Finanse to ogół procesów związanych z gromadzeniem, rozporządzaniem i wydawaniem pieniądza oraz jego surogatów. Gromadzenie może następować w postaci bezzwrotnej lub zwrotnej (pożyczka).
Planowanie finansów jest to zespół działań, polegających na ustaleniu na przyszłość kształtowania się dochodów i wydatków pieniężnych oraz nadawaniu im mocy wiążącej.
Gospodarka finansowa obejmuje działania polegające na przygotowaniu operacji pieniężnych poprzez dokonanie wyboru źródeł gromadzenia dochodów, sposobu przeprowadzenia rozliczeń oraz działalności organizatorskiej w postaci tworzenia zespołu ludzi, ustalania zakresu czynności poszczególnych pracowników.
Polityka finansowa to świadoma działalność organów i instytucji państwa, polegająca na określaniu celu swojej działalności oraz optymalnych rozwiązań (środków) dla osiągnięcia tych celów. Kryterium oceny polityki finansowej jest jej skuteczność. Prawidłowa polityka finansowa to taka, która osiąga zamierzony cel.
Finanse pełnią funkcję:
poznawcza - opisuje dany wycinek rzeczywistości. Finansiści opisują dany wycinek.
aplikacyjna - naukowcy znają prawa rządzące danym wycinkiem rzeczywistości, starają się doradzić, jakie decyzje należałoby podejmować, żeby przepływ pieniądza sprzyjał gospodarcze.
Przez funkcje finansów należy rozumieć zespół stawianych przed nimi jednorodnych zadań.
Przedmiotowa/podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych obejmuje:
Kryterium przedmiotowe - Pozwala ono wyodrębnić różne rodzaje zjawisk pieniężnych (przepływów, strumieni pieniężnych) niezależnie od tego jakie podmioty biorą w nich czynny udział. Wg tego kryterium wyróżnia się:
Przychody i wydatki materialne i osobowe.
Przychody i wydatki redystrybucyjne.
Przychody i wydatki kredytowe.
Przychody i wydatki ubezpieczeniowe.
Kryterium podmiotowe - oparte jest na kryterium rodzajowego zróżnicowania jednostek dokonujących operacji pieniężnych. Wg tego kryterium wyróżnia się:
Finanse gospodarstw domowych.
Finanse publiczne.
Finanse banków i instytucji kredytowych.
Finanse towarzystw ubezpieczeniowych.
Finanse przedsiębiorstw zarobkowych.
Finanse gospodarstw domowych.
Strumienie redystrybucyjne/ekwiwalentne/kredytowe polegają na:
Cechą charakterystyczną strumieni pieniężnych redystrybucyjnych jest to, że nie są regulowane przez mechanizm rynkowy.
Strumienie pieniężne kredytowe są to przychody i wydatki związane z operacjami kredytowymi banków.
Cechą charakterystyczną strumieni pieniężnych zwanych ekwiwalentnymi, czyli rynkowymi jest powiązanie wydatku pieniężnego jednego podmiotu z wzajemnym świadczeniem ze strony podmiotu realizującego przychód pieniężny, które to świadczenie obejmuje sprzedaż towarów i usług oraz świadczenie pracy
Pieniądzem nazywa się środek materialny lub niematerialny, który można wymienić na towar lub usługę. Współczesna doktryna mówi, że na pieniądz składają się trzy elementy:
jednostka pieniężna,
suma pieniężna,
znak pieniężny.
Pieniądz pełni następujące funkcje
EKONOMICZNE
Cyrkulacyjna (transakcyjna) - Pieniądz jest powszechnym "środkiem wymiany" w transakcjach kupna-sprzedaży. Każdy przyjmuje go za sprzedane towary i usługi, wiedząc o tym, że za pieniądze będzie mógł nabyć inne niezbędne mu dobra (materialne lub usługi).
Obrachunkowa (miernik wartości towarów) - Pieniądz jest „miernikiem wartości”. Przy pomocy pieniądza możliwe jest wyrażenie wartości innych towarów (w postaci cen towarów w jednostkach pieniężnych), ponieważ jest powszechnym ekwiwalentem. Cena jest pieniężnym wyrazem wartości towarów i usług.
Płatnicza - Pieniądz jest "środkiem płatniczym". Pieniądz stał się środkiem płatniczym poprzez oddzielenie się ruchu towarów i świadczonych usług w czasie od ruchu pieniądza.
Tezauryzacyjna - Funkcję "środka przechowywania wartości (tezauryzacji)" pieniądz spełnia wtedy, gdy środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży towarów lub usług nie są przeznaczane na zakup innych towarów lub pokrycie zobowiązań, lecz są przechowywane (oszczędzane).
SPOŁECZNE
Funkcja behawioralna (zachowawcza) -
Funkcja motywacyjna - Chęć posiadania pieniądza motywuje ludzi do podejmowania działań w celu jego pozyskania.
Funkcja informacyjna (komunikacyjna) - Pieniądze stanowią źródło informacji o sytuacji ekonomicznej państwa, które je emituje.
Proces dematerializacji obejmuje następujące fazy:
Proces dematerializacji pieniądza - przechodzenie przez jego kolejne postacie i rodzaje jest to inaczej odchodzenie pieniądza od jego wartości kruszcowej Elementy występujące w pieniądzu:
pieniądz jako społeczne dobro obiegowe
prawny środek płatniczy po przez regulowanie zobowiązań
pieniądz jako kredytowe dobro obiegowe
kredytowe dobro obiegowe może zamieniać się w pieniądz obiegowy albo w
społeczne dobro obiegowe
Bimetalizm to kruszcowy system monetarny zbudowany w oparciu o dwa metale szlachetne: srebro i złoto.
M1/M2/M3 -Jeśli dodamy do siebie monety, banknoty i depozyty na żądanie otrzymamy definicję tzw. wąskiego pieniądza M1. Jeżeli do M1 dodamy depozyty terminowe otrzymamy miarę podaży pieniądza M2. Jeszcze szersza definicja ilości pieniądza M3 obejmuje całość M2 oraz dłużne papiery wartościowe (obligacje) z terminem pierwotnym wykupu do 2 lat.
Podaj najszerszą i najwęższą miarę pieniądza:
Najwęższa:
Agregat M0 (baza monetarna) jest to jeden z agregatów pieniężnych, zwany inaczej "pieniądzem wielkiej mocy", najwęższa definicja pieniądza. Określa, ile pieniędzy może być natychmiast użytych do transakcji gotówkowych.
Najszersza:
Agregat M3 - jest najszerszym pojęciem pieniądza, zawiera oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat oraz zobowiązania banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami niebankowymi.
Działalność banku centralnego opiera się na następujących zasadach niezależności:
Instytucjonalna - nie ma żadnej instytucji ponad
Funkcjonalna - nikt nie może ograniczać NBP w wypełnianiu jego ustawowych zadań, nie może nikt ingerować
Personalna - prezes NBP i członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na kadencję i w trakcie trwania tej kadencji są nieodwoływalni. Wyjątki: przestępstwa, choroba. Warunki bycia prezesem NBP:
wykształcenie i kwalifikacje,
apolityczność
Finansowa - BC powinien być wyposażony w wystarczające dochody własne, tak by nie trzeba go było zasilać z Budżetu Państwa.
Do instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego zalicza się:
politykę rezerw obowiązkowych,
operacje otwartego rynku
polityka zmian stopy redyskontowej,
polityka perswazji (spotkania z prezesami banków i przekonuje ich lub zniechęca do wykonywania działań)
kredyty lombardowe i redyskontowe
dzięki którym Bank Centralny może wpływać na płynne rezerwy banków komercyjnych.
Za pomocą (nazwa instrumentu) realizuje się następujące cele polityki monetarnej:
regulowaniem podaży pieniądza w obiegu, po to aby przeciwdziałać inflacji i zatorom płatniczym;
ustalaniem stopy procentowej na poziomie zapewniającym odpowiednią alokację zasobów oraz wyborem między oszczędnościami i inwestycjami;
zapewnieniem odpowiedniego poziomu rezerw walutowych i kursu walutowego.
Cele polityki pieniężnej są związane ze stabilnością gospodarki, tj. przede wszystkim z:
ograniczeniem inflacji,
pobudzeniem inwestycji i wzrostu gospodarczego,
ochroną kursu waluty
finansowaniem długu publicznego.
Celem polityki pieniężnej banku centralnego jest umocnienie pieniądza, co można rozumieć jako stabilizację cen, a więc kontrolę tempa inflacji. Celem pośrednim jako kontrola podaży pieniądza i kształtowania kursu walutowego. Natomiast bezpośrednie cele operacyjne polegają na kształtowaniu wielkości pieniądza rezerwowego banku centralnego (wielkości płynnych rezerw banków komercyjnych) oraz poziomu stopy procentowej.
Politykę pieniężną w Polsce prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji.
Do zadań banku centralnego należą :
polityka pieniężna,
działalność emisyjna,
nadzór bankowy,
działania na rzecz systemu płatniczego,
zarządzanie rezerwami dewizowymi,
działalność edukacyjna i informacyjna,
obsługa Skarbu Państwa.
Działalność banku komercyjnego opiera się na zasadach :
Samodzielność banków (oznacza autonomię banku, ale nie działanie bez ograniczeń)
zakres i rodzaje ograniczeń nakładają przepisy prawa bankowego
wynikające z potrzeby zachowania bezpieczeństwa depozytów klientów
z potrzeby ukierunkowywania działalności banków, współdziałanie z organami państwowymi w realizacji polityki gospodarczej
Samofinansowanie oznacza pokrywanie wydatków z przychodów, ale także ponoszenie wydatków na rozwój i wzrost wartości banku
główną determinantą rozwoju banku jest zysk osiągany z działalności
obciążenia banków są wyższe niż innych przedsiębiorstw (składki na Bankowy Fundusz Gwarancyjny i rezerwa obowiązkowa)
Uniwersalizm
jednakowe warunki dla prowadzenia wszystkich rodzajów czynności bankowych
prawo klientów do wyboru banku
jednakowy tryb dopuszczania do działalności bankowej
takie same zasady postępowania uzdrawiającego, upadłościowego i likwidacyjnego
Zasada ochrony interesów klient zgodna z przepisami UE
ochrona depozytów
licencjonowanie i nadzór nad bankami
zapisy umowy rach.bank., umowy kredytowe
publikowanie informacji o banku
Banki dokonują transformacji terminów/ryzyka co oznacza
transformacja terminów (jeżeli ktoś wycofa depozyt to w to miejsce przyjdzie nowy depozyt)
transformacja ryzyka (polega na tym że bank ma rozłożone ryzyko na wiele podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych i bank może zaciągnąć kredyty w Banku Centralnym.
Do czynności stricte bankowych zalicza się:
sensu stricte - czynności które mogą wykonywać tylko banki:
udzielanie kredytów, przyjmowanie wkładów pieniężnych,
prowadzenie rachunków bankowych,
emitowanie papierów wartościowych,
udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych,
wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego.
Do czynności które są czynnościami bankowymi, o ile wykonuje je bank zalicza się:
udzielanie pożyczek pieniężnych;
udzielanie poręczeń;
operacje wekslowe i czekowe
terminowe operacje finansowe;
nabywanie i zbywanie wierzytelności
czynności zlecone w związku z emisją papierów wartościowych;
Outsourcing/offshoring usług bankowych polega na:
outsourcing - banki zlecają wykonanie czynności, usług przez zewnętrznego usługodawcę, który jest wyspecjalizowany w tych czynnościach, np. usługa sprzątania, ochrona, catering.
offshoring - oznacza transfer za granice wybranych usług i działań przedsiębiorstwa,
Polski ustawodawca w prawie bankowym mówi, że możliwe jest powierzenie przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznemu z pewnym ograniczeniem wykonywanie następujących czynności bankowych:
Zawieranie i zmianę umów rachunków bankowych wg wzoru zatwierdzonego przez bank zlecający.
Zawieranie i zmiana umów kredytu na sfinansowanie inwestycji zaspakajającej własne potrzeby mieszkaniowe kredytobiorcy
Zawieranie i zmiana umów kredytu konsumenckiego
Zawieranie i zmiana umów ugody w sprawie spłaty kredytu na cele mieszkaniowe i kredytu konsumenckiego
Zawieranie i zmiana umów dotyczących ustanowienia zabezpieczenia kredytu na cele mieszkaniowe i kredytu konsumenckiego
Zawieranie i zmiana umów o kartę płatniczą, których stroną jest konsument w rozumieniu przepisów o kredycie konsumenckim
Przyjmowanie wpłat, dokonywanie wypłat oraz obsługa czeków związanych z prowadzeniem rachunków przez bank zlecający
Przyjmowanie dyspozycji przeprowadzania bankowych rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem rachunków przez bank zlecający
Banki mogą wykonywać następujące czynności:
czynności zastrzeżone wyłącznie dla banków (tzw. czynności bankowe sensu stricto):
przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub w określonym dniu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów
tworzenie i prowadzenie rachunków bankowych;
udzielanie kredytów;
udzielanie gwarancji i potwierdzanie akredytyw;
emisja bankowych papierów wartościowych;
organizowanie rozliczeń pieniężnych;
emitowanie instrumentów pieniądza elektronicznego;
inne czynności, które mocą przepisów prawa zostały zastrzeżone wyłącznie dla banków;
czynności dozwolone także niektórym podmiotom niebankowym (tzw. czynności bankowe sensu largo):
udzielanie pożyczek pieniężnych;
udzielanie poręczeń;
operacje wekslowe i czekowe, których przedmiotem są warranty;
terminowe operacje finansowe;
nabywanie i zbywanie wierzytelności (wierzytelności wymagalne mogą być sprzedawane w drodze przetargu lub na podstawie oferty publicznej);
czynności zlecone w związku z emisją papierów wartościowych;
przechowywanie przedmiotów, papierów wartościowych, usługi polegające na udostępnianiu skrytek sejfowych;
inne wymienione w ustawie;
Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Zdolność kredytowa to zdolność podmiotu gospodarczego do spłaty zaciągniętego kredytu lub pożyczki wraz z odsetkami, w terminie ustalonym między kredytodawcą, zazwyczaj bankiem, a kredytobiorcą. Zdolność kredytowa jest podstawowym czynnikiem, który wpływa na możliwość zaciągnięcia kredytu
Kredyt tym różni się od pożyczki że,
Odrębne źródło regulacji - umowa pożyczki uregulowana jest w Kodeksie cywilnym, natomiast umowa kredytu realizowana jest w oparciu o przepisy prawa bankowego
Pożyczka może być wykorzystana przez pożyczkobiorcę na dowolny cel, natomiast kredytu bank udziela na ściśle określony cel opisany we wniosku kredytowym - zasada celowości kredytu,
Umowa pożyczki może zostać zawarta ustnie, konieczne jest jej pisemne potwierdzenie, gdy opiewa na sumę powyżej 2000 zł, zaś umowa kredytu bankowego pod rygorem nieważności musi być zawarta na piśmie,
Przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze i inne rzeczy oznaczone co do gatunku jako przedmioty materialne, natomiast przedmiotem kredytu są tylko środki pieniężne - bezgotówkowy pieniądz bankowy,
Gwarancją/poręczeniem bankowym jest
gwarancje polegają na zobowiązaniu banku do zapłaty sumy pieniężnej kredytodawcy odpowiadającej kwocie niespłaconych rat kredytu, należnych odsetek i kosztów postępowania, jeśli kredytobiorca nie wywiąże się ze swoich zobowiązań wobec banku - wierzyciela.
poręczenie bankowe:
Poręczenie wekslowe (awal) - zobowiązujące poręczyciela na równi z wystawcą weksla do spłaty kredytu ustalonych w terminach płatności.
Poręczenie według prawa cywilnego - W przypadku takiego poręczenia, poręczyciel zobowiązuje się do spłaty kredytu w razie uchylenia się kredytobiorcy od wywiązania się ze zobowiązań.
Gwarantowaniem depozytów bankowych w Polsce zajmuje się Bankowy Fundusz Gwarancyjny
Pieniądzem elektronicznym nazywa się surogatem monet i banknotów, wartością pieniężną, reprezentowaną przez roszczenie wobec emitenta, przechowywany jest zazwyczaj na urządzeniu elektronicznym (w postaci np. karty mikroprocesorowej czy pamięci)
Wyodrębnia się następujące formy pieniądza elektronicznego:
gotówka elektroniczna - bazuje na oprogramowaniu komputerów osobistych
karty (produkty kartowe)
czeki elektroniczne
Podaj argumenty przemawiające za tym, że w najbliższej perspektywie pieniądz elektroniczny nie wyprze innych rzeczowych form pieniądza
trzeba kupić komputer
uważa się, że korzystanie z pieniądza elektronicznego nigdy nie będzie bezpieczne
posłużenie się pieniądzem elektronicznym pozostawia ślad do inwigilacji
użycie pieniądza elektronicznego nie jest tożsame z pieniądzem papierowym (np. w sądzie)
Współcześnie pieniądz występuje w następujących formach rzeczowych
monety
banknoty (pieniądz papierowy)
pieniądz elektroniczny
Istota zabezpieczeń kredytu bankowego polega: Metodą zmniejszenia indywidualnego ryzyka kredytowego są uzyskane przez bank zabezpieczenia, które powinny zapewnić odzyskanie zaangażowanej sumy kredytowej wraz z odsetkami, prowizjami. Podstawową gwarancją spłaty kredytu dla banku powinna być sytuacja ekonomiczno-finansowa kredytobiorcy. W wielu przypadkach nie można jednak dokładnie ocenić ryzyka z daną transakcją. Posiadanie zabezpieczenia pozwala wówczas na odzyskanie całości lub przynajmniej części zaangażowanych środków.
Zabezpieczenia kredytu dzieli się na
płynne: gwarancje, awale i poręczenia bankowe
rzeczowe, czyli niepłynne: hipoteka, zastaw bankowy, które aby zaspokoić wierzytelność banku, muszą zostać najpierw sprzedane.
osobiste (charakteryzuje je odpowiedzialność osobista osoby dającej zabezpieczenie)
rzeczowe (występuje ograniczenie odpowiedzialności do poszczególnych składników majątkowych)
Podaj przykłady zabezpieczeń osobistych/rzeczowych kredytu
osobiste:
weksel własny in blanco,
poręczenie wekslowe,
poręczenia według prawa cywilnego,
gwarancję bankową,
przelew wierzytelności,
przystąpienie do długu kredytowego,
pełnomocnictwo.
rzeczowe:
zastaw ogólny,
bankowy zastaw rejestrowy,
zastaw na prawach,
przewłaszczenie na zabezpieczenie,
kaucję,
blokadę środków na rachunku bankowym,
hipotekę.
Kredytem konsumenckim jest kredyt przeznaczony na nabycie określonej rzeczy bądź usługi, tego kredytu obok banku może udzielać przedsiębiorca który w tym obszarze prowadzi swoją działalność.
Weksel jest dokumentem sporządzonym w formie przewidzianej przez prawo, zawierającym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie w ustalonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną sumy pieniężnej, której egzekucja jest wyposażona w specjalny rygor wekslowy (uproszczony tryb egzekwowania należności).
Czek to dokument wystawiony w formie ustalonej przez prawo, zawierający skierowane do banku polecenie wypłacenia oznaczonej kwoty pieniężnej ze środków znajdujących się w tym banku w dyspozycji wystawcy.
Podaj rodzaje weksla:
własny - zwany sola, suchy lub prosty jest bezwarunkowym zobowiązaniem się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy na rzecz innej osoby zwanej remitentem.
trasowany - (ciągniony lub trata) to weksel w którym wystawca (trasant) zleca wskazanej na wekslu osobie (trasatowi) zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej zwanej remitentem.
Podaj rodzaje czeków:
Czek zwykły zwany kasowym lub gotówkowym - upoważnia do podjęcia gotówki przez wystawcę lub dokonania za jego pomocą zapłaty wierzycielowi kwoty zobowiązania, którą można zainkasować gotówką;
Czek rozrachunkowy ma ograniczony obrót, nie może być wypłacony w gotówce, a jedynie służy rozliczeniom bezgotówkowym; na czeku umieszczona jest klauzula „do rozrachunku”.
Dyskonto weksla - zakup przez bank weksla przed terminem jego płatności po cenie pomniejszonej o kwotę odsetek dyskontowych (potocznie określanych mianem dyskonta). Wysokość potrącanej kwoty zależy od wysokości stosowanej przez bank stopy dyskontowej oraz ilości dni liczonych od daty przyjęcia weksla do dyskonta do dnia jego płatności. Wysokość stopy dyskontowej oferowanej przez bank będzie wynikiem oceny wiarygodności płatników wekslowych. Banki skupują do dyskonta tylko weksle spełniające formalne wymogi prawa wekslowego.
Redyskonto weksli oznacza skup weksli uprzednio zdyskontowanych, z potrąceniem od sumy wekslowej odsetek redyskontowych. Instytucja ta jest niejako odpowiednikiem dyskonta, z tym zastrzeżeniem, że zmianie ulegają strony umowy. W typowej umowie redyskonta biorą udział: bank komercyjny i bank centralny.
Czek powinien zawierać w swej treści:
nazwę „czek” w tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono;
polecenie bezwarunkowe zapłacenia określonej sumy pieniężnej;
nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);
oznaczenie miejsca płatności;
oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku;
podpis wystawcy czeku
Weksel powinien zawierać w swej treści
Słowo weksel - Pominięcie słowa „weksel” w treści dokumentu powoduje powstanie jedynie zwykłego zobowiązania niekorzystającego z uprawnień i rygorów przypisanych do weksla (nie ma obowiązku sporządzania weksli na blankietach wekslowych);
Przy wekslu własnym - bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy do zapłaty oznaczonej sumy wekslowej;
Przy wekslu trasowanym - bezwarunkowe polecnie wystawcy weksla zapłacenia oznaczonej sumy wekslowej skierowane do trasata;
Suma wekslowa - to kwota jaka ma być zapłacona; podawana jest przy pomocy cyfr i słownie. Jeżeli kwoty te różnią się od siebie, to obowiązuje podana słownie. Koniecznie należy oznaczyć walutę sumy wekslowej;
Nazwisko/nazwa trasata - podaje się zazwyczaj w dolnej lewej stronie weksla łącznie z adresem;
Termin płatności - zawiera dzień, miesiąc i rok, jeżeli zapłata ma nastąpić w określonym dniu, ale dopuszczalne jest również wyznaczenie płatności weksla „za okazaniem” tj. w dowolnym dniu przedstawienia go dłużnikowi (tzw. weksel okazowy) lub w pewien czas po okazaniu (np.15 dni po okazaniu) tzw. weksel okresowo - okazowy;
Miejsce płatności - jeżeli go nie wymieniono uważa się za nie miejsce siedziby wystawcy (przy wekslu własnym) lub zamieszczone przy nazwisku trasata (przy wekslu trasowanym). Z reguły jednak wskazuje się je u osoby trzeciej zwanej domicyliatem. Zaś umiejscowienie weksla określa się mianem domicylu wekslowego. Weksel domicylowany występuje często w praktyce krajowej i zagranicznej, a domicyliatem jest bank.
Remitent - nazwisko osoby (nazwa firmy), na rzecz której powinna być dokonana zapłata - pierwszy wierzyciel wekslowy.
Data i miejsce wystawienia - podaje się w pełnym brzmieniu tj. dzień, miesiąc, rok, nazwa miejscowości. Jeżeli nie podano miejsca wystawienia, to uważa się, że został on sporządzony w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy.
Podpis wystawcy - musi być złożony osobiście, własnoręcznie bez względu na to, czy weksel wypełniony jest ręcznie czy maszynowo. Ponadto osoba składająca podpis musi posiadać zdolność do zaciągania zobowiązań, a w przypadku osób prawnych musi posiadać ona odpowiednie pełnomocnictwo.
Karty płatnicze dzieli się na:
karty debetowe - umożliwiają korzystanie z własnych środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym. Są one zintegrowane z rachunkiem, co oznacza, że każda transakcja przeprowadzona z użyciem karty debetowej pomniejsza saldo rachunku. Karty debetowe występują w różnych odmianach, przy czym istotne jest, czy można nimi posługiwać się wyłącznie w tzw. środowisku elektronicznym, czy też można nimi płacić również w placówkach, które nie mają czytników elektronicznych. W przypadku kart, którymi można płacić w placówkach nie mających czytników elektronicznych niezbędne jest zawarcie na tych kartach informacji o numerze rachunku klienta, danych personalnych, okresu ważności karty.
karty kredytowe - upoważniają do wydatkowania pieniędzy w ramach przyznanego przez bank limitu środków. Karty te nie są zintegrowane z rachunkiem bieżącym (co oznacza możliwość wystąpienia o kartę w innym banku niż bank prowadzący nasz rachunek bieżący), tylko dla każdej karty otwierany jest specjalny rachunek kredytowy, w ciężar którego dokonywane są transakcje. Karty kredytowe pozwalają na kumulowanie przeprowadzanych transakcji (z reguły w okresach miesięcznych), po czym generowane jest zestawienie transakcji za dany miesiąc i wyznaczany termin spłaty co najmniej kwoty minimalnej (resztę można pozostawić na kredyt). Minimalne płatności zostały wprowadzone aby bank mógł zachować kontrolę nad udzielanym kredytem i aby dług posiadacza karty nie mógł rosnąć w nieskończoność przy odnawianym co miesiąc limicie kredytowym.
karty wydatkowe typu charge - są zbliżone do kart kredytowych, przy czym klient banku jest obciążony prowizją za każdorazową transakcję. Również w tym przypadku bank ustala pewien limit wydatków na określony czas. Karta charge to możliwość zakupów, za które płacimy najczęściej raz w miesiącu gdy bank przesyła nam rachunek oraz zestawienie transakcji. Na całkowite zlikwidowanie długu mamy określony czas, potem bank nalicza odsetki karne. Posiadacz rachunku nie musi posiadać rachunku u wydającego kartę.
Rynek finansowy to ogól stosunków wymiennych miedzy sprzedającymi, oferującymi do sprzedaży towary i usługi po określonej cenie i reprezentującymi podaż a kupującymi, zgłaszającymi zapotrzebowanie na te towary i usługi znajdujące pokrycie w środkach pieniężnych i reprezentującymi popyt.
Finansowanie pośrednie i bezpośrednie:
Finansowanie pośrednie - gdy pomiędzy podmiotem aktualnie nadwyżkowym, a deficytowym pojawi się pośrednik (np. bank) - tracimy bezpośrednią kontrolę nad swoimi pieniędzmi
Finansowanie bezpośrednie odbywa się poprzez rynek pieniądza. Może to być rynek pieniężny czyli rynek krótkookresowy (kiedy podmiot deficytowy pożycza pieniądze max do roku) lub może to być rynek średnio- lub długookresowy (nazywany rynkiem kapitałowym, na którym pożycza się pieniądze na okres dłuższy niż rok).
Instrumentami finansowymi nazywa się umowy (kontrakty), mogące występować jako papiery wartościowe, będące dla emitenta pasywami, a dla inwestora aktywami bilansu. W ramach instrumentów finansowych należy wyraźnie wyróżnić specjalną grupę, jaką stanowią papiery wartościowe. Choć do instrumentów finansowych zaliczamy też np. niebędące papierami wartościowymi tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania, czy kontrakty terminowe lub opcje kupna/sprzedaży jakiegokolwiek z instrumentów finansowych.
Podaj przykłady instrumentów finansowych:
papiery wartościowe,
tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania (certfikaty inwestycyjne, jednostki uczestnictwa),
finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe,
opcje kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych, opcje na stopy procentowe, opcje walutowe, opcje na takie opcje, oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,
prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od wartości oznaczonych co do gatunku rzeczy, określonych rodzajów energii, mierników i limitów wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń (pochodne instrumenty towarowe),
inne instrumenty, jeżeli zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym na terytorium państwa członkowskiego lub są przedmiotem ubiegania się o takie dopuszczenie.
Do pośredników finansowych zalicza się szczególną grupę podmiotów działających na rynkach finansowych. Pomimo, że pośrednicy finansowi stanowią zróżnicowaną grupę podmiotów gospodarujących można wskazać na pewne cechy wspólne, które wyróżniają je od innych podmiotów gospodarujących. Przede wszystkim pośrednicy finansowi są przedsiębiorstwami świadczącymi usługi na rzecz podmiotów dysponujących oszczędnościami (podmioty nadwyżkowe) oraz podmiotów poszukujących funduszy pieniężnych (podmioty deficytowe), niezbędnych do sfinansowanie ich zamierzeń konsumpcyjnych, inwestycyjnych i produkcyjnych. Ich głównym zadaniem jest ułatwianie przepływu funduszy od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych. Inaczej mówiąc, instytucje finansowe tworzą instrumenty, które z jednej strony umożliwiają podmiotom nadwyżkowym lokowanie posiadanych nadwyżek pieniądza, a z drugiej - umożliwiają podmiotom deficytowym zaciąganie pożyczek pieniężnych.
Podaj przykłady pośredników finansowych: banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, przedsiębiorstwa leasingowe, factoringowe, forfaitingowe, venture capital.
Fundusze inwestycyjne to:
Ustawa o funduszach inwestycyjnych mówi, że fundusz stanowi wydzieloną masę majątkową posiadającą osobowość prawną zarządzaną przez jakieś towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Osobowość prawna różni fundusz inwestycyjny od funduszu powierniczego: powierniczy nie ma osobowości prawnej.
Ze względu na kryterium prawne fundusze inwestycyjne dzieli się na:
fundusze inwestycyjne otwarte (fio)
specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (sfio)
zamknięte fundusze inwestycyjne (fiz)
fundusze sekurytyzacyjne
Ze względu na kryterium rynkowe fundusze inwestycyjne dzieli się na:
fundusze zrównoważone
fundusze zrównoważonego wzrostu i dochodu
fundusze agresywne
Cechą charakterystyczną fio, sfio, fiz jest to, że zarządzane są przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, ponadto:
fundusze inwestycyjne otwarte, emitują i sprzedaja tzw. jednostki uczestnictwa w określonych nominałach - oszczędzający nabywa te jednostki. Jednostka uczestnictwa ma charakter imienny i zdeterminowany. Nie podlega rozmienianiu, nie można jej zbyć na rzecz osób trzecich. Za to wchodzą w skład masy spadkowej czyli podlegają dziedziczeniu i są wykupywane na żądanie posiadacza jednostek przez fundusz. Częstotliwość wykupu jest duża, bo fundusz musi je odkupić co najmniej raz na 7 dni. Cena wykupu jest ceną rynkową, ustalaną w dniu wykupu poprzez podział wartości aktualnej aktywów przez ilość jednostek uczestnictwa.
specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte - fundusze, w których jednostki uczestnictwa mogą być kupowane tylko przez podmioty wskazane w statucie funduszu lub podmioty , które spełniają określone w statucie wymogi. Sfio działa na podobnych zasadach co typowy fundusz otwarty i podobnie określona jest przez ustawodawcę struktura jego lokat.
zamknięte fundusze inwestycyjne emitują certyfikaty inwestycyjne. Te certyfikaty mogą mieć charakter publiczny lun niepubliczny, co oznacza, że certyfikaty publiczne mogą być emitowane na rynku publicznym, niepubliczne - na rynku prywatnym. Certyfikaty publiczne są na okaziciela, a niepubliczne mogą być imienne. Certyfikat, podobnie jak jednostka uczestnictwa, jest niepoliczalny, dziedziczy się go, nie podlega jednak wykupowi na żądanie przez fundusz i może być sprzedany tylko na rynku wtórnym. W przypadku fiz trzeba się liczyć z ryzykiem płynności, trzeba się zdać na to czy znajdzie się chętny do nabycia certyfikatu i za ile. Podejmują decyzje w jaki fundusz wchodzimy. Trzeba się najpierw upewnić czy jest on otwarty czy zamknięty. Na certyfikatach zarabia się więcej niż na jednostkach uczestnictwa, ale ryzyko jest też większe. Fundusz zamknięty ma mniejsze wymogi co do płynności, a więc struktura możliwości lokacyjnych tego funduszu posuwają się. Może lokować w akcje, nieruchomości, spółki zoo, w wierzytelności osób niefizycznych.
Fundusze hedgingowe to instytucje finansowe pobierające opłatę za zarządzanie powierzonym kapitałem, w którym dokonuje się kupna i krótkiej sprzedaży papierów na rynku kapitałowym w celu ograniczenia ryzyka wahań cen obejmujących swoim zasięgiem cały rynek dla maksymalizacji zysków. Ich najważniejszymi cechami są bardzo wysokie ryzyko inwestycyjne jak i możliwość osiągania wysokiej stopy zwrotu zarówno podczas hossy jak i bessy na rynku. Ich strategia inwestycyjna jest często agresywna i spekulacyjna.
Transakcja terminowa polega na tym, że dzisiaj zawiera się umowę kupna sprzedaży danego instrumentu z tym, że moment tej sprzedaży przesunięty jest w czasie ale cena kupna sprzedaży ustalana jest już dzisiaj. Nie koniecznie może to być cena dnia dzisiejszego. Ale ustalana jest dzisiaj. Najistotniejszą cechą transakcji terminowej jest to, że cenę po której kupujemy/ sprzedajemy instrumenty w przyszłości znamy w momencie zawierania umowy. Już dzisiaj odbiorca zna swoje przyszłe zobowiązania, a dostawca swoje przyszłe należności, co określa się nazwą „otwieranie pozycji”.
Transakcja natychmiastowa (spot) polega na tym, że dzisiaj coś się kupuję po cenie dnia i już dzisiaj albo w ciągu najbliższych dni roboczych dochodzi do rozliczenia tych transakcji i do dostarczenia ich przedmiotu. Są równocześnie z tzw. transakcjami rzeczywistymi, gdyż związane są z fizycznym obrotem towarami, instrumentami finansowymi czyli każdą taką transakcje kończy fizyczna dostawa.
kontrakty forward i futures to instrumenty zobowiązujące strony kontraktu do kupna bądź sprzedaży instrumentu podstawowego w określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości, po określonej cenie. Budowa kontraktów forward i futures jest taka sama, są jednak pewne cechy różniące je. Podstawową różnicą jest rynek, na którym dokonuje się transakcji. Kontraktami forward obraca się na rynku pozagiełdowym, a kontrakty futures są notowane na giełdach terminowych. Z tego faktu wynikają pozostałe różnice.
Kontrakty foward są niestandaryzowane, obie strony kontraktu uzgadniają ilość, termin oraz cenę dostawy instrumentu bazowego. Realizacja kontraktu następuje w momencie dostawy oraz na ogół następuje fizyczne dostarczenie przedmiotu kontraktu. Obie strony ponoszą ryzyko nie wywiązania się przez drugą stronę z warunków kontraktu tzw. ryzyko kontrpartnera. Notowanie na giełdzie kontraktów futures, wiąże się z zawarciem transakcji o standardowych cechach, określonych w standardzie kontraktu futures. Standard kontraktu określa przedmiot, ilość, termin oraz sposób dostawy. Jedyną niewiadomą jest cena kontraktu, która jest wyznaczana podczas sesji giełdowej. Bezpieczeństwo zawartych transakcji, zapewnia giełda oraz izba rozliczeniowa, która pobiera od obu stron kontraktu futures, depozyt zabezpieczający. Tabela przedstawia podstawowe różnice pomiędzy kontraktami forward a futures.
transakcje swapowe są formą dwustronnej umowy, w której strony wymieniają się wzajemnie okresowymi płatnościami bazującymi na zróżnicowanych podstawach. Do najbardziej popularnych należą:
swap procentowy (interest rate swap) - polega na zamianie zobowiązań odsetkowych między stronami kontraktu;
swap walutowy (currency swap) - polega na zamianie przyszłych płatności z danej waluty na inną.
opcja jest umową dotyczącą wykonania pewnej transakcji w przyszłości na zadanych z góry warunkach, w której jedna ze stron - posiadacz (kupujący) opcji ma prawo, ale nie obowiązek, wykonać opcję, natomiast wystawca (sprzedający) opcji jest zobligowany opcję wykonać na żądanie posiadacza. Inna definicja: opcja to instrument, który daje posiadaczowi prawo, ale nie stanowi zobowiązania, do zakupu lub sprzedaży określonego instrumentu finansowego po ustalonej cenie w ściśle określonym czasie. Kontrakt ten nazywany jest opcją, ponieważ nabywca może go zrealizować gdy jest to dla niego korzystne (tj. różnica pomiędzy ceną rynkową a ceną realizacji opcji jest dla niego korzystna) lub może odstąpić od realizacji, czyli pozwolić opcji wygasnąć.Wyróżniamy opcje:
opcję kupna - która daje prawo do zakupu określonego instrumentu finansowego po ustalonej cenie;
opcja sprzedaży - daje prawo do sprzedaży instrumentów finansowych po ustalonej cenie.
Motywem zawierania transakcji terminowych na rynku finansowych jest:
zabezpieczenie się przed ryzykiem negatywnym, że stracimy na tym, że kurs pójdzie w górę/dół.
spekulacja, że ryzyko będzie pozytywne
zarabianie na różnicy w cenach kursów czy stóp procentowych czy indeksów giełdowych na różnych rynkach .
Rynek pieniężny charakteryzuje się:
krótkoterminowym kapitałem pożyczkowym
służy sferze podziału, głównie przez regulowanie płynności w obrocie gospodarczym
w sensie fizycznym nie istnieje
instrumentami podlegającymi obrotowi są: bony skarbowe, bony komercyjne, kredyty oraz pożyczki krótkoterminowe
termin realizacji praw z instrumentu finansowego: do jednego roku
Rynek kapitałowy charakteryzuje się:
średnio- i długoterminowym kapitałem udziałowym i pożyczkowym
termin realizacji praw z instrumentu finansowego: powyżej jednego roku, lub bez podawania czasowej granicy roszczeń
ośrodek handlu: giełda lub inne rynki regulowane
instrumentami podlegającymi obrotowi są: akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kredyty i pożyczki długo i średnioterminowe
Do papierów wartościowych zalicza się:
papiery wartościowe o krótkich okresie zapadalności (wykupu)
papiery wartościowe o średnim i długim okresie zapadalności (wykupu)
bony, emitowane przez NBP, Ministra Finansów, banki lub przedsiębiorstwa
akcje
prawa do akcji
prawa do poboru
obligacje
listy zastawne
warranty subskrypcyjne
certyfikaty inwestycyjne
Obligacje to rodzaj pożyczki pieniężnej. Mogą być emitowane przez Ministra Finansów i wtedy są to obligacje skarbowe, przez przedsiębiorstwa (komercyjne), przez jednostki samorządu terytorialnego (komunalne). Kupujący obligacje mają prawo do ich wykupu przez ich emitenta w określonym terminie czasu. Obligacje dają również prawo ich właścicielom do określonych świadczeń o charakterze pieniężnym bądź niepieniężnym. Świadczeniem pieniężnym jest świadczenie w postaci oprocentowania obligacji.
Listy zastawne to papier wartościowy zabezpieczony na wierzytelnościach banku hipotecznego, który udziela kredytów na zakup nieruchomości zabezpieczonych hipoteką. Emisja listów na pokryć zapotrzebowanie na kredyty hipoteczne. Spłata kredytów jest podstawą do stopniowego wykupu listów.
Sprawny rynek finansowy powinny charakteryzować następujące cechy:
transparentność- z góry znane zasady zawierania transakcji i sposoby dokonywania zapłat
rzetelność - informacje o tym rynku powinny być wiarygodne, odpowiednio zabezpieczone i obligatoryjne
płynność - możliwe jest dokonywanie w tym samym czasie dowolnej transakcji kupna/sprzedaży przedmiotu obrotu
Przedstaw klasyfikację banków
Bank centralny - stanowi w każdym kraju podstawę systemu bankowego. Jest to bank państwowy, spełniający równocześnie funcie banku emisyjnego, banku banków oraz banku państwa i gospodarki narodowej
Banki komercyjne - To najbardziej rozpowszechniona forma instytucji bankowych. Świadczą one różnorodne usługi finansowe, ich aktywność jest skupiona na maksymalizacji wyników finansowych.
Banki uniwersalne - Oferują wiele różnorodnych usług świadczonych przez współczesną bankowość. Udzielają kredytów, przyjmują lokaty, dokonują operacji papierami wartościowymi, itp. Nie mają ograniczeń o charakterze ilościowym, cenowym, jakościowym, geograficznym, branżowym, czy też pod względem obsługiwanych klientów.
Banki specjalistyczne - Ograniczają swą działalność do wąskiego zakresu operacji. Finansują wykonywanie specjalnych zadań, wymagających szczególnego rodzaju fachowej obsługi bankowej. Obok specjalizacji o charakterze branżowym może także występować specjalizacja pod względem terytorialnym. Wśród banków specjalistycznych można wyróżnić np. banki hipoteczne, banki inwestycyjne.
Banki inwestycyjne - zajmują się koncentracją środków na finansowanie inwestycji oraz bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Głównie są to usługi związane z operacjami papierami wartościowymi. Współdziałają w tworzeniu lub rozbudowywaniu przedsiębiorstw, gromadzą środki o charakterze długoterminowym, emitują długoterminowe papiery wartościowe, a także przyjmują lokaty długoterminowe.
Banki hipoteczne - zajmują się udzielaniem pożyczek zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości. Udzielanie kredytów hipotecznych refinansowane jest sprzedażą specjalnych papierów wartościowych - listów zastawnych..
Banki i kasy oszczędnościowe - Gromadzą rozproszone oszczędności indywidualne i najczęściej udzielają na ich podstawie kredytów lub korzystnie lokują zgromadzone zasoby
Banki spółdzielcze - Przyjęły za cel obsługę finansową i zaspokajanie potrzeb kredytowych członków spółdzielni oraz klientów w środowisku lokalnym. Za działalność danej spółdzielni solidarnie odpowiadają kredytobiorcy - członkowie spółdzielni m.in. przez ich wkłady członkowskie. Banki spółdzielcze są bankami uniwersalnymi.
Instytucje parabankowe - Świadczą usługi podobne do bankowych, nie są poddane licencjonowaniu oraz nadzorowi bankowemu. Przykładem parabanków w Polsce są SKOK-i (Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe).
Wyróżnia się następujące modele funkcjonowania bankowości spółdzielczej:
federacyjno-sieciowy - polega na tym, że wszystkie banki zrzeszone (banki spółdzielcze) działają pod szyldem jednej firmy, pod jednym logiem. Jednostka zrzeszająca koncentruje się właściwie na obsłudze całej grupy - czyli przykładowo prowadzi rozliczenia między poszczególnymi bankami spółdzielczymi, udziela kredytów, pożyczek, nadzoruje, kontroluje lub np. prowadzi obsługę dewizową.
atomistyczno - konkurencyjny - bank zrzeszający jest takim samym bankiem jak BS, prowadzi normalną obsługę klientów, nadzorując i świadcząc pewne usługi na rzecz banków zrzeszających.
W Polsce działa też model hybrydowy (mieszany). Istnieją 3 grupy bankowe tj::
Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. w Warszawie, który zrzesza 351 BS-ów
Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A., siedziba w Poznaniu, który zrzesza 152 BS-y
Mazowiecki Bank Regionalny S.A., statut w Warszawie, zrzesza 80 BS-ów.
Jeden BS niezrzeszony - Krakowski Bank Spółdzielczy S.A.
Banki spółdzielcze opierają swoją działalność na zasadzie:
zasada terytorialności - Banki spółdzielcze działają na pewnym określonym terytorium (wsi, miasteczka etc), co powoduje, że lepiej niż banki prywatne innego rodzaju (akcyjne) znają swych klientów i lepiej potrafią ocenić ich zdolność kredytową.
zasada regionalności - przejawia się w tym, że lepiej także znają potrzeby gospodarki lokalnej i wykorzystując brak banków komunalnych. Swojej szansy upatrują w bliskiej współpracy z samorządami terytorialnymi.
zasada maksymalnego zaspokojenia potrzeb lokalnych oznacza, że oszczędności odkładane w formie depozytów w spółdzielniach są wykorzystywane na miejscu a nie transferowane gdzieś dalej.