Atesty budowlane

Od lat problem dokumentów, różnych zezwoleń, koncesji i certyfikatów spędzał sen z powiek wielu uczestnikom procesów inwestycyjnych w Polsce. Inwestorzy, wykonawcy oraz producenci materiałów budowlanych co chwilę muszą legitymować się jakimiś dokumentami upoważniającymi ich do stosowania takich, czy innych materiałów. Przez długie dziesięciolecia rynek budowlany kierował się częściej wyczuciem niż przepisami, dlatego też wokół nich narosło najwięcej niedomówień, tajemnic a wręcz zabobonów.

Wraz z przyjęciem Polski do struktur Unii Europejskiej wiele spraw w tej kwestii zostało uporządkowanych. Nie wszystkie jednak i prawdopodobnie tak już zostanie. Jednak stan w jakim aktualnie znajdują się rodzime przepisy dotyczące wyrobów budowlanych zaczyna wreszcie odpowiadać światowym standardom.
Wraz z pojawieniem się dyrektyw unijnych i podporządkowanych im polskich rozporządzeń wiele tematów zostało jednoznacznie określonych i wątpliwości pojawiają się coraz rzadziej. Niemniej jednak krótkie wyjaśnienie problematyki dokumentów, z jakimi spotykają się uczestnicy rynku budowlanego, ich zakresu oraz wymagań wobec tych dokumentów, pomoże wielu osobom zainteresowanym branżą.

Potrzeba nam...
Jednym z najczęściej pojawiających się pytań od inwestorów (zwłaszcza z ramienia nadzoru inwestorskiego, czyli inspektorów nadzoru) jest pytanie o atesty. Oczywiście o wszystkie. W świetle dzisiejszych przepisów producent wyrobu budowlanego jest zobowiązany do wystawienia odpowiednich dokumentów dla sprzedawanych produktów. Należą do nich: Krajowa Deklaracja Zgodności, Karta Charakterystyki Produktu Niebezpiecznego REACH oraz Atest Higieniczny PZH dla produktów mających kontakt z żywnością lub wodą pitną. W kwestii Krajowej Deklaracji Zgodności należy postępować zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 r. „W sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym” (Dz. U. 2004 nr 198 poz. 2041). Producent wyrobu budowlanego jest zobowiązany do deklarowania jego zgodności w powiązaniu z systemem oceny zgodności jaki obowiązuje dla danego produktu. Zgodnie ze wspomnianym rozporządzeniem istnieje 6 systemów oceny zgodności. Są to: 1+ (np. cement), 1 (np. przegrody przeciwpożarowe), 2+ (np. zespolone systemy dociepleń), 2 (tylko wapno), 3 (np. kleje do płytek) i 4 (np. zaprawy tynkarskie).

Zakres odpowiedzialności i wymaganych dokumentów przedstawia poniższa tabela.

Na żółto zaznaczono w niej pola, dla których wymagana jest ocena jednostki certyfikującej. Na zielono natomiast pola, dla których produkty ocenia producent.

Wstępne badanie typu to badanie przeprowadzone według normy lub innego dokumentu odniesienia określające parametry produktu pozwalające zaklasyfikować go do odpowiedniej grupy lub klasy.

Wstępna inspekcja ZKP to inspekcja przeprowadzona przez jednostkę notyfikowaną w zakładzie producenta dotycząca procedur zapewnienia jakości, mająca na celu certyfikację ZKP (Zakładowa Kontrola Produkcji).

Certyfikat ZKP to dokument wystawiany przez jednostkę mającą nadzór nad producentem potwierdzający właściwe zbudowanie systemu kontroli i nadzoru produkcji w danym zakładzie.

Badania sondażowe próbek to badania pozwalające określić ich parametry, a tym samym zgodność z wymogami ZKP danego zakładu.

Przykładowo: każdy klej do płytek, a więc produkt klasyfikowany do systemu oceny zgodności 3, powinien posiadać: wstępne badanie typu wykonane przez jednostkę notyfikowaną lub akredytowaną oraz być badany przez producenta w ramach jego systemu kontroli jakości (ZKP).

Dla zaprawy tynkarskiej (system oceny zgodności 4) wystarczy badanie typu wykonane przez producenta (lub jednostkę zewnętrzną) i prowadzenie kontroli produkcji potwierdzające jej zgodność z wzorcem.

Z kolei dla zaprawy murarskiej lub systemu dociepleń (system oceny zgodności 2+) wymagane jest oprócz wstępnych badań typu producenta (lub jednostki zewnętrznej), także certyfikat ZKP oraz oczywiście badania bieżące próbek na zgodność z wzorcem.

System oceny zgodności jest ustalony dla poszczególnych wyrobów i grup wyrobów w załącznikach 1 i 3 do wspomnianego rozporządzenia. Co ciekawe, farby i grunty budowlane nie są ujęte w wymienionych dokumentach, ponieważ nie są wyrobem budowlanym, a w związku z tym nie podlegają obowiązkowi deklarowania zgodności.

Deklaracja zgodności
Wstępne badanie typu określa parametry produktu i pozwala deklarować zgodność z dokumentem odniesienia. Dokumentem takim może być Polska Norma lub Aprobata Techniczna.

Polska Norma (PN), to dokument wydany i zatwierdzony przez Polski Komitet Normalizacyjny, bardzo często oparty o normy międzynarodowe lub europejskie (PN, EN) określający parametry klasy i wymagania dla poszczególnych produktów.

 

Aprobata Techniczna (AT), to dokument wydany przez upoważnione jednostki takie jak np. Instytut Techniki Budowlanej, Instytut Budowy Dróg i Mostów, czy COBRTI „Instal” (Centralny Ośrodek Badawczo Rozwojowy Techniki Instalacyjnej „Instal”). Są to dokumenty o zakresie bardzo podobnym jak normy, ale ograniczające sie do jednego konkretnego produktu lub grupy wyrobów np. systemu wytwarzanego przez konkretną firmę. Zawierają również parametry i wymagania oraz metody badań, ale w zawężonej formie odpowiedniej tylko dla zakresu uznanego za właściwy dla opisywanych w AT produktów.

Często zdarzają się Aprobaty Techniczne dotyczące produktów, na które zostały wydane Polskie Normy. Dotyczy to np. cementów specjalnych i właściwym dokumentem odniesienia dla opisanego w AT produktu jest właśnie Aprobata z uwagi na jej bardziej szczegółowy charakter.

Zakładowa Kontrola Produkcji
ZKP jest zbiorem dokumentów i procedur w swoim działaniu bardzo podobnym do norm ISO (również dlatego, że na nich opartym) pozwalającym w każdym zakładzie produkcyjnym stosującym się do niej na zapewnienie odpowiedniej jakości i powtarzalności produktów. W dokumentacji tej zawarte są również procedury szczegółowo opisujące metody postępowania z produktami niezgodnymi, wielkości partii produkcyjnych, metody badań kontroli produkcji oraz wszystkie inne procedury związane z kontrolą jakości. W niektórych systemach oceny zgodności dokumentacja ta oraz związane z nią procedury podlegają procedurze certyfikacji i ciągłemu nadzorowi jednostki certyfikującej nad zgodnością zastosowanych procedur.

Wracając do rozporządzenia...
Jedynym dokumentem jaki zobowiązany jest wystawić producent wyrobu jest Krajowa Deklaracja Zgodności (KDZ) lub Deklaracja Zgodności WE ze znakiem CE. Dokumenty te wystawiane są raz, w momencie wprowadzania wyrobu do produkcji. Partie produkcyjne, których dotyczą oraz ich wielkość są określone w dokumentacji ZKP. Nie dochodzi już do sytuacji, że dla każdej partii produkcyjnej wymagana była deklaracja zgodności. Teraz na opakowaniu znajduje sie jej numer i wraz ze znakiem B lub CE stanowią dowód, że producent stosuje się do przepisów. KDZ jest zawsze w posiadaniu producenta i zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 r. „W sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym” (Dz. U. 2004 nr 198 poz. 2041) oraz Ustawą „Prawo budowlane” z 7 lipca 1994 r. (Dz. U. 1994 nr 89 poz. 414 wraz z późniejszymi zmianami) powinna być przedstawiana organom kontroli do wglądu.

Bardzo często, starym zwyczajem inspektorów nadzoru inwestorskiego, pojawia się żądanie przedstawienia Aprobaty Technicznej. W sytuacji, kiedy producent nie zadeklaruje zgodności wyrobu ze wspomnianą Aprobatą dokument ten stanowi tylko zbiór wymagań i nie jest zobowiązujący. Nadal jedynym dokumentem dopuszczającym produkt do obrotu jest KDZ.

Na zdrowie
Ustawodawca pomyślał też o wszystkich tych, którzy używają produktów budowlanych. W rozporządzeniu (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 18 grudnia 2006 r. „W sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia europejskiej Agencji Chemikaliów” ustalił, iż do każdego wyrobu budowlanego wprowadzający do obrotu musi dołączyć Kartę Charakterystyki Produktu Niebezpiecznego (KChPN) zgodną z systemem REACH. KChPN w 16 punktach określa stopień potencjalnego zagrożenia, jakie stwarza produkt, środki ochrony osobistej rekomendowane przez producenta w celu ochrony zdrowia oraz informacje dla lekarzy o istotnych składnikach preparatu w przypadku zatrucia.

Podsumowując
Każdy produkt budowlany, jaki pojawia się w sprzedaży, musi mieć odpowiednie dokumenty. Konsumentowi wystarczy deklaracja na worku w postaci odpowiednich oznaczeń, a dla Inspektora Nadzoru Inwestorskiego ważne są dokumenty takie, jak KDZ i KChPN.
W celu łatwiejszej identyfikacji poniższa tabela zawiera wszelkie wymagania dotyczące dokumentów, jakie są wymagane dla poszczególnych grup popularnych wyrobów budowlanych.

Na dodatek
W Polsce funkcjonują również inne jednostki certyfikujące takie, jak np. niemiecki instytut TÜV Rheiland lub BUV Sachsen, których certyfikaty posiadają taką samą moc prawną, jak certyfikaty polskich jednostek ze względu na członkostwo w Unii Europejskiej. Dodatkowo w niektórych branżach np. w budownictwie drogowym lub w renowacjach zabytków na naszym rynku funkcjonują i są wymagane certyfikaty jednostek nie uznawanych za oficjalne. Z uwagi jednak na wagę problemów jakie podejmują i jakie starają sie ująć w naukowe i prawne ramy jest to działanie ze wszech miar pożądane. Do takich certyfikatów należy certyfikat WTA wydawany przez niemieckie stowarzyszenie zwane Naukowo-Badawczą Grupą Roboczą do spraw Restauracji Zabytków i Ochrony Budowli. Jednostka ta cieszy się w branży wielką estymą i każdy szanujący się producent, o ile ma w swojej ofercie tynki renowacyjne, robi wszystko, aby ich jakość potwierdzona została certyfikatem WTA. Wymagania tego certyfikatu są bardzo podobne jak certyfikatu zgodność (którym w istocie jest) i jako takie dotyczą konkretnych produktów lub systemów i ich zgodności z wymaganiami postawionymi przez grupę WTA.

A wszystko to...
Dzięki temu mamy możliwość wyeliminowania z rynku produktów, które nie są poddawane ciągłemu nadzorowi. Przekazanie do rąk ostatecznego odbiorcy tylko materiałów najwyższej jakości, spełniających odpowiednie wymagania i poddawanych fachowej kontroli. I wreszcie uczynienia wszystkich producentów odpowiedzialnych za swoje produkty

---