Natalia M Kaleta
Kwiecień 2011
Rekreacja, aktywny wypoczynek (łac. recreo - odnowić, ożywić) - forma aktywności umysłowej lub fizycznej podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, społecznymi, domowymi i nauką. Stosowana w celu odpoczynku i rozrywki.
W architekturze - potoczne określenie przestrzeni w budynku szkolnym lub na jego zewnątrz przeznaczone na wypoczynek uczniów w przerwach międzylekcyjnych
Przyczynia się ona do rozwoju zainteresowań i osobowości, podwyższenia aktywności fizycznej, rozładowania napięcia nerwowego oraz zapobiega chorobom cywilizacyjnym[2]. Rekreacja z założenia jest aktywnością dobrowolną. Jej formy wynikają głównie z typu zainteresowań i miejsca pobytu człowieka.
Specyficzną formą jest rekreacja ruchowa określana czasem jako sport rekreacyjny. Jest ona formą czynnego odpoczynku i rozrywką. Cechy rekreacji można także zauważyć w niektórych formach aktywności turystycznej, nauce dla przyjemności, uprawianiu sztuki a nawet gotowaniu. Rola rekreacji we współczesnym świecie nabiera znaczenia w związku z koniecznością zapobiegania sytuacjom stresowym, chorobom cywilizacyjnym, skracaniem czasu pracy i podnoszeniem poziomu życia.
Organizacja rekreacji ma we współczesnych państwach charakter indywidualny. Skala zjawiska jest efektem zarówno świadomości poszczególnych osób, działalności organizacji i stowarzyszeń organizujących zajęcia, zamożnością społeczeństw ale także ilością czasu wolnego - czasu pracy i dni wolnych
W Polsce organizacją rekreacji zajmują się m.in. TKKF, PTTK, LZS, zrzeszenia i kluby sportowe oraz organizacje młodzieżowe. Organizacją o zasięgu światowym jest International Recreation Association (IRA), powstała w 1956, do której należą z polskiej strony przedstawiciele TKKF.
Sport rekreacyjny, masowy - stanowi formę czynnego wypoczynku z zachowaniem współzawodnictwa jako czynnika motywującego
Jego zadaniem jest m.in. odprężenie po pracy, regeneracja sił, utrzymanie sprawności fizycznej oraz dobrego stanu zdrowia. Powoduje m.in. wzrost tolerancji wysiłku fizycznego oraz zwiększenie siły mięśniowej stabilizującej stawy. Jest jednym z czynników przyczyniających się do zapobiegania chorobom cywilizacyjnym.
Zalecany jest m.in. przy profilaktyce, leczeniu i rehabilitacji chorób układu krążenia i narządu ruchu. Jako rodzaj rehabilitacji można tu wymienić sport niepełnosprawnych. Znaczenie ma także sport dzieci i młodzieży, który stanowi element wychowania oraz zapobiega chorobom.
Do dyscyplin tego sportu można zaliczyć m.in.:
gimnastykę rekreacyjną (m.in. różne formy gimnastyczno-taneczne, gimnastyka aerobowa);
pływanie (m.in. nurkowanie rekreacyjne);
bieg i chód kondycyjny;
zespołowe gry sportowe (m.in. siatkówka, koszykówka, piłka nożna);
sporty wodne (m.in. żeglarstwo, sporty motorowodne, kajakarstwo, surfing, windsurfing)
sporty zimowe (m.in. narciarstwo zjazdowe i biegowe, saneczkarstwo, łyżwiarstwo, curling);
lekkoatletykę (biegi, skoki, rzuty);
formy sportu kobiecego (aerobik, aqua-aerobic, callanetics, fitness, joga, taijiquan);
Podstawy rekreacji - podstawowe pojęcia.
Kultura fizyczna - obejmuje dziedzinę kształtowania fizycznych uzdolnień człowieka, jest również wyrazem określonej postawy wobec własnego ciała i aktywny rozwój w trosce o sprawność i zdrowie. Jest umiejętnością organizowania i spędzania czasu wolnego. Największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Kryteriami kultury fizyczne są: tryb życia, ukształtowanie nowych przekonań, konkretne zamiłowania osobnika.
Kultura fizyczna to system wartości, działań oraz ich efektów w dziedzinie cielesnej aktywności człowieka zależnych od wewnętrznych i zewnętrznych czynników stymulowanych przez społeczne potrzeby. Kultura fizyczna to praca fizyczna jak i również inne zachowania mające na celu doskonalenie ciała, zdrowia, sprawności i ekspresji. K. fizyczna to także całokształt materialnego środowiska korzystając z którego człowiek może realizować cele kultury fizycznej.
Wychowanie fizyczne - jest procesem dydaktyczno - wychowawczym gdzie zdobywa się wiedzę, umiejętności i nawyki ruchowe niezbędne do uczestnictwa w kulturze fizycznej, a jego głównym celem jest ukształtowanie pozytywnych postaw wobec kultury fizycznej.
Sport - różnie się tym od WF, że występuje w nim element współzawodnictwa i rywalizacji, jest ukierunkowany przede wszystkim na podnoszenie umiejętności szczegółowej właściwej dla danej dyscypliny sportu.
Rekreacja - to różnorodne zajęcia podejmowane w czasie wolnym poza obowiązkowymi domowymi, społecznymi, zawodowymi, nauką dla odpoczynku rozrywki i rozwoju własnych zainteresowań. Rekreacja oznacza czynność tworzenia. Rekreacja to różnego rodzaju zajęcia podejmowane dobrowolnie dla przyjemności, auto ekspresji i formowania własnej osobowości pod względem fizycznym i psychicznym dla odnowy i pomnażania sił psychofizycznych.
Czas wolny - to czas bez obowiązków przeznaczony na zajęcia dowolne w które człowiek angażuje się z własnej woli poza obowiązkami związanymi z pracą zawodową, domową i działalnością społeczną. Funkcje czasu wolnego to odpoczynek, zabawa i praca nad sobą.
3 typy czasu wolnego:
krótki czas wolny (dzień codzienny),
średni czas wolny (sobota, weekendy),
długi czas wolny (urlop, wakacje).
Rodzaje rekreacji:
w zależności od stopnia zaangażowania człowieka - rekreacja bierna(seans, film), rekreacja czynna
ze względu na rodzaj podejmowanej aktywności: ruchowa (fizyczna), twórcza (kształtowanie osobowości np. fotografia)
rekreacja kulturowa i rozrywkowa (uczestnik jest odbiorcą sztuki tworzoną przez innych)
rekreacja przez działalność społeczną jest to działalność dobrowolona nie przynosząca korzyści materialnych na rzecz drugiego człowieka).
Cechy rekreacji: aktywność, dobrowolność, odmienność, dostępność, bezinteresowność (brak motywów ekonomicznych), zabawa
Cele zachowań rekreacyjnych: profilaktyczno - zdrowotne, towarzyskie, prestiżowe, pogłębianie kontaktów zawodowych, korekta lub utrzymanie sylwetki.
Formy rekreacji:
a) ze względu na miejsce:
miejsce pracy
zamieszkania
wypoczynku
b) ze względu na liczbę uczestników:
indywidualne
z partnerem
grupowa kameralna
grupowa masowa
ze względu na treść:
- turystyka
- ćwiczenia gimnastyczne, sprawnościowe, kondycyjne, gry ruchowo sportowe
- zabawy ruchowe
- zajęcia taneczne
ze względu na intensywność wysiłku:
mało intensywne
średnio intensywne
dużo intensywne
e) ze względu na stopień trudności:
- łatwe (zabawy, gry ruchowe)
średnio trudne (tenis)
trudne technicznie (narciarstwo, łyżwiarstwo)
f) ze względu na miejsce realizacji
plenerowe
pod dachem
boiskowe
g) porę roku
letnie
zimowe
całoroczne
h) okres działalności zespołu
stałe całoroczne
sezonowe
okazjonalne
charakter relacji w grupie:
- spontaniczne
- w grupach zorganizowanych
Rekreacyjny styl życia to codzienne zachowania wyrażające się w pozytywnym stosunku podstaw rekreacyjnych.
Środowisko rekreacyjne - zespół urządzeń warunków, ludzi, miejsca w którym o dzięki którym możemy uprawiać rekreację.
Rekreacja ruchowa - to proces odtwarzania lub przywracania utraconej sprawności fizycznej za pomocą aktywności motorycznej i związanej z nią odnowy oraz relaksacji psychicznej, to działalność w której człowiek oddaje się dla własnej satysfakcji.
Turystyka - dobrowolne podróżowanie związane z poznawaniem nowych miejsc, rozwijaniem zainteresowań, zaspokajaniem potrzeb, przy czym podróżowanie to nie jest związane z zarobkowaniem. Przebywanie poza miejscem zamieszkania w czasie wolnym.
Bariery uprawiania rekreacji:
poznawcze związane są z poziomem wiedzy o zdrowiu, o profilaktyce, o możliwościach i sposobach regeneracji sił psychofizycznych. Brak umiejętności spędzania czasu wolnego z jak największą korzyścią dla naszego organizmu, niski poziom wiedzy i umiejętności przekłada się na „rzadkie” zachowania rekreacyjne.
Wśród barier psychologicznych można wyróżnić:
brak motywacji (po co i dlaczego to robić?)
szybkie zniechęcenie związane brakiem szybkich efektów
skromna aspiracja (chcę być najlepszy, ale rezygnują)
lęki i fobie
lęk przed urazem, nieumiejętnością sprostaniu jakiemuś zadaniu
lęk przed nową grupą, miejscem, brak umiejętności organizowania własnych zajęć (brak czasu wolnego)
Bariery geograficzne:
ukształtowanie terenu
warunki klimatyczne
długość trwania pór roku
problemy z przekraczaniem granic
Bariery biologiczne:
wiek - granica wieku determinuje wybór określonej formy rekreacji
płeć - predyspozycje do uprawia takiej a nie innej formy rekreacji, jak i również z zainteresowaniami i potrzebami, płeć powoduje niechęć do ruchu ze względu na dorastanie
dojrzewanie powoduje również szybszą męczliwość, a tym samym niechęć do podejmowania jakichkolwiek ról w sferze psychicznej i fizycznej.
Bariery zdrowotne:
stan zdrowia (urazy, kontuzje, choroby) decydują o podejmowanej przez nas aktywności w czasie wolnym np. schorzenia kręgosłupa będą powodowały, ze dana osoba będzie realizowała zadania rekreacyjne o zakresie rehabilitacyjnym.
Zaburzenia kostno - mięśniowe - rodzaj uprawianej aktywności ma charakter kondensacyjny, czyli wyrównujący braki związane z niedomaganiem określonych części ciała, dodatkowo posiadanie jakichkolwiek chorób o charakterze przewlekłym będzie przyczyniało się, że podejmowane przez nas wysiłki będą ukierunkowane przede wszystkim na terapię lub też przeciwdziałanie w pogłębianiu się zdarzenia.
Religijne - w pewnych kulturach, środowiskach aktywność w czasie wolnym jest postrzegana jako zjawisko negatywne.
Ekonomiczne - brak pieniędzy wśród społeczeństwa, brak środków na tworzenie miejsc uprawiania rekreacji, brak finansów na unowocześnianie istniejącej infrastruktury rekreacyjnej, a także brak dostępu do określonych form rekreacji ze względu na dodatkowe koszty
bariery ideologiczne
negatywne postawy wobec kultury fizycznej, aktywności ruchowej
Stosowanie rekreacji ruchowej (zasady):
a) formy organizacyjne prowadzenia zajęć:
dotyczą ustawienia grupy rekreacyjnej i jej podziału
wśród tych ustawień wyróżniamy:
rozsypka (luźna gromadka)
szereg
rząd
uliczka
półkole, szachownica, koło
b) Forma prowadzenia zajęć:
forma frontalna
stacyjna
obwodu ćwiczebnego
Formy podziału grupy rekreacyjnej:
forma indywidualna
ćwiczeń w parach
podziału na zastępy (każdy zastęp wykonuje to samo zadanie lub zadania, mogą być zróżnicowane, po upływie określonego czasu powinniśmy kierować grupą zasadą równości sił)
Podział na zastępy z dodatkowym zadaniem, gdy grupa reprezentuje różnorodny poziom umiejętności i sprawności fizycznej. Grupa najsilniejsza otrzymuje dodatkowe zadanie, słabsi otrzymują zadanie gdzie podnoszą poziom umiejętności
na drużyny - musi mieć kapitana, realizują określone gry
Zasady i metody dydaktyczne wykorzystywane w rekreacji i wpływające na jakość procesu rekreacyjnego, a tym samym warunkującą zarówno jego skuteczność jak i poprawność. Celem zasad dydaktycznych jest wspomaganie animatora rekreacji w doborze sposobów (metod) postępowania z grupą rekreacyjną pozwalających na optymalną realizację zadań z grupą o zróżnicowanym wieku płci, poziomie sprawności i umiejętności ruchowych. Zasady dydaktyczno - wychowawcze to ogólne normy postępowania określające sposoby realizowania zadań dydaktycznych i wychowawczych w celu osiągnięcia zamierzonych efektów. W rekreacji ruchowej możemy wykorzystać dwie grupy zasad:
Zasady kształcenia i wychowywania do rekreacji
- zasady indywidualizacji i personalizacji procesu rekreacyjnego
- zasada integracji kształcenia i wychowania
- zasada łączenia teorii z praktyką
- zróżnicowania treści i form kształcenia
- permanentnej edukacji
-zachowania bezpieczeństwa na zajęciach
Dydaktyczne zasady nauczania:
- zasada zdrowotności
- zasada świadomości
- aktywności
- dostępności (stopniowanie trudności)
- poglądowości
- systematyczności
- trwałości
- wszechstronności
Zasada świadomości wskazuje na potrzebę zrozumienia celów funkcji rekreacji i korzyści wypływających z aktywności ruchowej. Świadomy udział w określaniu celów działania poprzez ich pełne uświadomienie. Sprawne i twórcze ich realizowanie wzbogaca i uatrakcyjnia efektywność działalności rekreacyjnej. Przestrzeganie tej zasady umożliwia uczestnikom rekreacji podejmowanie jej we własnym zakresie. Wspieranie aktywności jest uwarunkowane w dużym stopniu zasadą świadomości. Im większa bowiem świadomość tym większa aktywność i motywacja do podejmowania coraz to nowych zadań rekreacyjnych decyduje o efektach jego działań. Stosowanie tej zasady pozwala na stworzenie odpowiedniego klimatu do stworzenia działalności rekreacyjnej na inne sfery (rodzinne, zawodowe).
Zasada poglądowości - każda wykonywana czynność rekreacyjna powinna być poprzedzona opisem jak i pokazem danego ćwiczenia. Pokaz powinien być wzorem i zachętą do wykonania ćwiczeń. Przy przestrzeganiu tej zasady bardzo ważne jest ustalenie prowadzącego względem grupy. Odpowiednia prezentacja zadania ruchowego zwiększa zaufanie ćwiczących do prowadzącego i jednocześnie pozytywnie wpływa na kształtowanie relacji i tworzenie atmosfery w działalności rekreacyjnej pokaz można wzbogacić filmem, obserwacją innych itp.
Zasada systematyczności - przestrzeganie tej zasady to ciągłe i stałe uczestnictwo w określonej formie rekreacji, które z jednej strony utrwala określone umiejętności ruchowe, a z drugiej zaś pozwala na przechodzenie od ćwiczeń łatwych do trudnych, od prostych do złożonych, od wysiłku o małym obciążeniu do zadań o zwiększonym obciążeniu, od elementów znanych do nieznanych. Przy przestrzeganiu tej zasady trzeba pamiętać o osobniczych uwarunkowaniach i predyspozycjach uczestników oraz potrzebie kompleksowego zaplanowania procesu rekreacji.
Zasada dostępności - uwzględniając tę zasadę należy pamiętać o potrzebie indywidualizacji działań rekreacyjnych. Od animatora rekreacji wymaga się dostosowania stopnia trudności ćwiczeń do umiejętności, wieku, płci i stanu zdrowia poszczególnych uczestników. Zadania stawiane przed ćwiczącym powinny uwzględniać rytm, szybkość wykonania, stopień złożoności ćwiczenia, podobieństwo do wcześniejszych ćwiczeń, stopień intensywności, miejsce zajęć i inne czynniki (np. ukształtowanie terenu).
Zasada trwałości - dotyczy sposobu realizacji procesu rekreacji oraz skuteczności opanowania określonej formy ruchowej zmierza ona do opanowania w takim stopniu danej czynności ruchowej, aby można było ją wykonać w innych warunkach.
Zasada zdrowotności - przestrzeganie tej zasady to konieczność dobrania odpowiedniej formy rekreacyjnej do określonych możliwości uczestników. Uwzględnienie tej zasady rekreacji to z jednej strony zmniejszenie potencjału zdrowotnego z drugiej zaś przywrócenie zdrowia. Przestrzeganie tej zasady to również zahartowanie organizmu, uodpornienie na zmienne warunki. Niejednokrotnie także kondensacje braków zdrowotnych.
Zasada wszechstronności - polega na doborze takich form rekreacyjnych, aby zapewnić harmonijny i optymalny rozwój osobowości człowieka nie tylko pod względem fizycznym i psychicznym. Uwzględnienie tej rekreacji ruchowej zapewnia hipertrofii roboczej.
Wykonywane ćwiczenia nie powinny być jednostronne, bo prowadzą do przerostu określonej części ciała, z drugiej zaś strony mogą nadmiernie obciążać organizm i prowadzić do kontuzji.
Zasada humanizacji - człowiek jest podmiotem oddziaływań rekreacyjnych, planując proces rekreacji należy uwzględnić nie tylko możliwości fizyczne, ale przede wszystkim zainteresowania i oczekiwania uczestników. Respektowanie jej decyduje o skuteczności procesu rekreacyjnego, gdyż pozytywnie wpływa na ekspresję uczestników oraz wzrost motywacji do udziału w procesie aktywności ruchowej.
Zasada łączenia teorii z praktyką - związana jest z łączeniem wiedzy o procesach zachodzących w organizmie z konkretną działalnością ruchową. Poszerzając bowiem wiedzę o korzyściach działalności ruchowej zwiększamy zainteresowanie uczestników do ciągłego uczestnictwa w rekreacji. Przez zainteresowanie należy rozumieć intensywne względnie trudne dążenie człowieka do przeżywania i poznawania efektów działania bodźców rekreacyjnych.
Zasada integracji kształcenia i wychowania - zasada ta ma na celu połączenie dwóch aspektów: subiektywnego związanego z osobniczymi możliwościami i potrzebami oraz uwarunkowaniami określonej formy rekreacji z aspektem - obiektywnym uwarunkowanym oczekiwaniami społecznymi stawianymi przed wychowaniem do rekreacji. Można tę zasadę zrealizować poprzez świadome zaplanowanie działań rekreacyjnych w zakresie zmian osobowościowych, dążenie do zdobywania specjalistycznej wiedzy w zakresie rekreacji, podnoszenie poziomu sprawności fizycznej i doskonalenie sprawności motorycznej.
Zasada zachowania bezpieczeństwa na zajęciach - zasadę tę przestrzega się poprzez właściwy dobór ćwiczeń do możliwości fizycznych uczestników zajęć. Właściwy dobór sprzętu, przestrzeganie form ustawienia grupy rekreacyjnej i prowadzącego. Zwracanie uwagi na objawy zmęczenia. Prowadzenie zajęć w odpowiedniej temperaturze, aby nie doszło do przegrzania organizmu. Zwracanie uwagi na sposoby asekuracji i samoasekuracji.
Zasada permanentnej edukacji - zakłada ona potrzebę systematycznego zdobywania i poszerzania wiedzy oraz własnych umiejętności ruchowych dzięki czemu uczestnik ma możliwość dostępu do szerszej gamy form rekreacji.
Zasada różnicowania treści i form kształcenia - zwrócenie uwagi na zróżnicowane oddziaływanie poszczególnych form rekreacji na organizm ćwiczących. Pozwala na pewne, optymalne stosowanie ich w zakresie całościowego oddziaływania na ćwiczących. Stosowanie różnorodnych form nie tylko wzbogaca i uatrakcyjnia proces rekreacji, ale działa również motywująco i mobilizująco na uczestników. Ponadto przyczynia się do zaspokojenia zainteresowań uczestników do zdobywania nowych umiejętności, wiedzy a tym samym do uczestnictwa w różnorodnych formach rekreacji.
Grupa rekreacyjna:
Grupa społeczna - to zespół kilku osób uczestniczących w interakcji, grupa jest podstawową organizacją społeczności ludzkiej. Specyfika tej grupy jest uzależniona od celu który łączy ludzi.
Grupa pierwotna - rozwój interakcji uczuć
Grupa wtórna - jest mniej spójna, bardziej sformalizowana z określonymi normami, krótkoterminowy cel.
Grupa edukacyjna - skupia się na zdobywaniu wiedzy, wykorzystują grupę do osiągnięcia większej efektywności.
Grupa rekreacyjna - zespół ludzi mających poczucie wewnętrznej więzi a jej specyfika wynika z faktu, że cechuje się duża atrakcyjnością wynikającą z nieformalnego charakteru stosunków łączących członków grupy. Grupa mająca wspólny cel organizuje się wokół niego, rozpoczyna pracę nad jego realizacją, określa i ustala relacje pomiędzy członkami, przydziela zadania i role. Proces kształtowania się powiązań w grupie dziali się na cztery fazy rozwoju grupy: młodość, dorastanie, dojrzałość, starość.
Rodzaje wykonywanych zadań:
addytywne - członkowie wykonują te same zadania a efektywność zależy od wysiłku wszystkich
koniunktywne - działania grupy uzależnione jest od pracy najsilniejszego, najsprawniejszego członka grupy.
Rodzaje ról grupowych:
rola zadaniowa - konieczne dla wyboru i realizacji zadań, rodzaje zachowań
role zadaniowo-zachowawcze - tworzą klimat grupy przejawem tych ról są takie zachowania jak analizowanie sytuacji, łagodzenie konfliktów.
Role dysfunkcyjne - rywalizowanie, zwracanie na siebie uwagi, błaznowanie, zabieganie o sympatię - oznaczają zakłócenia w grupie
Na spoistość grupy wpływ ma kilka czynników: niewielkie rozmiary grupy, poczucie zagrożenia z zewnątrz, podobieństwo sytuacji życiowej - wysoka aprobata wobec członków przestrzegających przyjęte formy.
Fazy rozwoju grupy:
młodość - zapoznawanie się osób, podporządkowanie się, wchodzenie w związki, brak potrzeby dzielenia się wiedzą i umiejętnościami, mała gotowość do dużego wysiłku, brak wspólnego działania - rola prowadzącego to ułatwianie kontaktów, wyjaśnienie celu stworzenia grupy, ustalenie norm, umożliwienie poznania mocnych stron przez wszystkich członków.
Dorastanie - ustalanie celów i norm, walka o przywództwo, przyjmowanie ról, określenie miejsca w grupie, gotowość do pracy, rola prowadzącego polega na stawianiu zadań, wzmacnianie wartości współpracy, uczenie umiejętności niezbędnych do współdziałania.
Dojrzałość - stabilizacja związków emocjonalnych, duża energia w działaniu, gotowość uczenia się od innych, rozwiązywanie konfliktów, rola prowadzącego polega na organizowaniu współuczestnictwa w rozwiązywaniu zadań.
Starość - zamykanie pracy grupowej, zdezaktualizowanie się celów i zadań, żal, smutek, rozpacz, radość z osiągnięcia celu, rola prowadzącego to utrwalanie zdobytych umiejętności, pomoc w zaakceptowaniu końca grupy.
Style kierowania grupą:
styl autokratyczny - opiera się na sile, podział na kierujących i kierowanych, władza skoncentrowana w jednych rękach.
Demokratyczny - brak podziału na rządzących i rządzonych, podział na zadania kierownicze i wykonawcze członkowie mają prawo do udziału w podejmowaniu decyzji.
Liberalny - kierownik nie ingeruje, nie wpływa na przebieg działań grupy, reaguje dopiero w sytuacjach kryzysowych, działanie grupy nie jest inspirowane przez kierownika.
Styl kierowania grupą - wynika w znacznym stopniu z cech osobowości kierującego, cech grupy którą kieruje, sytuacji której stawia czoło.
Efektywny lider to osoba która posiada:
zdolność energicznego działania
umiejętność dystansowania się do sytuacji, ocenia z różnych stron
zdolność analizowania sytuacji
zdolność myślenia kreatywnego, twórczego
zdolność do obiektywnych rozwiązań
Sytuacja kierującego uzależniona jest od:
charakteru celów grupowych
norm obowiązujących w grupie
relacji i związków z otoczeniem
cech członków grupy i ich celów indywidualnych
zadań jakie sobie stawia lider
Kierowanie zorientowane sytuacyjnie to:
zachowania zorientowane na zadaniu - koncentruję się na kierowaniu innymi ludźmi
zachowanie zorientowane na relacjach - wszystkie zachowania zmierzające do zbudowania i utrzymania właściwych relacji z członkami grupy i pomiędzy nimi.
Zachowanie kierownicze dzieli się na cztery podstawowe style zachowania:
styl wysoko zadaniowy-mało relacyjny - ważne są efekty, decyzje podejmowane są przez prowadzącego, sytuacje tak organizowane by nie dochodziło do konfliktów, komunikowanie się jest sformalizowane, charakter pracy to instruowanie
styl wysoko zadaniowy-wysoko relacyjny - członkowie grupy są zaangażowani, konflikty są wspólnie rozwiązywane, skuteczność wymaga od kierownika angażowania innych w poszukiwaniu nowych rozwiązań, charakter pracy prowadzącego to konsultowanie
styl nisko zadaniowy-wysoko relacyjny - dla kierującego ważne jest poczucie innych i atmosfera pracy w zespole, uznanie dla wysiłków grupy, kierownik motywuje
styl nisko zadaniowy-mało relacyjny - kierownik koncentruje się na poszczególnych członkach grupy, jego celem jest utrzymanie swojej pozycji, dużo swobody, sprawdza efekt pracy - delegowanie
Animator rekreacji ruchowej.
Animacja - ożywienie, zabawienie, podniecenie, zachęcenie
Rola animacji w rekreacji to inicjowanie różnego typu zadań. Rolę tę spełniają animatorzy rekreacji. To również upowszechnianie form aktywności oraz przygotowania uczestników do aktywności w czasie wolnym. To również umiejętność motywowania różnych osób do dbałości o własne ciało zarówno pod względem fizycznym jak i psychicznym. To takie stworzenie warunków do aktywnego wypoczynku w formach wypoczynku oraz dostarczenie wzorów racjonalnego wykorzystywania czasu wolnego.
Animator rekreacji musi pamiętać, że każdy człowiek ma odrębne zainteresowania i potrzeby. A zatem rola animatora polega na zjednoczeniu wokół jednego celu osób o różnych potrzebach.
Animator powinien posiadać wiedzę humanistyczną pozwalającą poznać związki zachodzące w rekreacji. Wiedzę przyrodniczą, żeby umiejętnie wykorzystać zależności człowiek-środowisko naturalne-aktywność ruchowa. Wiedzę ekonomiczną, żeby odpowiednio dobrać formy rekreacji do warunków i możliwości danego środowiska społecznego. Wiedzę organizacyjną, żeby w optymalny wykorzystać miejsce i czas poświęcony na rekreację. Wiedzę prawną, aby wiedzieć kto z kim, w jakim miejscu i zasadach może realizować wybraną formę rekreacji w zakresie umiejętności instruktora rekreacji.
Kierowania oraz samodzielnego planowania i realizacji imprez rekreacyjnych. Swobodnego nawiązywania kontaktu oraz znajomości języków obcych.
Do podstawowych czynności animatora należy:
stymulowanie aktywności uczestników rekreacji
umiejętny dobór form treści, środków i metod zajęć
odpowiednie kierowanie zespołem poprzez wywieranie wpływu na uczestników
Funkcje animatora:
stworzenie warunków dla powszechnego uczestnictwa w aktywnych formach spędzania wolnego czasu, poprzez pełnienie roli organizatora, propagatora, lidera, realizatora zajęć rekreacyjnych. Aby spełnić tę funkcję animator powinien rozpoznać potrzeby i uwarunkowania uczestnictwa w rekreacji.
Powinien tworzyć infrastrukturę rekreacyjną.
Prowadzenie działalności zmierzającej do kształtowania postaw w dbałości o jego rozwój oraz sprawność fizyczną wyraża się poprzez propagowanie wzoru aktywnego uczestnictwa w rekreacji w zależności od wieku, płci i możliwości.
Informowanie i doradzanie w zakresie form aktywności rekreacyjnej. Zachęcanie i inspirowanie do uczestnictwa w imprezach rekreacyjnych.
Zasady pracy animatorów:
pracuje wśród ludzi nie nad nimi
nie prowadzi, nie kieruje, nie uczy, nie szkoli - lecz pomaga, doradza, współdziała
zakres działalności animatora to wspieranie, ocenianie koordynowanie i planowanie
Motywowanie powinno być zindywidualizowane uwzględniając osobiste cele, zainteresowania, potrzeby i oczekiwania. Animator powinien dążyć do uzyskania radości i zadowolenia z podjętej działalności rekreacyjnej. Ograniczenie i zminimalizowanie wymagań prowadzi do zniechęcenia uczestników w podejmowaniu działalności rekreacyjnej i coraz większych wysiłków. Proces motywacyjny w rekreacji to postawa wspierająca animatora wobec uczestnika rekreacji.
formowanie celów i zadań
organizacja celu rekreacji za odpowiednim doborem treści i stworzeniem przyjaznego klimatu
rozwijanie interakcji pomiędzy animatorem a uczestnikiem
Wizerunek pracownika rekreacji zależy od:
komercjalizacji, globalizacji usług rekreacyjno - turystycznych
szybkiego wprowadzania nowych technologi
wzrostu świadomości zdrowotnej społeczeństwa
przemiany we wzorach spędzania wolnego czasu i wypoczynku
starzenia się społeczeństw w krajach wysoko rozwiniętych
Kompetencje animatora - dyspozycje osobowościowe warunkujące skuteczność wykonywania określonych czynności dzielimy je na aksjologiczne - czyli po co działamy, komunikacyjne - co jest treścią naszych działań, technologiczne - wiemy jak działać.
Podział:
Kompetencje poznawcze (wiedza i umiejętność wykorzystania tej wiedzy)
kompetencje osobiste (przetwarzanie i korzystanie z informacji, umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, kontrolowanie procesów poznawczych i emocjonalnych)
kompetencje interpersonalne - umiejętność nawiązywania i podtrzymywania kontaktów, komunikacja werbalna i poza werbalna, mediacja i negocjowanie, rozwiązywanie konfliktów współdziałanie w różnych warunkach.
Organizatorskie - umiejętności budowania i podtrzymywania klimatu grupy, tworzenie i wspieranie celów i norm w grupie, organizowanie pracy w grupie w zmiennych warunkach
Struktura postawy zawodowej pracownika TiR (animatora):
komponent intelektualny - musi posiadać wiedzę o zawodzie i czynnościach zawodowych człowieka, środowiska swojej pracy, jego funkcjonowania i zależnościach w nim występujących
komponent emocjonalny - uczuciowe ustosunkowanie do zawodu, identyfikacja z zawodem, poczucie satysfakcji
komponent motywacyjno-działaniowy - pozytywna i trwała motywacja, przekonanie do podejmowanych działań, umiejętność wykonywania czynności związanych z odgrywanymi rolami.
Pracownik rekreacji turystyki powinien reprezentować określoną postawę wobec zawodu, ukształtowaną postawę wobec ludzi których zachowaniem kieruje a tym samym posiadać określone predyspozycje osobowościowe..
Predyspozycje pracownika TiR:
partnerskie
organizacyjne
predyspozycje przewodnika i doradcy
przywódcze i współpracy
Cechy pracownika TiR:
gotowość do nawiązywania kontaktów
naturalna sympatia do ludzi
przyjazny stosunek do otoczenia
entuzjazm w działaniu
samodzielność
zdolności sugestywne
poczucie humoru
tolerancja
zaradność życiowa
wrażliwość uczuciowa, intelektualna i życiowa
odwaga w podejmowaniu decyzji\zdolność stosowania szerokiej wiedzy
wielokierunkowe zdolności praktyczne
Zdolności animatora TiR można ująć w 3 kategoriach:
niemożliwa do nauczenia - wesołość i umiejętność nawiązywania kontaktów
częściowo do nauczenia - zdolność do oceniania ludzi, elokwencja, znajomość metod wyzwalania zachwytu i zadowolenia
do nauczenia - umiejętności sportowe, plastyczne, znajomość geografii, historii, umiejętność zdobywania wiedzy
Animatorem rekreacji może być każdy kto wykorzystując w bezpośrednich kontaktach metody werbalne, i własny przykład, doprowadza w działaniu do podejmowania aktywności rekreacyjnej przez osoby nieprzygotowane. Nieuprawiające jej dotychczas, a jednocześnie rozbudzając w tych osobach potrzebę aktywności.
Wychowanie fizyczne
Wychowanie to wszelkie celowe oddziaływanie wychowawców
na wychowanków, aby kształtować w nich określone pojęcia, uczucia, postawy, dążenia. Działanie wychowawcze zawiera w sobie opiekę, dostarczanie rozrywki i kultury, wychowanie fizyczne, umysłowe, moralne, społeczne, estetyczne, ideowe, a obok tego nauczanie, szkolenie, przygotowanie do różnych zadań.
Wychowanie fizyczne jest więc jakąś cząstką wychowania w ogóle. Polega
na kształtowaniu postaw i zachowań w dziedzinie dbałości o rozwój fizyczny, sprawność ruchową, zdrowie i urodę człowieka.
Rozwój fizyczny człowieka i poprawa jego sprawności ruchowej jest wynikiem aktywności ruchowej. Wychowanie fizyczne obejmuje trzy formy uczestnictwa w aktywności sportowej.
Sport - uczestnictwo w aktywności ruchowej osób o odpowiednich predyspozycjach somatyczno - motorycznych, którego celem jest zaspokojenie potrzeby samorealizacji na drodze współzawodnictwa w dążeniu do osiągnięcia maksymalnych rezultatów w zakresie sprawności fizycznej i duchowej.
Rekreacja fizyczna - forma uczestnictwa osób w wieku produkcyjnym
i poprodukcyjnym, której celem jest renowacja, podtrzymywanie i pomnażanie zdrowia, sprawności i urody ciała.
Rehabilitacja ruchowa - jest częścią rehabilitacji zdrowotnej, jej celem jest przywracanie lub kompensacja utraconych w następstwie choroby funkcji psychomotorycznych i ubytków somatycznych za pomocą fizycznych środków,
a zwłaszcza ruchu.
Wychowanie fizyczne to także wszelkie działania mające na celu przygotowanie jednostki do zbiorowego życia: rozwijanie jego umiejętności fizycznych, kształtowanie sprawności fizycznej, kształtowanie umiejętności ruchowych, zdobywanie wiedzy
o zdrowiu, o sobie samym, kształtowanie postaw prospołecznych, kształtowanie postaw pozytywnych wobec kultury fizycznej, kształtowanie akceptacji samego siebie, poczucia własnej wartości, poznawanie zasad racjonalnego żywienia, zasad higieny osobistej, wpływu uzależnień na zdrowie, budowania zdrowych relacji między osobami odmiennej płci.
Wychowanie fizyczne spełnia cztery podstawowe funkcje:
Funkcja stymulacyjna (działając ruchem pobudzamy do rozwoju)
Funkcja adaptacyjna (przyzwyczajanie organizmu np. do temperatury,
do większego wysiłku)
Funkcja kompensacyjna (wyrównywanie niedoborów ruchu, przeciwstawianie środowisku)
Funkcja korelacyjna (naprawcza, odwracanie niekorzystnych zmian)
Wychowanie fizyczne obejmuje swoim zasięgiem różne środowiska wychowawcze: szkoła (lekcje WF, zajęcia śródlekcyjne, pozalekcyjne), dom, rodzina, środowiska pozaszkolne, np. kluby sportowe.
Kultura fizyczna
Kultura fizyczna - to ogół zachowań przebiegających według przyjętych w danym środowisku społecznym reguł i norm postępowania a mających na celu dbałość o zdrowie człowieka, o poprawę jego postawy, prawidłowy rozwój psychofizyczny oraz rezultaty tych zachowań.
Formy uczestnictwa w kulturze fizycznej:
Czynniki uczestnictwa w kulturze fizycznej:
stymulacja (funkcja rozwojowa)
adaptacja (funkcja przystosowawcza)
kompensacja (funkcja wyrównawcza)
korektywa (funkcja naprawcza)
Wartości ciała w kulturze fizycznej:
zdrowotne
utylitarne
estetyczne
hedonistyczne
agonistyczne
W Polsce program kultury fizycznej realizowany jest w szczególności poprzez zajęcia wychowania fizycznego w szkołach powszechnych.
CZAS WOLNY :
Czas wolny -część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową normalną i dodatkową, ani przez systematyczne kształcenie się uniwersyteckie, ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych (sen, posiłki, higiena), ani przez stałe obowiązki domowe (gotowanie, pranie, sprzątanie, opieka nad członkami rodziny niezdolnymi do samoobsługi) - i może być spożytkowana na dowolne wczasowanie lub na życie rodzinne i aktywność przynoszącą doraźne korzyści (wg A. Kamińskiego)
Czas wolny pełni w życiu jednostki wiele bardzo różnorodnych funkcji, które się wzajemnie przenikają. Wyodrębnienie ich i przeprowadzenie wyraźnego podziału nie jest proste. Różni autorzy, w zależności od tego w jakich środowiskach przeprowadzali badania, wyodrębniają odmienne funkcje, istotne z ich punktu widzenia.
Z. Dąbrowski wyodrębnia cztery funkcje czasu wolnego:
-wypoczynek,
-rozrywkę,
-rozwój zainteresowań i uzdolnień,
-poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie.
Stan zmęczenia organizmu jest wynikiem trwającego dłuższy czas wysiłku. Objawia się on spadkiem zainteresowania otoczeniem, trudnością w skupieniu się i kojarzeniu myśli.
Zwykle walczymy ze zmęczeniem poprawiając warunki nauki czy pracy, regulując jej tryb i czynniki pobudzania psychicznego (cisza, oświetlenie, sprawna organizacja). Zawsze jednak koniecznym, choć nie zawsze wystarczającym sposobem przywrócenia równowagi organizmu i psychiki pozostanie wypoczynek. Polega on na śnie, kąpieli, zaspokajaniu głodu i pragnienia, na oderwaniu się od hałasu i wszystkiego co stwarza napięcie nerwowe.
Szczególnie prędko tracą równowagę organizmy młode, co wynika zarówno z żywego angażowania się w każdą akcję, jak też z braku wprawy, rozwagi, umiejętności oszczędzania wysiłku. Na szczęście typową cechą dzieci i młodzieży jest także szybki powrót sił, równowagi chemicznej i psychicznej, i z tych faktów trzeba zdawać sobie sprawę. Skoro wysiłek , który zwłaszcza przy nauce jest i musi być nie tylko męczący, lecz często również nużący - wymaga dyscypliny, ograniczenia niektórych zachcianek, indywidualnych zamiłowań i ambicji, to “czas wolny powinien przynieść nie tylko wypoczynek, lecz także atrakcję, przygodę, zabawę, nowość, radość, emocję, a przede wszystkim swobodę.”
Rozrywka powinna spełniać pragnienia niezaspokojone przy wykonywaniu obowiązków, przenosić nastrój ożywienia i zapału do działania także na teren zajęć obowiązkowych.
Dzięki trwałym zainteresowaniom i systematycznym wysiłkom zarówno w pracy zawodowej, jak i w wolnym czasie różne mogą być kierunki rozwoju. Jedni dążą do zaspokojenia potrzeby poznania, inni pragną kształtować i doskonalić otoczenie, jeszcze inni przeżywają silniej wrażenia estetyczne i sami próbują twórczości artystycznej. Te indywidualne dążenia decydują o rozwoju dobrowolnych zajęć w czasie wolnym.
Czasu wolny decyduje o rozwoju fizycznym, psychicznym, intelektualnym jednostki. Przyczynia się także do zaspokojenia i rozwijania potrzeb kulturalnych, społecznych, do stwarzania przyjemności - radości w życiu.
Niezwykle interesującą klasyfikację funkcji czasu wolnego w psychohigienicznym jego ujęciu przedstawia A. Roykiewicz. Wyodrębnia on:
-funkcję psychorekreacyjną,
-funkcję psychokompensacyjną,
-funkcję psychokorekcy
-funkcję psychokreatywną.
Funkcje te, warunkując się w pewnym stopniu wzajemnie, mają ogromne znaczenie dla kształtowania procesów osobowościowych, dla rozwijania twórczej działalności i pozytywnych interakcji społecznych.
W skład funkcji psychorekreacyjnej wchodzi: odpoczynek, rozrywka i zabawa. A. Roykiewicz podkreśla walory tej funkcji z uwagi nie tylko na to, że jej elementy przyczyniać się mogą do rozwoju sprawności fizycznej, ale też mogą budować pozytywny obraz własnych możliwości i sprawności fizycznej. Jeśli ten jest dodatni, działa regulacyjnie na sferę emocjonalną, a poprzez radość z własnych osiągnięć i wzmożenie poczucia zdrowia łatwiej osiągnąć lepsze samopoczucie i poczucie wypoczynku.
Autor funkcje psychokompensacyjne ujmuje nie jako funkcje zastępcze, lecz “jako nastawienie czy czynności wyrównujące braki czegoś, jako uzupełnienie właściwego dla każdej jednostki potencjału energetycznego pragnień, dążeń, zamierzeń, a więc jako zaspokajanie potrzeb psychicznych.”
Innymi słowy - z punktu widzenia higieny psychicznej - funkcje te polegają na zaspokajaniu specyficznych potrzeb psychicznych i dochodzeniu do stanu
konsonansu psychicznego. Polegają także na pobudzaniu zahamowanych procesów oddziałujących na prawidłowe i dynamiczne funkcjonowanie osobowości.
Funkcje psychokorekcyjne będą spełniały te zajęcia w czasie wolnym, które ewidentnie usuwają lub zmniejszają zaburzenia zachowania postaw oraz niepożądane indywidualnie i społecznie właściwości osobowościowe i mogą je przekształcać w aktywność pozytywną przystosowawczo.
W psychokreatywnych funkcjach chodzi przede wszystkim o działania ukierunkowane bezpośrednio na kształtowanie i samokształtowanie zdrowej i ciągle rozwijającej się osobowości poprzez osiąganie nowych i wyższych wartości moralnych, uczuciowych i intelektualnych - głównie zaś przez dążenie i dochodzenie do społecznie twórczej aktywności.
Jak słusznie uważa E. Wnuk - Lipiński, czas wolny ujmowany bywa wielofunkcyjnie, ponieważ niezmiernie zróżnicowane są sposoby jego wykorzystania i towarzyszące im motywy.
Do zespołu funkcji podstawowych, przypisywanych czasowi wolnemu, E. Wnuk - Lipiński zalicza:
-funkcje edukacyjne (bezinteresowne i niewymuszone poszerzanie własnych horyzontów umysłowych, dokształcanie się, a więc czynności związane z zaspokajaniem potrzeb poznawczych, wiedzy i nowych doświadczeń),
-funkcje wychowawcze (przyswajanie sobie lub wpajanie komuś określonych norm światopoglądowych, zachowania),
-funkcje integracyjne (spajające grupy rówieśnicze, towarzyskie, zaspokajające potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć),
-funkcje rekreacyjne (obejmujące czynności pozwalające na odpoczynek psychiczny i fizyczny),
-funkcje kulturalne (tj. tworzenie, przyswajanie wartości kulturowych),
-funkcje kompensacyjne (wyrównanie niezaspokojonych potrzeb).
Prawidłowa organizacja czasu wolnego stanowić może niewyczerpane źródło możliwości wychodzenia naprzeciw potrzebom rozwojowym jednostki. Dzięki tej organizacji może spełniać szereg ważnych i wartościowych funkcji / doskonalić wiedzę, dostarczać nowe przeżycia i doświadczenia, znaleźć własne miejsce w społeczeństwie/
PEDAGOGIKA ZABAWY - CELE , ZASADY , METODY .
Zabawa była znana człowiekowi od samego początku jego istnienia .
Pedagodzy opracowali wiele definicji terminu „ zabawa ”. Niektórzy określają ją jako specjalną , naturalną, wrodzoną metodę uczenia się człowieka .
Jest pojmowana także jako potrzeba małych i dużych , przypisana człowiekowi , stanowiąca naturalne dopełnienie całokształtu jego istnienia i działalności .
Najczęściej odnosi się do każdej czynności , którą człowiek podejmuje dobrowolnie , bez przymusu z zewnątrz , dla własnej przyjemności .
Analizując podane definicje możemy wyodrębnić następujące cechy zabawy :
przyjemność i radość z wykonywania czynności ,
dobrowolność uczestnictwa ,
poznanie nowych wartości i informacji ,
kreatywność ,
stworzenie odrębnego świata fikcji ,
zaspokojenie różnych potrzeb ludzkich .
E. Hurlock wyróżniła 4 zasadnicze funkcje zabawy :
funkcja kształcąca - polega na tym , iż dziecko w zabawie kształci swoje zmysły wzbogaca wiedzę o świecie , poznaje samego siebie , rozwija język i umiejętność komunikowania się , uczy poznawać swoje możliwości i dokonywać samooceny ;
funkcja wychowawcza - zabawa rozbudza u dziecka określony stosunek do otoczenia społecznego , poznaje normy społeczne i reguły postępowania , uczy się rzetelności i uczciwości ;
funkcja terapeutyczna - dziecko podczas zabawy uwalnia się od napięći emocji , uczy się różnych sposobów wyrażania swoich uczuć oraz rozwiązywania swoich problemów ;
funkcja projekcyjna - dziecko w zabawie wchodzi w różne sytuacje , wykonuje różne zadania , pelni różne role i dzięki temu ujawnia swoje właściwości . Natomiast wychowawca może odkryć i lepiej poznać mocne i słabe strony wychowanka .
Pedagogika zabawy nie jest dyscypliną naukową lecz symboliczną nazwą metodycznych poszukiwań ułatwiających pracę z grupą , proces uczenia . Proponuje ona działania dające członkom grupy możliwość rozwoju w atmosferze zaufania , wzajemnej akceptacji , bez względu na wiek i umiejętności , wyzwala aktywność twórczą i cie-kawość , ułatwia kontakty z innymi , ze sobą i otaczającą rzeczywistością .
Główne inspiracje teoretycznepedagogika zabawy czerpie z psychologii humanistycznej , jak również pedagogiki Gestalt . Ideą przewodnią jest wiara w człowieka i jego potencjalne możliwości . Dlatego konieczna jest tu współpraca wychowawcy i wy-chowanka . Nauczyciel to osoba wewnętrznie zintegrowana , akceptująca siebie i innych , animator rozwoju i działań ucznia .
Celem pedagogiki zabawy jest dostarczenie osobom , pracującym z różnymi grupami wiekowymi , metod oddziałujących na sferę emocjonalną człowieka , sprzy-jających ujawnieniu pozytywnych uczuć wzmacniających poczucie akceptacji i bez-pieczeństwa , wspomagających samodzielna aktywność podopiecznych .
Na zajęciach prowadzonych metodami pedagogiki zabawy obowiązują określone zasady :
dobrowolności - decydowanie o swojej aktywności w atmosferze wolnej od nakazów ; wychowawca jedynie zachęca , zaprasza do uczestnictwa w zabawie ;
wielopoziomowość komunikacji - świadome porozumiewanie się na poziomie wer-balnym i niewerbalnym , rzeczowym ( wymiana logicznych i prawdziwych informacji ) i emocjonalnym ( wyrażanie , odczuwanie , akceptowanie uczuć swoich i innych ) ;
unikanie rywalizacji - rezygnacja z podziału na zwycięzcę i przegranych , uczenie
współpracy i współdziałania z innymi ;
Wszystkie te zasady wzmacniają relacje w grupie , uczą wyrażania uczuć , budują zaufanie do prowadzącego i całej grupy .
Pedagogika zabawy prezentuje także szeroki wybór metod , których celem jest ożywienie kontaktów między ludźmi . Metody te likwidują lęk , obawę i strach , napięcie mięśni oraz napięcia psychiczne , angażują w działanie całą osobę wszystkie jej zmysły , wyzwalają twórczą aktywność , uczą współpracy z innymi .
Zmęczenie - przejściowe zmniejszenie zdolności do pracy spowodowane przez brak rezerw energetycznych. W czasie zamiany cukru w energię, organizm wytwarza też kwas mlekowy, który gromadzi się w mięśniu używanym w danej chwili i wywołuje uczucie zmęczenia. W wypadku odczuwania zmęczenia, należy położyć się i nie dopuścić do utraty ciepła przez ciało. Zmęczenie jest reakcją fizjologiczną chroniącą przed dalszą zbyt intensywną pracą.
Wyróżnia się 2 rodzaje zmęczenia - ośrodkowe (ogólne) oraz obwodowe (mięśniowe).
Zmęczenie może być objawem wielu chorób i nie należy go bagatelizować. Występuje często w połączeniu z innymi symptomami, jak np. zmiany nastroju (niepokój, depresja, zaburzenia snu), może być też objawem braku odporności.
Zmęczenie jest jak zatrucie umysłu i ciała. Brak koncentracji, rozdrażnienie i osłabienie, a do tego mdłości i ból głowy, jeśli znasz którykolwiek z tych objawów to zatrzymaj się na chwilę i zastanów czy nie są to oznaki przemęczenia.
Zmęczenie to zmniejszenie zdolności do aktywności, to stan przejściowy, pojawiający się w wyniku wysiłku i zmian natury biologicznej zachodzących w organizmie np. jego niedotlenienia czy wyczerpania rezerw energetycznych. Można rozróżnić zmęczenie fizyczne i psychiczne, ale niestety najczęściej idą one w parze.
Pozytywne cechy zmęczenia
Zmęczenie do pewnego stopnia jest objawem pozytywnym. Spełnia bowiem dwie role, regulacyjną - a więc zapobiega nadmiernemu wysiłkowi, a także adaptacyjną - służy zwiększaniu wydajności energetycznej organizmu czyli jest to swego rodzaju trening, dzięki któremu stajemy się bardziej zdolni do większego wysiłku niż wyjściowo. Zmęczenie można podzielić ze względu na stopień intensywności na:
- utajone, nie jest bezpośrednio odczuwalne,
- umiarkowane, związane jest z codziennym funkcjonowaniem, regeneracja
następuje adekwatnie do poziomu wykonanej wcześniej pracy,
- przemęczenie, którego skutkiem jest wycieńczenie organizmu, a jego
regeneracja jest bardzo trudna.
Zmęczenie w natarciu
Długotrwały stan zmęczenia wpływa na funkcjonowanie naszych organów wewnętrznych. W mózgu zwiększa się ciśnienie śródczaszkowe (efekt zatrzymania wody przez nerki i gromadzenia ich w organizmie). Intensywna praca umysłowa zużywa cały zapas energii, następuje kryzys energetyczny w komórkach mózgowych. Zaburzenia w wytwarzaniu neuroprzekaźników powodują utrudnienia w przepływie impulsów nerwowych z komórki do komórki. Nasz metabolizm też się zmienia, w organizmie gromadzi się nadmierna ilość produktów przemiany materii, działają one toksycznie na mięśnie i tkankę nerwową. Innym zaburzeniem metabolizmu może być bardzo szybkie przetwarzanie dostarczanego pokarmu, organizm zaczyna „zjadać samego siebie”, co powoduje deficyt w zapasach energii. Także funkcjonowanie naszego układu krążenia jest upośledzone, niekorzystnie podnosi się poziom glukozy i kwasów tłuszczowych we krwi. To przyczyna przemęczenia, ale też wstęp do miażdżycy i cukrzycy.
Kiedy zmęczenie fizyczne połączone jest z psychicznym i z długotrwałym stresem, możemy doprowadzić się do naprawdę złego stanu.
Zmęczenie psychiczne może objawiać się obniżeniem sprawności intelektualnej w zakresie przyswajania wiedzy, a także brakiem koncentracji, ogólnym otępieniem i apatią. Wpływa to negatywnie na różne sfery naszej psychiki.
- Sfera emocjonalna - zaburzenie spowodowane jest stresem lub silnymi przeżyciami zarówno negatywnymi
jak i pozytywnymi.
- Sfera poznawcza - zaburzenie spowodowane jest znacznym i długotrwałym wysiłkiem intelektualnym.
- Sfera motywacyjna - zaburzenie spowodowane jest licznymi niepowodzeniami lub brakiem poczucia kontroli.
- Sfera ja - zaburzenie spowodowane jest zaniżoną samooceną, niemożnością zrozumienia siebie, poznania
własnych potrzeb.
To tylko kilka z efektów ubocznych jakie powoduje w naszym organizmie długotrwały stan zmęczenia. Jak zatem sobie pomóc? Najlepiej oczywiście wybrać się na kilkutygodniowe wakacje, jednak w ciągu roku rzadko możemy sobie pozwolić na taki luksus.
Sprawy ważne i ważniejsze
Na początek należy zastanowić się co tak naprawdę jest ważne, wyznaczyć sobie realne cele. Nie starać się robić wszystkiego naraz. Wykazać się większą wyrozumiałością dla samego siebie i swojego ciała, przetłumaczyć sobie, że nikt nie jest niezastąpiony. Zresztą dążenie do maksymalnego spełniania się na każdym polu (studia, praca, dom, zajęcia dodatkowe) może doprowadzić do frustracji, a to do większego stresu. Jednym słowem sami zamykamy się w samonapędzającej się spirali.
Podsumowując, by odpocząć i nabrać sił:
- Zażywaj ruchu, ale nie forsuj się!
- Rób tylko to, co sprawia ci
przyjemność
- W wolnym czasie nie nadrabiaj
zaległości z pracy, szkoły itp.
- Śpij przynajmniej 7-8 godzin
dziennie
- Nie patrz na zegarek
- Myśl pozytywnie
15
Wyszukiwarka