1. Czym zajmuje się biogeografia?

Biogeografia nie zajmuje się ani osobnikiem, ani populacją. Zajmuje się rozmieszczeniem jednostek taksonomicznych tj. gatunków, rodzajów, rodzin. Wyróżniamy biogeografie lądów, wysp, oceanów.

2. Podstawowe pojęcia:

• flora - zbiór gatunków roślin na danym terenie

• fauna - zbiór gatunków zwierząt na danym terenie (np. fauna Polski)

• roślinność - ogół zbiorowisk roślinnych na danym terenie (np. roślinność Polski, zbiorowisko: bór, ols, grąd, itd.)

• szata roślinna - w jej skład wchodzi flora i roślinność

• formacja roślinna - zgrupowanie roślin w którym przeważa określona forma życiowa (wg klasyfikacji Rankiaera); fizjonomiczno-ekologiczna jednostka roślinności, wydzielona na podstawie dominującej formy życiowej.

• roślinność strefowa (zonalna) - formacje roślinne charakterystyczne dla danej strefy klimatycznej, najbardziej rozpowszechnione, dojrzałe i trwałe, tożsame ze zbiorowiskiem klimaksowym dla danej strefy. Roślinność zonalna rozmieszczona jest na kuli ziemskiej zgodnie z gradientem termicznym (od równika aż do stref polarnych) oraz z zawierającym się w poszczególnych strefach termicznych gradientem wilgotnościowym. Przykładami roślinności strefowej: wiecznie zielone wilgotne lasy równikowe występujące w strefie gorącej, wilgotnej; lasy liściaste zrzucające liście na zimę

• bezstrefowa (azonalna) - zbiorowiska roślinne nie związane ze strefowością klimatu Ziemi i mające podobną budowę, (pomimo występowania w różnych szerokościach geograficznych) na rozwój której większy wpływ mają warunki siedliskowe (np. podłoże) niż strefowość klimatu; roślinność azonalna tego samego typu może występować w odpowiednich siedliskach w różnych strefach klimatycznych. Np. roślinność jeziorna lub torfowiskowa.

• biom - największa jednostka biocenotyczna; rozległy obszar o podobnym klimacie (w określonej strefie klimatycznej), występuje tam stały (klimaksowy) zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych. Zależy od klimatu.

• zasięg - obszar powierzchni Ziemi na którym występuje dany takson

• endemit - organizm roślinny lub zwierzęcy, którego zasięg jest ograniczony do określonego obszaru

• relikt - ograniczona w swoim rozmieszczeniu populacja roślin lub zwierząt będąca pozostałością dawnego, większego zasięgu.

• synantropizacja - zjawisko przystosowywania się organizmów do życia w warunkach przekształconych przez człowieka. Odbywa się bez świadomych działań ze strony ludzi.np.Szczury, myszy, muchy domowe, synogarlica turecka

• element geograficzny- grupa gatunków roślin o podobnych zasięgach geogr., wyróżniona na podstawie przynależności do określonego państwa lub obszaru florystycznego

3. Czynniki wpływające na rozmieszczenie roślin i zwierząt na kuli ziemskiej (wymienić)

• Czynniki biogenetyczne

• Czynniki antropogeniczne

• Czynniki historyczne

• Czynniki ekologiczne: klimatyczne, siedliskowe, biotyczne

4. Podział i krótka charakterystyka czynników klimatycznych wpływających na rozmieszczenie roślin i zwierząt na lądzie

Czynniki klimatyczne:

• Promieniowanie słoneczne - czynnik bezwzględnie konieczny, energia świetlna niezbędna do przeprowadzania procesu fotosyntezy. Rośliny krótkiego dnia spotykamy głównie na małych szerokościach geograficznych. Rośliny długiego dnia przeważają w największych szerokościach, gdzie w skrajnych przypadkach w okresie letnim trwa ciągły dzień. Rośliny długiego dnia mogą występować także w małych szerokościach geograficznych ale na obszarach wysokogórskich, gdzie temp jest niska

• Temperatura - duże wahania na lądzie, zmiennocieplne w większości w cieplejszym klimacie;

REGUŁA BERGMANA - stałocieplne maja większe rozmiary w chłodniejszych warunkach, a zmiennocieplne odwrotnie.

REGUŁA ALLENA - peryferyjne części ciała stałocieplnych są mniejsze w zimnych regionach

• Opady - REGUŁA GLOGERA - w klimacie suchym jaśniejsze ubarwienia niż w klimacie wilgotnym. Rosa zaspokaja zapotrzebowanie na wodę glonów, mchów, porostów. Mgła zwilża glebę , zmniejsza nasłonecznienie. Znaczenie śniegu wzrasta wraz z coraz większą szerokością geograficzną i wzrostem wysokości n.p.m. W krajach podbiegunowych śnieg jest czynnikiem ograniczającym roślinność. Śnieg dostarcza wody podczas tajania. Rośliny pod grubą warstwą śniegu zachowują turgor niektóre kwitną. W klimacie wilgotnym występują bujne lasy mieszane a w częściach suchych zajęta jest przez roślinność suchoroślową.

• Wiatr: Wpływ na rośliny:

Pośrednio: przenoszenie zimnych i ciepłych mas powietrza, powodowanie ruchu chmur i mgieł

Bezpośrednio: procesy przesuwania i przenoszenia luźnego podłoża, wydmy, wysuszająca działalność wiatru, deformacje roślin, wykorzystanie ruchów powietrza w procesach zapylania, rozsiewania diaspor

Wpływ wiatru na zwierzęta:

siła napędowa dla ptaków

eliminacja motyli z wysp małych, oddalonych od lądu, z silnym wiatrem

• Wyładowania atmosferyczne - naturalne , wywołują pożary lasów, co wpływa na rozmieszczenie roślin i zwierząt

5. Podział i krótka charakterystyka czynników siedliskowych wpływających na rozmieszczenie roślin i zwierząt lądzie

Czynniki siedliskowe:

• Gleba - właściwości fizyczne i chemiczne gleby, rodzaje gleby (brunatne, bielicowe itd.)

• Pożary - ściółkowe, koron, gruntowe - bagna, torfy palą się w środku

• Ukształtowanie terenu - wzniesienie nad poziomem morza (im wyżej tym chłodniej), ekspozycja (najlepsza południowa)

• Rodzaj podłoża (piasek, sypkie)

6. Strefowe biomy zonalne kuli ziemskiej (wymienić)

• Wilgotne lasy równikowe

• Wiecznie zielone lasy strefy pozdwrotnikowej

• Lasy zrzucające liście w porze suchej

• Sawanny

• Gorące pustynie i półpustynie

• Lasy i zarośla twardolistne

• Lasy liściaste i mieszane strefy umiarkowanej

• Stepy i preria

• Pustynie i półpustynie strefy umiarkowanej (zimne)

• Tajga

• Tundra

7. Krótka charakterystyka wybranego strefowego biomu bezleśnego

8. Krótka charakterystyka wybranego strefowego biomu leśnego

9. Cechy biogeograficzne gór jako biomu azonalnego

• W różnych strefach klimatycznych

• Piętrowość

• Bardzo dużo gatunków, endemity

• Zimniej w górach - endemity z klimatów chłodnych

10. Podział i krótka charakterystyka czynników antropogenicznych wpływających na dynamikę zasięgów roślin i zwierząt

1.Pośredni

• Zmiany w siedlisku (zanieczyszczenia, zmiany wód, powietrza, gleby) - pewne gatunki się wycofują inne wchodzą

• Zmiany w fitocenozach i zoo cenozach - wyrąb lasu, koszenie, wypas, pożary

• Tworzenie nowych środowisk np. tworzenie miast, upraw, monokultur

2.Bezpośredni - zmiany we florze i faunie, bezpośrednie

a) Powiększanie zasięgów

• Zawleczenie (niecelowe)

• Wprowadzenie (celowa introdukcja)

• Hodowla i zdziczenie - uciekinierzy z upraw

b) Zmniejszanie zasięgów

• Tępienie gatunków np. tura, ptaka dodo, krowy morskiej

c) Synantropizacja - zjawisko przystosowywania się organizmów do życia w warunkach przekształconych przez człowieka. Odbywa się bez świadomych działań ze strony ludzi.

• Szczury, myszy, muchy domowe, synogarlica turecka

d) Zwierzęta i rośliny użytkowe

Domestyfikacja - procesy przekształcania cech i właściwości morfologicznych, fizjologicznych, rozwojowych i psychicznych zwierzęcia dzikiego następujący na skutek długotrwałego oddziaływania człowieka na zwierzęta. Żbik → kot; Wilk → pies

11. Podział czynników historycznych wpływających na rozmieszczenie roślin i zwierząt

• Czynniki paleogeograficzne (ruchy kontynentów)

• Czynniki paleoklimatyczne (zmiany klimatu)

• Czynniki paleobiogeniczne (ewolucja)

12. Teorie tłumaczące historyczne zmiany wielkości i położenia lądów i oceanów

• Pomostów kontynentalnych

• Stałości kontynentów i oceanów

• Dryfu kontynentów

• Ruchu płyt litosfery

13. Teoria dryfu kontynentów - argumenty popierające słuszność teorii

Teoria Wegenera powstała w 1913 roku

• Wszystkie kontynenty świata połączone w jeden superkontynent - Pangea

• Pangea uległa rozpadowi, a poszczególne fragmenty oddaliły się od siebie

• Kontynenty składają się z lekkiego tworzywa - sial (Si, Al)

• Dno oceaniczne składa się z cięższej substancji - sigma (Si, Mg)

• Kontynenty unoszą się na niższej i cięższej warstwie skorupy ziemskiej

Argumenty:

• Podobieństwo budowy geologicznej i zbieżność zarysu wybrzeży pomiędzy wschodnią Ameryką Południową i zachodnią Afryką

• Podobieństwo fauny i flory obu kontynentów np. flora glossopterisowa - kontynenty musiały kiedyś znajdować się obok siebie

• Flora i fauna Ameryki Płd. i Afryki mają wiele wspólnych rodzin, a niewiele wspólnych rodzajów i gatunków - odległa wspólnota terytorialna i późniejsza izolacja

Argumenty Aleksandra Du Toit:

• Skamieniałości gadów Mesosaurus w skałach karbonu i permu w Brazylii i płd. Afryce - w ciemnych iłach z kopalnymi owadami i skorupiakami

• Wiele gatunków ograniczonych występowaniem do kontynentów południowych

• Podobieństwo następstwa stratygraficznego w interwale gdzie znaleziono Mesosaurus - sekwencja gondwańska, wykształcona identycznie w Ameryce Płd., płd. Afryce, Indiach i na Antarktydzie

• Do czasu wytworzenia Pangei:

- Gondwana -południowy superkontynent

- Laurazja - północny superkontynent

• Teoria wyjaśnia podobieństwa florystyczne i faunistyczne między:

- Europą i Ameryką Płn.

- Afryką i Ameryką Płd.

- Afryką płd. i Australią

- Podobieństwa tłumaczy się łatwością wymiany, czyli bliskością położenia

Teoria była negowana ze względu na brak jasnego mechanizmu tłumaczącego przemieszczanie kontynentów na tak duże odległości

14. Teoria tektoniki płyt - mechanizm ruchu kontynentów

• Hess, 1962 - kontynenty nie przesuwają się po skorupie oceanicznej, ale przemieszcza się cała skorupa

• Założenie teorii: obecność w skorupie ziemskiej przemieszczających się względem siebie płyt

• Płyty tworzą litosferę, w jej skład wchodzą kontynenty, pływające, dzięki mniejszej gęstości skał, na gęstszej warstwie litosfery

• Dnem oceanów przebiegają grzbiety śródoceaniczne dzielące skorupę ziemską na 7 głównych płyt kontynentalnych

• Płyty mogą przemieszczać się względem siebie:

- dno w obrębie grzbietów przyrasta dzięki krzepnięciu wdzierającej się przez pęknięcia magmy - zachodzi rozsuwanie starszych części dna w kierunkach prostopadłych do grzbietu i w efekcie przemieszczanie lądów

15. Biogeograficzne skutki wędrówki kontynetów

• Fragmentacja zasięgów np. torbacze w Australii

• Wymieranie lub przyspieszona ewolucja

• Powstawanie flor i faun mieszanych (np. Ameryka Północna i Południowa) i (Indie i Azja)

16. Kryteria podziału fito- i zoogeograficznego lądów (wymienić, czego dotyczą?)

1.kryterium faunistyczne (florystyczne) - bierze pod uwagę różnorodność gatunkową i rodzajową flor i faun, a także liczbę i rodzaj endemitów

2. kryterium ekogeograficzne - zasięg formacji roślinnych czy też biomów (granice zasięgów pokrywają się z granicami cenobiomów lub formacji roślinnych)

3. kryterium historyczne - historia, powiązania historyczne flor i faun

17. Podział fitogeograficzny lądów (definicja pojęcia „państwo roślinne”, wymienić państwa roślinne, krótka charakterystyka państw roślinnych - jakie tereny obejmują, endemizm)

• państwo biogeograficzne (zwane dawniej królestwem) -obszar o swoistej florze i faunie o wspólnym pochodzeniu, wyróżniający się wybitnym endemizmem na poziomie rodzin

• państwa roślinne:

- państwo holarktyczne (Holarctis): Ameryka Północna, Europa, północna cześć Afryki, Azja bez Indii, Grenlandia

- państwo paleotropikalne (Paleotropics): Srodkowa i południowa część Afryka bez południowego końca, Madagaskar

- państwo neotropikalne (Neotropics): Ameryka Srodkowa i Południowa

- państwo przylądkowe (Capensis): południowy skrawek Afryka

- państwo australijskie (Australis): Australia

- państwo hol antarktyczne (Holantarctis): Antarktyda

18. Podział zoogeograficzny lądów (definicja pojęcia „królestwo zwierzęce”, wymienić królestwa i krainy, krótka charakterystyka krain zoogeograficznych - jakie tereny obejmują, endemizm)

1. Królestwo A R K T O G E A

- kraina palearktyczna: Azja, Europa, północna Afryka, Islandia

- kraina nearktyczna: Ameryka północna, Grenlandia

- kraina etiopska: Środkowa i południowa Afryka, Madagaskar

- kraina orientalna: Indie, wyspy Oceanu indyjskiego

2. Królestwo N O T O G E A

- kraina australijska: Australia, Nowa Zelandia, Nowa Gwinea, pobliskie wyspy

3. Królestwo N O E G E A

- kraina neotropikalna: Środkowa i południowa Ameryka

4. Królestwo A N T A R K T I S

- kraina antarktyczna: Antarktyda

19. Różnice między podziałem fito- i zoogeograficznym lądów

• Inne nazwy (państw i królestw)

• Brak odrębnego państwa przylądkowego w podziale zoogeograficznym

• Inny zasięg państw holoarktycznych

• Różnice w przebiegu granic

• Podział fitogeograficzny jest dokładniejszy

20. Podział i powstawanie wysp

Wyspy kontynentalne: były kiedyś częścią lądu, ale utraciły połączenie, mogą pochodzić z materiału z lądu (piasku, skał), ale muszą być pogodzenia lądowego, taka sama budowa geologiczna materiału na wyspie i lądzie;

Sposoby powstawania wysp kontynentalnych:

• Fragmentacja kontynentu, np. Madagaskar

• Wypiętrzenie w strefie subdukcji, np. Nowa Gwinea

• Podniesienie poziomu morza, np. wyspa północna i południowa Nowej Zelandii

• Akumulacja osadów w deltach rzek, np. Wenecja

• Akumulacja osadów polodowcowych, np. Long Island

• Akumulacja osadów napływowych, np. wyspy wydmowe Queensland w Australii

• Działalność człowieka, np. Palm Island (Dubaj)

Wyspy oceaniczne: zwykle pochodzenia wulkanicznego, nigdy nie miały połączenia z kontynentem, materiał budujący nie pochodzi z lądu, zwykle leżą daleko od lądu

Powstawanie:

• Wulkaniczne:

- w strefie spredingu, np. wyspa Św. Heleny

- w strefie subdukcji, np. Mariany, Kuryle

- w rejonach wzmożonej aktywności wulkanicznej, np. Hawaje

• Koralowe:

- atole

- rafa barierowa

21. Przykłady wysp kontynentalnych i oceanicznych

Wyspy kontynentalne: Madagaskar, Nowa Gwinea, Tasmania, Long Island, Palm Island

Wyspy oceaniczne: Azory, wyspy Świętej Heleny (w strefie spredingu), Mariany, wyspy Marshala (w strefie subdukcji), Hawaje (w strefie wzmożonej aktywności wulkanicznej)

22. Cechy biogeograficzne wysp kontynentalnych i oceanicznych

Wyspy kontynentalne:

• Takie, które były kiedyś częścią większego lądu, ale utraciły połączenie ze swym lądem macierzystym

• W chwili powstania posiadały gotowe florę i faunę odziedziczoną od macierzystego lądu

• Muszą mieć taką samą budowę geologiczna co ląd macierzysty

Wyspy oceaniczne:

• Nigdy nie miały żadnego lądowego połączenia kontynentem

• Materiał budulcowy nie pochodzi z lądu

• Są pochodzenia wulkanicznego

23. Czynniki kształtujące florę i faunę wysp:

• Wielkość i wiek wyspy

• Stopień izolacji geograficznej

• Tempo dyspersji

• Topografia

• Sposób powstania wyspy

• Odległość od kontynentu

• Wiatry

• Prądy morskie

• Istnienie innych wysp lub archipelagów na drodze między wyspą a kontynentem

• Strefa klimatyczna

• Przypadek

• Kont chwytania wyspy

24. Podział i krótka charakterystyka czynników wpływających na rozmieszczenie roślin i zwierząt w środowisku wodnym.

Czynniki:

1.klimatyczne:

• Temperatura: wody głębinowe - niska, prawie niezmienna; powierzchnie mórz, w pobliżu brzegów - temperatura waha się; wpływ na lepkość i gęstość; wysokie i niskie szerokości geograficzne- niewielkie wahania temperatury; szerokości umiarkowane- wyraźniejsze wahania temperatury; większe głębokości- brak zmian sezonowych

• Światło: warstwa fotyczna - głębokość strefy fotycznej zależy od: * kąta padania promieni słonecznych, * tempa pochłaniania promieniowania, * obecności cząstek materiału skalnego; strefa afotyczna

• Wiatr: mieszanie powierzchniowych warstw wody, wpływając na temperaturę, zasolenie, mętność i inne czynniki środowiskowe, poruszanie prądy oceaniczne, roznoszenie po świecie zwierząt i wpływ na warunki bytowania, bezpośredni napęd przy podróżach

2.sieliskowe:

• Siła wyporu wody

• Gęstość wody: 700 razy gęstsza, 100 razy bardziej lepka od powietrza, na dnie prawie taka sama jak na powierzchni, brak dolnej granicy zasiedlania przez życie, spowalnianie procesu opadania: * zmniejszenie ciężaru właściwego ciała (np. odkładanie tłuszczu, tworzenie wakuol gazowych), * zwiększenie powierzchni nośnej ciała (np. tworzenie wyrostków, spłaszczenie i wydłużenie ciała)

• Zasolenie: w zależności od stopnia zasolenia wody wyróżniamy wody:

* oligohalinowe - słodkie (jeziora, rzeki)

* mezohalinowe - słonawe (Bałtyk)

* polihalinowe - słone (Morze Śródziemne, Morze Czarne)

* hiperhalinowe - mineralne (Morze Martwe)

• Ciśnienie: bardzo duże ciśnienie hydrostatyczne, nie zależy od wielkości i kształtu zbiornika, zależy od głębokości, życie możliwe dzięki bardzo małej ściśliwości wody, organizmy bez przestworów ulegają niewielkim deformacjom

• Gazy: życie w wodzie wymaga dostępu do dwutlenku węgla i tlenu, ciepłe dni - mała akumulacja tlenu; głębokie oceany - bardzo niska zawartość

• Składniki odżywcze: azotany (NO^3-) i fosforany (PO^3-) - rola w oceanach: nawozy, uwalniane na większych głębokościach, powracają do wody w formie produktów przemiany materii; prądów wstępujących - bogate życie; wody przybrzeżne i ujścia rzek - miejsca bogate w organizm; otwarte wody - mniej chętnie zamieszkiwane; zawartość fosforanów i azotanów w warstwach górnych mniejsza niż w warstwach dolnych

• Barwa i rodzaj dna: przezroczystość - meduzy, wody płytkie - jasne kolory, dno muliste - ciemnobrunatne, wody przybrzeżne - brązowe, szare

• Cyrkulacja wód: czynniki powodujące przemieszczane mas wodnych: wiatry, różnice temperatury, różnice zasolenia, odmienny układ siły grawitacyjnej Księżyca; pionowe ruchy wody wolniejsze niż poziome; pionowy przepływ wód ku górze; prąd zstępujący - przemieszczanie w dół; pozycja w poziomie - przemieszczanie z prądem

3.historyczne:

• Bariery: rozmieszczenie ilościowe i gatunkowe organizmów zależy od: zmiany właściwości wody, obecności grzbietów oceanicznych; różnice - bariery dla organizmów; kierunek poziomy - styki wód słodkich i słonych; ukształtowanie dna morskiego; bariery lądowe

• Powstawanie oceanów: najstarszy Pacyfik, inne młodsze rozrastają się jego kosztem

4.antropogeniczne: zanieczyszczanie wód: metale ciężkie, detergenty, pestycydy, fenole; introdukcja; zawleczenie

5.biotyczne: konkurencja

6.biogeniczne: genetyczne uwarunkowania

25. Podział fitogeograficzny państwa morskiego (wymienić obszary)

Państwo morskie:

1.Obszar przybrzeżny: borealny, zwrotnikowy atlantycki, zwrotnikowy indyjsko-pacyficzny, australijski, antarktyczny

2.Obszar pelagiczny: arktyczno borealny, zwrotnikowy atlantycki, zwrotnikowy indyjsko-pacyficzny, antarktyczny

26. Podział zoogeograficzny państwa morskiego (wymienić typy fauny morskiej oraz krainy)

1.Fauna szelfowa: Krainy: borealna, tropikalna, antyborealna

2.Fauna pelagiczna powierzchniowa: Krainy: borealna, tropikalna, antyborealna

3.Fauna pelagiczna głębinowa: Krainy: arktyczna, centralna, antarktyczna

4.Fauna denna głębinowa: Krainy: arktyczna, atlantycka, indopacyficzna, antarktyczna

27. Cechy biogeograficzne flory i fauny Bałtyku:

• Zimne morze (gatunki zimnolubne)

• Brak: głowonogów, korali, szkarłupni, bezmuszlowych ślimaków, ramienionogów, dużych ssaków, endemitów: jest tylko 1 sercówka, dennej fauny - bo płytkie morze

• Dużo zawleczonych gatunków

• Relikty arktyczne: podwój wielki, foka obrączkowana, kur rogacz, małż Astarte północna

• Gatunki słonowodne: śledź, dorsz, makrela Gatunki słonawowodne: nereida, pąkle, drobne skorupiaki Gatunki słodkowodne: sieja, okoń, miętus, płoc Rośliny słonowodne: trawa morska Rośliny słonawowodne: Hara bałtycka Rośliny słodkowodne: gałęzatka

• Morze słonawe bo: jest małe parowanie, duży napływ wód słodkich, małe wlewy wód słonych,

• Morze polodowcowe: dużo słodkiej wody z lodowca

28. W czym się przejawia przejściowość biogeograficzna Polski?

• W położeniu w centrum Europy

• W braku ścisłych barier zachodnich i wschodnich i nieszczelności południowej granicy

• W przejściowości klimatu

• W położeniu na granicy dwóch płyt tektonicznych i z przejściowości gleb

• W równoleżnikowości układu gór i nizin

• W historii terenu poddanego zlodowaceniom

29. Przejściowość biogeograficzna Polski - gatunki przechodnie i nieprzechodnie

gatunki przechodnie (ok. 60% wszystkich gat.)- gatunki, które nie osiągają na terytorium Polski granicy zasięgu np. sarna, szczur wędrowny, płomykówka, lis rudy, olsza czarna, sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, zawilec gajowy, grab, jesion, wiąz górski, lipa drobnolistna.

gatunki nieprzechodnie (ok. 40%) - osiągają na terenie Polski granicę zasięgu, np. wierzba szerokolistna - u nas granica północna, wrzosiec bagienny - granica SE, klon polny, modrzew europejski, topola czarna.

Gatunki północne z granicą południową przebiegającą przez Polskę: zając bielak, nornik północny, gągoł, szlachar, perłowiec tundrowy

Gatunki północno-wschodnie z granicą zachodnią jeż wschodni, orlik grubodzioby, słowik szary, perłowiec wschodni

Gatunki południowe i południowo-wschodnie z granicą północną: mysz zielna, muchołówka białoszyja, dzierzba rudogłowa, ogończyk akacjowy

Gatunki zachodnie i południowo-zachodnie z granicą wschodnią: jeż zachodni, królik, pliszka górska, słowik rdzawy, przestrojnik titonus

Gatunki dysjunktywne o zasięgach wyspowych: koszatka, żołna, podkowiec mały, modraszek pseudoikar, ohar

Gatunki typu borealno-górskiego o zasięgach dysjunktywnych o granicy północnej i południowej: rzęsorek mniejszy, smużka, dzięcioł trójpalczasty, orzechówka, niepylak mnemosyna (gatunki dysjunktywne, czyli takie, które mają rozerwany zasięg)

30. Krótka charakterystyka flory i fauny Polski - gatunki pospolite, rzadkie, obce, kosmopolityczne, endemity, relikty, gatunki charakterystyczne dla biomu lasów liściastych strefy umiarkowanej

FLORA

1. Charakter przejściowy

- mało endemitów - 1% flory naczyniowej; na niżu np. warzucha polska;

endemity Karpat - ok. 110 gatunków w całych Karpatach, a tylko część z nich występuje na terenie Polski np. ostróżka tatrzańska, skalnica tatrzańska ;

endemity Pienin - np. złocień zawadzkiego, mniszek pieniński - Pieniny całe leżą w Polsce

- dużo gatunków przechodnich - 54% - migracje elementów geograficznych szaty roślinnej tj. element borealny, kontynentalny, karpacki, alpejski, oceaniczny

2. Kontrast między niżem a górami

3. Typowa flora dla Europy - przeważają gatunki europejskie, szeroko rozpowszechnione, holarktyczne

Relikty

Glacjalne

• brzoza karłowata

• dębik ośmiopłatkowy

• malina moroszka

• wierzba lapońska

• bażyna czarna

• skalnica śnieżna

Postglacjalne

• grążel drobny

• poryblin jeziorny

• lobella jeziorna

• tojeść gajowa.

Kserotermiczne

• miłek wiosenny

• ostnice

• wisienka karłowata

Trzeciorzędowe

• ostróżka tatrzańska

• skalnica tatrzańska.

Przedholoceńskie

• chryzantema Zawadzkiego

• dębik ośmiopłatkowy

Endemity

• Endemity Tatrzańskie: warzucha tatrzańska, ostróżka tatrzańska, skalnica tatrzańska.

• Endemity Karkonoskie: gnidosz sudecki, dzwonek karkonoski, skalnica bazaltowa.

• Endemity Pienińskie: pszonak pieniński, mniszek pieniński.

Gatunki inwazyjne klon jesionolistny, nawłoć kanadyjska, moczarka kanadyjska;, szarłat, żółtlica drobnokwiatowa, życica wielokwiatowa , powojnik, niecierpki pospolity, szczaw omszony

Gatunki pospolite (rosną wszędzie)

• Na glebach ubogich: sosny, jałowce, porosty - chrobotki.

• Na glebie nieco żyźniejszej: brzozy, jarzębina; jako runo leśne: mchy, widłaki, wrzosy, paproć orlica.

• Na terenach podmokłych i bagnistych: olsy (olszyny), jesion, kruszyna, kalina, czarna porzeczka, pokrzywy, kaczeńce.

• W dolinach rzek rosły niegdyś lasy łęgowe: wierzby, topole, krzaczaste wierzby, czeremchy, trzmieliny, bez czarny, pokrzywy.

Większość naszych drzew (oprócz jodły, buku i świerka) rośnie w całym kraju; zależnie tylko od warunków siedliskowych.

Gatunki rzadkie: Wisienka stepowa, Ostrożeń siedmiogrodzki, Głóg Palmstrucha, Pszonak pieniński, Szachownica kostkowata, Len austriacki, Marsylia czterolistna, Azalia żółta, Salvinia pływająca, Kłokoczka południowa, Wawrzynek główkowy, Storczyk samczy, Storczyk cuchnący, Tojad lisi, Turzyca oścista, Turówka wonna, Sit błotny, Kruszczyk siny

Gatunki kosmopolityczne: mniszek lekarski, paproć orlica, perz właściwy, bieluń dziędzierzawa, trzcina pospolita, wiechlina roczna, wiechlina łąkowa, wiechlina zwyczajna, rodzaj: rzęsa

Gatunki charakterystyczne dla biomu lasów liściastych strefy umiarkowanej:

dęby, buki, klony, graby, jesiony, brzoza brodawkowata

FAUNA

Pospolite gatunki fauny polskiej:

• dzik, wiewiórka, zając, lis, sarna

• sikora modra, zięba

• jaszczurka zwinka, padalec

• żaba trawna, ropucha szara

• ślimak zaroślowy

• żuk gnojarz

• listkowiec cytrynek, rusałka pokrzywnik, rusałka pawik, rusałka admirał

Rzadkie gatunki fauny polskiej

• chomik europejski, foka szara, koszatka, świstak, wydra europejska, zając bielak, żbik

• biegus zmienny, bielik, błotniak stawowy, bocian czarny, cietrzew, głuszec, orzeł przedni

• gniewosz plamisty, wąż Eskulapa, żółw błotny

• ropucha paskówka, salamandra plamista, traszka karpacka

• piskorz, kur rogacz, aloza paprosz, iglicznia, kiełb

• rak szlachetny

• modraszek gniady, niepylak apollo, wstęgówka bagienka, strzępotek edypus

Według badań prowadzonych przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Polsce żyją obecnie 302 obce gatunki zwierząt.

Liczba występujących w kraju obcych gatunków na pewno nie jest kompletna, zwłaszcza gdy chodzi o grupy systematyczne których znajomość jest u nas bardzo fragmentaryczna (pluskwiaki, pajęczaki, nicienie).

Spośród 302 sklasyfikowanych gatunków - 119 (40%) to gatunki o różnym stopniu inwazyjności.

Do najgroźniejszych gatunków inwazyjnych należą:

• babka bycza

• babka szczupła

• babka łysa

• jenot

• norka amerykańska

• wioślarka kaspijska (Cercopagis pengoi)

• racicznica zmienna

• rak sygnałowy

• rak pręgowaty inaczej rak amerykański (Orconectes limosus)

• okoń nilowy

• stonka kukurydziana

• krab wełnistoszczypcy

• krabik amerykański

• kiełż wschodni

Gatunki kosmopolityczne

• szczur wędrowny

• lis rudy

• zając szarak

• mysz domowa

• płomykówka zwyczajna

• gołąb skalny

• wróbel zwyczajny

• synogarlica turecka

• wołek zbożowy

• mucha domowa

• świerszcz domowy

Endemity Polski: darniówka tatrzańska, ślimak tatrzański, Goroń tatrzański, Allogamus starmachi

Relikty Polski:

relikty trzeciorzędowe: wąż eskulapa, studniczek (Niphragus tatrensis), jaszczurka zielona (obecnie zanikła na terenie Polski)

relikty plejstoceńskie: kozice, świstak, orzechówka, nornik śnieżny, skrzelopływka bagienna

relikty holoceńskie: suseł perełkowany, suseł moręgowany

Gatunki charakterystyczne dla biomu lasów liściastych strefy umiarkowanej:

• ssaki: jeleń, sarna, łoś, żubr, wilk, ryś, lis rudy, żbik, dzik, zając szarak, niedźwiedź

• małe ssaki: msz leśna, ryjówka aksamitna, nornica ruda, kret, jeże

• ptaki: kos, rudzik, drozd, dzięcioły, sikory, mysikrólik

• gady: jaszczurka zwinka, zaskroniec, żmija zygzakowata

• płazy: żaba trawna, ropucha szara

• bezkręgowce w ściółce: roztocza, ślimaki, mrówki, pajęczaki
  

---