bcWYKŁAD 29.11.05 r.

ZDANIA DEONTYCZNE- zdania stwierdzająceJĘZYK PRAWNY- język normy, przepisu (ma oddziaływać na adresatów normy)JĘZYK PRAWNY ≠ JĘZYK PRAWNICZYQuasi idiomy - idiomy niewłaściweTechnika kondensacji tekstu prawnego

CECHY TEKSTÓW PRAWNYCH:

ADEKWATNOŚĆ ELASTYCZNOŚC TEKSTU PRAWNEGO:

ŚRODKI:

posługiwanie się zwrotami a także klauzulami generalnymi np.: „szczególna staranność”, „wielki uszczerbek”konsekwencja: swoboda decyzji dla podmiotu stosującego prawonie da się w pełni wszystkiego zdefiniowaćbrak zaufania do podmiotu stosującego prawoPRECYZJA TEKSTU PRAWNEGO- Unikać wieloznaczności oraz terminów nieostrych  definiowanie- gdy określone słowo ma wiele znaczeń - znaczenie słowa - podaje się aby uzyskać komunikatywnośćprzydatne do jasnego i precyzyjnego wyrażenia zamiarów prawodawcyjęzyk wyspecjalizowany „wdziera się” do języka prawnegopotrzeba zamieszczania definicji w tekście prawnymDEFINICJE LEGALNE - nazwa własnaformułowane w ustawachnazywane definicjami ustawowymiPrzybierają różne formy: równościowe (klasyczne) - DEFINIENDUM + ZWROT ŁĄCZĄCY + DEFINIENSA (genus, różnice gat.)Nieklasyczne - nie da się wyróżnić genus i różnicy gat(?)DEFINICJE CZĄSTKOWE - Definicje mogą być w różnych miejscach, najczęściej w słowniczkach służą skrótowości (pozwalają unikać powtórzeń) Czasem zamiast w słowniczkach definicje pojawiają się na początku ustawy.KOMUNIKATYWNOŚĆ TEKSTU PRAWNEGOtekst powszechnie komunikatywny (taki który rozumie większość społeczeństwa) Formułowanie tytułów aktów normatywnych adekwatnych do treści tych aktów , aby na ich podstawie można było powiedzieć jakie spory reguluje akt prawny Podział tekstu norm na mniejsze części konsekwentna struktura każdego aktu normatywnego  określenie przepisów w nim zamieszczonych jest określeniem zawsze w takiej samej kolejnościstaranne formułowanie przepisów uchylających . Prawodawca powinien formułować krótkie, proste zdania, używać powszechnego słownictwa unikać neologizmów, powinien zrezygnować z języka wyspecjalizowanego.ZWIĘZŁOŚĆ TEKSTÓW PRAWNYCHw możliwie największej -praktyka prawnicza i nauka prawa

Środki służące uzyskiwaniu zwięzłości:

Posługiwanie się odesłaniami, spójnikami w zdaniach złożonych

ODESŁANIEWewnętrzne (do odpowiednich przepisów tego aktu)Zewnętrzne (do innych aktów normatywnych)CHARAKTER WEWNĄTRZSYSTEMOWY (w ramach istniejącego systemu prawa)

NP.: odesłanie do prawa UE - ODESŁANIE POZA SYSTEMOWESPÓJNIKI ALTERNATYWNE (LUB, ALBO):Alternatywa rozłączna (zdanie z dwóch zdań składowych, które wyklucza prawdziwość obu zdań składowych)Alternatywa nierozłączna (dwa zdania, jedno wyklucza prawdziwość drugiego)KONIUNKTURALNE (I, ORAZ, a TAKŻE, JAK RÓWNIEŻ)  oba zdania musza być spełnioneKLAUZULE GENERALNE - jest to przepis, który zawiera odesłanie do jakiegoś systemu ocen, norm - innych niż prawneNormy aksjologiczne:Zawierają odesłania poza systemowe, zewnętrzne wobec prawa, nie w ramach prawaUpoważnia organ aby:Rozstrzygając sprawę oparł swoje rozstrzygnięcie na analizie wszechstronnej danego przypadkuOparł rozstrzygnięcie na pozaprawnych zasadach współżycia społecznego

2 RODZAJE KLAUZUL GENERALNYCH:które odsyłają do zasad systemu prawnegoktóre odsyłają do zasad spoza systemu prawnego

WYKŁAD 6.12.05 r.RODZAJE PRZEPISÓW PRAWNYCH:

ze względu na sposób wyznaczania zachowania normy prawne dzielimy na:

nakazujące - coś czynić (wyrażanie nakazu: musi, jest zobowiązany)zakazujące - (zakaz wyraża się : nie wolno, jest zakazane)zezwalające - ( może, ma prawo, ma wolność, przysługuje roszczenie)

ze względu czy przepis normuje jakieś zachowanie czy tez odsyła do unormowania w jakichś innych przepisach:

przepisy odsyłające (wczesnej)przepisy blankietowe - ograniczają się do wskazania w jaki sposób mogą albo muszą być uregulowane dane sprawy (Obywatelstwo polskie nabywa się.....)

Zależnie od tego jak określone są okoliczności w których norma wyrażona w przepisie znajduje zastosowanie:

przepisy bezwzględnie wiążące (jus cogens ?)/ zwany imperatywnym i bezwzględnie obowiązującym - Jego zastosowanie nie może zostać wyłączone ani nie może zostać ograniczone decyzjami zainteresowanych stronprzepisy względnie wiążące(jus dispositivum) / dyspozytywne - znajdują zastosowanie wtedy i tylko wtedy gdy zainteresowane strony nie uregulowały , nie uzgodniły konsekwencji prawnej jakichś zachowań lub zdarzeń. Strony mają możliwość uregulowania konsekwencji prawnych , zgodnie ze swoją wola i ze swoimi interesami. Jeżeli tego nie uczynią , wówczas znajdzie zastosowanie przepis w którym te konsekwencje określono. Znajdzie zastosowanie Jus dispositivum.Przepisy imperatywne / semi dyspozytywne - ich zadaniem jest wyznaczenie minimalnego zakresu ochrony jednej ze stron.

WYKŁADNIA PRZEPISÓW PRAWNYCH:

ZESPÓŁ CZYNNOŚCI INTELEKTUALNYCH , KTÓRE ZMIERZAJĄ DO ODTWORZENIA NORM PRAWNYCH Z PRZEPISÓW PRAWNYCH  WYKŁADNIA (interpretacja, egzegeza tekstu prawnego)DYREKTYWY INTERPRETACYJNE- przyjęte w danej kulturze regułyWYKŁADNIE  proces zmierzający do zrozumienia procesów prawnych WYKŁADNIA PRAGMATYCZNA  oznaczenie procesu interpretowania tekstu i rezultatu tego procesu WYKŁADNIA APRAGMATYCZNA

ZADANIA WYKŁADNI:

Odtworzenie intencji znaczeniowej prawodawcy  WYKŁADNIA SUBIEKTYWNA

(jakie znaczenie nadawał interpretowanemu tekstowi jego twórca-prawodawca)

WYKŁADNIA OBIEKTYWNA - niezależna od zamysłu twórcy

KONCEPCJE WYKŁADNI:

STATYCZNA koncepcja wykładni - tekst prawny ma jedno jedyne znacznie DYNAMICZNA koncepcja wykładni - ten sam tekst prawny może z zmieniać swoją tożsamość, sens, znaczenie zależnie od zmian występujących w języku Współcześnie przyjmuje się ze te dwie koncepcje statyczna i dynamiczna nie dają dobrych rezultatów. Podejmuje się próby kompromisu miedzy dwiema koncepcjami.

KTO DOKONUJE WYKŁADNI PRAWA?

KAŻDY, kogo dotyczy przepis prawny i każdy, kto określony przepis prawny stosuje. WYKŁADNIA MERYTORYCZNA - każdy kto zna reguły jezyka w którym zapisany jest przepis prawny, każdy kto zna reguły wykładni i potrafi je zastosować, musi być na odpowiednim poziomie kompetencji językowejKażdy proces prawny jest złożony.

Z punktu widzenia podmiotu, który dokonuje tej wykładni wyróżniamy:

Wykładnia dokonywana przez autorytety naukowe - WYKŁADNIA DOKTRYNALNAWYKŁADNIA PRAKTYCZNA dzieli się na wykładniesądowąpozasądową

ŹRÓDŁEM INFORMACJI O REZULTATACH WYKŁADNI ( w szczególności kiedy mamy do czynienia z wykładnią doktrynalną) SĄ:

Komentarze do aktów normatywnych (kodeksy i inne doniosłe ustawy)Glosy (komentarze do poszczególnych orzeczeń i uzasadnień tych orzeczeń)Opracowania naukowe o charakterze monograficznymPodręczniki Obok wykładni merytorycznej można wyróżnić: WYKŁADNIA FORMALNA /oficjalna, legalna/ - jest dokonywana przez określone, upoważnione podmioty. Rezultaty takiej wykładni mają charakter wiążący. [ taka wykładnia jest „silniejsza” od rezultatów wykładni doktrynalnej]

RODZAJE WYKŁADNI FORMALNEJ:

WYKŁADNIA AUTENTYCZNA- wykładnie, w której podmiot, który dany przepis wydał ten przepis tłumaczy (tłumaczy wątpliwości, jakie się wiążą z rozumieniem tego przepisu). Jest to konsekwencja mówiąca ze podmiot upoważniony do stanowienia danych przepisów, jest też upoważniony do ich uchylenia, zmiany oraz do wiążącego interpretowania. W praktyce z wykładnią autentyczna spotykamy się dość rzadko, wyjątkiem są przepisy podatkowe (niejasne).WYKŁADNIA DELEGOWANA- dokonywana przez inny podmiot niż ten który wydał dany przepis, któremu to podmiotowi udzielono kompetencji do interpretowania przepisów prawnych, mimo że ten podmiot nie jest twórcą tych przepisów. Może mieć charakter ogólny, tzn. że rezultat wykładni wiąże każdego [ma charakter powszechnie wiążący]. Może mieć charakter wiążący w sposób ograniczony akty wykładni mogą mieć charakter wiążący tylko i wyłącznie dla organów państwa, dla określonego pionu, ale także dla wszystkich sądów. Np.; rozstrzygnięcia interpretacyjne zawarte w uchwałach Sądu Najwyższego (tylko w konkretnej sprawie)- w praktyce bardzo rzadko używane. Na gruncie tej jednej jedynej sprawy dochodzi do wyabstrahowania jednej konkretnej tezy i ta teza jest uważana bezprawnie za obowiązująca. Wykładnia sądu wyższej instancji jest wiążącą dla sądu niższej instancji tylko w konkretnej sprawie, a nie zawsze.

WYKŁADNIA MOŻE MIEĆ CHARAKTER:

ABSTRAKCYJNY - dokonywana w oderwaniu od rozstrzygnięcia jakiejś konkretnej sprawy OPERATYWNY - wykładnia której dokonuje każdy organ państwa. Dokonuje jej w toku rozstrzygania jakiejś sprawy. Rezultat takiej wykładni staje się podstawą rozstrzygnięcia sprawy, wydania wyroku. Po pojawieniu się rozstrzygnięcia, rezultat staje się wiążący dla stron postępowania.

FAZY WYKŁADNI:

Tytuły aktów normatywnych - informują interpretatora o tym jakie sprawy są w danym akcie uregulowane. WSTĘPNA FAZA WYKŁADNI - wstępne czynności porządkujące (ustalenie które przepisy prawne należy poddać interpretacji, w szczególności które przepisy prawne maja charakter obowiązujący ,a które zostały z tego systemu wyeliminowane). Ta faza kończy się pewnymi ustaleniami- ustaleniem aktualnych przepisów prawnych, które to aktualne przepisy prawne poddaje się interpretacji . Jest to faza przygotowywania materiału do wykładni. Trzeba się odwołać do przepisów uchylających, końcowych i w szczególności przejściowych, to pozwoli ustalić czy przepisy przeznaczone do interpretacji nie zostały przypadkiem wyeliminowane z systemu prawnego. Należy ustalić kształt tekstu. Prawodawca wydaje teksty jednolite aktu normatywnego.

TEKST JEDNOLITY- sporządzone przez upoważniony do tego organ i urzędowo ogłoszony tekst aktu normatywnego ze wszystkimi zmianami, które zostały wprowadzone do tego tekstu przez prawodawcę od momentu ogłoszenia tekstu, od momentu ogłoszenia tekstu jednolitego albo od innego momentu który wskazuje organ ogłaszający. W tekście jednolitym jakiejś ustawy zamieszcza się te przepisy które dodano do tej ustawy podczas kolejnej nowelizacji oraz pomija się przepisy które w ustawie uchylono. Tekst Jednolity ma charakter urzędowy. Jest tekstem autentycznym. W Polsce teksty jednolite ogłaszane są w Dzienniku ustaw, przez marszałka Sejmu. Teksty jednolite innych aktów normatywnych ogłaszają organy które wydały ten akt. Np.: prezes rady ministrów ogłasza teksty jednolite wydanych przez siebie rozporządzeń. < PRAWO PRASOWE- nie ma tekstu jednolitego, same nowelizacje>

Oprócz tekstów jednolitych istnieją też TEKSTY UJEDNOLICONE - są to teksty w których naniesiono zmiany aktu normatywnego, ale te zmiany naniósł wydawca. Nie mają charakteru urzędowego, bo wydawca który naniósł zmiany nie został do tego upoważniony [komentarz do prawa prasowego prof. Sobczaka - to tekst ujednolicony]. Nie są tekstami autentycznymi, chociaż zdarza się ze są sporządzane przez znawców w danej dziedzinie prawa. Jeśli dane sprawy są przedmiotem wykładni to przyjmuje się najnowszy i sprawdza się czy przy ogłoszeniu tekstu jednolitego nie wprowadzono do danego aktu normatywnego zmian dalszych od tych które zostały odnotowane. FAZA WYKŁADNI WŁAŚCIOWEJ - a doprowadzić do odtworzenia przepisów prawnych jednoznacznej normy postępowania ( norma taka wskazuje adresata, okoliczności oraz nakazywane albo zakazywane adresatowi w tych okolicznościach postępowanie)

Działania cząstkowe:Aby w przepisach prawnych odnaleźć określenie adresata, okoliczności i zachowania które jest wyznaczone temu adresatowi. Ten etap wykładni kończy się uzyskaniem WYPOWIEDZI NORMO KSZTAŁTNEJ (jeszcze nie jednoznaczna norma postępowania, ale to jest wypowiedz która zawiera wszystkie niezbędne elementy normy prawnej). Największą trudnością jest odnalezienie w tekście prawnym zwrotów językowych które wyrażają nakaz lub zakaz określonego postępowania. Zamieszczone w częściach szczegółowych aktu normatywnego i tam trzeba ich szukać. Prawodawca wyraża nakazy i zakazy w różnych formach w takich jak jest obowiązany.

Aby uzyskaną wypowiedz normo kształtną doprecyzować tak aby uzyskać jednoznacznie określonego adresata, okoliczności i zasady postępowania. W tym celu należy odnaleźć w teksie prawnym wszystkie przepisy które uzupełniają albo które modyfikują określenie adresata, okoliczności i wyznaczony adresatowi sposób postępowania. Przepisów tych interpretator będzie szukał w „sąsiedztwie” takiego przepisu szczegółowego który wyraża zrąb jakiejś normy, a albo w części ogólnej danego aktu normatywnego. Po odnalezieniu w tekście wszystkich przepisów modyfikujących dokonuje się odpowiedniego uzupełnienia ewentualnie zmiany wypowiedzi normo kształtnej, a następnie ustalenia dokładnego ustalenia wszystkich słów i zwrotów złożonych które w tej wypowiedzi występują. Interpretacje kończą się po uzyskaniu jednoznacznej normy postępowania ( interpretacja kończy się po uzyskaniu jasności). W tym procesie egzegeza interpretator kierowany jest przez tzw. DYREKTYWY(reguły) WYKŁADNI / INTERPRETACYJNE.- wypowiedzi wskazujące w jaki sposób interpretator ma odtwarzać normy postępowania z przepisów prawnych. Dyrektywy te mogą mieć rożne pochodzenie, charakter. Katalog dyrektyw interpretacyjnych funkcjonuje w kulturze prawnej. Reguły interpretacyjne są formułowane przez naukę prawa i judykatura. Szczególnie doniosłe są te reguły interpretacyjne które pochodzą od Trybunału konstytucyjnego, Sadu Najwyższego, Naczelnego Sądu administracyjnego.

RODZAJE DYREKTYW INTERPRETACYJNYCH:

JĘZYKOWE - wykładnia wg reguł językowych. Odtwarzając normy z przepisów odwoływać się do reguł składniowych oraz reguł znaczeniowych języka - powszechnego)POZAJĘZYKOWE WYKŁADNIA FUNKCJONALNA ( dawniej wykładnia celowościowa albo teleologiczna) ?

Wykład 13.12.05

DYREKTYWY WYKŁADNI:(d. egzegezy, reguły)

Wypowiedzi wskazujące w jaki sposób interpretator ma odtwarzać normy postępowania i przepisów prawnych.Mogą mieć rożne pochodzenie i charakter.Dyrektywy mogą być mniej lub bardziej szczegółowe.Formułowane przez naukę prawa i judykaturę.DYREKTYWY FUNKCJONALNE - takie które nakazują interpretować przepisy aby normy miały uzasadnienie aksjologiczne. Dyrektywy te odwołują się do wartości które przypisuje się prawodawcy (zakłada się ze prawodawca stanowi normy z pewnym zamiarem). Funkcjonalne dyrektywy nakazują odrzucić te normy które nie znajdują uzasadnienia aksjologicznego.ARGUMENTUM-ABSURDO jeśli jedna norma pozostaje to jest to rezultat wykładnijeśli kilka norm pozostaje to tą która ma więcej uzasadnieńDo funkcjonalnych reguł wykładni stosujemy się kiedy przepisy zredagowane są niejasno.WYKŁADNIA SIMILI (z podobieństwa) - jakiś przedmiot czy okoliczność są istotnie podobne do tych które prawodawca w przepisie wymienił.WYKŁADNIA CONTRARIO (z przeciwieństwa) - Jeżeli na gruncie wartości nie ma podstaw aby przyjąć że istnieje podobieństwo jakichś podmiotów, okoliczności czy czynów. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Jeżeli reguła językowa i funkcjonalna nie daje efektu to stosujemy wykładnie:WYKŁADNIA ROZSZERZAJĄCA- interpretowany przepis ma większy zakres niż ten który ustaliliśmy dokonując wykładni językowej. ( INTERPRETACIO EXTENSIVA)WYKŁADNIA SCIEŚLAJĄCA - interpretowany przepis wyraża normę która ma węższy Zakres niż ten który ustaliliśmy dokonując wykładni językowej. (INTERPRETACIO RESTRICTIVA)WYKŁADNIA WPROST - dosłowna ( INTERPRETACIO ????)W rezultacie otrzymujemy uzasadnienie aksjologiczne ( w przeciwieństwie do wykładni językowej)Stosowanie wykładni zawężające i rozszerzającej może doprowadzić do arbitralnego zmienienia tekstów prawnych. Taka wykładnia dopuszczana jest tylko wyjątkowo, tylko wtedy gdy przy wykładni językowej nastąpiły pomyłki. Funkcją wykładni rozszerzającej i zwężającej jest korygowanie wykładni językowej. Wykładnia funkcjonalna służy do potwierdzania wykładni językowej.FUNKCJE WYKŁADNI FUNKCJONALNEJ:wybór miedzy dopuszczalnymi rezultatami wykładni językowejniezbędne uzupełnienie wykładni językowejkorygowanie wykładni językowejpotwierdzanie wyników wykładni językowejREGUŁY INTERPRETACJI* przepisy udzielające kompetencji organom państwa należy interpretować DOSŁOWNIE!(nie jest dopuszczalne interpretowanie rozszerzające)Domniemanie upoważnienia - NIE MOŻNA!!!Nie jest dopuszczalne stosowanie funkcjonalnych reguł wykładni dla korygowania językowych norm wykładni.(pastwo powinno brać odpowiedzialność za swoje błędy)W prawie karnym NIE UŻYWA się wykładni SIMILI!DYREKTYWY SYSTEMOWE (wykładnia systemowa) - mówią jak interpretować tekst prawny aby odtwarzane z niego normy nie były niezgodne. Muszą tworzyć system spójny.Hierarchiczne uporządkowanie aktów normatywnychZasady jako normy pełniące szczególnie doniosłą rolęWszystkie akty zgodne z innymi normami oraz aktami hierarchicznie wyższymi.Treść norm prawnych zależy od treści przepisów prawnych, zależy także od tego jakimi dyrektywami się posłużyliśmy.Zakładamy racjonalność aksjologiczną prawodawcy.WYKŁADNIA HISTORYCZNA - od momentu powstania przepisuWNIOSKOWANIA PRAWNICZE reguły inferencyjne -wnioskowanie z norm o normach (czyli wnioskowanie prawnicze)wnioskowanie- proces myślowy

RODZAJE WNIOSKOWAŃ PRAWNICZYCH:

Oparte na wynikaniu normy z normy (nie możemy zrealizować normy 1 jeśli nie zrealizujemy normy 2)

Logiczne wynikanie normy z normy	Instrumentalne wynikanie normy z normy(miedzy zachowanie adresata normy a wyznaczonym przez normę stanem rzeczy występują jakieś zw.przyczynowe
	DYREKTYWY INSTRUMENTALNEGO NAKAZU(obowiązuje norma nakazująca adresatowi aby zrealizował określony stan rzeczy -należy przyjąć ze obowiązuje również norma która temu podmiotowi nakazuje czynić cokolwiek co jest warunkiem wystarczającym dla zrealizowania stanu rzeczy)
	DYREKTYWY INSTRUMENTALNEGO ZAKAZUobowiązuje norma zakazująca adresatowi aby zrealizował określony stan rzeczy -należy przyjąć ze obowiązuje również norma która temu podmiotowi zakazuje czynić cokolwiek co jest warunkiem wystarczającym dla zrealizowania stanu rzeczy)

Oparte na założeniu konsekwentności ocen prawodawcy

Wnioskowanie wg. Analogii:

ANALOGIA JURISPolega na tym, że ustalamy iż obowiązuje jakaś norma ustanowiona w formie przepisów i one wszystkie znajdują uzasadnienie aksjologiczne w jakiejś ocenie.Prawodawca jest aksjologiczne konsekwentny i hołduje jednemu systemowi wartości.Obowiązująca ze względu na jej uzasadnienie aksjologiczne wspólne z innymi normami (interesy konsumenta zawsze maja pierwszeństwo, bo w większości przepisów jest tak samo)Wnioskowanie, które prowadzi do niepewnych wnioskówANALOGIA Z PRAWA juris ( to nie to samo, co ANALOGIA LEGIS!!!)

ANALOGIA WG. ARGUMENTUM A FORTIORII (wg. Reguł interpretacyjnych)ARGUMENTUM A MINORII at mayus- skoro uznajemy normę 1 za obowiązującą w stopniu mniejszym to i w większym) np., jeśli nie można uciąć ręki to tym bardziej nie można uciąć dwóch rąk. ARGUMENTUM A MINORII at minus - skoro uznajemy normę za obowiązującą w stopniu większym to i mniejszym) np.:

( z wykładu 10.01)

WNIOSKOWANIE OPARTE NA KONSEKWENTNOŚCI OCEN PRAWODAWCYOdwołujemy się do aksjologii. Zakładamy ze prawodawca jest konsekwentny w swych ocenach. Do systemu prawnego należy jakaś konsekwencja, która ma uzasadnienie aksjologiczne. Przesłankami tego wnioskowania są normy postępowania ustanowione w formie przepisów prawnych lub zdania opisujące, w jakich ocenach przypisywanych prawodawcy normy te znajdują uzasadnienie. Oraz prawodawca jest w swoich ocenach konsekwentny.

Wykład 20.12.05

REALIZOWANIE I PRZESTRZEGANIA PRAWA

NAKAZ- realizowanie: zachowanie wyznaczone przez normęNakaz materialny-nakazuje adresatowi, aby osiągnął jakiś stan rzeczy (wynajem itd.)REALIZOWANIE NORMY -nie obejmuje świadomości, intencji Można realizować normę nie wiedząc o niej ani nie znając jej treści.NIEREALIZOWANIE NORMY„Nieświadomość prawa szkodzi”Przekroczenie normy grozi karą.PRZESTRZEGANIA NORMY - ten, kto realizuje normę świadomieJeśli ktoś realizuje normę to nie znaczy, że jej przestrzega!PRAWODAWSTWO SYMBOLICZNE-?Wpływ na przestrzeganie norm prawnych mogą mieć różne kwestie:Aby podmiot wiedział o normie musi znać jej treśćJeżeli adresata normy składnia do wykonania tej normy grożąca mu sankcja (boi się jej) - motywacja interesownaJeśli adresat normy przestrzega normy bo uważa ją za słuszną niezależnie od sankcji grożących za jej przekroczenie- motywacja bezinteresownaCechy charakterologicznePrzyzwyczajenieGrupa, w jakiej jednostka funkcjonujeNormy prawne znajdują uzasadnienie aksjologiczne w ocenach żywionych przez ich adresatów, adresaci uznają normę za słuszną (APROBATA NORMY)Płacenie podatków- rzadko ktoś to aprobujeNormy prawne często są akceptowane, dlatego ze my dodatnio oceniamy skutki jakiegoś zachowania, takiego, które dana norma wyznacza.Aprobata normy prawnej przez jej adresatów opiera się często na żywionych przez tych adresatów ocenach moralnych. Normy prawne spotykają się też z dezaprobatą, których źródłem są żywione przez kogoś oceny moralne, wierzenia religijne. Aprobata normy - „prawo jest środkiem zapewnienia ładu społecznego i rozwiązywania trudnych problemów społecznych”Obawa przed SANKCJĄ z punku widzenia socjologicznego Sankcja- nieprzestrzeganie norm prawnych Sankcje z punktu widzenia prawa:Sankcje karySankcje nieważności (np. nieważne umowy)Sankcje przymuszeniaSankcje z punktu widzenia socjologicznego:Skupiona (zinstytucjonalizowana) - polega na spontanicznych reakcjach ludzi z pewnego środowiska na przekroczenie normy. Przejawia się w dezaprobacie, albo nie w dezaprobacie. Rozsiana ( bojkot towarzyski, agresja)

Efekt sankcji:

~zagrożenie przymusem wtedy wpływa na adresata normy, kiedy jest efektywne (mniejszym złem jest realizowanie normy) Skuteczne stwarzanie sytuacji przymusowej po to, aby oddziaływać na adresatów norm zależy od:Realizowanie normy może być dla adresata uciążliwe oraz mogą wystąpić motywy skłaniające go do nieprzestrzegania normy. ( Biurokracja, przestrzeganie normy czasochłonne)~dla efektywności sankcji niezbędne jest to, aby istniało duże prawdopodobieństwo jej zrealizowania (organy państwa musza działać praworządnie, sprawnie i skutecznie). Sankcja ma być nieuchronna. Dezaprobata środowiska -ważnaWyróżnia się trzy rodzaje podstawowych praw:Konformizmu - dostosowanie swojego zachowania do zachowania innych w danej sytuacji (robić to samo, co postępują inni, oby się nie wychylać)Oportunizmu - podporządkowanie się jakimś normom ze względu na grożące sankcje lub nagrody. Zasada- postępuj tak, aby to było opłacalne. Legalizmu - postawa gotowości dawania posłuchu obowiązującym normom, z tego względu ze są to normy prawne, niezależnie od treści tych norm. Zasada- Prawu należy dawać posłuch. (Legalizm krytyczny- jesteśmy gotowi dawać posłuch prawu z zastrzeżeniem ze ono będzie przewidywać instytucje legalnego zmian w systemie obowiązujących norm które w danym momencie nie spełniają podstawowych wymagań)Przymus(sytuacja przymusowa) - o takiej sytuacji mówimy wtedy gdy ktoś znajduje się w sytuacji wyboru jednego z zachowań , przy czym każde z nich ma złe niekorzystne następstwa. Stoi przed wyborem tzw. mniejszego zła.* użycie przemocy ( przemoc to nie przymus!) Przemoc to użycie siły fizycznej aby zmusić kogoś do określonego postępowania. (np. zatrzymanie kierowcy uciekającego przed policją wtedy LEGALNA PRZEMOC)Rodzaje(charakter) przymusu:FizycznyPsychicznyPrawny (opuszczenie budynku, sprowadzenie do zakładu karnego)Pozaprawny (stosowany przez organizacje społeczne w celu pozyskania nowych członków)Ekonomiczny

Wykład 10.01.06 r.FUNKCJONALNE DYREKTYWY WYKŁADNI

Reguły funkcjonalne służą do wyboru jednego z możliwych rezultatów wykładni językowej. Do funkcjonalnych reguł wykładni odwołujemy się wtedy gdy interpretowane przez nas przepisy są zredagowane niejasno, i po zastosowaniu językowych reguł wykładni nadal nie potrafimy ocenić czy zawarta w przepisach sprawa odnosi się wyłącznie do podmiotów w niej wymienionych czy do podmiotów takich jak wymienione i im podobne.

Należy ocenić czy chodzi o sytuacje jedynie wskazane w interpretowanym przepisie czy tez o takie i o podobne. Wówczas stosuje się WYKLADNIE Z ANALOGII zwana też analogia legis. Stosujemy analogie a simili lub analogie a contrario.ARGUMENTUM A FINI - uznajemy wówczas ze w świetle ocen prawodawcy, jakieś nie wymienione wyraźnie w przepisach podmioty (okoliczności lub czyny) są istotnie podobne do tych które prawodawca w przepisie wyraźnie wymienił.ARGUMENTUM A CONTRARIO- interpretowany przepis wyraża normę, która,we wskazanym w tymże przepisie podmiotom.W niektórych przypadkach zastosowanie językowych reguł wykładni nie daje oczekiwanego rezultatu, nie uzyskano, bowiem jednoznacznych norm postępowania, ponieważ zinterpretowany przepis okazuje się być zredagowany niezwykle niejasno.Dopiero zastosowanie wykładni funkcjonalne pozwala doprowadzić do uzyskania jednoznacznej normy postępowania i pozwala zakończyć proces egzegezy.Jeżeli natomiast na poziomie wykładni językowej uda się dojść do normy postępowania to dalej nie musimy przeprowadzać procesu wykładni.W niektórych przypadkach stosuje się funkcjonalne reguły wykładni mimo ze z językowej strony przepisy są jasne. Dopuszczalne jest to w sytuacjach gdy norma wyinterpretowana (reguły językowe wykładni) rażąco naruszałaby ten system wartości który przypisujemy prawodawcy. Przyjmujemy wówczas ze prawodawca wyraził się jasno, ale wypowiedz jest nieadekwatna do jego zamysłu. W konsekwencji przyjmujemy dwie rzeczy:1. Zinterpretowany przepis wyraża normę która to norma ma szerszy zakres zastosowania nz ten jaki zastosowaliśmy w drodze wykładni językowej - WYKLADNIA ROZSZERZAJACA (interpretacio extensiva)2. Zinterpretowany przepis ma węższy zakres zastosowania niż ten który ustaliliśmy w drodze wykładni językowej - WYKLADNIA ZWĘZAJĄCĄ (interpretaco restrictiva)W rezultacie otrzymujemy normę mającą uzasadnienie aksjologiczne, w przeciwieństwie do normy uzyskane w drodze wykładni językowej(interpretatio declarativa)Np. Kodeks rodzinny z 1950(nieistniejący już). Przez przysposobienie ustaje dotychczasowa władza rodzicielska nad przysposobionym. (Ustawodawca miał na myśli dziecko, które przychodzi do jakiejś rodziny, jeśli natomiast matka ma dziecko i jej partner chce przysposobić jej dziecko to matka traci władzę rodzicielską, należy tutaj zastosować wykładnie zawężającą - nie odnosi się do sytuacji gdzie dochodzi do przysposobienia pasierba  dobro dziecka)ZASTOSOWANIE WYKŁADNI ROZSZERZAJĄCEJ I ZAWEŻAJĄCEJ:Zastosowanie wykładni zawężającej i rozszerzającej wiąże się z poważnym niebezpieczeństwem,może doprowadzić do arbitralnego zmienienia treści interpretowanych przepisów. Tego rodzaju zabieg dopuszczalny jest wyjątkowo (wtedy gdy sformułowania przepisów dotknięte są oczywistymi omyłkami redakcyjnymi, gdy norma wyinterpretowania będzie burzyć system wartości przypisywanych prawodawcy.Funkcja wykładni rozszerzającej i zawężającej nie polega na korygowaniu rezultatów wykładni językowej. Wykładnia funkcjonalna spełnia jeszcze jedno ważne zadanie, może służyć do potwierdzenia rezultatu wykładni językowej. Podsumowanie:

Wykładnia funkcjonalna spełnia cztery funkcje:

Funkcja wyboru między miedzy dopuszczalnymi rezultatami wykładni językowejFunkcja niezbędnego uzupełnienia wykładni językowejFunkcja korygowania rezultatu wykładni językowejFunkcja potwierdzenia wyników wykładni językowejMoże to w szczególności przybrać formę A SIMILI i A CONTRARIO.Poza omówionymi regułami wykładni językowej i funkcjonalnej w określonych kulturach prawnych przyjmuje się ponadto bardziej szczegółowe reguły wykładni.REGUŁA I - jakiś przepis jeżeli jest przepisem który formułuje wyjątek od obowiązującej zasady to nie jest dopuszczalne aby ten przepis interpretować rozszerzająco. „Excepciones non sund expendende”Przepisy przewidujące wyjątki mogą być interpretowane tylko dosłownie (literalnie)REGUŁA II - Przepisy udzielające organom państwa kompetencji do dokonywania aktów stanowienia i stosowania prawa należy interpretować dosłownie i ze nie jest dopuszczalna ich interpretacja rozszerzająca.Nie jest dopuszczalne domniemywanie kompetencji. (Jeżeli można powołać to nie znaczy ze można odwołać).Dziś prezydent może powołać i odwołać członków KRRiTREGUŁA III - Nie jest możliwe stosowanie funkcjonalnych dyrektyw wykładni w celu korygowania językowych reguł wykładni na niekorzyść obywatela.Reguła ta opiera się na założeniu ze wobec niejasnego sformułowania przepisów prawnych państwo jako podmiot który jest tworzy powinno ponosić konsekwencje swojej niedbałości, niejasności a nie przerzucać jej skutków na obywatela. Przy interpretacji określonych tekstów prawnych nie dopuszczalne jest stosowanie niektórych dyrektyw interpretacyjnych (np. wykładni a simili)Prawo karne - nie stosujemy dyrektyw interpretacyjnych ( a simili). Podobne do… Za czyny podobne nie karzemy ani za sam zamiar.

DYREKTYWY SYSTEMOWE(wykładnia systemowa)

Dyrektywy systemowe nakazują jak interpretować tekst prawny aby odtworzone z niego normy nie były niezgodne, aby były spójne.Reguły wykładni systemowej nawiązują do: Hierarchicznego uporządkowania aktów normatywnychReguły wykładni systemowej nawiązują do hierarchicznego porządkowania aktów normatywnych, one nakazują przy wieloznaczności wyrażeń tekstu prawnego wybierać to znaczenie, przy którym wyinterpretowana norma prawna byłaby zgodna z treścią normy czy treścią norm zawartych w aktach hierarchicznie wyższych, szczególnie w konstytucji. Zasad prawa jako norm pełniących w aktach normatywnych doniosłą rolę.Reguły systemowe, które nawiązują do zasad prawa nakazują tak rozumieć wieloznaczne wydarzenia tekstu prawnego, aby otrzymana norma w rezultacie interpretacji tego tekstu była co do swej treści zgodna z zasadą prawa, która to zasada prawa wyrażona jest w jego tekście. W rezultacie zastosowania wykładni systemowej powinno się otrzymać normy zgodne co do treści z innymi normami tego samego interpretowanego aktu normatywnego oraz normami zawartymi w aktach normatywnych hierarchicznie wyższych. Np.: normy wyinterpretowane z ustawy o działalności gospodarczej powinny być zgodne z zasadami prawa wyrażonymi w tej ustawie oraz z konstytucją.Treść normy prawnej zależy NIE tylko od treści przepisów prawnych, ale także od tego jakimi dyrektywami wykładni się posłużymy.

JĘZYK PRAWNY - tekstuJĘZYK PRAWNICZY - o tekście

Przyjmuje się ZAŁOŻENIA:

Prawodawca jest racjonalnyPrawodawca zna język, który formułuje przepisy prawne Tworząc normy prawodawca kieruje się określonym systemem wartości

(racjonalność aksjologiczna)

Dokonując wykładni funkcjonalnej musimy określić, jakimi wartościami kieruje się prawodawca <wstępy, preambuły -stany rzeczy>

Wykład 17.01.06 r. /dr Zaremba/

Normy prawne ukryte są w przepisach prawnych.Stosowanie prawa:I ETAP - ustalenie stanu faktycznegoII ETAP - ustalenie stanu prawnego  na tym etapie odbywa się wykładnia prawa (czyli odtworzenie norm z przepisów)

Reguły wykładni:

INTERPRETACYJNE

Wykładnia językowa - znaczenie słów (definicje ustawowe)Wykładnia funkcjonalna - określa cel wydania przepisów prawnych (zawężająca, rozszerzająca)Wykładnia systemowa - nakazuje uwzględniać umiejscowienie przepisuINFERENCYJNE

KOLIZYJNEIII ETAP - subsunkcja prawa- organ stosujący prawo dokonuje dopasowania sytuacji faktycznej do sytuacji prawnej (decyzja, wyrok)

Wykład 21.02.06 r./ sem. Letni/

Tworzący prawo komunikuje się z podmiotami przez normy prawne.Aksjologia- nauka o wartościachProces komunikowania : prawodawca  odbiorca (skuteczne porozumiewanie się twórcy norm z adresatami- uzasadnione względami etycznymi.Oczekiwania względem prawodawcy:Podanie aktów do wiadomości publicznej (każdy zainteresowany może dotrzec do publikacji)Treści powinny być w miarę proste do zrozumieniaNie ogłoszone normy nie są prawem.Ogłoszenie aktu musi nastąpić w dzienniku promulgacyjnym (urzędowym)

Dzienniki promulgacyjne

Dzienniki Ustaw Dziennik urzędowy RP Monitor polskiDzienniki urzędowe poszczególnych ministerstwSytuacje nadzwyczajne- akty publikowane w dziennikach, gazetach (nie mają jednak skutków prawnych). Publikowanie aktów normatywnych to podanie ich do wiadomości adresatom.

Ogłoszenie aktu normatywnego ≠ publikacja aktu normatywnego

(urzędowe podanie aktu normatywnego przez uprawniony podmiot)Akty akcesyjne - ogłoszone w Dz.U.Przyjmuje się, że norma nie może stać się elementem systemu prawnego jeśli nie zostanie ogłoszona /zasady te formułuje polska konstytucja/ Ogłoszenie aktu normatywnego jest pierwszym urzędowym aktem podania go do wiadomości publicznej.Ogłoszony tekst może zawierac błędy, potem pojawiają się  sprostowania urzędowe ( w Polsce poprzez obwieszczenie, czyni to premier)

Ogłoszenie = promulgacja

Przepisy prawne wskazują kto jest upoważniony do ogłoszenia aktu normatywnego, oraz określają formy w jakich ma być opublikowany (np. dzienniki promulgacyjne).Stan nadzwyczajny - może być wprowadzony na podstawie ustawy wraz z rozporządzeniem które podlega dodatkowo podaniu do wiadomości publicznej.

Publikacja aktu normatywnego:

Urzędowa - oficjalna (w formie obwieszczenia)Nie urzędowa (w dowolnej formie) gazeta, broszuraDzienniki urzędowe, ( w których publikuje się akty normatywne) muszą być dostępne, tanie i sprawnie rozpowszechniane. Na organach państwa ciąży obowiązek udostępniania dzienników ustaw.Vacatio legis - sprzyja temu, aby obywatel zapoznał się z prawem.Konstrukcja aktu normatywnego powinna być przejrzysta, a tekst komunikatywny. Obywatel powinien wiedzieć jakie prawo obowiązuje.

TRZY RODZAJE INFORMACJI:

Informacje podstawowe - o prawie obowiązującym, niezbędne każdemu (niezależnie od roli społecznej)

Elementy wykształcenia ogólnego (podstawowe prawa, wolności, obowiązki)

Informacje o prawie, związane z rolą społeczną pełnioną przez daną jednostke

Np. prawo medyczne - lekarz Prawo budowlane - inżynier Prawo finansowe - księgowy Prawo o ruchu drogowym - kierowca

Informacje akcydentalne (potrzebne członkom społeczeństwa zależnie od spraw z którymi mają do czynienia).* funkcjonowanie porządków prawnych opiera się na zasadach:„Nieznajomość prawa szkodzi”, „ Ignorancja prawa nikogo nie usprawiedliwia”Obywatele nie mogą być zaskakiwani zmianą prawa / przepisów (narusza to zasadę zaufania do państwa).System pouczeń obywatela - obywatel ma być pouczany, jakie są jego prawa (kodeks postępowania karnego, kodeks prawa cywilnego)Stosowanie prawa  czynności konwencjonalne organów państwa albo innego uprawnionego podmiotu.Aktem stosowania prawa jest wydanie wyroku sądowego, zezwolenia na budowę czy udzielenie urlopu akademickiego.Aby dokonać aktu stosowania prawa trzeba mieć do tego odpowiednią kompetencje. Organ/y państwa  osoba albo zorganizowany zespół osób, które wg. Obowiązującego prawa wykonuje działania władcze uważane za działania państwa.

Wykład 28.02.06r. / zastępstwo zastępstwo Zarembą/Wykład 7.03.06r.

Etapy stosowania prawa

System prawa  jest to uporządkowany zbiór norm prawnych; powinien się charakteryzować rzetelnością oraz spójnością ( obie te cechy mają charakter formalny)Zupełny system prawa- system w którym nie występują luki, w ramach tego systemu.

RODZAJE LUK W PRAWIE:Luki aksjologiczne - mówimy o niej, gdy jakieś zachowanie nie jest przez normy danego systemu uregulowane, chociaż ktoś jest przekonany ze nie zawsze w pewnych systemach wartości działa tak ze jego zachowanie powinno być przez te normy zakazane lub nakazane. Np.: prostytucja - powinna być zakazana, ale nie jest (nie ma za nią kary)- normy można sobie po prostu wyobrazić (powinien być taki przepis, jednak w kodeksie go nie ma).

Uważana za lukę pozorną- nie wszystko jest uregulowane w systemie prawa.

Luki tetyczne (konstrukcyjne) - normy danego systemu przewidują dokonanie jakiejs czynności , ale w systemie prawa brak reguł wskazujących jak dokonac tej czynności albo wiadomo jak ale reguly SA mało precyzyjne.

Spójność systemu prawnego:1) Taki system, w którym nie występują normy ze sobą nie zgodne

Normy ze sobą zgodne SA powiązane różnymi więzamiNie tylko system pozbawiony niezgodności, ale bardzo scisle wpojony NORMY SPRZECZNE - takie, w których jedna nakazuje cos czynic, a druga czynić coś zakazuje w tych samych okolicznościach. Np. „Masz siedzieć, masz stać” - realizuje jedną, przekracza drugą.Często spotykane w prawie podatkowym.NORMY PRZECIWNE - takie normy, które mają częściowo lub całkiem wspólny zakres zastosowania nakazują adresatowi takie czyny , których nie da się zarazem spełnić (np. stawić się w dwóch rożnych miejscowościach na rozprawie).Normy prakseologiczne niezgodne - takie normy, które da się wszystkie realizować, ale realizowanie jednej z nich niweczy częściowo albo całkowicie zrealizowanie innej normy.Niezgodność prakseologiczna może mieć charakter dwustronny lub jednostronny. Jeśli w jakimś zbiorze norm występują normy sprzeczne lub przeciwne to jest to zbiór rażąco wadliwy(Dlatego ze wyznacza obowiązki niemożliwe do spełnienia). Jeśli w jakimś zbiorze natomiast występują normy prakseologicznie niezgodne to taki zbiór jest zbiorem wadliwym ale jest to zbiór który prowadzi do marnotrawienia wysiłku człowieka (zbiór nieekonomiczny, niesprawny).

RODZAJE WIĘZÓW:

Więzy kompetencyjne (dynamiczne) - jedne normy powstają na podstawie norm, które jakiemuś podmiotowi udzieliły kompetencji do ich ustanowienia [ dodawanie nowych norm, zastępowanie jednych norm drugimi].

System prawa kształtuje się stopniowo, (dlatego dynamiczny).

Więzy o charakterze treściowym - Normy systemu musza być powiązane treściowo. Nigdy władza prawotwórcza parlamentu nie jest ograniczona, ale są pewne sprawy których parlament nie może unormować bo są zastrzeżone dla konstytucji. W polskim prawie ZAKAZ SUBDELEGACJI, przekazywania kompetencji prawodawczych.

System prawa kształtują się powoli. Zasady prawa- wiążące prawnie normy ( elementy danego systemu, zajmują w tym systemie pozycje nadrzędną wobec innych norm i którym wyznacza się szczególne role w tym systemie). Zostały one ustanowione i wyrażone w aktach normatywnych o najwyższej mocy.Recepcja prawa - (np. Japonia przejęła niemieckie prawo karne, Turcja przejęła prawo szwajcarskie).

Wykład 14.03.06r.KONCEPCJE GENEZY PAŃSTWA:

Państwo istniało zawsze, istnieje od początków ludzkości i będzie trwało wiecznie.Państwo powstało na pewnym etapie rozwoju społecznego i kiedyś zaniknie.KONCEPCJE TEISTYCZNEPaństwo stworzył Bóg/ bogowie albo wybrali człowieka który sprawuje władze.~ Św. Augustyn - panstwo dziełem boskim, od Boga pochodzi, państwo dzielem boskim i przejawem panowania Boga na ziemi; np. . od Boga pochodzi władza Cezara~ Św. Tomasz z Akwenu- od Boga pochodzi tylko koncepcja władzy, zasada władzy, natomiast kazde realnie istniejące panstwo jest dziełem ludzi. Panstwo to instytucja boskaNie każdej władzy należy okazywac posłuszeństwo. Posłuszeństwo należy okazywac tylko tej władzy która została dobrze nabyta.~ Franciszek Suarez ( XVII w.) - Bog stworzył władze kreajac świat jako niezbędny warunek zatrzymania stworzenia. Władcy otrzymuja pełnomocnictwo dane od Bga, za pośrednictwem instytucji ludzkich.KONCEPCJE TEISTYCZNE istnieją do dzisiaj. KONCEPCJA PATRIARCHALNA~ Robert Filmer - państwo powstało z rodziny /rodziny w rody, rody w klany, klany w plemiona/; państwo organizmem naturalny, bez którego jednostka nie może istnieć (obowiązek posłuszeństwa każdej władzy); Zależność człowieka od zwierzchności jest naturalna i stanowi podstawę jego zobowiązać społeczno-politycznych. Jedynym możliwym ustrojem jest monarchia absolutna (osoba panującego zajmuje pozycje ojca w rodzinie - dawniej).Ludzie nie rodzą się wolni, lecz podlegli władzy. Adam i Ewa- monarchia ma religijne uzasadnienie (ten który się buntuje przeciw monarsze, buntuje się przeciw religii).KONCEPCJA PATRYMONIALNA (XVIII- XIX w.)Źródłem powstania państwa i władzy państwowej jest własność ziemi, państwo jest dziedziczna własnością monarchii panującej.Na władcy ciążą pewne powinności  zabezpieczenie poddanych w zamian za poparcie i posłuszeństwo. Tworca : Karl Ludwig von ….Życie w państwie jest naturalna cechą bytowania człowieka.Inne poglądy  Istnienie państwa jest tylko użyteczne, dogodne dla ludzi, zapewnia bezpieczeństwo, chroni życie, zdrowie, mienie.Państwo jest wynikiem rozumnego działania człowieka (człowiek działa we własnym interesie)KONCEPCJE UTYLITARYSTYCZNEOgraniczenie roli państwa do minimum, zapewnienie spokoju wewnętrznego i zewnętrznego.Teorie te głosili Jeremi Bendham, Jon Stuart Mill i In. Państwo pełni role „stróża nocnego”.KONCEPCJE TEORII UMOWY SPOŁECZNEJDobrowolna umowa członków społeczeństwa, miedzy społeczeństwem a władcą. Ludzie zrzekają się naturalnej wolności, w zamian za korzyści jakie ma im przynieść istnienie państwa Zwolennicy tej teorii: Hugo, Spinowa, Hobbes, Locke, Rousseau.Występowała już w starożytności (Cyceron, Platon, Epikur..)Pierwotnie istniał przed państwowy stan naturalny, który przedstawiany był jako okres walki wszystkich przeciwko wszystkim, bądź tez jako czas pierwotnej, naturalnej wolności (Jon Locke).Potrzebny autorytet, aby mógł zabezpieczyć cel połączenia. Umowa społeczna jest wiec nie tylko podstawa autorytetu państwa, ale ten autorytet jest związany umowa społeczną.Autorytet ma charakter suwerenny.~ Hugo Grucjusz - umowa władcy z ludem. Powstanie państwa jest wynikiem społecznej pedlekcji człowieka (zrzeszanie się). Powołanie władzy nadrzędnej. Po ustanowieniu umowy społecznej, w celu zagwarantowania porządku państwo zapewnia prawa zwierzchnie niezbędne dla porządku społecznego. Państwo może zabronić prawa oporu, które przysługuje zarówno pojedynczym ludziom jak i zbiorowościom. Władzy można wypowiedzieć posłuszeństwo, jeśli ten wystąpił przeciw prawu cywilnemu, jeśli pozbywa się królestwa, jego rola zmienia się z chęci panowania w chęć niszczenia narodu.; Jeśli narusza przyrzeczenia.~ Samuel Puffendorf - państwo jest najbardziej doskonała wspólnota ludzka i jednocześnie najbardziej sztucznym tworem. Człowiek dąży do stworzenia państwa. Umowa nie ma charakteru jednostopniowego (kolejne akty nie likwidują wcześniejszych). Społeczeństwo nie obumiera. Podstawowym zadaniem państwa jest ochrona jednostki, kształtowanie jej osobowości. Aby skuteczne chronić jednostkę państwo musi być silne. Umowa społeczna składa się z 3 aktów:Najpierw zrzeszają się jednostki w społeczeństwoAkt na mocy, którego społeczeństwo utrzymuje ustrójTak zrzeszone społeczeństwo poddaje się władzy suwerena~ Bart Spinoza - Jednostki zrzekają się wszystkich posiadanych praw na rzecz społeczeństwa (społeczeństwo staje się suwerenem). Państwo jest tworem człowieka. Ludzie przed powstaniem państwa żyli w stanie natury ( wojna przeciw wszystkim). Celem państwa jest bezpieczeństwo i wolność.~ Tomasz Hobbes - Państwo powstało w wyniku umowy każdego z każdym. Rozwiązanie tej umowy oznaczałoby powrót do stanu pierwotnego. Tym co skłoniło człowieka do zawarcia umowy społecznej, było pierwsze i fundamentalne prawo natury - chęć szukania pokoju. Celem umowy miało być powołanie władzy najwyższej. Państwo jest forma organizacji społecznej, która umożliwia funkcjonowanie sprawiedliwości (porządek prawny oparty na prawach naturalnych). Drugim celem jest zachowanie ciągłości państwa.~ John Locke - Umowa społeczna składa się z dwóch aktów: Jednostki powołują społeczeństwo2. Umowa społeczeństwa z władza tworzy rządZerwanie umowy z władzą nie niweczy społeczeństwa. Do zawarcia umowy doszło w wyniku wojen. Ludzie znaleźli możliwość najbardziej skutecznego zabezpieczenia swoich praw. Umowa wymaga jednomyślności. Umowa konstruująca władze państwowa jest zawierana jednak większością głosów. ~ Jan Jakub Rousseau- Hipotetyczna umowa społeczną polegała na zgodzie suwerennie działających jednostek, na przekształcenie naturalnej wolności w wolność społeczną (bezpieczeństwo i równość zagwarantowane wolnością wszystkich).Akt umowy społecznej (stan natury  organizacja państwowa) nie wymaga powtórzenia i korekty. Stan naturalny był okresem pomyślności (rodzina  pierwsza i najtrwalsza forma życia społecznego, jedyna grupa społeczna, która jest wytworem natury, wszystkie inne nie sa wytworem natury a wynikiem umowy społecznej).Powstanie własności prywatnej zapoczątkowało podziały na biednych i bogatych, rządzących i rządzonych (  zawiść, konflikty, walki).Pastwo miało bronić słabych i ubogich, przeciwko ambicjom bogatych i silnych. W drodze umowy społecznej powstało nie tylko państwo, ale i władza. INNE KONCEPCJETeoria przemocy i podboju - powstanie państwa nie jest zwiane z umową, ale jest wynikiem stosowania przemocy i podboju wobec niższych cywilizacyjne grup. Ludwik Gumplowicz (twórca) - państwo powstaje w wyniku walki ras. Rasa- zbiór ludzi o jednakowych cechach somatycznych tworzących historyczna zbiorowość etniczna (hordy, gromady ludzkie  walka miedzy szczepami)Podział na panów i niewolników, szczepy tworzą trwale aparaty przymusu a potem państwo i wladze.TEORIE O KLASOWYM POCHODZENIU PAŃSTWA~ państwo jest narzędziem panowania jednych klas nad innymi, nie służy wszystkim w jednakowym stopniu, służy głownie interesom klas posiadających. Twórcy: Karol Marks, Fryderyk Engels, Włodzimierz Ilicz LeninWspólnota pierwotna  państwo niewolnicze ( 2 klasy : właściciele niewolników i niewolnicy)  państwo feudalne ( właściciele ziemi i Ci którzy ziemi nie mają)  państwo burżuazyjne ( ci którzy maja środki produkcji i ci którzy ich nie mają)  państwo kapitalistyczne  państwo socjalistyczne (robotnicy, chłopi ii ci którzy sa potomkami klas posiadających dawniej)  społeczeństwo bezklasowe (komunistyczne).TEORIA SOLIDARYSTYCZNA~ państwo organizacją, która powstaje w wyniku społecznego podziału pracy. Jest formą organicznej jedności rządzących i rządzonych. Prawo pojawia się w rezultacie uformowania społeczeństwa i jest zjawiskiem niezależnym. Normami powinny być reguly społeczne, które pogłębiają poczucie solidarnego dzialania jednostek.TEORIA ORGANICZNA~ porównywanie człowieka i państwa ( głowa państwa, ręce państwa)~ Herbert Spencer - analogia organizmu społecznego z organizmem ludzkim, rodzi się, wzrasta, dojrzewa i umiera.Prawa rządzące przyrodą odnoszą się te z do społeczeństwa i państwa Cala przyroda wraz ze społeczeństwem podlega procesowi ewolucji ( społeczeństwo militarne społeczeństwo industrialne -daleko posunięta wolność osobista jednostki)~ Gierke - Wyróżnia 3 typy wspólnot:Posiadająca wspólnotę osobowość korporacji, pozbawioną własnej osobowości. Korporacje przypominają jednostki ludzkie, są żywymi organizmami. Istnienie korporacji jest warunkiem koniecznym do zachowania tożsamości wspólnotowej i jednostkowej.Wspólnotę legalnąFundacja (powołana przez czynnik zewnętrzny)Państwa nie można zaliczyć do żadnej z tych kategorii. TEORIA PSYCHOLOGICZNA~ Leon Petrażycki - łączy powstanie państwa z przeżyciami prawnymi, których to wynikiem przeżyć prawnych jest uświadomienie sobie konieczności okazywania posłuszeństwa określonym osobom. Władza państwowa jest organizacją społeczną, której istota jest posiadanie przez członków tejże wspólnoty władzy. Na władzę składają się:- władza pierwotna- władza pochodnaWładza państwowa jest projekcją emocjonalną.

DEFINICJA PAŃSTWA

PAŃSTWO - termin pojawia się późno; Starożytność- polis, civitas, res publica (wspólnota obywateli)Średniowiecze- terra(państwo, ziemia); aspekt terytorialny, król  suwerenność; Republika, Korona, Rzeczpospolita,- Państwo - w Polsce oznaczało latyfundium magnata (np. państwo Radziwiłłów, Wiśniowieckich)- Do XVI w.- nie ma terminu państwo- We Włoszech pojawia się termin państwo ( Machiavelli i J. Botero upowszechniają na oznaczenie państwa termin lo stato- status władcy)PAŃSTWO - w Polsce termin wieloznaczny:Obszar, na którym ludzie sa poddani władzy politycznejOrganizacja ludzi (więź zależności politycznej)Aparat państwowyLudzie (żyjący w ramach kraju, społeczność państwowa)Podmiot własności (skarb państwa, fiskus)

TYPY DEFINICJI PAŃSTWA:

Funkcjonalne - opisują państwo w zależności od funkcji, jakie państwo pełni.

Elementarne - wskazują na elementy, czyli składniki państwa(wg Jelinka)LudnośćTerytoriumWładza najwyższa

Psychologiczne (tworca : Leon Petrażycki) - panstwo to zbior wyobrażeń dotycznacych stosunkow miedzy ludzmi

Socjologiczne- panstwo jako społeczność polityczna (Arystoteles- zdolna do samowystarczalności wspolnota rownych o charakterze uniwersalnym, która za cel ma doskonale życie)

Klasowe - państwo jest organizacja o odpowiednim aparacie, który to aparat służy panowaniu określonej klasy społecznej.PAŃSTWO (współczesne znaczenie) - organizacja społeczna, która jako społecznie uniwersalna ma charakter polityczny, wyposażona jest w system organów ( zwanych aparatem państwowym), suwerenna, terytorialna, do której przynależność ma charakter sformalizowany, a której społeczne role obywateli wyznaczone są w konstytucji lub innej ustawie zasadniczej. Organizacje polityczne to takie organizacje, które chcą rządzić, kierować społeczeństwem. Inne organizacje polityczne dążą do tego zdobyć władze w państwie (partie polityczne) Ew. aby wywierać wpływ na państwo (grupy nacisku). Państwo wykonuje swoje funkcje dzieki aparatowi państwowemu (który powstaje stopniowo). Aparat państwowy tworzy grupa osób, jest to struktura wyodrębniona w ramach państwa. Tworzą go urzędnicy, którzy obsługują urzędy. Jest to ogół powiązanych ze sobą państwowych jednostek organizacyjnych, organizacyjnych w szczególności organów państwowych obsługujących je urzędów. Aparat państwowy zbudowany jest hierarchicznie. ORGAN ≠(minister sprawiedliwości, sejm, prezydent)URZĄD( kancelaria prezydenta, ministerstwo, ministerstwo, kancelaria sejmu)

Aparat państwowy ≠ Aparat rządowy

Biurokracja ( Max Weber) - idealna koncepcjaSamorząd - samodzielne, i niezależne zawiadywanie swoimi sprawami; pełnienie funkcjo państwowych charakterze administracyjnych przez organy samorządowe.

Dwie formy samorządu:

Forma korporacyjna - organy traktowane jako związek osób, jako korporacja. Wyposażona w osobowość prawną, ma wykonywać zadania administracji państwowej na zasadach samodzielności i niezależności od rządu. Forma zakładowa - instytucja oparta na członkostwie.

Wykład z 21.03.06r.

SUWERENNOŚĆ - wywodzi się z XVI w. Jan Krokos - pierwszy użył słowa suwerenność; suwerenność głownie znamieniem państwa, cechą państwa; zapewnia władzy państwowej niezależność i niezawisłość.Suwerenność zewnętrznaSuwerenność wewnętrznaPrzejawem suwerenności jest wyłączność prawodawcza.Pojęcie suwerenności nie posiada definicji legalnej(w żadnym akcie prawa międzynarodowego).Suwerenność- najwyższe położenie hierarchiczne prawa. Jest źródłem dla innych porządków~Stanisław Ehrlich -samowładność -prawna niezależność - całowładność -normowanie wszystkich stosunków wewnętrznych państwaZwierzchność terytorialnaNiepodległośćSwobodny, wolny od ingerencji ustrój polityczny, społeczny i ekonomicznyMożność współpracy z innymi narodami na zasadach równości, wolności i obopólnych korzyści~Alfons Klafkowski - brak jakiegoś z tych czynników przeczy suwerenności ( w szczególności brak zwierzchności terytorialnej).Suwerenność pokrywa się z podmiotowością. Podmiotem prawa międzynarodowego (Rousseau- niezależność składa się z wyłączności, autonomii i pełni kompetencji)Państwo może ograniczyć suwerenność zewnętrzną i wewnętrzną. Granica kompetencji wewnętrznych są zobowiązania prawno- międzynarodowe (wola organizacji liczy się bardziej od woli państwa).Ograniczenie suwerenności wewnętrznej  wstąpienie do jakiejś organizacji (np.: UE, Rada Europy, NATO)Państwo może odstąpić od wykonywania pewnych atrybutów suwerenności(demilitaryzacja, serwituty wojskowe- np. nie można mieć więcej wojska niż jakaś określona odgórnie liczba).W prawie międzynarodowych suwerenność oznacza:Status państwa w stosunkach międzynarodowychPaństwo ma swobodę wykonywania kompetencjiKompetencja - musi być:Wyłączna - monopol organizacji państwowych (sprawują władzę niezależną) Pełna - zakres nie jest nigdzie ustalonySamodzielna - wykonywanie kompetencji bez nakazów, rad i zakazów innych państw; nie oznacza to dowolności, gdyż państwo jest związane normami prawa międzynarodowego. Obszary dyskrecjonalne - obszary niestanowione przez prawo międzynarodowePozytywne- zdolność podjęcia decyzji w nieograniczonym zakresieNegatywne- państwo jest panem swoich obywateli i nie ma nad sobą żadnej władzy poza prawem międzynarodowym.Suwerenność nie jest normą prawa międzynarodowego, jest stanem FAKTYCZNYM, który znajduje odzwierciedlenie w prawie międzynarodowym. Polega na zdolności terytorialnej do spełniania funkcji państwowych. Przynależność do państwa ma charakter sformalizowany.

Utrata obywatelstwa:

Nielegalne opuszczenie określonego obszaru, uchylanie się od służby wojskowejZrzeknięcie się (niektóre państwa nie dopuszczają podwójnego obywatelstwa)APATRYCI - bezpaństwowcyNp. Ormianie po I WŚ, grupy Palestyńczyków po II WŚ(Konwencja haska z 1930r.)Przymusowość przynależności do państwaTerytorium państwa - powierzchnia ziemi (wody terytorialne, powietrze -słup powietrza, wody śródlądowe), część ziemi, która podlega zwierzchnictwu państwa

~ charakter jednolity - np.: Polska~ charakter niejednolity- np.: wyspy, enklawy

Wykład z 28.03.06 r.

WŁADZA PAŃSTWOWA

WŁADZA - stosunek społeczny między jednostkami albo między jednostką a grupą, ew. między y grupami. Polega na tym, że jedna ze stron może w sposób długi i zinstytucjonowany zmuszać określoną osobę/ grupę do jakiegoś postępowania.Przedmiotem stosunku władzy są zewnętrznie realne zachowania społeczne powstające w związku z realnym stosunkiem władzy, w której zaistniał z racji niejednorodnego dostępu do dóbr społecznie pożądanych (np. wiedzy)Formy zachowań określone są przez systemy normatywne (normy prawne, moralne). Podmiotem stosunku władzy są wyłącznie ludzie.Władza jako funkcja- przymusowe uzgodnienie działalności jednostek wchodzących w skład społeczeństwa, państwa, grupy.Stosunek władzy utrwalony jest przez stałe, powtarzające się działania.Stronami stosunku społecznego są zawsze podmioty (nie podmioty i przedmioty). Istotą władzy jest to ze zależy ona od podmiotu.Władza powinna opierać się na AUTORYTECIE.Autorytety realne - autorytety bez władzy; Władza bez autorytetu to władza oparta na przemocy.MOC WŁADCZA ; MOC SPRAWCZAWŁADZA  różne charaktery zagrożeń i różne koncepcje stosowania mocyRepresyjna Nie represyjnaStosunek społeczny asymetryczny/ asymetria nie jest absolutna:Może mieć charakter całkowity ( jedna strona posłuszna, druga nie)Może mieć charakter absolutny ( jedna strona i druga to równorzędne władze)

DEFINICJE WŁADZY:

Definicje Behawioralne - władza zjawiskiem uniwersalnym ( władza to możliwość narzucenia czyjejś woli i zmuszenia innych do określonego zachowania się)MAX WEBERDefinicje Teleologiczne (celowościowe) - władza do spełnienie pewnych celów, osiągnięcie zamierzonych skutków RUSSE?L, PARSONSDefinicje Instrumentalne -władza to możliwość stosowania przemocyDefinicje strukturalne- ujmują władze jako stosunek między rządzącymi i rządzonymiDefinicje instytucjonalizowanego wpływu- władza wynika z posiadanych kompetencji, jest zdolnością narzucania i egzekwowania decyzji, wpływania na ludzi. Definicje konfliktowe - regularny rozdział dóbr w sytuacji konfliktowejDefinicje normatywne (normatywistyczne) - akcentują pionowy układ; asymetryczność stosunku władzy; o władzy decyduje całokształt norm społecznych i prawnych.WŁADZA POLITYCZNA - gdy jeden z podmiotu stosunku władzy ma realna możliwość podejmowania decyzji na szeroką skalę, które regulują zachowania wielkich grup społecznych (ten który jest regulatorem ma możliwość egzekwowania decyzji za pomocą przymusu państwowego). Zbór środków za pomocą którego podmiot władzy publicznej narzuca swoją wolę innym.Władze relacjonalne  specyficzne stosunki społeczne oparte na konfliktach interesów politycznych, ekonomicznych ekonomicznych In.Wyróżnia się zazwyczaj władze państwowe  władze partii która zwyciężyła w wyborach / przysługuje konkretnym organom państwa, w ramach określonych przez normy prawne.WŁADZA PUBLICZNA - kategoria prawna, socjologiczna, oparta na normach prawnych. (nie zawsze sprawują władze organy rządowe, ale i samorządowe)

Władza państwowa

Wł. Rządowa wł. Samorządowa = wł. PublicznaWŁADZA PAŃSTWOWA - sprawowana jest za pomocą wyodrębnionego aparatu na określonym terytorium, (nad którym państwo posiada suwerenność- ma możność stosowania przymusu państwowego).WŁADZA PUBLICZNA - służy interesom indywidualnym i grupowymInteres- stan korzystny dla grupy / jednostki (grupy narodowe, etniczne, regionalne, lokalne)

FUNKCJE WŁADZY:

Silne związanie z terytorium państwa. Tendencje odśrodkowe i dośrodkowe (władza stara się hamować tendencje odśrodkowe)Dystrybucyjne - pośrednicy w rozdziale pożądanych dóbrOchronna - zapewnienie pokoju zewnętrznego i wewnętrznegoStrukturotwórcza - tworzy mechanizmy społeczne, które umożliwiają dostęp do rządzenia różnymi grupami społecznymi.Stanowienie prawaustanowienie środków które zapewniają poszanowanie prawaTworzenie i kodyfikowanie organów państwowych

KONCEPCJE

Jeśli organ działa sprawnie Szybkie, stałe kodufikowanie To należy go zostawić Samemu sobie

Ustalenie sposobu, w jaki obywatele biorą udział w składzie organów kierujących personelem w aparacie państwowym i finansach  działania polityczne sensu STRICTE

DOKTRYNA

Władza sprawowana- określana przez podmioty i przedmioty, zakres podjętych przez podmiot władzyWładza kontrolowana - decyzje podjęte przez podmiot władzy i który podlega kontroliWładza realna - zakres / stopień wykonywania decyzji politycznychINNE KONCEPCJE:Władza per facta - bez tytułu prawnego, sprawowane na podstawie norm społecznych

Władza faktyczna - oparta na sile, przemocyWładza legitymowana systemem norm -najczęściej akceptowana - zinternalizowana (uznana za swoją) Władza społecznie akceptowana - podstawą działania nie tylko kary ale i akceptacja społeczna

W Wladze walczą partkie polityczne, o interesy walczą grupy nacisku.

Władza to panowanie, dominacja ekonomiczna, ideologiczna, aksjologiczna.

Rządzenie to sprawowanie władzy politycznej.

TYPY DECYZJI:

Decyzje o tym, co jest treścią interesów poszczególnych grup społecznychDecyzje o kompetencjach poszczególnych podmiotówDecyzje o celach, dla których możliwe jest zastosowanie przymusu i dyslokacji tego przymusu, (kiedy można użyć przymusu?)Decyzje o składzie personalnym organów należących do władzy państwowej*przymus fizyczny

Bodźce (środki, które regulują dopływ i kontrole treści informacji)

Materialne MoralneŚrodki przymusu:

Materialne / ekonomiczne - zasady gospodarcze (opłaty, podatki)Socjotechniczne - sterowanie podmiotami (apele, oddziaływania propagandowe, osobiste, manipulacje polityczne, stosowanie podstępu, prowokacje)LEGITYMIZACJA WŁADZY PAŃSTWOWEJ Opiera się na Dobrowolnym przyzwoleniu rządzonych ,ze sprawujący rządy są do tego uprawnieni, a sposób sprawowania władzy jest prawowity i godny akceptacji.

RODZAJE LEGITYMIZACJI:

Normatywna	Społeczna
Rządzący doszli do władzy legalnie i sprawują ją zgodnie z zasadami i normami przyjętymi w konstytucji państwa	Dotyczy aprobaty sprawowania władzy zasadzając się na uznaniu, iż poczynania władzy są słuszne, uprawnione i godne akceptacji.

Legitymizacja ma charakter: charyzmatyczny, tradycjonalistyczny, legalny (zracjonalizowany).Kryterium: rozłożenie legitymizacji na rózne elementy życia politycznego*Legitymizacja ideologiczna - uznanie wartości i zasad określających system polityczny.*Legitymizacja strukturalna - akceptacja norm proceduralnych, które tworzą reżim polityczny*Legitymizacja personalna - wypływa z szacunku dla osób które sprawują funkcje publiczne

3 poziomy legitymizacji:

Reguły zdobycia i sprawowania władzyPrzekonania rządzących i rządzonych co do funkcjonowania określonych systemów politycznychCzynne przyzwolenie rządzonychPełna legitymizacja władzy istnieje tylko, gdy jednocześnie współistnieją wszystkie 3 poziomy.

Wykład z 4.04.06r.

LEGITYMIZACJA KONSTYTUTYWNA

To stale zmieniający się stan uprawomocnienia się władzy (różni się od atrybucyjnej)Systemy niedemokratyczne tez chcą być legitymowane, dążą do poparcia znaczących grup społecznych.Źródłem legitymizacji może być :Władza autorytarna - faktycznie lub de jure stoi na czele państwa Akceptacja zapowiadanych zmian społecznych lub gospodarczych (takie które miałyby skutki dla szarego człowieka)Akceptacja celów politycznych (przeciw wrogowi zewnętrznemu lub wewnętrznemu)Identyfikacja z przywódcą państwa (jest charyzmatyczny np.: Tito w byłej Jugosławii)Legitymizacja - proces wytwarzania poparcia dla systemu ≠Legitymacja - prawowitośc, prawomocność (stan systemu politycznego)Przejawia się w :Tradycyjnym charakterze - władza jest legitymowana jeśli opiera się na sprawdzalnych przesłankach (prawo natury, boskie pochodzenie władzy, prawo historii)Rozwiązania partycypacyjne - źródłem legitymacji jest aktywne przyzwolenie ( w akcje wyborczym)Rozwiązania pozytywistyczne - odwołuje się do faktycznych pozytywnych ocen i opiniiBehawioralne - łączy legitymacje z istnieniem realnej władzy

TYPY PAŃSTWA(≠ formy państwa)

Ten podział ma charakter umowny. Typologie o charakterze idealnym Typologie o charakterze empirycznym( budowo a priori) (budowa a posteriori) typologie konstruowane niezwykle dowolniePLATON (Arystokles)- teza o degeneracji państwa-wyróżniał timokracje (rządy najodważniejszych, najsilniejszych) Degeneracja

Oligarchia (rządy bogatych)- konflikty z ludemDemokracja (fatalny ustrój; chwiejny; brak respektu dla władzy, demoralizacja ludu)Tyrania

Państwo idealne to państwo rządzone przez filozofów.ARYSTOTELES

Podzielił państwa na:

Dobre ZłeMonarchia TyraniaArystokracja OligarchiaPolitea Demokracja(interes ogółu) (własna korzyść lub korzyść grupy)ŚW.AUGUSTYN (Suponita, Italia)

Dzielił państwa na:

Państwo Boże Państwo ziemskie(złe) JELINEKTypy państw:~ antyczno-orientalne~ helleńskie~ rzymskie~ średniowieczne~ współczesneMATERIALIZM HISTORYCZNYWiąże typ państwa z formacjami społeczno- ekonomicznymi (formacje społeczno- ustrojowe)INNE TEORIE

Trzy fazy strukturalne:

Faza wodzów militarnychFaza państwa patrymonialnegoFaza państwa nowożytnego ( separacja administracji publicznej od aparaty administracji panującego)W każdym państwie istnieją obywatele państwa bożego i ziemskiego.KAROL MONTESKIUSZPodzieliła państwa na (kryterium: natura rządu, zasady rządu, działanie państwa):~rządy republikańskie (władza należy do narodu, innymi słowy to demokracja, albo należy do części narodu i jest to arystokracja)~rządy monarchiczne ( władza jednostki)~rządy despotyczne (jeden człowiek włada państwem, zasada działalności: strach)Demokracja  struktura mało realna (zasady demokracji -skromność i cnota-, czyli sprawność)

NIE MYLIC!-Typy państwa, formy rządów, formy państwa, system rządów

FORMY PAŃSTWA:

Zorganizowanie państwa i całokształt sposobów sprawowania władzy (ustrój państwa)

Na formy państwa składają się:

Forma rządówWskazanie suwerenaStruktura terenowo- prawna państwaOkreślenie kompetencji organów państwaOkreślenie reżimu politycznego

FORMA RZĄDÓW:

Kryterium podziału: najwyższa władza

MONARCHIA

Najwyższa władza: jedna osoba sprawuje władzę dożywotnio.To prawnie wybierany człowiek, któremu oddano najwyższą władzę w państwie; przysługują mu jako osobie (nie jako organowi państwa) określone przywileje; jest on prawnie odpowiedzialny; Obowiązują go normy prawne; odpowiada politycznie i moralnie za swoje czyny

Monarchie:

Despotie wschodnie - władca był bóstwem, bądź wcieleniem Boga, posiadał pełnie władzy, był ponad prawem.Monarchia protofeudalna - władca/ król; posługuje się władzą wojskową stoi na straży pokoju, integralności państwa; a państwo uchodzi za jego prywatne dziedzictwoMonarchia wczesnofeudalna- król jest właścicielem państwa, nadal ma kompetencje wojskowe, ale również sądownicze i wykonawcze, nie ma jeszcze władzy ustawodawczej. Król jest zwierzchnikiem lennym królestwa, strażnikiem pokoju, najwyższym sędzią.Monarchia rozdrobnienia feudalnego- władza monarchy jest niezwykle szerokaMonarchia stanowa - władza monarchy poszerza się, ograniczają ją stany (szlachta, duchowieństwo, mieszczaństwo)Monarchia absolutna- władza króla nie jest przez nikogo ograniczona żaden sposób; król podlega prawom boskim; posiada władze ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą; podlega jedynie prawu stanowionemu przez siebie.Przeradza się w monarchie policyjną lub absolutyzm oświecony (służba dla dobra ogółu)

Współczesna forma monarchii:

Monarchia konstytucyjna (powstają w państwach )

~ograniczone - nie funkcjonują rządy parlamentarne; konstytucja jest aktem łaski władcy, który zachowuje pełnię władzy.

~parlamentarne

REPUBLIKA

Najwyższa władza: ~organ kolegialny (sejm itd.)~ organ jednoosobowy (np.: prezydent).DemokratyczneArystokratyczne - to takie, w których naczelne organy państwa powoływane są przez wąską grupę ludności

Wykład z 11.04.06r

SUWEREN Ten od kogo wywodzi się wszelka władza

Rządy:

Demokratyczne- władza zwierzchnia należy do ludu, a suwerenem jest lud (naród = obywatele)bezpośrednio (DEMOKRACJA BEZPOSREDNIA) np. SzwajcariaPośrednio (DEMOKRACJA POŚREDNIA- przedstawicielska) -system wyborczy (prawa wyborcze ustanowione w konstytucjach, ordynacje wyborcze)BIERNE PRAWO WYBORCZE  bycie wybieranymCZYNNE PRAWO WYBORCZE  wybieranie kogosAutokratyczneCENZUSY: - majątkowy-płci-wieku - od pewnego wieku zyskuje się czynne prawo wyborcze, od pewnego wieku bierne-wykształcenia-rasa*w demokracji nie ma cenzusów (prócz wieku)*głosy wszystkich obywateli sa równe*wybory maja charakter bezpośredniNaruszenia demokracji:Pluralny system głosów (jedni maja wiecej głosów inni mniej)System wyborów pośrednich SYSTEM PROPORCJONALNY - w zależności od liczby oddanych głosów partia otrzymuje wybraną liczbe mandatów.SYSTEM WIĘKSZOŚCIOWY- wygrywa ten kto uzyskał więcej głosów w wyborach

STRUKTURA TERENOWO- PRAWNA PANSTWA

Usytuowanie względem siebie i względem władzy centralnejPANSTWA UNITARNE (jednolite) Takie gdzie żadna jednostka w państwie nie jest państwem. Np. Polska- państwo dzieli się na mniejsze jednostki (ale sa to tylko jednostki administracyjne)

PANSTWO FEDERACYJNE(związkowe)Składa się z wielu państw, odrębnychJego części składowe mają samodzielność prawną i pewien zakres samodzielności politycznej, nie mają jednak prawa do secesji (odłączenia się, wystąpienia z federacji); nie mogą również samodzielnie nawiązywać stosunków międzynarodowych ani ich utrzymywać.Np.:Niemcy,USA,Szwajcaria, Jugosławia(do rozpadu),ZSRR

PANSTWO KONFEDERACYJNE(Związek Państw)Nie jest jednolite, Konfederacja oparta na umowie międzynarodowej, twór trwały, zespolenie niezależnych państw,które mają na celu obrone terytorium i utrzymanie spokoju miedzy państwami zespolonymi.

PANSTWO ZŁOŻONE-dzieląc się na mniejsze jednostki (sa to odrębne państwa) np.Wolne miasto Gdańsk, Watykan( panstwo Watykan, stolica Apostolska), San MarinoPAGE 34

---