Wykład 1

• Teorie głównego nurtu ekon. - ortodoksyjne

• Teorie poboczne heterodoksyjne

Teoria klasyczna, neoklasyczna - Begg

Teoria keynesowska - wykład

Problem sprawności systemu ekonomicznego

System ekon. = gospodarka Krakowa + relacje między jej elementami.

W makroekonomii interesuja nas reguły gosp. krajowej i globalnej.

Schorzenia gospodarki:

- bezrobocie

- inflacja

- niestabilność ( wahania koniunkturalne)

Elementy składowe systemu ekonomicznego:

- strefa realna gospodarki krajowej

- strefa regulacji

Wykład 2

System ekonomiczny składa się więc z gospodarki krajowej i elementów struktury ( składa się z sfery realnej i sfery regulacji).

Sfera realna - składają się na nią wszelkie zjawiska realne jak w2zrost produkcji z okresu na okres, wzrost wszystkich czynników, dzięki którym powstaje produkcja( nagromadzony majątek, infrastruktura).

Sfera regulacji - to wzajemne oddziaływania uczestników procesów gospodarczych oraz ich normy, reguły działania.

Mechanizm makroregulacji oddziaływania wewnątrz podmiotów gosp.

Mechanizm makroregulacji oddziaływania między podmiotami gosp.

Sprawność systemu ekonomicznego.

Sfery w których żyje człowiek:

• Ekonomi

• Konsumpcji

• Polityki

• Społeczna

• Rozumu

• Natury

• Technologii

• Emocjonalna

Kryteria:

• Wzrost produkcji i stabilności gospodarczej

• Równowaga popytu i podaży

• Równość społeczna

• Innowacyjność

• Adapracyjność

Rodzaje systemów ekonomicznych i ich funkcje

Systemy ekonomiczne można badać z różnego punktu widzenia.

Z punktu widzenia narzędziowego są to charakterystyczne narzędzia za pomocą których dokonuje się regulacji. Z punktu widzenia podmiotowego - kto podejmuje decyzje.

Skuteczność systemu ekonomicznego jest głównym celem, interesuje nas dobro społeczne mierzone jako PKB.

Podział systemów ekonomicznych:

1. Systemy kierowane z poziomu centralnego ośrodka widzenia:

• Regulowane za pomocą narzędzi ( regulatorów) administracyjnych

• Regulowane za pomocą regulatorów ekonomicznych

• Regulowane za pomocą parametrów ( instrumentów) które kształtują się spontanicznie na rynku

2. Systemy regulowane za pomocą regulatorów administracyjnych:

Regulatory administracyjne to forma nacisku i przemocy: nakazy, zakazy, normy do przestrzegania, pozwolenia.

Stosujemy je gdy zachodzi konflikt celów między wykonawcą a 2 stroną .

Skutki stosowania regulatorów administr.:

- powodują one nieefektywność ekonomiczną która wyraża się w rachunku ekonomicznym

- regulatory administr. Ukierunkowują wykonawcę planów na realizację planów planisty

Regulatory administr. tworzą niesprawne systemy.

Ekonomiści wymyślili więc regulatory ekonomiczne ( takie regulatory które mają zapewnić internalizację celów wspólnych w celach autonomicznych podmiotów gospodarczych). Internalizacja to proces w wyniku którego jakieś cele traktujemy jako nasze.

Regulatory ekonomiczne są ukrytą formą nacisku i przemocy. Wykonawca nie ma świadomości, że wobec niego stosowana jest jakaś przemoc.

Regulatory ekonomiczne:

- ceny administracyjne

- kursy walutowe

- stopy procentowe ustalone przez państwo

- stopy podatkowe

Podmioty gospodarcze targują się z ośrodkami centralnej regulacji o korzystne dla nich wartości numeryczne regulatorów ekonomicznych.

• System rynkowy - regulowany za pomocą parametrów, takich regulatorów, które kształtują się spontanicznie w wyniku interakcji rynkowych tzn. interakcji między podażą a popytem. Każdemu producentowi zależy aby wyprodukować po najniższych kosztach. System ten ukierunkowany jest na efektywność rynkową. Potrzebny jest porządek konkurencyjny.

• System mieszany - występują różne narzędzia.

Im więcej interwencji państwa tym mniejsza efektywność.

Zadania mechanizmu makroregulacji ( systemu ekonomicznego):

1. Zapewnić niezakłócony przepływ informacji oraz strumień dóbr i usług w celu zapewnienia ciągłości produkcji , jak najlepszego zaspokojenia potrzeb oraz w celu racjonalnego wykorzystania zasobów.

Ex-port tzn. po czasie ; dostosowania w gospodarce rynkowej mają charakter ex- port.

2. Zadanie pobudzania ( motywacji) ma motywować do ustalenia porządnej hierarchii

wartości z jakiegoś punktu widzenia.

Mechanizm rynkowy / nierynkowy

Mechanizm nierynkowy - kryteria pilności potrzeb są podporządkowane terytoriom politycznych a dopiero potem terytoriom społecznym i ekonomicznym.

Mechanizm rynkowy - jest to produkowane, na co jest zapotrzebowanie, korzyść własna policzona w kategoriach rynkowych.

- funkcja koordynacji podaży, popytu dokonywana za pomocą ….. makroekonomicznego.

- selekcja osób i organizacji - mechanizm doboru określonych osób do wykonywania określonych zadań na stanowiskach kierowniczych lub wykonawczych

• dyspozycyjność wykonawcza w systemie kierowanym, władza powołuje organizacje gospodarcze.

• inicjatywa, kompetencje, pomysłowość, zdolność do ryzyka w gospodarce rynkowej, każdy robi co chce na własne ryzyko

Wykład 3.

Przyroda i klimat

Przyroda i klimat mają wpływ na system ekonomiczny.

agius UE- dorobek UE

Konsensus Waszyngtoński - Złoty standard kapitalizmu:

• dyscyplina budżetowa- nie wchodzenie w dług publiczny

• restrykcyjna polityka gospodarcza

• niska inflacja

• otwarcie i umiędzynarodowienie gospodarki

• stabilizacja kursów walut

• rosnące inwestycje w nowoczesne przemysły

• inwestycje w kapitał ludzki

• masowe stosowanie IT - rosnąca wydajność

• niski udział pracy w kosztach wytwarzania

• malejący udział gałęzi o niskiej wartości dodanej

• kontrola nad cenami surowców i energi

Złoty standard transformacji

• demokratyzacji

• liberyzacja

• prywatyzacja

• stabilizacja

• restrykcyjna polityka monetarna

• równowaga bużetowa

Normy wewn./zewn

Normy wewnętrzne - normy określające uczestnictwo kooperacji oraz ich reguły myślenia i działania.

Normy zewnętrzne - prawo egzekwowane przymusem :związane ze sprawiedliwością lub porządkiem konkurencyjnym. Wpływają one na systemy ekonomiczne.

Ład instytucjonalny

Tworzy normy instytucjonalne wolnego wyboru; określanie i sprecyzowanie praw własnościowych ( uprawnień do własności) , reguły egzekwowania umów.

Ład elastyczny - dominuje nakazy i zakazy; wszystko musi być regulowane przez państwo a dozwolone to co ustawowo zapisane. Państwo przejmuje misję rozwojową, odpowiedzialne za los jednostki, rozległy zakres decyzyjny państwa. Konsekwencje: kolizja norm wewn. i zewn. Wyrabia on w ludziach zasadę bycia biernym. Skutek: działa na efektywność systemu, powoduje duże koszty administracyjne.

Ład liberalny - odwrotnie czyli rozległy zakres decyzyjny jednostek; nakazane lub zakazane tylko to co zapisane prawem.

Normy prawa chroniące akceptowany społecznie porządek gospodarczy, praktyczny i aparat administracji państwowej ( władza ustawod, wykon, sądownicza).

Gospodarki lepiej wyposażone w kapitał ludzki i społeczny ( zaufanie) mogą się lepiej rozwijać - ludzie maja wiedzę i zdolność do kooperowania. RODZINA jest dobrą

płaszczyzną do tworzenia kapitału ludzkiego.

Jeśli chodzi o system ekonomiczny jako mechanizm regulacji: -mechanizm uzgadniania-Właściwości jednostek ludzkich:

- jednostka jest istotą egoistyczną - realizuje korzyści własne

- w każdym systemie ekonomicznym funkcjonują rodziny, firmy, każda jednostka charakteryzuje się swoimi własnymi preferencjami - ma swoje motywy wyborów

Istnieje mechanizm w którym jednostki uzgadniają preferencji - są to instytucje określające motywy wyboru celów i wynikające z nich reguły podporządkowania celów i preferencji a w ostatecznym rezultacie podporządkowujące potrzeby wg stopnia ich pilności. Różnorodność celów wynika z różnych sfer bytu ludzkiego ( w danej sferze inne cele) . Mechanizm uzgadniania preferencji określa relacje między sferami życia ludzkiego,określa on stopień pilości potrzeb. W podejściu systemowym odnosimy się do 8,9 sfery bytu ludzkiego z których wynikają preferencje ludzkości. Ekonomia odnosi się do sfery gospodarowania, nie zjamuje się celami. Jednak porządek celów ma wpływ na gospodarowanie. Zakres porządkowania celów ( co produkować, ile, jak dla kogo) zależy od rodzaju systemu ekonomicznego. System ekonomiczny działa w otoczeniu, również politycznym, rozwiązania polityczne mają więc wpływ na hierarchię celów.

SFERA BUDŻETOWA

UE przeznacza duże wydatki na dobra publiczne aby zharmonizować działania gospodarcze. W USA znacznie niższy udział wydatków publ w PKB. USA jest największym beneficjentem - niski poziom regulacji rynku, ratuje je kapitał z całego świata tam ulokowany, w USA niskie oszczędności gosp. domowych, bez kapitału światowego USA nie rozwijałyby się, państwo bardzo reguluje inwestorzy nie chcą już tam inwestować !

Gdy państwo nastawia się ona ochronę pracy, to maleje jej wydajność.

System wartości	System polityczny	System ekonomiczny
JEDNOSTKA i jej wolność są najwyższą wartością , tolerancja, egalitaryzm polityczny, cnoty obywatelskie, własność prywatna, konkurencja	Demokracja, państwo obywatelskie, egalitaryzm polityczny, rządy prawa, rywalizacja polityczna	Gospodarka rynkowa, wolność gospodarcza, prywatna własność, konkurencja, rynek
Dobra publiczne najwyższą wartością, harmonizacja, ład społeczny, wiedza i etyka, merytakracja ?	Państwo oświecone, poszukiwanie harmonii, konsensusu, dobro publiczne przed interesem własnym	Gospodarka rynkowa, państwo wspiera rozwój, własność prywatna, rynek, harmonizacja
Ideologia(-izm), nacjonalizm, cel uświęca środki, siła przed prawem, nietolerancja	Władza totalitarna, autokratyczna, ograniczenie wolności obywatelskiej	Gospodarka centralnie zarządzana, ograniczenia wolności gospodarowania, konkurencji, rynku, własności prywatnej
SYSTEM WŁASNOŚCI ≠ SYSTEM SPOŁECZNO POLITYCZNY ≠ SYSTEM EKONOMICZNY

-porządkowanie celów-

1. powody

Ludzie porządkują cele bo np. gdyby nie dbali o środowisko naturalne to ziemia byłaby zniszczona mamy rzadkość dóbr, większość niedługo się skończy. Drugi powód wynika z biopsychologicznych dyspozycji człowieka - wynika z genetyki.

2. dyspozycje

Potrzeby ludzi które zawsze będą istniały piramida Masłowa .Są to potrzeby: fizjologiczne, przynależności, bezpieczeństwa, uznania( mieć uznanie leży w interesie własnym osoby, potrzeba uznania określa granicę między egoizmem a altruizmem), samorealizacji( człowiek zawsze ma dylematy wyboru wynikające z predyspozycji, rzadkości dóbr nie wie czy więcej wolności osobistej czy więzi społecznej, interes własny czy interes grupy, uznanie społeczne czy sukces osobisty ,pomnażanie bogactwa czy wartości duchowych),samodoskonalenia ( wybór poziomu ryzyka aby nie zrobić sobie krzywdy), dyscypliny, hierarchii, pozycji społecznej ( wartości rodziny), pracy i oszczędności ( czy oszczędzać czy konsumować).

Piramida Masłowa

Proces porządkowania celów jest komplikowany przez ograniczenia ludzi:

• poznawcze

• informacyjne

• emocjonalne

ad. poznawcze - nigdy nie znikną, człowiek zawsze czegoś nie wie. Wynikają one z ogólu czynników fizycznych, psychologicznych, statystycznych decydujących o takim stopniu złożoności, różnorodności i zmiennych zjawisk i procesów społeczno - ekonomicznych, który uniemożliwia pełne ich uporządkowanie. Człowiek napotyka na złożoność i zmienność - nie umie sobie z nimi poradzić, a złożoność i zmienność muszą istnieć - określa je prawo niezbędnej różnorodności - obiekt lub układ mniej złóżony nie może w pełni sterować obiektem /układem bardziej złożonym, odwrotnie jest to możliwe. Człowiek jest obiektem mniej złożonym, chce hierarchizować potrzeby ogółu - systemy kierowane są niewydolne! Ograniczenia poznawcze nie znikną bo mamy opóźnienie eksploracyjne nauki - nasza wiedza na temat przeszłości nie ma wpływu na tworzenie przyszłości - do nowych zjawisk nie można stosować starych metod . W planie ekonomicznym mamy wiele potrzeb, trzeba wiedzieć ile wyprodukować, dobrać metodę produkcji ( a jest ich wiele) , możliwości się mnożą. Jeśli rośnie skala planowania to rośnie też złożoność i różnorodność- w efekcie spadek efektywności predykcji( przewidywania). Trzeba więc redukować skalę, nie da się planować wszystkiego ogólnikowo, powinno się tak planować aby nie zaszkodzić przyszłym pokoleniom, ale im dłuższy okres planowania, tym bardziej zmniejsza się pewność predykcji - nie można planować czegoś co będzie za wiele lat. Należy więc odrzucić scentralizowane planowanie makroekonomicznego ono jest nieskuteczne z powodu ograniczeń poznawczych.

ad. informacyjne - gdy planujemy na poziomie wyższym niż podmiot gospodarczy, zawsze musimy posługiwać się informacją zewnętrzną ( informatorzy). Ośrodek decyzyjny musi mieć informatorów którzy mówią jakie warunki działania, wtedy w pełni optymalnie wykorzystujemy zasoby - bo mamy wiedzę. Źródłem informacji jest człowiek- przekazuje informacje o niebezpieczeństwach. Informacja zewnętrzna może być jednak zafałszowana - specjalnie bo ktoś chce osiągnąć własne cele. Gdyby to ludzi zainteresowani sukcesem przedsięwzięcia byli informatorami, to nie byłoby fałszowania informacji. W systemie rynkowym mniejsze ryzyko zafałszowania informacji osiąga się poprzez zmianę systemów kierowanych na rynkowe bo w systemie rynkowym państwo walczy z asymetrycznością informacji ( np. zwalcza reklamy papierosów).

Niekompletność informacji - nie da się zebrać wszystkich informacji więc może się pojawić zafałszowanie. Informacja musi być przetwarzana - zebrana, sprawdzona, na jej podstawie buduje się plany ( plan makroekonomiczny). Asymetryczność i niekompletność informacji niszczymy więc poprzez zastąpienie informacji zewnętrznej informacją wewnętrzną- decentralizacja procesu decyzyjnego - sami siebie nie oszukamy.

Ugruntowanie porządku konkurencyjnego

Porządek konkurencyjny wymusza efektywność ekonomiczną- podmioty gospodarcze muszą zachowywać się efektywnie gdyż inaczej nie przetrwają.

Zasady konkurencyjnego ładu gospodarczego

Zasady konstytuujące	Zasady regulujące
System cen doskonałej konkurencji spełniający prawidłowo funkcję wskaźnika rzadkości dóbr i zasobów	W razie występowania naturalnych i lokalnych monopoli
Stabilizacja siły nabywczej pieniądza	W razie różnic dochodowych niemożliwych do zaakceptowania ze względów sprawiedliwości społecznej
Otwarte rynki	W razie gdy rachunek ekonomiczny przedsiębiorstw nie uwzględnia efektów zewnętrznych
Prywatna własność środków produkcji	W przypadku występowania anormalnych zachowań po stronie podaży, szczególnie podaż pracy
Swoboda zawierania umów pomiędzy podmiotami gosp.
Materialna odpowiedzialność podm. gosp. za wyrządzone innym szkody
Stałość i konsekwencja polityki gospodarczej

Wykład 4,5

Aby dana gospodarka mogła być konkurencyjna to conajmniej połowa nakładu ludzkiego kapitału musi pochodzić z sektora prywatnego. Aby kraj się rozwijał wydatki na badania i rozwój muszą przekraczać 3%PKB. Niski PKB i bardzo wysoki procent udziału o niskich dochodach w ogólnej populacji sprawia, że 80% ludzi w Polsce nie posiada zdolności do oszczędzania, wysoki poziom PKB daje możliwości do oszczędzania.

Inwestuje się w krajach:

- o gospodarce wolnorynkowej

- ze stabilną polityką państwową

- niski deficyt budżetowy

- wolność gospodarcza

- zakres regulacji przez państwo jest niski

- stabilna scena polityczna

Wada systemów kierowanych przez państwo: są zbiurokratyzowane wysokie koszty na komisje sztaby ludzi czyli wysokie koszty transakcyjne. Nie ma tu warunków do konkurencyjności nie sprzyja to przedsiębiorczości, nie ma oszczędności.

Gospodarka rynkowa jest konieczna.

Zasady sprawiedliwości - decydują o sprawności systemu ekonomicznego, sprawiedliwe nierówności społeczne.

W gospodarce centralnie planowanej: WEDŁUG POTRZEB

3. motywacja do jak najmniejszego wkładu pracy

4. czy się stoi czy się leży tyle samo się należy - nieefektywność

5. bieda jest dzielona po równo, bo trzeba zapewnić byt każdej rodzinie ( państwo go zapewnia)

6. państwo decyduje

W gospodarce rynkowej: WEDŁUG WKŁADU CZYNNIKA WYTWÓRCZEGO

• teoria 3 czynników Smitha

• jak sobie pościelisz tak się wyśpisz - postawa samoodpowiedzialności za pomyślność

• państwo jest obecne poprzez regulacje prawne, kontraktowanie praw, ograniczanie bezrobocia, jednak nie kieruje gospodarką

• państwo SUPERREGULATOREM

Państwo posiada monopol na prawne użycie nacisku i przemocy, jednakże w różnych systemach ekonomicznych pełni tę funkcję w różny sposób:

W systemie kierowanym: Funkcja superegulatora jest tak stworzona, że państwo jest jedynym regulatorem, może to czynić metodami administracyjnymi ( nakazy, zakazy) i metodami ekonomicznymi.

Państwo może rozwiązywać problemy na różne sposoby:

- partycypacyjnie - państwo korzysta z konsultantów społecznych, państwo dokonuje wyboru konsultantów ich opinie uwzględniane w procesie decyzyjnym

- za pomocą procedur negocjacyjno-konsultacyjnych - obywatele sami organizują się w grupy interesu - wymaga to demokracji. Interesy się ścierają - uspołeczniony proces hierarchizowania celów. Ponosi się wielkie koszty transakcyjne.

• czas - bardzo dużo czasu poświęca się na negocjacje - można by w tym czasie produkować

• aby podjąć decyzję trzeba posiadać wiedzę na odpowiednim poziomie -potrzebne dodatkowe szkolenia

• potrzebna zdolność do samoorganizowania się, trzeba podejmować decyzje i szukać kompromisu, a to zajmuje dużo czasu

• problem rewidowania celu

• problem asymetrii na niekorzyść osób, które nie biorą udziału w negocjacjach.

Wniosek: rynek jest podstawą, nie ma poza nim innych lepszych rozwiązań, tylko tam gdzie rynek nie istnieje jako mniejsze zło można stosować procedury uspołeczniające cele.

Wykład 6,7,8,9

Model Keynes'a

Założenia modelu Keyne'sa :

1. ceny i płace na pewnym poziomie

2. przy tym poziomie cen i płac występują niewykorzystane czynniki wytwórcze

3. globalny popyt określa wielkość produkcji AD = Y

Keynes zaproponował nowe podejście do ożywienia gospodarki. Przed nim uważano, że gospodarki dotykać nie wolno, że ona sama wróci do równowagi. Keynes mówi że aby odbudować dobrobyt (Y) należy skoncentrować się na tym co ludzie chcą kupić AD.

Produkcja potencjalna - taka jak byłaby wytw gdyby rynki czynników wytw. były w równowadze - wszystkie czynniki wytwórcze wykorzystane.

Nie można stale zwiększać produkcji.

Rola państwa w gosp:

- przeciwdziałanie kryzysom - przesuwanie produkcji w kierunku produkcji potencjalnej

- rząd realizuje wydatki i generuje dochody

Osoby bezrobotne nie zgłaszają popytu konsumpcyjnego - nie zgłaszają potrzeb, kryzys się powiększa.

Zależność między dochodem rozporządzalnym a narodowym: YD = Y -NT=Y - tY= Y(1-t).

Przy opodatkowaniu konsumpcja wynosi C= MPC *YD = MPC ( 1 -t)Y

Model Keynesa jest stosowany gdy gospodarka ma się źle. Uruchamia się wtedy wydatki i w ten sposób podnosi popyt globalny. Mnożnik zrównoważony budżetu - realizowane są wydatki i ściągane podatki wtedy punkt równowagi wielkości produkcji rośnie ( przesuwa się na wyższe wartości). Podstawowe założenie modelu K. - jest możliwy gdy w gospodarce istnieją wolne moce wytwórcze ( w Polsce w budownictwie nie ma już takich mocy bo robotnicy wyjeżdżają za granicę - poziom produkcji jest już blisko poziomu produkcji potencjalnej. Jeśli natomiast gospodarka nie ma wolnych mocy wytwórczych to stosuje się model klasyczny.

Bezrobocie naturalne - przy danym poziomie płac niektórym osobom nie chce się podjąć pracy ( dotyczy 4% bezrobocia) zależy ono od:

- zasiłku dla bezrobotnych - w niektórych państwach opłaca się być bezrobotnym

- mentalność ludzi - np. w Japonii ludzie zdyscyplinowani - kwestia podejścia do pracy

- przyczyny obiektywne np. gdy ktoś jest kaleką.

Kiedy państwo powinno interweniować w gospodarkę?

• klęski żywiołowe

• zdrowie, opieka, bezrobocie

• do zwalczania bezrobocia, obniżania inflacji, motywowanie do działania

ZŁE ingerowanie:

• dodruk pieniędzy

• faworyzowanie grup społecznych

W diagramie rynek jest rozumiany jako system ekonomiczny

Wykład 10

Warunki sprawności mechanizmu rynkowego

1. Musimy mieć do czynienia z ładem instytucjonalnym charakteryzującym się liberalnym prawem.

2. Powinno istnieć demokratyczne państwo

Sprawny rynek - to miejsce gdzie występuje doskonała konkurencja, informacja, doskonale giętkie ceny i możliwość zabezpieczenia się przed ryzykiem ryzykiem niepewnością.

1. Doskonała konkurencja - dostatecznie duża liczba uczestników rynku po stronie popytu i podaży, tak że nie mają oni wpływu na ceny. W praktyce doskonała konkurencja nie istnieje.

- pogoń za rentą korzyści - rent seeking

- państwo ustala ustawy- które mają przynosić korzyści, jeśli osoby uprzywilejowanie wpływają na te decyzje to to jest lobbing

- to lobowanie czyli wywieranie nacisku na władzę odbywa się w różny sposób np. poprzez strajk

WTO -Światowa Organizacja Handlu - dba aby reguły handlu były przestrzegane

2. Doskonała informacja - nie ma doskonałej informacji, najlepszym informatorem jest obserwator , ale człowiek nie może być obserwatorem wszystkiego, informacja zewn. może być zafałszowana. Potrzebna jest dbałość państwa o zapewnianie informacji. Jest to sfera nierynkowa. Państwo musi dbać o doskonałą informację, jednak nie radzi sobie z tym.

3. Doskonale giętkie ceny - szybkie informacje cenowe uzyskiwane są np. przez graczy grających na giełdzie systemem komputerowym

4. Możliwość zabezpieczenia się przez ryzykiem ryzykiem niepewnością - ludzi chcieliby mieć taką możliwość, aby unikać konsekwencji ryzyka, ale nie da się zawsze zabezpieczyć.

Rynki faktyczne - to coś innego niż sprawny rynek, bo nie spełniają założeń teoretycznych sprawnego rynku, do tych założeń należy jednak dążyć.

Błędy rynków

1. błędy występujące w sferze alokacji, sfery realnej ( rynki nie gwarantują stabilności sfery realnej)

Błędy lokacyjne - związane ze złą sferą alokacji

Alokacja- to rozdysponowanie czynników wytwórczych do określonej produkcji

Na czym te błędy polegają?

Rynki nie dostarczają wszystkich potrzebnych dóbr:

• dóbr na które jest monopol państwowy

• dóbr, dla których zysk krańcowy jest ujemny

Państwo ma tak działać, aby dostarczyć dóbr, wtedy nie pojawiają się wady związane ze skutkiem obecności państwa w procesie produkcji.

Rodzaje dóbr:

• dobra ………..- dobra, których konsumpcja jest krańc. ujemnym………

• dobro publiczne - dobro, którego zysk krańcowy ………………………………………………………………………….

• dobro społecznie korzystne - te których rynek dostarcza w niewłaściwych ilościach, bo mniej niż dóbr społecznych niekorzystnych. Są (dobra społ. korzystne) to dobra sklasyfikowane jako pożądane lub niepożądane z punktu widzenia społecznych kryteriów. Dobrem społ. korzystnym jest np. nauka, edukacja, gdyż w wyniku inwestycji w człowieka powstaje kapitał ludzki o wielkiej wartości, a on w dużej mierze decyduje o efektywności systemu. Niestety rynki są pod tym względem ułomne, nie są zainteresowane by zapewnić sobie dobry kapitał ludzki. Dobra społecznie korzystne służą więc zarówno rozwojowi jednostki jak i sprawności systemu ekonomicznego. Są one jednak nadmiernie konsumowane i jest ich za mało.

• dobra społecznie niekorzystne np. papierosy, narkotyki- dobra sklasyfikowane jako niekorzystne z punku widzenia społecznej celowości . Celowość postrzegamy różnie, to zależy od człowieka. Społeczna celowość jest różna dla różnych ludzi, ogólnie jest ona określana na zasadzie kryteriów akceptowanych. Społeczna celowość to np. to że system ma być sprawny.

Ujemne efekty zewnętrzne - efekty zewn. to skutki transakcji rynkowych dla osób trzecich , czyli dla takich którzy nie biorą udziału w tych transakcjach. Takie efekty powstają bo producenci w walce rynkowej część kosztów produkcji zrzucają na osoby trzecie.

Jak przeciwdziałać efektom zewn? udział państwa powoduje powstanie dodatkowych kosztów, państwo AM tak działać, by wygenerować rynki na rzecz działań w ochronę środowiska.

3. Błędy w sferze dystrybucji - występują nierówności dochodowo - majątkowe one doprowadzają do nierówności społecznych. Te nierówności wyrażają się w nierównomiernym podziale dochodu narodowego i występują zarówno na skalę globalną, jak i krajową i lokalną.

Jak przeciwdziałać nierównościom społeczny?

- jest to sprawa skomplikowana, bo dotyczy różnych grup

- strategia trójczłonowa

P = E + RKJ +SN

E- efektywność ekonomiczna

RKJ - rozwój kapitału intelektualnego

SN - sprawiedliwe nierówności

Państwo powinno spełniać tą strategię, bo ona nie zagraża równościom ekonomicznym. Wszystkie decyzje regulacyjne muszą być sprawdzone z punktu widzenia efektywności systemu ekonomicznego. Nierówności społeczne muszą być więc usuwane, zamiast nich sprawiedliwe równości czyli takie które są społecznie uzasadnione. Nie można każdemu dać wg potrzeb, bo to prowadzi do najgorszego, nierówności muszą istnieć - są one rezultatem naturalnych predyspozycji ludzi.

Wykład 11

Stabilizacja gospodarki, monopol

Przejawami niestabilności sfery realnej są:

- bezrobocie

- problemy handlu zagranicznego

- deficyt budżetowy

-saldo bilansu złotniczego

- rezerwy oficjalne brutto

Bezrobocie w Polsce 12%.

Gospodarka rynkowa ma w sobie system uzyskiwania stabilizacji, jednak wymaga to czasu. Niestabilność w gospodarce spowodowana systematycznie powtarzanymi błędami rynkowymi, występuje asymetria, którą trzeba usuwać podobnie jak powodującą ją przewagę konkurencyjną - jest to zadanie państwa.

Przewaga konkurencyjna powoduje:

- niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych

-prowadzi do nieefektywnej alokacji zasobów

- do nierównowagi po stronie popytu

- nierówny podział dochodu

- pojawia się możliwość administrowania cenami przez monopole, co prowadzi do osiągania nieuzasadnionych zysków, które mogą być wykorzystywane do produkcji

- dezinformacja spowodowane reklamą, która jest bardzo kosztowna i nieuczciwa.

- monopole mogą narzucać wzorce

Jak zapobiegać monopolom?

1. działalność państwa - kary, restrykcje

2. alternatywa monopolu państwowego ( nacjonalizacja)

ad 1. Zagwarantowanie swobody wejścia na rynek - wolne ceny, swoboda usług, ale jeśli monopole manipulują cenami tonie ma już wolnych cen.

Wolne ceny wprowadza się poprzez:

- liberalizm

- metody administracyjne - zakaz działań, których celem jest osłabienie konkurenta

- w miejsce monopolu prywatnego monopol państwowy ( nacjonalizacja)- państwo właścicielem

• zawsze istnieje konkurencja ze strony dóbr substytucyjnych

• zawsze istnieje konkurencja potencjalna

• zawsze istnieje ryzyko utraty zysków z powodu konkurencyjności

• ekonomista musi oceniać monopolizację względem kryteriów czy firma zmonopolizowana przekracza optimum ekonomiczne - w sensie skutków ekonom. monopolizacja nie musi być oceniana negatywnie

• monopol państwowy może być alternatywą w rachunku korzyści ( np. kredyty, regulacje prawne.

• firmy zwiększając skalę produkcji zmniejszają bezrobocie

Jak zaradzić mikroekonomicznym niesprawnością rynku?

I. Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej ( nurt genetyczny)

-zgłosił ją T. Mazowiecki

- nie należy do głównego nurty ekonom.

Była ona odpowiedzią niemieckich ordoliberałów na zagrożenie etatyzmem w powojennych Niemczech, które przegrały wojnę. Celem było by gospodarka rynkowa charakt. się porządkiem konkurencyjnym.

Założenia nurtu genetycznego

- rynek podstawą ładu gospodarczego

- pewna grupa celów społ. nie może być zrealizowana przez mechanizm rynkowy

- potrzebna jest centralna koordynacja strategiczna ukierunkowana na harmonizowanie efektywności i sprawiedliwości społecznej by zapewnić jakość życia odpowiadającą godności osoby

- państwo dba o sprawne rynki poprzez regulacje prawne

Jak rozpoznawać cele społeczne?

- w procedurach demokratycznych, kiedy państwo przejmuje inicjatywę w realizacji celów. W UE model lizboński - program dla realizowania planów społecznego rozwoju Europy.

Model społecznej gospodarki rynkowej

• nie różni się od modelu gospodarki rynkowej z rynkami konkurencyjnymi

• w krajach posocjalistycznych najważniejszą sprawą jest zbudowanie gosp. rynkowej, nie ochrona celów społecznych.

II. Nurt narodowo - strukturalistyczny

• zwraca się uwagę na skłonność do polaryzacji w skali międzynarodowej

• kopiowanie wzorców gosp. rynk. w Polsce wskazywałoby na powstanie naszego kraju na peryferiach kapitalizmu

• państwo wykazuje troskę

Wartości zagrożone:

- interesy gosp. narodowej

- cele i interesy prac. najemnych

- społeczne i ekonomiczne cele rodziny

Środki zaradcze:

- komercjalizacja i decentralizacja własności publicznej na rzecz samorządu publicznego - upowszechnienie własności.- działanie niespójne, rozproszenie własności.

Tak więc gospodarka społeczno - rynkowa:

- jest podatna na wpływ polityków

- możliwość dowartościowania potrzeb

- zagrożona jeśli państwo jest zbiurokratyzowane

- grupy społeczne mają równe szanse

- państwo przejmuje odpowiedzialność za porządek konkurencyjny

ingerencja państwa na zasadzie subsydiarności ( pomocniczości) która polega na interwencji państwa tam gdzie to konieczne

Gospodarka społeczno - rynkowa a kapitalizm globalny

- kapitalizm globalny usuwa asymetrię informacji

- efektywność ekonomiczna musi być ponad sprawiedliwością społeczną

- państwo powinno wykazywać troskę o zapewnienie porządku konkurencyjnego

- państwo jest odpowiedzialne za t6worzenie ładu instytucjonalnego nastawionego na efektywność, musi akceptować kryterium równości szans

- należy wdrażać rynkowe modele rozwoju celów do sfery budżetowej i biurokratycznej

Wykład 12

Stosunki własnościowe

Gospodarka polska jest gospodarka postsocjalistyczną, dawniej państwo kierowało systemem, własność państwowa, ale teraz wiadomo, że własność prywatna musi istnieć i jest konieczna do efektywności systemu ekon.

Własność - dotyczy rzeczy, nie człowieka bo człowiek jest podmiotem nie przedmiotem (przynajmniej tak powinno być). Po II wojnie światowej w USA zastanawiano się czym jest własność.

Pełnia praw własności - bliskie lub rowne jedności prawdopodobieństwo możliwości decydowania jednostki o sposobie użytkowania danego zasobu , sposobie przywłaszczania wypracowanej nadwyżki określania jej przeznaczenia , o zmianie formy i substancji danego zasobu np. zaniechanie użytkowania oraz przekazania wszystkich praw do niego np. sprzedaż, darowizna, zapis testamentowy, lub przekazanie części praw do zasobu - obciążenie hipoteczne, wydzierżawienie.

Prawa własności - muszą być kompletne, wyłączne ( przypisane konkretnej osobie), i dobrowolnie transferowalne - można z nimi robić co się chce. Dopiero wtedy zasada ekonomiczności może się urzeczywistnić - konsekwencje z użytkowania/zaniechania ponosi właściciel .Tylko w przypadku prywatnej własności ekonomiczność spełnia się w stopniu najwyższym .Własność prywatna warunkiem koniecznym efektywności.

Musi też być konkurencja - zagrożenie ze strony otoczenia że możemy się zanaleść w trudnej sytuacji, wtedy dobrze wykorzystujemy zasób ( własność).

1. zapewnienie warunkó konkurencyjności np. poprzez system podatkowy podatek od nieruchomości - ludzie nie pakują pieniędzy w zbędne rzeczy

2. swoboda wejścia i wyjścia z rynku.

Własność nieprywatna - niespełna któregoś z 3 warunków ( kompletność, wyłączność, dobrowolność transferowania). Może być ona własnością wspólną ( np. gminy) lub uspołecznioną ( dla wszytych obywateli kraju). Jednak realnie uspołecznienie dotyczy tylko kadry zarządzającej np. dyrektorów firm - podejmują decyzje wobec przedmiotu, sprzątaczka tego nie robi.

Paradoks własności wspólnej - każdy ma własność ale w bardzo małym stopniu. Prawa własności rozkładają się na wielu, wtedy zainteresowanie obiektem małe (np. gdyby milion osób miało po 1 udziale firmy to tak naprawdę nie przyjeżdżaliby na zebrania i nie decydowali o firmie). Taką własnością, która ma tylko właścicieli nie dałoby się zarządzać , uchwalanie planów, długie spotkania, wysokie koszty transakcyjne zarządzania, spadek mocy praw wobec przedmiotu własności .

1. spada efektywność

2. komplikuje się proces decyzyjny - wydłużenia w czasie, opóźnienia

3. wytwarza się nadmierny pęd do inwestowania

4. wytwarza się specyficzny rachunek ekonomiczny - maksymalizacja zatrudnienia, bo każdy chce mieć pracę, nieracjonalne zatrudnienie kosztem efektywności

5. tendencja do skonsumowania tego zatrudnienia- wynagrodzenia, firma niekonkurencyjna, wywiera nacisk na państwo o dotacje. Kierownictwo patrzy tylko na potrzeby obecne, nie przyszłościowe.

Nie można jednak powiedzieć, że własność nieprywatna jest niepotrzebna. Jest ona bardzo potrzebna jako własność publiczna , jako element decydujący np. o bezpieczeństwie ludzi, np. żywnościowym. W Polsce prywatyzacja banków poszła troszkę za daleko.

4

Strefa regulacji gospodarki światowej, Kongres Waszyngtoński, agius UE, reguły WTD, MFW<,BS i innych instytucji międzynarodowych.

Ład społeczno - polityczny

Strefa realna gosp. krajowej

SYSTEM EKONOMICZNY

- kapitał fizyczny i ludzki

- wielkość popytu, kryzys demograficzny

- ład instytucjonalny państwa/ zasady sprawiedliwości

- porządek konkurencyjny

- kapitał specjalny związany z normami wewn, religijn., kult./styl życia

Strefa realna gosp. światowej technologia / kapitał finansowy, dostępny kapitał ludzki, wielkość i struktura popytu gosp. światowej.

---