dr Rafał Budzisz

władza wykonawcza

administracja rządowa administracja samorządowa

gmina powiat województwa samorządowe

Rada Gminy Wójt Rada Powiatu Zarząd Powiatu Sejmik Województwa Zarząd Województwa

Burmistrz (starosta) (marszałek)

Prezydent .

1) ISTOTA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Samorząd terytorialny w pojęciu wieloznacznym to decydowanie, zawiadywanie, zarządzanie swoimi sprawami przez grupę osób.

Samorząd terytorialny (słownik) samodzielne i niezależne wykonywanie pewnych funkcji państwowych o charakterze administracyjnym przez określony organizm społeczny, czy też związek osób (np. samorząd zawodowy, pracowniczy, gospodarczy, studencki).

W samorządzie terytorialnym drugi człon tego pojęcia stanowił będzie jego wyróżnik, odnoszący się do określonego obszaru państwa na określony obszar terytorium czyli gminy, powiatu, województwa. Pojęcie samorządu terytorialnego nie ma ustawowej definicji. Różne są zatem poglądy na temat jego charakteru i uzależnione są one od aktualnego stanu prawnego modelu administracji (ustroju państwa).

Współczesne teorie samorządu terytorialnego, w których konstruowane są definicje tego pojęcia, opierają się o spór toczony jeszcze w okresie międzywojennym przez dwóch wybitnych polskich teoretyków samorządu, Tadeusza Bigo i Jerzego Panejki. Zasadniczym elementem sporu był podmiotowy substrat samorządu terytorialnego i jego stosunek do państwa (czy samorząd miał charakter pierwotny, czy też został zorganizowany z woli państwa, które przekazało mu część swojej władzy). Nie było natomiast sporów co do tego, że samorząd stanowi element zdecentralizowanej administracji publicznej.

Reasumując rozważania doktryny, można powiedzieć, że samorząd terytorialny to związek (korporacja) mieszkańców danego terytorium, powołany z mocy prawa, w celu realizacji zadań o charakterze publicznym, wyposażony w osobowość prawną, a także zespół środków majątkowych do realizacji zadań. Stanowi formę decentralizacji administracji. Można również powiedzieć, że istota samorządu obejmuje 3 elementy:

1) podmiot; w tym ujęciu podmiotem są mieszkańcy danego obszaru, którzy z mocy prawa obligatoryjnie zorganizowani są w związek wyposażony w osobowość prawną;

2) przedmiot; przedmiotem samorządu jest administracja publiczna, którą mieszkańcy wykonują bezpośrednio (wybory, referendum, konsultacje społeczne) lub za pośrednictwem swoich przedstawicieli (stanowiące organy samorządu);

3) sposób wykonywania administracji publicznej ; samorząd wykonuje swoje zadania w oparciu o zasadę decentralizacji subsydiarności, pod nadzorem państwa. Wyposażony jest on także w majątek i środki finansowe, niezbędne do realizacji nałożonych na samorząd zadań (samorząd to my wszyscy).

2) CECHY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

1) korporacyjny charakter samorządu odnoszący się do wspólnoty lokalnej (powiat), a w wypadku samorządu województwa - do wspólnoty regionalnej, do których przynależność powstaje z mocy prawa (ex lege) i ma charakter powszechny - obligatoryjny (co do zasady każdy z nas należy do 3 wspólnot: gmina, powiat, województwo; członkowie miast na prawach powiatu są członkami 2 wspólnot; możemy zrezygnować ze swoich praw, np. wybory, jednak przynależność do wspólnot jest obowiązkowa, obligatoryjna).

2) wykonywanie przez samorząd terytorialnych zadań z zakresu administracji publicznej w oparciu o przekazane kompetencje (w tym władcze formy działania), które wspólnota lokalna wykonuje we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność (każdy funkcjonujący samorząd terytorialny jest utworzony po to, by realizować zadania administracji publicznej).

3) ograniczenie uprawnień państwa do wkraczania w działalność samorządu terytorialnego jedynie do uprawnień o charakterze nadzorczym, ale w formach i na zasadach określonych w ustawie (jest to istotny element samorządu terytorialnego jako takiego).

4) samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej (sprawowana przede wszystkim przez sądy administracyjne)

5) wyposażenie wspólnoty lokalnej w osobowość prawną.

6) prawo do kształtowania w granicach określonych ustawą wewnętrznego ustroju wyłaniania organów przedstawicielskich oraz stanowienia aktów prawa miejscowego.

3) GENEZA

Samorząd terytorialny jest instytucją znaną od dawna (3 ustroje samorządu szlacheckiego). Od 1945 nowy ustrój - system rad narodowych. W 1950 zdecydowano, iż samorząd to kapitalistyczny przeżytek, wprowadzono władzę państwową, która utworzyła Radę Narodową. Samorząd zniknął na 40 lat.

Historyczne uwarunkowania funkcjonowania samorządu terytorialnego

Samorząd terytorialny na ziemiach polskich sięga swoją historią do okresu I Rzeczypospolitej (szlacheckiej), kiedy to funkcjonował szlachecki samorząd ziemski w ramach podstawowej jednostki podziału terytorialnego jaką była ziemia. Podstawowym organem tego samorządu był sejmik rozstrzygający we wszystkich sprawach interesujących szlachtę („rządy sejmikowe”). Drugim poziomem podziału terytorialnego było województwo grupujące od kilku do kilkunastu ziem. Na czele województwa stał wojewoda, który był najwyższym urzędem ziemskim. W XIV w. Pojawiły się powiaty, które stanowiły jednostki pomocnicze początkowo wyłącznie dla celów sądownictwa, później zaś również podatków i administracji.

Inaczej kształtowała się administracja na ziemiach WKL, gdzie województwa dzieliły się na powiaty ze starostą na czele.

W ograniczonym zakresie funkcjonował także samorząd miejski (głównie w miastach królewskich), gdzie występowały rady miejskie (nazywane magistratami) na czele z burmistrzami (później też prezydentami).

Zmiany w zakresie funkcjonowania administracji terytorialnej przyniosły reformy Sejmu Czteroletniego z 1789 r. Rozbudowano system samorządu miejskiego, zorganizowano samorząd wiejski w oparciu o gromady na czele z wójtem, jednak rozbiory Polski przerwały idee unowocześniania administracji terenowej.

W okresie zaborów samorząd terytorialny kształtowany był w oparciu o prawodawstwa państw zaborczych z uwzględnieniem specyfiki licznych odrębności w ramach każdego z zaborów.

W zaborze rosyjskim, na ziemiach Królestwa Polskiego, samorząd terytorialny w zasadzie nie występował, nie licząc samorządu gmin wiejskich (gmin zbiorowych) wprowadzonego w 1864 r. w celu zniechęcenia chłopów od udziału w powstaniu styczniowym.

W zaborze pruskim samorząd terytorialny stanowił strukturę składającą się z gmin (występującej w postaci gmin jednostkowych), powiatów oraz prowincji.

W zaborze austriackim samorząd terytorialny funkcjonował w oparciu o autonomię poszczególnych krajów koronnych (np. Galicji czy Śląska). Występowały tam gminy i powiaty.

Bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości w Polsce wprowadzono zasadę kontynuacji prawa i instytucji funkcjonujących w okresie zaborów, co dotyczyło także samorządu terytorialnego, który na poszczególnych terenach zasadniczo odmienne. Ponieważ na terenie byłego Królestwa Polskiego samorząd funkcjonował w postaci szczątkowej, dekretami Naczelnika Państwa z przełomu lat 1918-1919 zorganizowano samorząd na szczeblu gminy i powiatu zbliżone do systemu obowiązującego na ziemiach byłego zaboru pruskiego jednak z naciskiem na silniejszą pozycję organów uchwałodawczych (rad miejskich i gminnych oraz sejmików powiatowych.

Wydawało się, że zasadniczą zmianę w systemie samorządu terytorialnego wprowadzą postanowienia Konstytucji Marcowej z 17 marca 1921 r., która przewidywała kształt ustroju państwa opartego na „zasadzie szerokiego samorządu terytorialnego”, zaś organizację administracji na zasadzie decentralizacji. Niestety w roku 1926 po przewrocie majowym dokonano zmiany konstytucji tzw. nowelą sierpniową, która odchodziła od zasad ustanowionych w KM wzmacniając administracje rządową oraz przekazując większość kompetencji nie organom kolegialnym wyłanianym w drodze wyborów lecz mianowanym organom monokratycznym.

W myśl tych zasad dopiero w 23 marca 1933 r. uchwalono ustawę o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego tzw. Ustawę scaleniową. Zauważyć należy, że w momencie wejścia w życie ustawy samorządowej z 1933 roku, istotnie zaawansowane były już prace nad nową konstytucją - konstytucją kwietniową z 23 kwietnia 1935 roku. Zmiana Konstytucji nie spowodowała konieczności zmian ustawy scaleniowej, bowiem jej postanowienia w znacznej części oddawały założenia Konstytucji kwietniowej. Ponadto, co wymaga podkreślenia, patrząc na rozwiązania prawne okresu międzywojennego, zgodność norm ustaw zwykłych z konstytucją nie podlegała badaniu przez wyznaczone podmioty (np. Trybunał Konstytucyjny, czy sądy powszechne) wobec czego obowiązek dostosowania stanu prawnego do wymogów Konstytucji leżał raczej w sferze polityczno-moralnej, aniżeli prawnej.

Ustawa dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego wprowadziła jednolite nazewnictwo dotyczące organów ustrojowych samorządu. Organem stanowiącym i kontrolnym w gminach wiejskich była rada gminna, w miastach - rada miejska. Organem zarządzającym i wykonawczym w gminach wiejskich był zarząd gminny, w miastach - zarząd miejski. Na czele zarządu gminnego stał wójt, a na czele zarządu miejskiego - burmistrz, w miastach wydzielonych z powiatowego związku samorządowego - prezydent miasta. Zastępcą wójta był podwójci, burmistrza - wiceburmistrz, zaś prezydenta miasta wiceprezydent. Członków zarządów gminnego i miejskiego ustawa nazwała ławnikami.

Ustawa unifikacyjna wprowadziła kategoryzację gmin. Podzieliła gminy na dwie zasadnicze grupy - gminy wiejskie i miasta. Różnica ta nie ogranicza się bynajmniej do nazewnictwa. Ustawodawca odmiennie uregulował w gminach wiejskich i miastach kwestię liczby radnych, strukturę zarządu, zasady wyboru do rad gminnych i miejskich.

W kategorii gmin wiejskich można wskazać na dwa rodzaje gmin. Pierwsze to gminy składające się z jednej miejscowości, drugie to tzw. gminy zbiorowe, w skład których wchodziło więcej miejscowości. Analiza przepisów ustawy skłania do wniosku, że typem unifikacyjnym była gmina zbiorowa. Ustawa wprowadziła także pojęcie gromady i określiła jej ustrój. Każda gmina wiejska składająca się z więcej niż jednej miejscowości (gmina zbiorowa) miała być podzielona na gromady z radą gromadzką albo zebraniem gromadzkim jako organem stanowiącym oraz sołtysem jako organem wykonawczym. W gminach wiejskich, których obszar stanowił jedną miejscowość nie ustanowiono gromad, natomiast wszystkie uprawnienia zastrzeżone w ustawie z 1933 roku dla gromady należały do właściwości organów ustrojowych gminy. Gromada nie była jednostką samorządu terytorialnego lecz odpowiednikiem dzisiejszych sołectw.

Gmina wiejska, zgodnie z postanowieniami ustawy scaleniowej, była samorządową jednostką terytorialną, osobą prawa publicznego i podmiotem praw majątkowych. Jak już wspomniałem, organem stanowiącym i kontrolnym w gminie wiejskiej była rada gminna. Jej członkami byli: wójt, jako przewodniczący, podwójci, ławnicy i radni. Należy wskazać, że połączenie funkcji wójta i przewodniczącego rady stanowiło istotną różnicę, w porównaniu z dzisiejszymi rozwiązaniami ustrojowymi dotyczącymi przewodniczenia radzie gminy, świadczącą o zdecydowanie mocniejszej pozycji wójta w relacji do organu stanowiącego gminy. Liczba radnych wynosiła w zależności od liczby mieszkańców gminy od dwunastu do dwudziestu.

W gminie miejskiej, podobnie jak w gminie wiejskiej, organem stanowiąco-kontrolnym była rada, z dodanym w nazwie przymiotnikiem miejska. W jej skład wchodzili radni w ilości od 12 do 72, a w mieście stołecznym Warszawie 100 radnych oraz przełożony gminy (w zależności od statusu miasta burmistrz bądź prezydent) jego zastępca lub zastępcy i ławnicy. Na posiedzeniach rady miejskiej przewodniczył burmistrz (wiceburmistrz) lub prezydent (wiceprezydent).

Ustawa z 23 marca 1933 roku posługiwała się rozwiązaniem nieznanym dzisiejszemu ustawodawstwu samorządowemu, a dotyczącym możliwości wykluczenia radnego ze swego grona przez radę miejską, skutkującym utratą mandatu. W przypadku popełnienia przez radnego czynu hańbiącego, rada miejska większością dwóch trzecich głosów, w obecności co najmniej dwóch trzecich ustawowego składu rady, na wniosek powołanej w celu przeprowadzenia dochodzenia komisji, mogła podjąć stosowną uchwałę. Zainteresowany radny w terminie 14 dni po doręczeniu mu przedmiotowej uchwały mógł wnieść odwołanie do władzy nadzorczej, która podejmowała decyzję ostateczną.

Zakres działania rady gminnej ustawodawca uregulował jednakowo w stosunku do gmin wiejskich i miejskich, powierzając jej powołanie organu zarządzającego gminy i kontrolę nad jego działalnością, oraz stanowienie norm i zasad, dotyczących zarządu sprawami gminy i jej gospodarki.

Tak sformułowana norma generalna, była sprecyzowana przez przykładowe wyliczenie najważniejszych zagadnień wchodzących do zakresu działania rady gminnej, do których ustawodawca zaliczył: 1) uchwalanie statutów lokalnych, 2) stanowienie o dobrowolnym podejmowaniu zadań o charakterze fakultatywnym 3) wybór członków zarządu oraz członków komisji 4) uchwalanie regulaminów obrad rady i jej komisji 5) ustalanie ilości stanowisk służbowych i związanych z nimi wynagrodzeń, a także ustalanie norm dotyczących wynagrodzenia dla członków zarządu oraz diet i kosztów podróży 6) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych związanych z nabyciem, zbyciem, oddaniem w zastaw, hipotecznym obciążeniem, dzierżawą, dokonaniem lub przyjęciem darowizny i zapisu 7) podejmowanie uchwał w sprawach finansowych takich jak udzielenie poręczenia, zaciąganie pożyczek długoterminowych oraz upoważnienie zarządu do zaciągania pożyczek krótkoterminowych, ustanawiane zasad lokat kapitału 8) uchwalanie danin komunalnych, stanowienie o obowiązku innych świadczeń na rzecz gminy oraz ustalanie sposobu poboru tych danin i świadczeń 9) kontrola nad działalnością zarządu gminy, w szczególności zatwierdzanie sprawozdań z wykonania budżetu 10) nadawanie honorowego obywatelstwa, ustalanie i zmiana nazw ulic, dzielnic i placów.

Zarząd gminy wiejskiej składał się z wójta, podwójciego i dwóch ławników, a w gminach liczących ponad 10 tysięcy mieszkańców trzech ławników. W miastach zaś w skład zarządów wchodził burmistrz i wiceburmistrz, bądź prezydent i wiceprezydent miasta (w miastach wydzielonych z powiatowego związku samorządowego) oraz ławnicy, których liczba stanowiła 10 % ustawowej liczby radnych - nie mniej niż trzech. Przełożonych gmin wiejskiej i miejskiej, jak i ich zastępców, wybierała rada większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym. Ławników w gminie wiejskiej - jeżeli w gminie było dwóch ławników - wybierali radni na zasadach ograniczonego głosowania imiennego, które polegało na głosowaniu na jednego tylko kandydata, a za wybranych uznawano tych dwóch kandydatów, którzy uzyskali kolejno największą liczbę głosów. W miastach i gminach wiejskich, gdzie dokonywano wyboru trzech ławników obowiązywała zasada głosowania stosunkowego. W każdym przypadku wyboru dokonywano w głosowaniu tajnym. Radny obejmujący stanowisko członka zarządu (tak w gminie wiejskiej jak i miejskiej) tracił mandat radnego. Przepisy ustawy z 1933 roku dzieliły członków zarządu na zawodowych i niezawodowych. Kryterium podziału stanowiła fachowość członków zarządu, a także sposób wynagradzania zawodowych i niezawodowych członków zarządu.

Ustawa samorządowa z marca 1933 roku wprowadziła nieznany w powojennym porządku prawnym podział zarządu gminy na jednoosobowy i kolegialny.

Zarząd działał kolegialnie - w pełnym składzie - w wyliczonych enumeratywnie przez ustawę przypadkach. Do najważniejszych z nich należało: przygotowywanie wszystkich spraw, w których stanowi rada gminy, ustalanie planu wykonania budżetu, decydowanie o zaciągnięciu pożyczek krótkoterminowych, ustanawianie opłat za korzystanie z urządzeń zakładów i przedsiębiorstw gminnych. Kolegium członków zarządu miejskiego nosiło nazwę magistratu. Kolegium obradowało pod przewodnictwem przełożonego gminy, względnie jego zastępcy. Uchwały zapadały zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu kolegium. W razie równości głosów rozstrzygał głos przewodniczącego. Zarząd gminy działając kolegialnie mógł powoływać komisje w celach wyłącznie opiniodawczych. W posiedzeniach komisji również przewodniczył przełożony gminy lub wyznaczony przez niego członek zarządu.

Poza sprawami zastrzeżonymi dla zarządu kolegialnego zarząd działał jednoosobowo, w osobie wójta, burmistrza bądź prezydenta miasta. W tym zakresie przełożony gminy działał samodzielnie pod osobistą odpowiedzialnością, jak stanowiła ustawa, przy pomocy innych członków zarządu i funkcjonariuszy gminnych. Ponadto wójt, burmistrz i prezydent miasta, w myśl postanowień ustawy z marca 1933 roku, był przełożonym gminy i kierownikiem całej administracji i gospodarki gminnej, zwierzchnikiem zawodowych członków zarządu gminy i pracowników gminnych oraz sprawował nadzór nad czynnościami niezawodowych członków zarządu. Nadto wyłącznie do wójta, burmistrza i prezydenta miasta należało prawo i obowiązek reprezentowania gminy. Zarząd gminy na zewnątrz działał również wyłącznie przez przełożonego gminy. Korespondencja i wszelkie dokumenty urzędowe zarządu gminy podpisywane były przez przełożonego gminy. W celu usprawnienia działania zarządu, wójt, burmistrz bądź prezydent miasta mógł upoważnić swojego zastępcę lub poszczególnych urzędników gminnych do podpisywania w swoim zastępstwie ściśle określonej kategorii pism i dokumentów urzędowych. Szczegółowe przepisy określały procedurę podpisywania dokumentów, przez które gmina zaciągała zobowiązania. Ustawa z 23 marca 1933 roku zawierała również generalną klauzulę kompetencyjną określającą, że wszelkie uprawnienia organów ustrojowych gminy nie zastrzeżone przez ustawę dla rady gminy bądź kolegialnego zarządu przechodzą na przełożonego gminy. Przełożony gminy, również w sytuacjach nie cierpiących zwłoki, dla uniknięcia szkody, jakiej mógłby doznać interes państwa lub gminy, obowiązany był wydać decyzję w zastępstwie kolegium zarządu, jednak powinien w takiej sytuacji zwołać niezwłocznie posiedzenie zarządu celem przedstawienia wydanej decyzji do zatwierdzenia. Również jednoosobowo i pod osobistą odpowiedzialnością - zgodnie z postanowieniami ustawy - działał przełożony gminy, wykonując czynności organów ustrojowych gminy, działających jako organy wykonawcze władz rządowych, bądź jako władze administracji ogólnej.

W zakresie nadzoru państwowego ustawa przewidywała konieczność zatwierdzenia określonej kategorii uchwał rady gminy jak i zarządu przez właściwą władzę nadzorczą. Przełożony gminy obowiązany był do zawieszenia i bezzwłocznego przesłania władzy nadzorczej w celu orzeczenia o ich ważności uchwał organów ustrojowych gminy, jeżeli powzięte były z naruszeniem istotnych wymagań formalnych albo sprzecznych z obowiązującym prawem. Zarząd gminy z urzędu, lub na wezwanie władzy nadzorczej, wstrzymywał w ciągu 14 dni wykonanie uchwały rady gminy, która zdaniem zarządu lub władzy nadzorczej jest niewykonalna lub sprzeczna z interesem gminy. Analogiczne uprawnienie przysługiwało przełożonemu gminy w stosunku do uchwał zarządu. Jeżeli jednak ten sam organ ustrojowy gminy ponownie przegłosował zakwestionowaną uchwałę większością 2/3 ustawowej liczby członków na najbliższym posiedzeniu, uchwała stawała się ważna. Ponadto władze nadzorcze miały szerokie uprawnienia do przeprowadzania inspekcji w urzędach, instytucjach, przedsiębiorstwach i zakładach gminnych, jak również mogły kontrolować każdą toczącą się sprawę czy to na miejscu, czy też przez żądanie przesłania akt. Uprawnienie powyższe rozciągało się również na wszystkie instytucje prawa publicznego, jak i prywatnego o charakterze społecznym, jeżeli opierały one źródła swojego finansowania co najmniej w 50 % na subwencjach gminnych. Bezpośredni nadzór nad czynnościami przełożonego gminy z zakresu administracji rządowej (dotyczących tzw. zadań powierzonych), tak działów zespolonych, jak i niezespolonych, sprawowała właściwa powiatowa władza administracji ogólnej. W tym zakresie władzom nadzorczym przysługiwały następujące uprawnienia: 1) wydawanie zarządzeń, poleceń i wskazówek wiążących 2) prawo wejrzenia w akta poszczególnych spraw oraz prawo lustracji poszczególnych agend 3) rozstrzyganie w toku instancji oraz inne uprawnienia przewidziane dla władz instancji odwoławczej 4) stosowanie środków wykonania zastępczego na koszt zobowiązanej gminy.

Ponadto w omawianym zakresie właściwa władza nadzorcza mogła nałożyć na przełożonego gminy karę upomnienia, nagany i grzywny - przy zastosowaniu procedury określonej ustawą. Najpoważniejszym środkiem nadzoru przysługującym wojewodzie w stosunku do gmin wiejskich i miast niewydzielonych z powiatowych związków samorządowych, a w stosunku do pozostałych miast Ministrowi Spraw Wewnętrznych (z wyjątkiem miasta stołecznego Warszawy, gdzie właściwa była Rada Ministrów), było rozwiązanie organu stanowiącego, jak również organu zarządzającego. W przypadku rozwiązania organu stanowiącego zarząd wykonywał bieżące funkcje rady gminy, które były konieczne do utrzymania prawidłowego biegu gospodarki samorządowej. Natomiast gdy rozwiązano organ zarządzający, wówczas zakres działania kolegium zarządu przechodził do czasu ukonstytuowania się nowego zarządu na przełożonego gminy lub jego zastępcę, jeżeli jedno z tych stanowisk zajmował zawodowy członek zarządu, w innym przypadku powoływany był tymczasowy przełożony gminy (w trybie, jak przy zatwierdzaniu wyborów przełożonego gminy).

Samorząd powiatowy działał na terenie powiatów i powiatów grodzkich (miast wydzielonych liczących ponad 15 tyś. mieszkańców). Organami stanowiącymi były rady powiatowe wybierane przez rady gmin i miast, zaś organami wykonawczymi były wydziały powiatowe, w skład których wchodził starosta i 6 członków.

Samorząd wojewódzki funkcjonował tylko w województwach poznańskim i pomorskim, zaś autonomia zapewniała odrębność w tym zakresie województwu śląskiemu, gdzie obowiązywało jeszcze ustawodawstwo z okresu zaborów modyfikowane ustawami śląskimi. Organami w dwóch pierwszych województwach były sejmik wojewódzki, jako organ stanowiący i kontrolujący i wydział wojewódzki jako organ wykonawczy oraz starosta krajowy.

Wyzwalanie kolejnych obszarów Polski przez wojska polsko-radzieckie powodowało konieczność odpowiedzi na pytanie kto, i w jaki sposób będzie sprawował władzę w powojennej Polsce.

W manifeście PKWN z dnia 22 lipca 1944 roku ustalono, że do czasu uchwalenia nowej konstytucji obowiązują podstawowe założenia Konstytucji marcowej z 1921 roku, oraz że Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego będą wykonywały swoje obowiązki w terenie przez wojewódzkie, powiatowe, miejskie i gminne rady narodowe. Manifest lipcowy statuował zatem pewien dualizm władzy lokalnej opartej z jednej strony na systemie rad narodowych - zaczerpniętym z radzieckiego porządku prawnego, a z drugiej strony na szerokim samorządzie terytorialnym i specjalnym - pochodzącym z Konstytucji marcowej. Bez wątpienia okres 1944-1950 można określić mianem okresu przejściowego, w którym ścierały się różne koncepcje kształtowania w Polsce administracji lokalnej.

W okresie powojennym w zasadzie przyjęto podział terytorialny kraju w kształcie odpowiadającym podziałowi przedwojennemu, oczywiście z uwzględnieniem zmian granic państwa. Odwołując się do art. 65 Konstytucji marcowej, który w okresie międzywojennym nigdy w całości nie został wcielony w życie, zachowano również podział na gminy, powiaty i województwa przewidując, że na wszystkich szczeblach tego podziału działać będzie samorząd terytorialny. Wprowadzono samorząd terytorialny na szczeblu województwa w całym kraju tworząc tu dualizm administracji rządowej i samorządowej na wzór powiatu.

Poza wymienionymi już - Konstytucją z 17 marca 1921 roku i manifestem PKWN - aktami prawnymi, które określały kształt samorządu terytorialnego były ustawa z dnia 11 września 1944 roku o organizacji i zakresie działania rad narodowych oraz dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 listopada 1944 roku o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego.

Tymczasowy skład rad narodowych oparty był o system delegowania w miejsce wyborów, co miało również wpływ na skład osobowy organów wykonawczych samorządu terytorialnego, w tym na wybór wójta, burmistrza i prezydenta miasta w systemie samorządu gminnego.

Gminy dzieliły się na miejskie i wiejskie. W związku z tym funkcjonowały również miejskie i gminne rady narodowe. Odrębne regulacje dotyczyły tylko miast Warszawy i Łodzi. Gminne i miejskie rady narodowe obradowały w systemie sesyjnym (zwoływane przynajmniej raz w miesiącu), a ich organami wewnętrznymi były: prezydium i komisje. Oddzielono funkcje przewodniczącego rady narodowej od funkcji przewodniczącego organu wykonawczego.

Organy wykonawcze samorządu terytorialnego w okresie 1944-1950 zostały powołane do życia w postaci zbliżonej do rozwiązań zastosowanych w dwudziestoleciu międzywojennym. Na szczeblu samorządu gminnego były to zarządy gminne - w gminach wiejskich - i zarządy miejskie - w miastach, zaś w powiatach wydziały powiatowe.

Zarząd gminny składał się z wójta, podwójciego i trzech członków zarządu. Natomiast w miastach wydzielonych zarząd miejski składał się z prezydenta i wiceprezydenta miasta, zaś w miastach nie wydzielonych z burmistrza i wiceburmistrza, oraz we wszystkich miastach z 3-6 członków zarządu. Zachowano także podział zarządu na zarząd działający kolegialnie i zarząd jednoosobowy.

Ustawą z dnia 20 marca 1950 o terenowych organach jednolitej władzy państwowej zlikwidowano system samorządu terytorialnego, powołując w to miejsce system rad narodowych, i na 40 lat zupełnie zmieniono model całej administracji terenowej i jej organów. Okres powojenny, do 1950 roku, stanowił wymuszony kompromis między tradycją samorządową, kształtowaną w Polsce międzywojennej i okresach wcześniejszych, a systemem rad narodowych zaczerpniętym z prawodawstwa radzieckiego. W okresie tym widoczna była tendencja do osłabiania roli samorządu terytorialnego

4) ŹRÓDŁA PRAWA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

1) Konstytucja RP (art. 15, 16 rozdz. 7)

2) Ustawy ustrojowe (o samorządzie wojewódzkim, gminnym)

3) Ordynacja wyborcza.

Źródła prawa współczesnego samorządu terytorialnego

Najważniejszym źródłem prawa, do którego należy się odwołać analizując zbiór przepisów dotyczących współczesnego prawa samorządu terytorialnego jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Zgodnie z jej postanowieniami

Art. 15. 1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

Art. 16.  1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Samorządowi terytorialnemu poświęcony jest także rozdział VII Konstytucji:

SAMORZĄD TERYTORIALNY Art. 167.  1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie. 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Art. 168.  Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Art. 169.  1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa. 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa. 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.

Art. 170.  Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

Art. 171.  1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

Art. 172. 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się. 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.

Kolejne miejsce w hierarchii źródeł prawa w samorządzie terytorialnym zajmują trzy ustawy - nazywane ustawami ustrojowymi, a mianowicie: - Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dawniej o samorządzie terytorialnym), - Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, - Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.

Nie można pominąć także kilku ustaw, które bezpośrednio odnoszą się do funkcjonowania samorządu terytorialnego tzn.: - Ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw,

- Ustawa z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta,

- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym

- Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych,

- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych,

- Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej.

Rozporządzenia to kolejne w hierarchii źródeł akty normatywne funkcjonujące w prawie samorządu terytorialnego. Wśród nich istotne miejsce zajmują rozporządzenia Rady Ministrów, które tworzą, łączą, dzielą i znoszą oraz ustalają granice jednostek samorządu terytorialnego (gmin i powiatów). Województwa tworzone są w drodze ustaw.

W samorządzie terytorialnym występuje także kolejny rodzaj źródeł prawa określony w Konstytucji - akty prawa miejscowego - bliżej na ten temat na odrębnym wykładzie.

Aktem międzynarodowym dotyczącym samorządu terytorialnego jest Europejska Karta Samorządu Lokalnego, sporządzona w Strasburgu dnia 15 października 1985 r.

5) ZADANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Termin „ zadanie” oznacza to, co należy wykonać, osiągnąć. Zadanie to w ogólny sposób określone cele i kierunki działania. Definiując zadania ST, tłumaczy się je jako wskazanie w sposób ogólny na cele, które ma osiągnąć w swej działalności samorząd lub określone kierunki działań, mające na uwadze zakres rzeczowy spraw należących do samorządu.

1) Art. 163 konstytucji RP zawiera generalną klauzulę kompetencyjną, która wskazuje, że samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez konstytucję lub ustawy, dla organów innych władz publicznych ( jeżeli jest napisane, że coś należy zrobić a nie wynika z tego kto ma się tym zająć, należy to do kompetencji samorządu).

2) Żeby rozstrzygnąć problem, która z jednostek samorządu ma wykonywać te zadania, konstytucja zawiera jeszcze jedną klauzulę kompetencyjną, tym razem w ramach samorządu terytorialnego - art. 164 ust. 3 „ Gmina wykonuje wszystkie zadania ST nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego”.

Konstytucja wprowadza także podział zadań na :

- własne - to zadanie, które służy zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej,

- zlecone - to zadania wynikające z uzasadnionych potrzeb państwa i zlecone przez administrację

rządową.

zadania

własne zlecone

obowiązkowe fakultatywne w drodze ustawy w drodze porozumień

Na realizację zadań muszą być przekazane odpowiednie środki finansowe, pochodzące albo z dochodów własnych albo przekazywane w postaci dotacji lub subwencji.

Zadania samorządu określone są zarówno w ustawach ustrojowych (ustawa o samorządzie gminnym, powiatowym, wojewódzkim - każda z nich przewiduje, co należy do ich zadań), natomiast precyzyjne ich określenie znajduje się w przepisach prawa materialnego (prawo administracyjne część szczególna).

W Konstytucji możemy też znaleźć przepis wprowadzający podstawowy podział zadań samorządu terytorialnego. W art. 166 posłużono się bowiem sformułowaniami: „zadania własne” i „zadania zlecone”. Pierwsze z nich mają zaspakajać potrzeby wspólnoty samorządowej, drugie zaś muszą wynikać z uzasadnionych potrzeb państwa i mogą być zlecane w drodze ustaw. Art. 166 Konstytucji RP „1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych. 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne

Wśród zadań własnych pojawiają się także zadania użyteczności publicznej definiowane jako zadania, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Zasady wykonywania tych ostatnich zostały uregulowane w odrębnej ustawie - ustawie o gospodarce komunalnej.

W ustawie o samorządzie gminnym spotykamy kolejną kategorię zadań, a mianowicie zadania własne o charakterze obowiązkowym. Jak wskazuje H. Izdebski „Obowiązkowość zadania polega na konieczności jego wykonywania przez daną jednostkę, podczas gdy zadania nie mające tego charakteru - zgodnie z zasadą pomocniczości - powinny być wykonywane wówczas, gdy w danym miejscu i czasie występuje taka konieczność. Obowiązkowość nie musi jednak zasadniczo oznaczać obowiązku wykonywania zadania przez jednostkę organizacyjną danej jednostki samorządu.

Zadania poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego określone są zarówno w ustawach ustrojowych, jak i przepisach ustaw z zakresu materialnego prawa administracyjnego. Wyróżnikiem dla zadań poszczególnych szczebli samorządu jest ich określenie jako: - lokalne (do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów), - ponadgminne (owiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym), - o charakterze wojewódzkim (samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim).

6) WŁADZE SAMORZĄDOWE

demokracja pośrednia (organy)

gmina powiat województwa samorządowe

Rada Gminy Wójt Rada Powiatu Zarząd Powiatu Sejmik Województwa Zarząd Województwa

Burmistrz (starosta) (marszałek)

Prezydent .

Władze jednostek samorządu terytorialnego

demokracja bezpośrednia demokracja pośrednia (opisana powyżej)

konsultacje społeczne referendum wybory

uzupełniające fakultatywne zwykłe co 4 lata przedterminowe uzupełniające

Organy jednostek samorządu terytorialnego

Stanowiąco - kontrolne wykonawcze

Rada Gminy Rada Powiatu Sejmik Wojewódzki wójt Zarząd Powiatu Zarząd Województwa

burmistrz

prezydent

Organy samorządu terytorialnego ze względu na typ uprawnień możemy podzielić na:

1) organy stanowiąco - kontrolne (Rada Gminy, Rada Powiatu, Sejmik Wojew.) - decydują one o najważniejszych sprawach dla danej jednostki samorządowej. Stanowią o kierunkach ich rozwoju a także o kierunkach działania organów wykonawczych

2) organy wykonawcze (wójt, burmistrz, prezydent; zarząd województwa, zarząd powiatu) - realizują uchwały organów stanowiących, prowadzą bieżącą politykę J. S. T. w zakresie określonym przepisami prawa.

Organy stanowiące mają charakter

- kolegialny

- stanowiący

- o kompetencji ogólnej

- terenowy

- pracują w trybie sesyjnym

- pochodzące z wyborów.

Organy stanowiące wybierane są w wyborach bezpośrednich i równych, powszechnych, w głosowaniu tajnym, na 4 - letnią kadencję.

Zasady przeprowadzania wyborów określone są w ustawie Ordynacja wyborcza do RG, RP i SW.

W skład organów stanowiących wchodzą radni, których liczba uzależniona jest od wielkości jednostek samorządu ( od ilości mieszkańców jednostki samorządowej) i waha się :

- od 15 w gminach do 20000 mieszkańców

- do 45 w gminach powyżej 20000 mieszkańców

( art. 17 ustawy o samorządzie gminnym).

Organ stanowiący obraduje na sesjach zwoływanych w miarę potrzeby, nie rzadziej niż raz na kwartał. Ze względu na tryb zwołania lub ze względu na okoliczność, sesje mogą mieć charakter:

- zwykły

- nadzwyczajny

- uroczysty.

Sesje zwołuje przewodniczący Rady oraz określa porządek obrad.

Pierwszą sesję nowo wybranej RG, RP, SW zwołuje Przewodniczący Rady poprzedniej kadencji w terminie 7 dni od ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów do RG, RP Lub SW. Jeżeli tego nie uczyni , sesję zwołuje komisarz wyborczy w terminie 21 dni od ogłoszenia wyników.

RG, RP SW wybiera ze swojego grona przewodniczącego i od 1 - 3 wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu w głosowaniu tajnym.

Rada może odwołać przewodniczącego na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu w takim samym trybie ,jak przy powoływaniu (jak przy jego wyborze).

Do kompetencji przewodniczącego RG, RP, SW należy wyłącznie:

- organizowanie pracy RG, RP ,SW oraz przewodzenie obrad

- zwoływanie posiedzeń

- odpowiedniej obsługi w trakcie sesji

- przewodzenie obrad (dawanie głosu, zabieranie głosu)

- przygotowywanie materiałów do sesji.

Organami wewnętrznymi RG, RP, SW prócz przewodniczącego i wiceprzewodniczących, są komisje rady. Przy czym jedynie komisja rewizyjna ma charakter obligatoryjny. Musi być powołana. Pozostałe komisje muszą być wybierane, przy czym rada określa ich ilość oraz zakres działania, np. komisja budżetowa, oświaty, kultury sportu i rekreacji, ochrony środowiska.

Określone w statucie komisje mają charakter komisji stałych. Mogą jednak być powoływane komisje nadzwyczajne (ad- hoc), np. komisje śledcze.

Do zadań komisji rewizyjnej należy:

- opiniowanie, wykonanie budżetu JST

- występowanie z wnioskiem w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium organowi wykonawczemu

- że wykonywanie innych czynności kontrolnych zleconych przez RG, RP, SW.

Organy stanowiące mają bowiem w zakresie swojego działania także funkcje kontrolne, przede wszystkim:

- kontrolują działalność organu wykonawczego

- a także samorządowych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych w gminach .

Sesje nadzwyczajne zwoływane są na wniosek ¼ ustawowego składu RG, RP, SW lub na wniosek organu wykonawczego w ciągu 7 dni od złożenia wniosku.

RADNI

Objęcie mandatu radnego następuje z chwilą złożenia ślubowania na sesji rady. Pojęcie mandatu wiąże się z określonym uprawnieniem do działania jako radnego, związanego z uzyskaniem tego prawa w drodze wyboru i przystąpieniu do wykonywania obowiązku po złożeniu ślubowania.

W polskim systemie prawa obowiązuje konstrukcja mandatu wolnego. Mandat wolny oznacza, że radny nie jest związany instrukcjami wyborów (przeciwieństwem mandatu wolnego jest mandat związany)

Do obowiązków radnego należy:

- branie udziału w pracach organu stanowiącego, komisji rady oraz innych instytucji, do których jako radny został wybrany albo desygnowany

- utrzymuje stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami

- przyjmuje zgłaszane postulaty i przedstawia je organom JST do rozpatrzenia; realizując ten obowiązek najczęściej radni organizują dyżury, w trakcie których mieszkaniec może radnemu przedstawić postulaty oraz wnioski.

Radny w swojej działalności jest obowiązany kierować się dobrem wspólnoty samorządowej.

Prawa radnego

- ma prawo do zwolnienia z pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach RG, RP, SW. Zwyczajowo uprawnienie to rozciągane jest na prace w komisjach. Radnemu w takim wypadku nie przysługuje wynagrodzenie za pracę, bowiem z tytułu pełnienia swojej funkcji otrzymują dietę

- dieta zatem ma być ekwiwalentem za poświęcony czas i utracone zarobki

- zwrot kosztów podróży służbowej

- radny korzysta z ochrony stosunku pracy, która oznacza, że pracodawca może rozwiązać stosunek pracy z radnym wyłącznie po uzyskaniu uprzedniej zgody właściwej RG, RP, SW. Zaś RG, RP, SW może odmówić udzielenia zgody, jeżeli przyczyna rozwiązania stosunku pracy związana jest z pełnieniem mandatu

- ponadto radny korzysta z ochrony prawnej, przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych (ściganie z urzędu przestępstwa) ale wyłącznie w związku z wykonywaniem mandatu.

Obowiązki i prawa radnego

- obowiązek składania oświadczeń majątkowych o stanie swojego majątku zarówno odrębnego, jak i wspólnego majątku, jeżeli radny pozostaje w związku małżeńskim. Oświadczenie takie jest publikowane w BIP-ie. Treść tego oświadczenia jest bardzo szczegółowa (zasoby pieniężne, ruchomość powyżej 10000, nieruchomości, wysokość wynagrodzenia, konto bankowe). Za składanie fałszywych zeznań grozi odpowiedzialność karna do 3 lat

- z radnym nie może być nawiązany stosunek pracy w urzędzie jednostki, w którym jest radnym (uzyskał mandat)

- nie może pełnić stanowiska kierownika lub zastępcy samorządowej jednostki organizacyjnej (np. kierownika MOPS)

- nie może wykonywać pracy na podstawie umowy cywilno - prawnej w jednostce, w której ma mandat

- nie może prowadzić działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia jednostki, w której ma mandat (np. salon fryzjerski - jest właścicielem, ale jeśli lokal należy do gminy, to już odpada)

- nie może posiadać pakietu akcji lub udziałów większych niż 10% w spółkach prawa handlowego z udziałem jednostki samorządu terytorialnego, w której ma mandat.

W przypadku prowadzenia działalności lub posiadania akcji, radny po uzyskaniu mandatu, w terminie 3 miesięcy jest zobowiązany zakończyć działalność lub zbyć akcje. W przypadku naruszenia tego zakazu, mandat radnego wygasa. Podobnie, jeśli radny nie złoży w terminie oświadczenia majątkowego

- radny nie może podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn, mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z rotą ślubowania.

Organizację wewnętrzną oraz tryb pracy organów jednostek samorządu określa statut danej jednostki (statut gminy, statut powiatu, statut województwa).

Statut jest aktem powszechnie obowiązującym na terenie danej jednostki samorządowej. Podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Statut jest uchwalany przez organ stanowiący jednostki samorządu. Ponadto do uprawnień (kompetencji) organów stanowiących należą sprawy, które można zaklasyfikować do następujących kategorii:

1) sprawy personalne, np. powoływanie skarbników i odwoływanie, wybór i odwołanie zarządu w powiecie, wybór przewodniczących rad i ich zastępców.

2) stanowienie prawa miejscowego, w tym statutów a w gminie i powiecie przepisów porządkowych, np. stawki podatków, opłat

3) sprawy finansowe, uchwalanie np. budżetu JST, ale także ustalanie wynagrodzenia organów wykonawczych, czy wysokości diet radnych

3) kontrola działalności organów wykonawczych, udzielanie absolutorium z działalności

4) sprawy majątkowe w granicach przekraczających zwykły zarząd i ustalanie tej granicy

5) przejmowanie zadań z zakresu administracji rządowej

6) współdziałanie z innymi JST.

Wymienione wyżej sprawy należą do kategorii wyłącznej właściwości organu stanowiącego, co oznacza, że organ ten nie może powierzyć ich wykonywania innemu podmiotowi.

Ustawy ustrojowe dodatkowo przewidują szczególne kompetencje charakterystyczne tylko dla gminy, powiatu, województwa.

Organy stanowiące podejmują rozstrzygnięcia w drodze uchwał, które co do zasady uchwalane są zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu radnych w głosowaniu jawnym. Wyjątki od tej zasady muszą wynikać z ustawy.

Sesje rady również mają charakter jawny i w miarę możliwości technicznych mogą w sesji uczestniczyć mieszkańcy, jak również możliwe jest transmitowanie obrad RG, RP, SW w środkach masowego przekazu, przy czym przewodniczący powinien wyrazić zgodę na transmitowanie, aczkolwiek nie ma ustawowych, podstaw do odmowy upublicznienia. Z posiedzenia sporządzony jest protokół, udostępniony również w BIP-ie.

7. ORGANY WYKONAWCZE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

GMINA

Organem wykonawczym w gminie jest wójt, burmistrz, prezydent miasta. Jest to organ o charakterze monokratycznym, o kompetencji ogólnej, kreowany w drodze wyborów bezpośrednich przez mieszkańców danej gminy. Wybory mają charakter powszechny, bezpośredni , większościowy, są wolne i odbywają się w głosowaniu tajnym.

Wójt jest organem wykonawczym w gminie wiejskiej.

Burmistrz jest organem wykonawczym w mieście położonym na terenie tej gminy.

Zaś w miastach powyżej 100000 mieszkańców oraz w tych , w których w dniu wejścia ustawy o samorządzie gminnym organem zarządzająco - wykonawczym był prezydent.

Stanowisko jest obsadzone w drodze wyborów.

Wójt obejmuje mandat po złożeniu przed Radą Gminy ślubowania. Ślubowanie jest określone w ustawie o samorządzie gminnym .

Mandat wójta wygasa w następujących okolicznościach:

1) śmierci (mandat radnego też)

2) pisemnego zrzeczenia się (radny też)

3) łączenie funkcji mimo ustawowych zakazów (z mandatem posła i senatora, zatrudnieniem w administracji rządowej, bycie członkiem innego organu samorządowego - nie można być wójtem w jednej gminie i radnym w innej)

4) naruszenie ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej (radny też)

5) od kadencji 2010 - 2014 - nie złożenie oświadczenia majątkowego (radny też)

6) odwołanie w drodze referendum (tylko wójt)

7) stwierdzenie stałej niezdolności do pracy (tylko wójt)

8) zmiany terytorialne polegające na połączeniu lub likwidacji gminy (tylko wójt)

9) upływ kadencji (radny też)

Wygaśnięcie mandatu stwierdza Rada Gminy, najpóźniej w terminie 3 miesięcy od dnia zaistnienia okoliczności powodujących wygaśnięcie mandatu. Mandat bowiem wygasa z mocy prawa (ex lege), wygaśnięcie mandatu ma charakter deklaratoryjny,

Jeśli nastąpi śmierć, mandat wygaśnie najprędzej z upływem kadencji - luka w prawie

Jeżeli Rada Gminy nie stwierdzi wygaśnięcia mandatu, wojewoda wydaje w tym zakresie zarządzenie zastępcze (zastępuje uchwałę Rady Gminy o nie wygaśnięciu mandatu)

Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje także instytucję zawieszenia mandatu wójta, burmistrza, prezydenta miasta (art. 28 g ustawy). Przepis ten stosujemy, jeżeli pojawia się przemijająca przeszkoda w wykonywaniu mandatu, spowodowane :

1) tymczasowym aresztowaniem

2) odbywaniem kary pozbawienia wolności za przestępstwo nieumyślne

3) odbywanie kary aresztu

4) niezdolność do pracy z powodu choroby powyżej 30 dni

W ww. przypadkach funkcję wójta przejmuje z-ca, a jeżeli jest więcej niż jeden, pierwszy z-ca. Jeżeli natomiast nie powołano zastępcy, osoba wyznaczona przez Prezesa RM na wniosek wojewody.

	Strona 1

wykład

---