczno-ekonomicznych i terytorialnych. Zajmuje się badaniem liczebności, struktury i rozmieszczenia przestrzennego ludności, oraz zmian wynikających z procesów składających się na ruch naturalny (obejmujący urodzenia, zgony, małżeństwa, rozwody) i wędrówkowy (migracje) Za ojca demografii uważamy Achillesa Guilarda (1885).

  1. DEMOGRAFIA OPISOWA - opisuje strukturę i procesy

  2. DEMOMETRIA - nauka o metodach pomiaru procesów demograficznych, służy także do przewidywania (predykcji) procesów demograficznych za pomocą wyspecjalizowanego aparatu matematyczno-statystcznego.

  3. DEMOGRAFIA HISTORYCZNA - opracowywane metod pomiaru i opisu procesów demograficznych z przeszłości, w przypadku gdy nie mamy pełnych danych. Twórca - L. Henry (1950).

  4. DEMOGRAFIA POTENCJALNA - określa wagę każdego człowieka jako potencjał w odniesieniu do wieku, stanu zdrowia.

  5. DOKTRYNY DEMOGRAFICZNE - teorie rozwoju ludności.

  6. DEMOGRAFIA EKONOMICZNA - zajmuje się ekonomicznymi uwarunkowaniami i skutkami.

  7. DEMOGRAFIA SPOŁECZNA - uwarunkowania i skutki kulturowe, społeczne.

DEMOGRAFICZNE PRAWO WOJNY - E. Rossett

  1. DESTRUKCJA DEMOGRAFICZNA

  2. KOMPRENSACJA (w. 6 lat, k. 6 lat)

  3. TEORIA PRZEJŚCIA DEMOGRAFICZNEGO (TRANSFORMACJI) - wraz ze zmianą typu społeczeństwa zmienia się natężenie zgonów i urodzeń

0x01 graphic

G. SUNBERG (1894) - piramidy ludności :

0x01 graphic
0x01 graphic
0x01 graphic

III ETAPY DEMOGRAFCZNEGO ROZWOJU LUDNOSCI WEDŁUG A. LANDRY'EGO:

  1. TYP PIERWOTNY

  2. TYP STAROŻYTNY

  3. TYP NOWOŻYTNY

F. THOMOSN:

  1. KRAJE O WYRÓWNANEJ CZĘSTOŚCI ZGONÓW I URODZEŃ

  2. KRAJE GDZIE JEST PRZEWAGA URODZEŃ NAD ILOŚCIĄ ZGONÓW

  3. TYLE SAMO URODZEŃ CO ZGONÓW ALE NA NISKIM POZIOMIE

F. NOTESTEIN - TRADYCYJNY TYP REPRODUKCJI LUDNOŚCI:

  1. TYP PRZEJŚCOWY

  2. TYP NOWOCZESNY

MOFERNICACJA SPOŁECZNA - ogół zmian towarzyszący industrializacji. Wyróżniamy:

PRZYCZYNY INDUSTRIALIZACJI :

SPOŁECZNO- KULTUROWE

POLITYCZNE

OSOBOWOŚCIOWE

TECHNICZNO- EKONOMICZNE

  • Upowszechnienie oświaty

  • Rozpowszechnie-nie się prawa wyborczego

  • Wzrost niezależności wobec autorytetów

  • Technologie oparte na nowoczesnej nauce

  • Rozwój miast i upowszechnienie się miejskiego stylu życia

  • Popularność liberalizmu politycznego

  • Otwartość na nowe doświadczenia

  • Rozwój nakierowany na produkcję towarową

  • Dostępność ról społecznych

  • Rozwój partii politycznych

  • Wiara w siłę rozumu

  • Zastąpienie siły mięsni siłami maszyn

  • Wzrost ruchliwości społecznej

  • Przejście do systemu demokratycznego

  • Przewidywanie

  • Rozwój przemysłu

  • Emancypacja kobiet i sekularyzacja

  • Wysokie aspiracje edukacyjne

  • Rozwój podziału pracy, specjalizacja

  • Wzrost aspiracji zawodowych i kulturalnych

  • Współpraca zagraniczna

  • Wzrost indywidualizmu

  • Wzrost poziomu życia i konsumpcji

  • Życie ludzkie jest cenniejsze

TEORIE UWARUNKOWAŃ PŁODNOŚCI :

1) koncepcja zmiennych pośredniczących Davisa - Blake'a,

2) teoria wzrostu liczby ludności, ekonomiczna Leibensteina,

  1. teoria i hipoteza Easterlina,

  1. KONCEPCJA ZMIENNYCH POŚREDNICZĄCYCH DAVISA - BLAKE'A - odwołuje się do trzech faz biologicznego procesu reprodukcji ludności: stosunku płciowego, poczęcia i porodu.

  1. ZMIENNA STOSUNKÓW PŁCIOWYCH - częstotliwość seksu

  2. ZMIENNA POCZĘCIA - stosowanie antykoncepcji, niezamierzone, spowodowane chorobą, sterylizacja

  3. ZMIENNA PORODU - śmiertelność z przyczyn zamierzonych (aborcja) i z przyczyn niezamierzonych

  1. TEORIA EKONOMICZNA LEIBENSTEINA - wyodrębnił trzy typy użyteczności i dwa typy kosztów

związanych z dodatkowym dzieckiem.

1) użyteczność dziecka rozważanego jako „dobro konsumpcyjne” (źródło osobistej radości dla rodziców),

  1. użyteczność dziecka rozważanego jako dziecko - producent; po pewnym czasie dziecko będzie

przyczyniać się do wzrostu dochodów rodziny,

3) użyteczność dziecka jako potencjalnego źródła zabezpieczenia, np. na starość.

1) bezpośrednie - są to bieżące wydatki na utrzymanie dziecka aż do chwili, kiedy samo zacznie zarabiać (mieszkanie, wyżywienie, odzież),

2) pośrednie - są to utracone możliwości w następstwie urodzenia kolejnego dziecka (brak możliwości pracy matki, utracone zarobki w okresie ciąży, mniejsza mobilność rodziców, itp.).

0x01 graphic

TEORIA EASTERLINA - determinanty płodności oddziałują przez następujące czynniki:

1) popyt na dzieci wyrażony liczbą dzieci dożywających wieku dorosłego, jaką rodzice chcieliby mieć, gdyby kontrola urodzeń nie pociągała żadnych kosztów,

2) potencjalna liczba rodzonych dzieci wyrażona liczbą dzieci dożywających wieku dorosłego, jaką rodzice mieliby, gdyby świadomie nie kontrolowali płodności,

3) koszty kontroli urodzeń.

Easterlin za podstawową zmienną uznaje liczbę dzieci dożywających wieku dorosłego, a nie liczbę urodzeń. Za bezpośrednie determinanty popytu na dzieci Easterlin uznaje: dochody, koszt dziecka w porównaniu do kosztu dóbr (trwałego użytku) i subiektywne preferencje posiadania dzieci w porównaniu do innych dóbr (trwałego użytku). Potencjalna liczba rodzonych dzieci zależy od płodności naturalnej i prawdopodobieństwa dożycia do wieku dorosłego.

Koszty regulacji urodzeń obejmują koszty subiektywne (psychologiczne) i obiektywne: czas i pieniądze niezbędne do nauki stosowania specjalnych technik.

Cykliczne zmiany płodności (o cyklu 20 - 25 lat) wyrażają się tym, iż liczna kohorta rodzicielska, dostrzegając społeczne i ekonomiczne niedogodności w dużej liczebności rówieśników, decyduje się na małą liczbę dzieci. Z kolei ta mało liczna generacja, dostrzegając społeczne i ekonomiczne niedogodności w małej liczebności rówieśników, decyduje się na liczne potomstwo.

0x01 graphic

MIGRACJA - inaczej wędrówka lub ruchliwość przestrzenna. To mniej lub bardziej stały ruch jednostek lub grup przekraczających granice symboliczne lub polityczne do nowych obszarów zamieszkania.

PODZIAŁ MIGRACJI :

1. KRYTERIUM CZASU :

• stałe(na pobyt stały)

• okresowe (na popyt czasowy)

2. KRYTERIUM OBSZARU :

• wewnętrzne (w obrębie kraju)

• zewnętrzne :

• Emigracja - wyjazd do innego kraju na popyt stały lub czasowy

• Imigracja - przemieszczanie się do innego kraju w celu osiedlenia się na stałe-

rozpatrywanie od strony kraju przybycia.

• Repatriacja- przemieszczanie się ludności w wyniku zmiany granic kraju

• Deportacja- zsyłki ludności np. na Sybir lub Cyganów Rumuńskich z Polski do

Rumuni.

3. KRYTERIUM PRZYCZYNOWE :

• zarobkowe

• polityczne

• religijne

• naukowe

4. KRYTERIUM CZYNNIKA DECYDUJĄCEGO O MIGRACJI :

• przymusowe

• dobrowolne

MELTING POT - ang., tygiel; sytuacja, w których odbywa się stapianie ras i socjokulturowa asymilacja (jak w USA, Brazylii, Izraelu); ludność podlegająca tym procesom w takich miejscach i takich sytuacjach.

0x01 graphic

  1. KONCEPCJA WYMYŚLONEJ ETNICZNOŚCI - zachowanie elementów swojej kultury i tradycji w kraju, do którego się wyemigrowało.

  2. ASYMILACJA - migrant przyjmuje kulturę kraju, w którym mieszka.

  3. WYKORZENIENIE - migrant nie asymiluje się w społeczeństwie, w którym mieszka.

  4. KONCEPCJA PLURALIZMU KULTUROWEGO - migranci przyjmują język, jednak zachowują swoją własna tradycję.

ANTHONY GIDDENS WYRÓZNIŁ 3 TYPY POLITYKI PAŃSTWA WOBEC MIGRANTÓW :

  1. KLASYCZNY MODEL MIGRACJI - kraje chętnie rozdają obywatelstwo migrantom.

  2. KOLONIALNY MODEL MIGRACJI - np. Francja, która nadaję chętnie obywatelstwo ludziom z byłych kolonii.

  3. PRACOWNIK SEZONOWY - np. Niemcy, migranci chętnie przyjmowani ale tymczasowo , bez możliwości otrzymania obywatelstwa.

ŹRÓDŁA INFORMACJI DEMOGRAFICZNEJ :

  1. SPISY LUDNOŚCI (IMIENNE)

  2. EWIDENCJE LUDNOŚCI :

  3. EWIDENCJA BIERZĄCEGO STANU LUDNOŚCI

  4. EWIDENCJA RUCHU NATURALNEGO

  5. EWIDENCJA RUCHU MELDUNKOWEGO (MSZ)

  1. BADANIA METODA REPREZENTACYJNĄ

  2. SPECJALNE BADANIA MONOGRAFICZNE

  3. ANALIZA MATERIAŁÓW WTÓRNYCH

POWSZECHNY SPIS LUDNOŚCI - objęci nim są wszyscy mieszkańcy kraju, celem jest zbadanie struktury i liczby ludzi.

MIKROSPISY - badania na wybranych terenach.

MOMENT KRYTYCZNY SPISU - moment w którym spisujemy dane

RACHMISTRZ SPISOWY - ............................................................................................................

MINIMUM DEMOGRAFICZNE - pytania obowiązkowe w spisie - płeć, data urodzenia, stan cywilny.

NA ROZMIESZCZENIE I LICZBA LUDNOŚCI WPŁYWAJA :

LICZBA LUDNOSCI - OKOŁO 5 MLD.

EKSPLOZJA DEMOGRAFICZNA- niezwykle szybki wzrost przyrostu naturalnego, który przekracza 2%.

EFEKT CEJLOŃSKI - związany z zastosowaniem leków przeciwko malarii przez USA w połowie XX wieku. Skutkiem ubocznym było zahamowanie płodności u ludzi.

3 PODEJŚCIA DO PRACY :

  1. PUNITYWNE - praca jako „kara boska”.

  2. INSTRUMENTALNE - praca daje korzyści materialne.

  3. AUTOTELICZNE - praca stanowi wartość samą w sobie.

CO DAJE PRACA ZAWODOWA? :

RODZAJE RYNKÓW PRACY :

ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ W JAKIM GRUPA ZAWODOWA KONTROLUJE SWÓJ RYNEK PRACY WYRÓZNIAMY :

PRAWIDŁOWE WG K. SECOMSKIEGO ZATRUDNIENIE LUDZI W RÓŻNYCH SEKTORACH PRACY W KRAJACH O RÓŻNYM STOPNIU ROZWOJU GOSPODARCZEGO :

SEKTOR

KRAJE ZACOFANE GOSPODARCZO

KRAJE

ŚREDNIO ROZWINIĘTE

KRAJE

WYSOKO ROZWINIĘTE

I SEKTOR

ROLNICTWO, LESNICTWO.

POW. 50%

POLSKA 19,1%

20 - 50%

PON. 25%

II SEKTOR

PRZEMYSŁ,

BUDOWNICTWO.

POW. 25%

POLSKA 28,1%

25 - 45%

30 - 40%

III SEKTOR

HANDEL,USŁUGI,

TRANSPORT

PON. 25%

POLSKA 39,7%

25 - 35%

35 - 65%

BEZROBOTNY - 1. Osoba pozostająca bez pracy zarobkowej lub niezarobkowej. 2. Poszukująca pracy i będąca gotową do jej podjęcia.

3 PRAWDY O BEZROBOCIU :

  1. Im dłużej osoba jest bezrobotna tym mniejsze szanse na odnalezienie pracy.

  2. Różnicują się zmiany jeżeli chodzi o znalezienie pracy.

  3. Wzrasta odsetek młodych bezrobotnych.

URBANIZACJA - to proces społeczno-gospodarczego rozwoju miasta i rozprzestrzeniania się miejskiego stylu życia

PODZIAŁ :

  1. URBANIZACJA PRZESTRZENNA - rozszerzenie obszaru miejskiego, powstaje więcej budynków.

  2. URBANIZACJA DEMOGRAFICZNA - stały przyrost ludności w miastach, spadek liczby ludności na wsi co za tym idzie.

  3. URBANIZACJA EKONOMICZNA - wzrost procentowy ludności niezatrudnionej w rolnictwie.

  4. URBANIZACJA SPOŁECZNA - rozpowszechnienie się miejskiego stylu życia i skutki tego rozwoju.

SKUTKI URBANIZACJI - L. WIRTH :

  1. NEGATYWNE :

  1. POZYTYWNE :

KONTRURBANIZACJA - proces odwrotny do urbanizacji

PRZYCZYNY :

STAROŚĆ I JEJ ASPEKTY :

  1. STAROŚĆ JAKO STAN ORGANIZMU

  2. STAROŚĆ JAKO STAN SPOŁECZEŃSTWA

  3. STAROŚĆ JAKO SAMOPOCZUCIE, OPINIA POLITYCZNA

PRÓG STAROŚCI : 60 - 65 LAT !!!

0 - 14 - DZIECI

15 - 49 - RODZICE

<50 - LUDZIE DOJRZALI WIEKOWO

DABIC - 1953 :

0-19 - DZIECI

20 - 59 - OSOBY DOJRZAŁE

<60 - OSOBY STARSZE

KOKIETERIA STARCZA - ZANIŻANIE SWOJEGO WIEKU (NP. W ANKIECIE)

SKUPIENIA WIEKU - ZAOKRĄGLANIE WIEKU

POSTARZANIE ZMARŁYCH

STAROŚĆ DEMOGRAFICZNA - o starości lub młodości demograficznej mówimy na podstawie proporcji liczby ludzi w wieku 60 lat (ewentualnie 65 lat) do ogólnej liczby ludności.

PROCES STARZENIA DEMOGRAFICZNEGO - systematyczny wzrost udziału ludzi starszych w całej populacji, który jest konsekwencją dożywania wieku późnego i spadku dzietności.

  1. LUDNOŚĆ PROGRESYWNA : 10 - 40% DZIADKÓW

  2. LUDNOŚĆ STACJONARNA : 24 - 27 % DZIADKÓW

  3. LUDNOŚĆ REGRESYWNA : 20 - 30% DZIADKÓW

SKALA E. ROSERA :

DO 8% LUDZI POW. 60 LAT

Brak oznak starości demograficznej

8 - 10%

Wczesna faza przejściowa między stanem młodości a starości demograficznej

10 - 12%

Późna faza przejściowa między stanem młodości a starości demograficznej

12 % I WIĘCEJ

Faza starości demograficznej

SKALA ONZ :

0 - 4% LUDZI POWYŻEJ 65 LAT

Stan młodości demograficznej

4 - 7%

Ludność dojrzała

7% I WIĘCEJ

Ludność stara

KONSEKWENCJE STARZENIA :

KONSEKWENSJE DEMOGRAFICZNE :

3 KONCEPCJE ODNOŚNIE STANU ZDROWIA STARCÓW :

  1. KONCEPCJA RÓWNOWAGI DYNAMICZNEJ - żyjemy dłużej ale jakość życia się nie polepsza.

  2. KONCEPCJA KOMPRESJI - postęp naukowy sprawi, że choroby będą bardziej znośne.

  3. KONCEPCJA PANDEMI - całe społeczeństwo jest chore

SĘDZIWI STACY - POWYŻEJ 85 ROKU ŻYCIA

STARSI W PRACY :

+

-

  • Większe doświadczenie

  • Częstsze wypadki w pracy

  • Większa cierpliwość

  • Absencja w pracy z powodu choroby

  • Wierność

  • Mniejsza zdolność do adaptacji

  • Obowiązkowość

  • Wolni w działaniu

  • Zmysł opieki i oszczędności

NA RUCH NATURALNY SKŁADAJĄ SIĘ :

WSPÓŁCZYNNIK ROZWODU - liczba rozwodów w jakimś czasie do liczby zgonów razy stała

ŻYWE URODZENIE - całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, które po takim wydaleniu lub wydobyciu oddycha lub wykazuje jakiekolwiek oznaki życia.

MARTWE URODZENIE - zgon po całkowitym wydaleniu lub wydobyciu dziecka z ustroju matki, niezależnie od czasu trwania ciąży.

PODZIAŁ PORODÓW :

RODNOŚĆ - natężenie urodzeń w badanej zbiorowości

PŁODNOŚĆ - natężenie urodzeń populacji kobiet w wieku rozrodczym (15-49) razy stała.

PŁODNOŚĆ NATURALNA - brak stosowania jakichkolwiek metod zapobiegania lub przerywania ciąży, czy też świadomych działań zmierzających do kontrolowania płodności.

PIERWSZY ODSTĘP URODZENIOWY - okres od zawarcia małżeństwa do narodzin pierwszego dziecka.

DRUGI ODSTEP URODZENIOWY - okres między narodzeniem drugiego a pierwszego dziecka.

NOWORODKI -dzieci do 28 dnia życia.

NIEMOWLĘTA - dzieci, które nie ukończyły 1 roku życia.

UMIERALNOŚĆ - natężenie zgonów. Liczba zgonów do liczby ludności.

ŚMIERTELNOŚĆ - umieralność z powodu choroby.

GŁÓWNE PRZYCZYNY UMIERALNOŚCI :

SEZONOWE PRZYCZYNY UMIERALNOŚCI :

UMIERALNOŚĆ NEONATALNA - zgony noworodków (do 28 dnia życia) w stosunku do ogólnej liczby urodzeń razy stała.

UMIERALNOŚĆ POSTNEONATALNA - zgony po 28 dniu życia do 1 roku w stosunku do ogólnej liczby urodzeń razy stała.

LETNIE MAKSIMUM UMIERLANOŚCI NIEMOWLAT - lipiec, zgony najczęściej w wyniku nieżytu żołądka i wątroby.

ZIMOWE MAKSIMUM UMIERLANOŚCI NIEMOWLAT - luty.

PRZECIĘTNE DALSZE TRWANIE ŻYCIA - to średnia liczba lat, jaką w danych warunkach umieralności ma jeszcze szansę przeżycia osoba pochodząca z badanej populacji i będąca w wieku X ukończonych lat.

NORMALNE TRWANIE ŻYCIA - wiek, gdzie jest największe zagęszczenie zgonów w okresie starości.

RODZINA - jedyna grupa rozrodcza. Najlepsza grupa przekazywania dziedzictwa narodowego. Socjalizacja pierwotna.

  1. ZE WZGLĘDU NA WIELKOŚĆ WYRÓŻNIAMY RODZINY :

  1. ZE WZGLĘDU NA KWESTIE DZIEDZICZENIA :

  1. ZE WZGLĘDU NA TO, GDZIE MIESZKAMY PO ŚLUBIE :

  1. ZE WZGLĘDU NA TO, KTO RZĄDZI :

NOWE MODELE RODZIN :

6

9


Wyszukiwarka