Ochrona roślin przed szkodnikami Anna Tomczyk
Roślinożerne gatunki zwierząt żerująca na roślinach uprawnych (agrofagi) mogą stać się szkodnikami, jeśli ich liczebność przekroczy wartość zagrażającą plonom
Do szkodliwych roślinożerców należą przede wszystkim nicienie i stawonogi (owady i roztocze)
Jako szkodę rozumiemy zniżkę plonu lub utratę jego wartości handlowej
Szkody powodują straty (pieniężna wartość utraconego plonu)
Straty są funkcją liczebności agrofagi
Przed podjęciem decyzji o zwalczaniu muszą być uwzględnione:
Próg zagrożenia
Próg szkodliwości
Próg opłacalności (ekonomiczny próg szkodliwości)
Próg zagrożenia - najniższa liczebność populacji agrofagi grożąca przy dalszym wzroście stratami wyższymi niż tolerowane dla danej uprawy
Próg szkodliwości - takie nasilenie agrofagi po przekroczeniu, którego następuje istotna zniżka plonu danej rośliny
Próg opłacalności - najniższe nasilenie agrofagi, przy którym opłaca się go zwalczać
Zadania współczesnej ochrony roślin:
Metody bezpieczne dla środowiska i konsumenta
Metody tańsze od obecnie stosowanych
Metody łatwe do wprowadzenia
Metody skutecznie zwalczające szkodniki
Nadzór nad ochroną roślin w Polsce sprawuje od maja 2004 roku Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i nasiennictwa
W latach 1996 -1998 była Państwowa Inspekcja ochrony Roślin, która później zmieniła nazwę na Inspekcję Ochrony Roślin
Do kwietnia 2002 roku były dwie odrębne inspekcje:
Inspekcja Ochrony Roślin
Inspekcja Nasiennictwa
Od kwietnia 2002 do maja 2004 działały obie inspekcje pod jedną nazwą
Inspekcja ochrony Roślin i Nasiennictwa
Główne zadania Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin:
Nadzór nad zdrowiem roślin
Kontrola fitosanitarna roślin, produktów roślinnych, podłoży i gleby oraz środków transportu
Ocena stanu zagrożenia roślin przez organizmy szkodliwe i prowadzenie ich ewidencji
Ustalenie i doskonalenie metod zwalczania
Nadzór nad wprowadzaniem rozprzestrzenianiem organizmów kwarantannowych i produktów roślinnych
Wydawanie świadectw sanitarnych i paszportów roślinnych
Nadzór nad obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin
Kontrola jakości środków ochrony roślin
Kontrola prawidłowości stosowania środków ochrony roślin
Monitorowanie zużycia środków ochrony roślin
Upoważnienie do prowadzenia szkoleń
Nadzór nad wytwarzaniem, oceną i obrotem materiałem siewnym
Ocen materiału siewnego (polowa, laboratoryjna)
Kontrola tożsamości materiału siewnego
Wydawanie pozwoleń w sprawie zastosowania w rolnictwie ekologicznym materiału siewnego
Realizacja zadań współczesnej ochrony”
Doskonalenie metod profilaktycznych
Zastępowanie metod chemicznych metodami alternatywnymi
Doskonalenie monitoringu i prognozowania
Wprowadzenie preparatów chemicznych bezpiecznych dla środowiska i konsumenta
EPPO - Europejska i Śródziemnomorska Organizacja Ochrony Roślin
Co to jest EPPO
Międzyrządowa organizacja odpowiedzialna za kooperację w ochronie roślin na terenie europy i w regionie śródziemnomorskim
Założona w 1951
Z 15 państw członkowskich doszła do 48
Zadania EPPO
Ochrona roślin
Rozwijanie międzynarodowej strategii przeciw wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu szkodników
Zharmonizowanie fitosanitarnych regulacji
Promowanie używania nowoczesnych, bezpiecznych i efektywnych metod zwalczania
Dokumentacja usług w ochronie roślin
Jednym z najważniejszych celów EPPO jest pomagać krajom członkowskim w ochronie przed wprowadzeniem niebezpiecznych szkodników roślin
Kwarantanna
Listy szkodników kwarantannowych A1 i A2
Oraz lista alarmowa
Analiza ryzyka (PRA)
Metody ochrony roślin
Kwarantanna
Metody agrotechniczne
Metody mechaniczne
Metody fizyczne
Metody biologiczne
Metody genetyczne
Odporność roślin
Metoda chemiczna
Kwarantanna
Jest to szereg zabiegów mających na celu niedopuszczenie do zawlekania do kraju i rozprzestrzeniania określonych gatunków agrofagów tzw. Obiektów kwarantannowych (patogen, szkodnik, chwast)
Obowiązuje:
Kwarantanna zewnętrzna
Kwarantanna wewnętrzna
Szkodniki kwarantannowe upraw i produktów rolniczych
Magazynowe
Strąkowce, Kapturnik zbożowiec, Skośnik zbożowiaczek, Wołek zbożowy, Wołek kukurydziany, Trojszyki, Skórek zbożowy
Upraw rolniczych
Nicienie: Niszczyk zjadliwy, Niszczyk ziemniaczak, mątwik ziemniaczany, mątwik burakowy, guzaki
Owady: Stonka kukurydziana, pchełka ziemniaczana, słonecznica orężówka, słonecznica amerykańska, skośnik ziemniaczak, popilia japońska, sówka
Lista A1 Dotyczy szkodników nieobecnych w Europie
Motyle: sówka bawełnówka azjatycka, Spodoptera litura
Lista A2 EPPO - szkodniki obecne na terenie europy
Stonka kukurydziana Diabrotica virgifera, sówka bawełnówka egipska Spofotera littoralis, Ditylenchus dipsaci
EPPO 2006 szkodniki o specjalnym znaczeniu
Stonka kukurydziana (Diabrotica virgifera) Po raz pierwszy stwierdzona w europie w 1992 roku na terenie Serbii. Pojawiła się już w Polsce
Fizycznie i inne nieożywione czynniki środowiska
Temperatura
Światło
Wilgotność powietrza
Zanieczyszczenia powietrza
Opady
Stosunki wodno-powietrzne w glebie
Odczyn podłoża
Składniki mineralne
Uszkodzenia roślin powodowanie przez pestycydy
W związku z rozprzestrzenianiem się zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej w Europie Komisja Europejska wprowadziła wżycie akt prawny (w 2003 roku) nakazujący obowiązkowe działania celem zapobieżenia rozprzestrzenianiu się szkodnika
Państwa członkowskie mają obowiązek prowadzenia urzędowego monitoringu obecności D.Vigifera i składanie sprawozdań
Jeżeli zostanie stwierdzone występowanie stonki korzeniowej należy:
Wyznaczyć obszar objęty kwarantanną w promieniu nie mniejszym niż 1 km wokół porażonego pola
Wystarczyć strefę ochronną o promieniu przynajmniej 5 km wokół pola objętego kwarantanną
W wyznaczonych strefach rozłożyć pułapki feromonowi
Nie wwozić Świerzych roślin kukurydzy ani gleby z pola objętego kwarantanną
Przestrzegać urzędowo ustalonego terminu zbioru kukurydzy (obowiązuje płodozmian)
Na porażonym polu nie można uprawiać kukurydzy przez 2 lata po wykryciu stonki
Konieczne jest zastosowanie skutecznego sposobu zwalczania szkodnika
Maszyny rolnicze muszą być dezynfekowane przed opuszczeniem strefy porażenia
Z pola należy usunąć samosiewy kukurydzy
W strefie ochronnej musi być inna uprawa
Współczesna ochrona roślin zmierza do minimalizacji prawdopodobieństwa przeniknięcia niebezpiecznych szkodników poza obszar ich pochodzenia oraz do maksymalnego ograniczenia ich rozprzestrzeniania się
Kwarantanna jako metoda profilaktyczna odgrywa bardzo dużą rolę w walce z niebezpiecznymi szkodnikami
Do celów kwarantannowych wykorzystuje się nowoczesne metody fizyczne
Najważniejsze z nich to:
Stosowanie niskiej lub wysokiej temperatury
Zmieniona atmosfera
Metody fizyczne stosowane do zwalczania szkodników kwarantannowych są alternatywą dla powszechnie stosowanej fumigacji bromkiem metylu
Bromek metylu w chwili obecnej używany jest do fumigacji (głównie produktów roślinnych) przeciw:
Nicieniom i owadom- w ziarnie, orzechach w Świerzych i suchych owocach
Wykorzystanie temperatury do celów kwarantannowych
Niskie temp.
Wysokie temp.
Problemem stosowania niskich i wysokich temperatur do zwalczania szkodników świeżych owoców czy innego żywego materiału jest możliwość pogorszenia jakości produktów, dlatego też bada się różne strategie stosowania zabiegów z użyciem zmienionej temperatury
Podwyższenie temperatury w tym mikrofal
Efekty niezbyt udane, jednak zastosowanie fal radiowych do zwalczania szkodników kwarantannowych np. w owocach wymaga dalszych badań
Wykorzystanie oporu elektrycznego do zabiegu z wysoką temperaturą
Obiecująca metoda kwarantannowa
Wysoka śmiertelność szkodnika wewnątrz owoców
Połączenie niskiej i wysokiej temperatury ze zmodyfikowaną atmosferą
Zwykle z niskim stężeniem tlenu lub z wysokim stężeniem dwutlenku węgla
Zastosowanie niskiej temperatury 2oC i niskiego stężenia tlenu 0,1% daje dobre efekty np. zwalczania wciornastka zachodniego czy mszycy brzoskwiniowej
Najnowszą metodą jest zastosowanie kombinacji wysokiej i niskiej temperatury i niskiego stężenia tlenu
Skuteczne w przypadku motyli przechowalnianych
Połączenie wysokiej temperatury, chłodzenia, obniżonego stężenia tlenu i wysokiego stężenia, CO2
Różne efekty
Inne metody fizyczne w kwarantannie
Niskie ciśnienie (prawie próżnia) w czasie transportu produktów przechowywanych
Kombinacja niskiego ciśnienia z wysoką temperaturą
Napromieniowanie jako zabieg kwarantannowy - kobalt 60, ccz137 lub promieniowanie X.
Badania wykazały, że dawka promieniowania wymagana do sterylizacji większości owadów jest poniżej 0,75 kGy; podczas gdy dawki wymagane do efektywnej eliminacji szkodnika jest często powyżej 1 kGy
Metody fizyczne stosowane w przechowalniach i warunkach polowych:
Temperatura
Wilgotność
Promieniowanie
Ciśnienie
Światło
Dźwięki
Płyny obojętne
Opakowania odporne
Temperatura niska i wysoka
Wymrażanie magazynów, ładowni statków
Termiczne odkażanie sadzonek
Parowanie gleby
Ogrzewanie nasion i innych produktów w suszarniach
Wilgotność
Obniżanie wilgotności powietrza w magazynach i przechowalniach
Obniżanie wilgotności produktów (poniżej 12% np rozkruszki)
Podwyższenie wilgotności w szklarni (powyżej 80% np. przędziorki)
Promieniowanie
Sterylizacja owadów promieniami gamma i X
Napromieniowanie porażonych przez szkodniki produktów spożywczych (strąkowce motyle, rozkruszki)
Stosowane dawki: 20-60 krad
Nawet dawki 3-5 krad obniżają liczebność wszystkich szkodników
Ciśnienie
Zmiany ciśnienia w zamkniętych pomieszczeniach do przechowywania produktów spożywczych
Kontrolowana atmosfera
Ochrona produktów przechowywanych. Niskie stężenie tlenu lub wysokie stężenie dwutlenku węgla (wtłaczanie azotu, spalanie gazu świetlnego, wprowadzenie suchego lodu)
Światło
Ultrafiolet i podczerwień (w przechowalniach i magazynach)
Działanie polega na wysuszeniu i przegrzaniu ciała szkodnika
Wykorzystanie światła białego i UV w pułapkach świetlnych (motyle, muchówki)
Wykorzystanie barwy - kolor biały, żółty lub czasem niebieski wabią owady
Żółte tablice (uniwersalne)
Żółte naczynia wypełnione wodą - pułapki wodne (mszyce)
Białe lepowe pułapki (muchówki, błonkówki)
Niebieskie tablice lepowe (wciornastki)
Dźwięki
Odstraszanie ptaków (detonatory, głosy przerażonych ptaków)
Metody mechaniczne
Stawianie ogrodzeń (zające, sarny, dziki)
Odstraszanie (ptaki) - strachy, paski kolorowego papieru, wypchane ptaki
Siatki w oknach i uszczelnianie przechowalni i pieczarkarni (strąkowce, muchówki, gryzonie)
Opaski lepowe stosowane na pnie drzew (motyle)
Opaski z papieru falistego na pnie drzew (owocówki)
Mechaniczne niszczenie różnych stadiów rozwojowych poprzez zabiegi pielęgnacyjne i uprawowe (pędraki, drutowce) oraz poprzez niskie koszenie, (ździeblarz pszeniczny)
Pułapki mechaniczne (chrząszcze, turkuć podjadek)
Niszczenie roślin - gospodarzy pośrednich (mszyce)
Niszczenie chwastów wokół szklarni
Stosowanie entolektorów do zwalczania szkodników w ziarnie
Stosowanie obojętnych pyłów na szkodniki przechowalniane 9krzemionka, talk, popiół, trójfosforan wapnia). Ścierają się warstwa woskowa epikutikuli szkodników
Stosowanie opakowań odpornych na szkodniki np. 3 warstwowe
Papier
Folia aluminiowa
Folia polietylenowa
Metoda agrotechniczna
Cechy charakterystyczne współczesnej produkcji rolniczej
Pola zajmują duże tereny
Zgromadzenie pół na jednym obszarze
Genetyczna jednorodność uprawy
Zagęszczenie roślin na polu
Specjalizacja
Mechanizacja
Wymiana materiału roślinnego
Decyzje podejmowane przez rolnika mające wpływ na zdrowotność roślin i ich ochronę
Przed posadzeniem roślin:
Płodozmian
Rodzaj stosowanych nawozów (nawozy mineralne, obornik, nawóz zielony)
Sposób walki z chwastami
Usuwanie resztek roślinnych (palenie, przyoranie, wywiezienie)
Odkażanie gleby (chemiczne, zalewanie, solaryzacja)
Gospodarka wodą (deszczownie, systemy nawadniania)
Sposoby uprawy ziemi (intensywne zabiegi uprawowe, brak uprawy, uprawa na wałach)
Dobór gatunku i odmiany rośliny uprawnej (jeden gatunek czy mieszanka gatunków, jedna odmiana czy mieszanka odmian)
Jakość materiału roślinnego: nasion, rozsady
Termin siewu lub sadzenia
Rozstawa roślin (odległość w rzędzie i odległość między rzędami, kierunek rzędów względem stron świata)
Głębokość sadzenia
Płodozmian (zmianowanie)
Rok uprawy (po oborniku lub kompoście) |
Rośliny uprawne |
I rok |
Warzywa kapustne, dyniowate, seler |
II rok |
Pomidor, ogórek, sałata, szpinak |
III rok |
Burak ćwikłowy, marchew, pietruszka |
IV rok |
Fasola, groch |
Na polu porażonym niszczykiem zjadliwym nie należy uprawiać tej samej rośliny przez 4-5lat.
Na polu po cebuli nie uprawiać: cebuli, czosnku, pora, pietruszki, pasternaku, grochu i szpinaku.. Zaleca się uprawę: koniczyny, lucerny i kapusty
Okres, po jakim można ponownie wprowadzić na pole roślinę uprawną zależy od:
Zdolności szkodnika do przetrwania bez żerowania
Od zagęszczenia szkodnika na polu
Od wrażliwości rośliny na szkodniki
Rośliny w płodozmianie
Wrogie
Trujące
Pułapkowe
Zabiegi uprawowe a szkodniki:
Niszczenie chwastów i samosiewów (likwidacja miejsc zimowania)
Podorywka (wydobywanie na powierzchnię stadiów zimujących)
Orka (wydobywanie na powierzchnię stadiów zimujących w głębszych warstwach gleby)
Usuwanie resztek po zbiorze plonu (wraz ze szkodnikiem np. Mątwik burakowy na korzeniach wczesnej kapusty)
Wymienione zabiegi niszczą wiele zimujących szkodników np.:
Nicienie
Mszycę kapuściankę
Chowacza galasówka
Przędziorki
Wciornastki
Ździeblarza pszenicznego
Mechanizacja rolnictwa a szkodniki:
Terminowość zabiegów uprawowych niekiedy zapewnia uniknięcie zaatakowania uprawy przez szkodniki
Zmiana mikroklimatu upraw poprzez rozrzedzone siewy utrudnia rozwój niektórych szkodników (np. muchówki mają utrudnione loty i składanie jaj)
Mechanizacja ma także wady
Roznoszenie szkodników
Ugniatanie gleby sprzyja rozwojowy śmietek
Na polu pozostaje więcej resztek roślinnych wraz ze szkodnikami
Rozstawa roślin a szkodniki:
Gęsta:
Słabsze porażenie roślin przez:
Oprzędziki, pachówkę strąkóweczkę, ploniarkę zbożówkę, niezmiarkę paskowaną, pryszczarka heskiego
Rzadka:
Słabsze porażenie roślin przez:
Paciornicę lucerniankę - lucerna
Śmietkę kapuścianą - kalafior
Chowacza czterozębnego - rzepak
Połyśnicę marchwiankę - marchew
Na polu porażonym niszczykiem zjadliwym nie należy uprawiać tej samej rośliny przez 4-5 lat.
Na polu po cebuli nie uprawiać: cebuli, czosnku, pora, pietruszki, pasternaku, grochu i szpinaku.
Zaleca się uprawę:
Koniczyny, lucerny i kapusty
Nawożenie a szkodniki:
Nawożenie organiczne pomaga w walce z niektórymi szkodnikami (nicienie)
Odpowiedni stosunek N, P, K
Wapnowanie (pogorszenie warunków żerowania szkodników glebowych)
Wybór zdrowego materiału rozmnożeniowego a szkodniki:
Uniemożliwienie rozprowadzania szkodników wraz z nasionami, cebulkami, sadzonkami (nicienie, strąkowce, mszyce)
Regulacja terminu siewu a szkodniki:
Wczesny siew:
Zboża - ploniarka zbożówka
Groch - pachówka strąkóweczkę
Buraki - śmietka ćwiklanka
Późny siew lub wysadzanie rozsady:
Oziminy - ploniarka, niezmiarka
Ziemniaki - stonka, drutowce
Zabiegi pielęgnacyjne po posadzeniu roślin:
Nazwożenie (organiczne, n. sztuczne, rodzaj, skład, częstość stosowania)
Rodzaj uprawek gleby
Stosowanie regulatorów wzrostu
Zwalczanie chwastów (mechaniczne, chemiczne, przez/ po skiełkowaniu, jak często)
Zwalczanie szkodników i chorób (metody, sposoby sygnalizacji, terminy, liczba zabiegów)
Wielkość pól
Wpływ roślin rosnących wokół pól na faunę szkodliwą i pożyteczną
Rola miedz. Za utrzymanie miedz (epidemia mszyc zbożowych w Holandii). Przeciw (baza wielu szkodników)
Jeśli utrzymać miedze to jakie?
Korytarze jako pewna odmiana miedz
Brzeżne pasy pól bez zabiegów herbicydami, bez nawożenia
Rodzaj gleby
Masowe pojawy szkodników - częściej na glebach lekkich i przewiewnych
Na glebach torfowych nie występują liczniejsze pojawy śmietek i Połyśnicę marchwianki
Jakość gleb
Zmiana właściwości wodnych gleb (osuszanie gleb)
Zmiana odczynu (wapnowanie) - wzrost pH gleby pogarsza warunki żerowania szkodników glebowych: drutowce, pędraki, komarnice (koziułka warzywna)
Uprawa gleby
Płytkie odwracanie, głębokie spulchnianie
Przekopanie gleby po sprzęcie warzyw - groch - pachówka strąkóweczkę - gąsienice schodzą na zimowanie do gleby
Termin zbioru
Opóźniony zbiór czereśni i wiśni pozwala na dokończenie rozwoju larwom nasionnicy trześniówki
Opóźniony zbiór grochu - dokończenie rozwoju strąkowca grochowego i pachówki strąkóweczkę
Odpowiedni termin siewu i zbioru warunkuje zdrowotność plonu
Wczesny siew:
Wczesnych odmian grochu - roślin zdążą przekwitnąć przed wylotem motyli pachówki strąkówczki
Zbieranie resztek roślinnych po zbiorze plonu
Pozostawieni na polu są miejscem zimowania szkodników: jaja mszycy kapuścianej, mszycy grochowej i rolnic
W szklarniach: przędziorek chmielowiec, mączlik szklarniowy
Współrzędna uprawa roślin
Sąsiedztwo roślin niebędących żywicielami szkodników ma określony wpływ na liczebność szkodników na plantacji
Ochrona przed Połyśnicę marchwianką:
Marchew + skorzonera
Marchew + cebula lub szczypior lub por
Ochrona pora przed Połyśnicę marchwianką i niszczykiem zjadliwym:
Por + koniczyna
Przykłady upraw współrzędnych
Wyka + rzepa - gąsienice motyli
Kapusta + groch - bielinki
Różne rośliny - aksamitka - nicienie
Krzyżowe + sałata lub szpinak - pchełki
Obecność dodatkowych roślin jest dla szkodników myląca lub odstraszająca - roślina żywicielska jest trudniejsza do odnalezienia
Sprzyja rozwojowi owadów pożytecznych - kwiaty dodatkowy roślin są źródłem nektaru i pyłku
Współrzędna uprawa roślin zwiększa równowagę ekologiczną
Przeciwdziała
Masowemu rozmnażaniu się szkodników bakterii i grzybów chorobotwórczych.
Gleba jest szczelnie osłonięta przez rośliny - nie wysycha i nie traci struktury gruzełkowej
Zapobiega
Erozji i wypłukiwaniu składników poza zasięg korzeni roślin
Jednostronnemu wyczerpaniu gleby
Nadmiernemu nasłonecznieniu
Zaskorupianiu gleby
Zacienianiu roślin wrażliwych na nadmierne nasłonecznienie
Możliwość zbioru kilku plonów z tej samej powierzchni w jednym sezonie wegetacyjnym
Poprawia jakość roślin - większa odporność roślin na choroby i niekiedy zwiększa plon
Współrzędne można uprawiać
Gatunek warzywa |
Dobre sąsiedztwo |
Złe sąsiedztwo |
Cebula |
ogórek, burak ćwikłowy, pomidor, marchew, pietruszka, bazylia, cząber, koper, majeranek, truskawka |
fasola, groch, kapustne, rzodkiewka |
Czosnek |
ogórek, pomidor, sałata, marchew, bazylia, cząber, koper, tulipany, maliny, drzewa owocowe, krzewy jagodowe, skorzonera |
fasola, groch, kapustne |
Metody biotechniczne
Substancje pochodzenia roślinnego
Chemiczne informatory owadów
Ad.1 Antyfidanty (detergenty, repelenty)
Charakter detergenty stwierdzono w stosunku do około 200 związków chemicznych
Źródłem wielu antyfidantów są rośliny tropikalne
W naszych warunkach bogate w antyfidanty są rośliny z rodzin psiankowate, złożone, krzyżowe i inne
Antyfidanty należą do różnych grup chemicznych: glikozydy, alkaloidy, fenole, chinony, ketony, terpedoidy
Detergenty szkodzą, Antyfidanty odstraszają
Atraktanty i stymulatory żerowania i składania jaj:
Atraktanty mogą być używane do wabienia szkodników żeby je zwalczyć lub do wabienia entomofagów
Insektycydy pochodzenia roślinnego:
W tkankach ponad 1500 gatunków roślin stwierdzone obecność związków o charakterze insektycydów. Wyciągi lub wywary z tych roślin mają działanie deterentne, repelentne lub toksyczne
Są to np.: paproć, mniszek lekarski, żeniszek meksykański, cebula, czosnek, tytoń, krwawnik, wrotycz, piołun, rumianek, bylica pospolita
Sporządza się wywary i wyciągi do podlewania i opryskiwania roślin - ziele i susz
Botaniczne insektycydy
Pyrethrum najbardziej popularny insektycyd botaniczny, ekstrakt z kwiatów Chrysantemum cinerarifolium
Rotenone najstarszy insektycyd botaniczny od 1848 najczęściej otrzymywane z południowo amerykańskiego rodzaju Lonchocarpus
Ryania ekstrakt z korzeni i łodyg krzewu Ryania speciosa do zwalczania owocówek. Wrażliwe są także chrząszcze i wciornastki
Sabadilla ekstrakt z nasion Schoenocaulon officinale skuteczny na pluskwiaki różnoskrzydłe, gąsienice motyli, chrząszcze, wciornastki
Neem botaniczny insektycyd otrzymywany z nasion Azadirachta India. Skuteczny na szkodniki o gryzących aparatach gębowych - chrząszcze, gąsienice motyli. Mniej skuteczny na szkodniki o kłująco-ssących aparatach gębowych
Chemiczne informatory owadów:
Żaden gatunek owada nie może przeżyć bez systemu komunikacyjnego, służącego do znalezienia pożywienia, osobnika przeciwnej płci lub uniknięcia wrogów
W systemie komunikowania wykorzystywane są:
Hormony (działanie w obrębie osobnika)
Feromony (wydzielane do środowiska)
Feromony:
Płciowe
Alarmu (np. u mszyc)
Afrodyzjaki (najczęściej wydzielane przez samice po spotkaniu samicy)
Znacznikowe (np. u entomofagów)
Kontrolujące rozwój (np. u owadów społecznych)
Kolonizacyjne (agregacyjne lub rozpraszające)
Dystrybucyjne (decydujące o rozmieszczeniu populacji w środowisku)
Allelozwiązki (substancje o dzianiu międzygatunkowym)
Allomony - wywołują korzystne dla organizmu wytwarzającego je reakcję organizmu innego gatunku
Kairomony - wywołują reakcję korzystne dla organizmu odbierającego je
Synomony - wywołują reakcje korzystne dla organizmu wytwarzającego i odbierającego je
Apneumony - korzystne dla jednego gatunku a niekorzystne dla drugiego
Feromony
Zastosowanie feromonów umożliwia:
Wykrycie i zlokalizowanie szkodnika
Określenie liczebności populacji szkodników (szacunkowe)
Monitoring lotu szkodników
Bezpośrednie wychwytywanie i niszczenie szkodników
Wyznaczenie dokładnego terminu zabiegu
Ochronę środowiska naturalnego (poprzez ograniczenie stosowania pestycydów)
Sposoby stosowania feromonów:
W pułapkach feromonowych:
Dyspenser
Lepkie powierzchnie nasycone feromonem
W postaci pojedynczych kropel na drzewo za pomocą specjalnego aplikatura („attract and kill”)
Do dezorientacji samców:
Kawałki włókien nasyconych feromonami
Kapsułki do zawieszania
Prognozowanie
Suma temperatur efektywnych (stopnio-dni)
Suma ciepła potrzebna owadowi do przejścia pełnego cyklu rozwojowego - jest stała dla gatunku.
Temperatura zera fizjologicznego (temperatura progowa) cecha utrwalona genetycznie
STE=(t-t0)d
T - średnie temperatury dobowe(max + min)/2
T0 - zero fizjologiczne gatunku
D - liczba dni rozwoju danego stadium
Monitoring, sygnalizacja i prognozowanie to podstawowe elementy programów integrowanej metody zwalczania szkodników IPM
Podział zoocydów
Insektycyd - preparaty owadobójcze
Nematocydy - preparaty nicieniobójcze
Akarycydy - preparaty roztoczobójcze
Moluskocydy - środki do zwalczania ślimaków
Rodentycydy - środki do zwalczania gryzoni
Repelenty - środki odstraszające zwierzęta łowne uszkadzające rośliny uprawne
Skład zoocydu
Substancja czynna (aktywna) właściwa trucizna
Nośnik (talk, olej mineralny)
Synergetyki - substancje zwiększające skuteczność działania preparatu
Substancje pomocnicze - emulgatory, rozpuszczalniki, utrwalacze, dopełniacze, stabilizatory
Na etykiecie preparatu substancję czynną określa nazwa chemiczna i wzór chemiczny
Nazwa zwyczajowa diazinon
Nazwa handlowa Basudin, Pomona Flox ustalana przez producentów
Zawartość substancji czynnej podawana jest łącznie z nazwą handlową
Basudin 25 EC. Symbol EC określa formę użytkową preparatu
Zachowanie się zoocydów na roślinie
Zoocydy powierzchniowe - pozostające na powierzchni rośliny
Zoocydy o działaniu wgłębnym - wnikające do tkanek na głębokość 2-3 warstw komórek
Zoocydy o działaniu układowym (systemicznym) - przemieszczające się w wiązkach przewodzących po roślinie
Bezpieczne stosowanie zoocydów wymaga przestrzegania:
Okresu karencji - czasu, jaki musi płynąć od zabiegu do zbioru. W tym czasie, zoocydy musi się rozłożyć do bezpiecznego poziomu dopuszczalnej pozostałości w produkcie spożywczym. Karencja wyrażana jest w dniach.
Tolerancji - dopuszczalnej pozostałości zoocydy w produktach spożywczych. Wyrażana jest w mg/kg produktu lub ppm.
Prewencji - okres, jaki musi upłynąć, aby człowiek mógł wejść na teren objęty zabiegiem lub, aby uprawę mogły odwiedzać pszczoły. Wyrażana jest w dniach lub godzinach
Działanie insektycydów na owady
Zoocydy o działaniu kontaktowym - wnikają przez okrywę ciała w czasie, gdy wykonywany jest zabieg lub, gdy owad chodzi po potraktowanej zoocydom powierzchni
Zoocydy o działaniu żołądkowym - owady zatruwają się nimi pobierając pokarm ze znajdującym się na nim pestycydem
Zoocydy o działaniu oddechowym - wnikające przez przetchlinki do układu oddechowego owada, blokujące enzymy oddechowe
Nematocydy
Basami 97 GR (dazomet) szkodliwy.
Do odkażania podłoża w szklarni lub gleby w polu. Gleba nadaje się do użycia w 2-5 tygodni po zastosowaniu Basamidu.
Podobnie Nemazin 97 XX
Działanie nicieniobójcze ma również karbaminiany Vydate 240 SL - uwaga bardzo toksyczny
Acaricydy
Związki wysoce specyficzne. Działają tylko na roztocze.
Związki heterocykliczne
Apollo 500 S.C. (chlofentezyna), pozostałe k.- 3 dni na warzywach, przed kwitnieniem w sadach. Podobnie Apollo Plus 060 OF
Nissorun 050 EC, Nissorun 10 EC, Nissorun 10 WP (heksytiazoks), pozostałe karencja 7 dni
Związki chinozalinowy
Magus 200 S.C, (fenzachina) szkodliwy karencja 7 dni. W sadach i na rośliny ozdobne
Pochodne kwasu siarkowego
Omite 30 WP (propagit). Szkodliwy, karencja 3-14 dni. Podobnie Omite 570 EW. Na wszystkich uprawach
Enoksypyrazol
Ortus 05 S.C karencja 7 dni wyłącznie w sadownictwie
Związek cynoorganiczny
Pennstyl 25 WP, szkodliwy 30 dni. W sadownictwie i na roślinach ozdobnych
Związek pirydazonowy
Sanmite 20 Wp szkodliwy, karencja 7 dni. Przędziorki w sadach i pod osłonami
Moluskocydy
Anty-Slimak Spiess 04 GB i ślimakom 06 GB w polu i w szklarni
Mesurol Alimax 02 RB i Mesurol Schneckenkorn 04 GB szkodliwy
Zoocydy fosforoorganiczne
Są to fosonian I estry kwasu fosforowego Blokują esterazę cholinową I uniemożliwiają reakcję enzymu, z acetocholiną. Liczne są silnymi truciznami dla ssaków.
O działaniu układowym
Bi 58 Nowy (400g dimetoatu) i Dimezyl 400EC, Danadim 400 EC karencja 21-60 dni, warzywa polowe, sady
Metasystox R 250EC (oksydemeton metylowy) toksyczny karencja 7-21 dni, warzywa polowe - mszyce, wciornastki
Zoocydy fosforoorganiczne
Są to fosfoniany i estry kwasu fosforowego. Blokują esterazę choinową i uniemożliwiają reakcję enzymu z acetylocholiną. Liczne są silnymi truciznami dla ssaków.
O działaniu układowym
Bi 58 Nowy (400g dimetoatu) i Dimezyl 400EC, Danadim 400 EC k. 21-60 dni, warzywa polowe, sady
Metasysox R 250EC (oksydemeton metylowy) toksyczny k. 7-21 dni, warzywa polowe - mszyce, wciornastki
Bezpieczne stosowanie zoocydów wymaga przestrzegania:
Okresu karencji - czasu, jaki musi upłynąć od zabiegu do zbioru. W tym czasie zoocydy musi się rozłożyć do bezpiecznego poziomu dopuszczalnej pozostałości w produkcie spożywczym. Karencja wyrażana jest w dniach
Tolerancji - dopuszczalnej pozostałości zoocydy w produktach spożywczych. Wyrażana jest w mg/kg produktu lub ppm
Prewencji - okresu czasu, jaki musi upłyną, aby człowiek mógł wejść na teren objęty zabiegiem lub, aby uprawę mogły odwiedzać pszczoły. Wyrażana jest w dniach lub godzinach
Zoocydy fosforoorganiczne o działaniu wgłębnym
Basudin 10 Gr (diazynon) pozostałe. K. 21-60, do zwalczania pędraków, drutowców, opuchlaków przed sadzeniem roślin
Basudin 25EC (diazynon) szkodliwy. K. 9-14 w sadach, na warzywach polowych i roślinach ozdobnych
Basudin 600 EW jak wyżej
Tiazol 250EC, diazinon 10GR patrz Basudin, Grot 15EC
Durban 480 EC (chloropryfos). Szkodliwy. K. 14-21. Szkodniki warzyw polowych, na truskawkach I roślinach ozdobnych przeciw szkodnikom glebowym. Podobnie Pyrinex 480 EC
Fyfanon 500 EC (malation) pozostałe k. 7. wiele szkodników warzyw polowych i sadów
Winylofos 550 EC (dichlorofos), toksyczny. K 1-7. Szkodniki pod osłonami i na warzywach w polu. Szklarnia 08 AE podobnie, lecz wyłącznie pod osłonami
Owadofos 540 EC (fenitrotion) szkodliwy, k 14-21. Wiele szkodników upraw polowych warzyw, roślin ozdobnych i sadów. Podobnie Sumithion 500 EC i Sumithion Super 1000 EC, Owadox 1000 EC
Redan 400 EC (metylo-chloropirifos). Pozostałe. K. 4-30. Wiele szkodników warzyw gruntowych i szkodników jabłoni
Zolone 350 C (fosalon) pozostałe. K. -15. Wiele szkodników upraw polowych warzyw, roślin ozdobnych i sadów
Pyretroidy
Są to estry kwasu chryzantemowego lub jego chlorowcowych analogów oraz alkoholi pierwszo lub drugorzędowych
Mechanizm działania na owady: działają na centralny i obwodowy układ nerwowy owadów. Blokują kanały przewodnictwa jonowego w membranach komórek nerwowych
Silnie toksyczne dla ryb i innych organizmów wodnych
Większość silnie toksyczna dla pszczół
Niektóre długo zalegają w środowisku wodnym, ściółce leśnej i w glebie
Wysoka toksyczność dla owadów i tym samym duża skuteczność działania
Bardzo szkodliwe dla wrogów naturalnych szkodników. Po ich zastosowaniu nie można wprowadzać wrogów naturalnych przez 8-10 tygodni
Alfamor 050 S.C. (alfa-cypermetryna), pozostałe. K. 3-7. Szkodniki warzyw, roślin ozdobnych, sadów. Podobnie Alfazot050EC, szkodliwy, Fastach 10 EC, szkodliwy
Bulldock 025 EC (beta-cyflutryna)
Cyperkil 25 Super EC (cypermetryna) szkodliwy k. 3-21 szkodniki warzyw, roślin ozdobnych, sadów. Podobnie: Ripcord 10 EC, szkodliwy, Sherpa 10 EC, pozostałe
Decis 2,5 EC 9deltametryna), szkodliwy. K. 3-7 szkodniki warzyw, roślin ozdobnych, sadów. Podobnie: Decis TB, Patriot 2,5 EC
Karbaminiany
Estry kwasu N-metylokarbaminowego. Liczne są silnymi truciznami dla człowieka
Działają na owady kontaktowo i żołądkowo. Na roślinie układowo, wgłębnie lub powierzchniowo.
Lannate 200 SL (metomyl). Toksyczny. K 3-14 dni nicienie, mączliki, mszyce miniarki
Methomex 200 SL metomyl toksyczny. K3-7 dni, mączlik szklarniowy, miniarki mszyce, bielinki
Larvin 375 S.C. (tiodicarb) toksyczny, wgłębny k 14 dni gąsienice zwójek, bielinków i innych motyli
Marschal 250 CS (karbosulfan), szkodliwy systemiczny k. 14-30 dni gąsienice motyli, wielkipąkowie porzeczkowy
Pirimor 500 WG (pirymicarb) szkodliwy, systemiczny k. 3-7 dni na mszyce
Pirimix 100 PC jak wyżej
Pirimix AE i pirimix AL. Pozostałe
Vydate 240 SL (oksamyl) bardzo toksyczny, systemiczny. K 7-14 dni mączliki, miniarki, mszyce, Niszczyk zjadliwy
Insegar 25 WP (fenoksykar) pozostałe powierzchniowy k.21 dni, owocówki, zwójki liściowe
Inne
Pochodne pirydyny
Admiral 100 EC (pirproksyfen), pozostałe k. -3 zwalcza mączlika szklarniowego. Zwójki na jabłoniach, miodówki na gruszach
Neonikotynowe
Actara 25 WG (tiametoksam), pozostałe, k 21 dni, mszyce, miodówki, owocnice
Confidor 200 SL (imidachloprid), pozostałe k. -3 mączlik szklarniowy, czerwce, mszyce
Mospilan 20 SP (acetyamipryd), szkodliwy k 3-14, mączlik szklarniowy, szkodniki sadów
Podobnie Piorun 200SL na mszyce w sadach
Makrocykliczne laktony
Spinor 480 S.C. 9spinosad), pozostałe, k. 7 dni, owocówki, zwójki liściowe
Vertimec 018EC (abamektyna), szkodliwy k. 3 dni, przędziorki pod osłonami
Mieszanki różnych związków
Nurelle D 550 EC (chloropirifos + cypermetryna) szkodliwy k. 14-30. Szkodnik warzyw polowych i sadów
Zoocydy III generacji
Analogi inhibitorów biosyntezy, chityny (związki benzoiomocznikowe, acylomocznikowe)
Związki blokujące procesy enzymatyczne w ciele owadów. Preparaty na nich oparte powodują zaburzenia w wytwarzaniu chityny. Następują zakłócenia w rozwoju stadiów larwalnych.
Na owady działają kontaktowo lub żołądkowo. Na roślinie powierzchniowo
Dimilin 25 WP (diflubenzuron) szkodliwy k 7-28 dni, gąsienice motyli, miniarki, ziemiórki
Nomolt 150 S.C. (teflubenzuron) pozostałe k 7-28 dni, gąsienice motyli, larwy muchówek
Entomofagi drapieżne
Nicienie
Pajęczaki - pająki, roztocze
Owady
Phytoseiulus persimilis Dobroczynek szklarniowy zwalcza przędziorki
Typhlodromus pyri Dobroczynek gruszowy atakuje przędziorki głównie w sadach
Ambylyseius cucumeris dobrczynek wciornastkowi
Amblyseius falacis
californicus często w szklarni jako interwencyjny
Hypoasis
Orius dziubałeczek {wciornastkowi}
Macrolophus caliginosus pluskwiak różnoskrzydły, może zjadać rośliny
Cryptolaemus montrouzieri biedronka wełnowcowa
Tenodera (modliszka)
Chrysoperla złotook drapieżna jest larwa, żywi się głównie mszycami
Chrysoperla pupa
Aphidoletel aphidimyza drapieżna muchówka, niszczy mszyce, Mszycojad larwy jedzą
Mrówka
entomofagi pasożytnicze
Encarsia formosa pasożyt mączlika szklarniowego. Błonkówka, dorobnica szklarniowa
Didlyphus isea składa ciała do jaja miniarki
Trichogramma kruszynek
Aphidius colemani mszycarz robi z mszycy mumie
Aphidius matricariae