3 polityka gospodarcza Polski, Studia


3. POLITYKA GOSPODARCZA POLSKI

Wykład 1

Polityka gospodarcza - świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową.

Polityka - z nią związane są cele z zakresu polityki gospodarczej. Cele - tu ważny jest horyzont czasowy (jeżeli ekipa formułuje cele na swoją kadencję, nie jest to polityka długotrwała). Trudno jest prognozować w polityce gospodarczej. Cele - dla Kołodki celem jest wejście do Unii Europejskiej, a powinno być zapewnienie lepszego życia w UE. Mylone są środki z celami; to, czym dysponują ekipy rządowe (zasoby naturalne, maszyny, fabryki, zasoby finansowe). Pojawia się problem charakterystyki funkcjonalnej (jest to zbiór wskaźników określających funkcjonowanie), w nim znajdują się: funkcje wykonywane przez system; sterowność (Balcerowicz zakładał spadek bezrobocia, które tak naprawdę rosło); stabilność systemu (czy są konflikty, gwałtowne skoki walut, demonstracje, np. Lepper, protesty górników, hutników, pielęgniarek); inercja (bezwładność systemu) - ile czasu upłynie od wejścia do UE do osiągnięcia poziomu życia ludzi z UE; elastyczność, adaptacyjność (zdolność dostosowania do zmieniających się warunków na światowych rynkach); wrażliwość systemu (np. na surowce energetyczne - gaz i ropa naftowa z Rosji) - pojawia się możliwość szantażu państwa); przewidywalność rozwoju sytuacji (ucieczka kapitału spekulacyjnego); efektywność (np. miernikiem może być PKB na obywatela).

Przyrost PKB - najwyższy był w 1996 roku (6,5-7); może być też ujemny (Balcerowicz to -12%).

Polityka makro - odnosi się do kraju.

Polityka mikro - odnosi się do konkretnych sektorów.

Drugie podejście - czym się to robi i jak się to robi.

Czym się robi (instrumentalizacja) - polityka pieniężna - wiąże się z emisją pieniądza, kredyty, polityka fiskalna, ulgi podatkowe - np. na export; polityka budżetowa (jak duży ma być deficyt budżetowy, liczony jest w % PKB - obecnie jest to 5% PKB).

Jak to się robi (kryterium przedmiotowe) - polityka przemysłowa, rolna. Trzeba uspójniać polityki cząstkowe. To się komplikuje, gdyż ekipy się ciągle zmieniają, kolejni ministrowie mają inne podejście do problemu. Ekipy te różnie oceniają stan gospodarki i stąd biorą się problemy. Tak też jest ze strategią.

Problem jakości kadr ma kluczowe znaczenie dla gospodarki.

System powinien być przejrzysty (a tak na pewno nie jest); sterowny (ktoś wydaje polecenie, to musi być ono wykonane); stabilny; niska inercja (szybko reagować na polecenia); elastyczny (dostosować się do zmian w innych gospodarkach); dobrze zabezpieczony (alternatywne zabezpieczenia, np. dla ropy i gazu z Rosji); muszą być rezerwy (gospodarka musi służyć społeczeństwu); wysoki PKB; inflacja (do 1%); bezrobocie (1%); tanie kredyty; export większy od importu; wysokie płace i emerytury; zadłużenie - wyzerowane; rezerwy walutowe (100-200 mld $); bez deficytu PKB.

Sfera biznesu (gospodarka):

Co się wiąże z biznesem (jakie struktury) - ile prywatności, ile państwa; kapitał polski i zagraniczny (większość rynku jest w rękach zagranicznych); sektor surowcowy (np. produkcja rolna, wydobycie), sektor usług, sektor przetwórczy; stopień rentowności (rentowne, nierentowne, średniorentowne); struktury związane z działalnością ugrupowań politycznych.

Sposoby działania biznesu - technika JIT (Just In Time) - dostawy dokonywane „na czas” (może zwiększyć zyski, konkurencyjność) - problemem są zatory płatnicze.

Wykład 2 (władza centralna):

Zadłużenie państwa wzrasta (obligacje państwowe).

Przereagowanie - Balcerowicz od 1997 roku schładzał gospodarkę, co było złe.

Efekty uboczne decyzji politycznych - nie wiadomo, co będzie się działo.

Efekt domina - zakłady pracy połączone są ze sobą - jeśli w jednym coś się stanie, to kłopoty dosięgają pozostałych zakładów.

Friedmann (pomógł Pinoczetowi odbudować gospodarkę Chile) - należy przemilczeć przed wyborcami na co się zanosi, nie mówić o złych rzeczach, które będą godzić w obywateli. Napisał książkę „Tyrania - status quo”; każda nowa ekipa ma 6-9 miesięcy na wdrożenie zmian (swoich), bo potem pojawi się opór społeczny i polityczny (dlatego program gospodarczy musi być opracowany przed przejęciem władzy).

Balcerowicz - nie należy ulegać grupom społecznym podczas rządzenia; potępia strajki i demonstracje.

Tusk - „wielcy politycy to ci, którzy potrafią przeprowadzić swoje zamiary wbrew opinii publicznej”.

Belka - „wpływ polityki na gospodarkę podlega naturalnym ograniczeniom - są to rynek i NBP + RPP”.

Goldsmith (brytyjski finansista) - kursy giełdowe nie są miarodajnym wskaźnikiem zdrowej gospodarki; zdrowa gospodarka nie eliminuje z aktywnego uczestnictwa znacznej liczby obywateli.

Balcerowicz - powołuje się na doktrynę liberalną.

Manifest liberałów - nie ma liberalizmu, gdy jest bezrobocie, brak dostępu do służby zdrowia.

Banał Lantebacha - „najbardziej naturalnym sposobem na wyjście z gospodarczego i finansowego kryzysu nie jest ograniczanie działalności gospodarczej, ale jej zwiększanie” (podczas kryzysu w Niemczech).

Galbraith (amerykański ekonomista) - lata 90-te „ci, którzy mówią o powrocie do wolnego rynku Adama Smitha, są w dużym błędzie, że pewnie mają w umyśle dużą pustkę” - są po prostu chorzy.

Nie ma totalnie wolnego rynku, państwo musi to regulować.

Struktura władzy centralnej:

Obszar prezydent, obszar rząd, obszar sejm, obszar senat, obszar RPP z NBP, obszar wymiaru sprawiedliwości (sądownictwo).

Występuje problem na linii rząd-NBP (Miller - Balcerowicz).

Sejm - senat: zlikwidować senat, odchudzić sejm (do 100 posłów).

Reorganizacja rządu - miała być redukcja ministerstw, zlikwidowanie agencji rządowych.

Połączenie ministerstw pracy i gospodarki według specjalistów było błędem.

Władza terytorialna:

Problemy - reforma administracyjna z 1999 roku (wprowadził ją Michał Kulesza, który w latach 70-tych likwidował powiaty). Przez wprowadzenie powiatów zwiększyły się koszty utrzymania państwa.

Zasada koekstentywności - zadania wykonywane oddolnie i odpowiednio dużo pieniędzy powinno być przekazane na wykonanie tych zadań.

Upartyjnienie na stanowiskach - ciągle występuje.

Reforma administracji a kliki lokalne - powiązania towarzyskie najważniejszych osób w mieście.

Budżetówka:

Podwyżki nie są wypłacane (policjantom, pielęgniarkom, nauczycielom).

Konto majątkowe (system bankowy, ubezpieczenia społeczne, fundusze emerytalne) - 80% banków jest w rękach zagranicznych.

Fundusze emerytalne - I filar (ZUS), II filar (tu ZUS ma przekazywać uzgodnione składki, ale tego nie robi i II filar nie może inwestować pieniędzy, co należy do jego obowiązków).

II filar może wyprowadzić pieniądza za granicę (tam jest większe bezpieczeństwo inwestowania) lub może inwestować we kraju, co może nakręcić koniunkturę.

Gospodarstwa domowe:

Kielich wstydu - kieliszek do szampana na wysokiej nóżce, z którego tylko najbogatsza część społeczeństwa może spijać tego szampana.

20% zarejestrowanych bezrobotnych ma prawo do zasiłku.

Wykład 3:

Po 1976 roku nastąpił opór społeczny przeciw systemowi w Polsce. To był początek transformacji (zatrzymanej 13 grudnia 1981 roku).

Postulaty:

1980 - 1981 Solidarność głosiła - podjąć realne działania wyprowadzające Polskę z kryzysu, zagwarantowania, zagwarantowanie wzrostu płac do wzrostu cen; realizowanie pełnego zaopatrzenia rynku (jeżeli export, to tylko nadwyżek); wprowadzenia zasady dobierania kadry kierowniczej na zasadach konkursu, a nie z partii PZPR (ewentualnie ZSL, SD); obniżenie wieku emerytalnego dla kobiet 50 lat, dla mężczyzn 54 lata; zrównanie rent i emerytur starego portfela; poprawienie warunków służby zdrowia; lepsze warunki w żłobkach i przedszkolach; 3-letnie urlopy macierzyńskie (płatne); krócej czekać na mieszkania; wprowadzenie wszystkich sobót wolnych od pracy.

1989 Solidarność głosiła - prawo awansu (zniesienie nomenklatury, zajmowanie stanowisk przez kompetentnych ludzi); gospodarka - poprawienie położenia biednych i najsłabszych społecznie; zmiana stosunków własności (prywatyzacja na jasnych i sprecyzowanych zasadach); samorządy pracownicze - wpływ pracowników na decyzje przedsiębiorstwa; rolnictwo - jest najważniejsze dla kraju, cała gospodarka narodowa ma działać na rzecz rolnictwa; nadzór społeczny - realizacja reform poddana kontroli społecznej (miała powstać prokuratura generalna zajmująca się nadzorem nad prywatyzacją); godziwe zarobki (dochód za 42 dni pracy ma wystarczyć na utrzymanie rodziny); najniższa emerytura powinna mieć wysokość połowy średniej krajowej (minimum); urynkowić gospodarkę mieszkaniową (dodatkowo tanie kredyty); szkoły i uczelnie (poprawić ich sytuację - większe pensje, lepsze lokale); służba zdrowia (ma być nowy system, godziwe zarobki w służbie zdrowia, lepsze leczenie); uciążliwość życia społecznego (godziwy wypoczynek dla dzieci i całych rodzin).

Rok 1997 AWS głosiła - program pomocy rodzinie (prorodzinna ustawa podatkowa); wszystkie wolne soboty; nowoczesny program ochrony zdrowia; kasy chorych; reforma systemu emerytalnego (trzy filary); narodowy program budownictwa mieszkaniowego oparty na kasach mieszkaniowych; usprawnienie działania sądów i prokuratur; nowoczesna ustawa o edukacji narodowej); ustawa o powszechnym uwłaszczeniu społeczeństwa, prywatyzacji i reprywatyzacji; pakiet ustaw, które umożliwią prowadzenie skutecznej polityki gospodarczej; konkurencyjność dla wsi - ustawy gwarantujące rozwój stabilnych gospodarstw rodzinnych, ochrona przed nieuczciwą konkurencją; wprowadzenie nowej ustawy o samorządzie terytorialnym (3 razy więcej pieniędzy na realizację zadań); poprawienie konstytucji zgodnie z ideałami Solidarności; lepsza ustawa o służbie cywilnej - urzędnicy mają być uczciwi i kompetentni; nowoczesne ustawodawstwo w pracy i dialogu partnerów społecznych.

Postulaty od koalicji ASW z UW - godziwe warunki życia; naprawa struktur państwa; umocnienie wartości i ładu moralnego; przyspieszenie prywatyzacji; przeprowadzić reprywatyzację; realizacja programu powszechnego uwłaszczenia; decentralizacja finansów publicznych państwa.

Przebieg transformacji (7 złotych pytań): co? (lepsze życie gospodarstw domowych); gdzie? (w jakich obszarach dokonywać transformacji); kiedy? (czy robić to szybko czy wolno); kto? (uznano Balcerowicza); dlaczego? (gospodarstwa domowe, wszyscy mieli na tym skorzystać); za pomocą czego? W jaki sposób? (czy nie było alternatywy dla sposobów Balcerowicza).

Zgłaszano jednak alternatywy: Nasiłowski - w 1989 roku były 3 opcje prowadzenia transformacji - liberalna (bazująca na wolnym rynku i minimum interwencji państwa); socjal-liberalna (duża ingerencja państwa w sprawy socjalne, co nie może utrudniać działalności na rynku, stwarza się bazę socjalną), opcja socjaldemokratyczna typu szwedzkiego - są duże podatki, ale państwo też dużo daje; w Polsce należało dążyć do społecznej gospodarki rynkowej. Wiśniewski - opcja liberalna w stylu amerykańskim (brutalizacja stosunków społecznych i gospodarczych, ale państwo jakoś tym steruje; opcja zachodnioeuropejska (inaczej partycypacyjna) - działanie na szczeblu makro (wszystkie warstwy społeczne partycypują w tym, co wyprodukowano w kraju); współdecydowanie w firmach. Są dwa rodzaje - szwedzki (duże podatki, dużo daje też państwo), opcja niemiecka (równomierna relacja makro do mikro). Opcja azjatycka - paternalizm (szef firmy jest ojcem, który dba o pracowników) i dyspozycyjność (pracownicy i pracodawcy muszą działać dla dobra firmy, godzą się na rezygnację z premii dla dobra firmy. Styl USA w Polsce nie wyjdzie, azjatycki też nie. My powinniśmy czerpać z gospodarki niemieckiej (za kanclerza Erckharda w latach 60-tych był cud gospodarczy).

Wiśniewski mówi, że w Polsce występuje hybryda systemowa (łączy elementy liberalne i system partycypacyjny).

Inne opcje - system efektywny i system nieefektywny. Jak zwiększać efektywność - tworzyć nowe miejsca pracy i mieć pakiet kontrolny nad firmami prywatyzowanymi.

Henryk Pająk (narodowiec) - autor książki „Piąty rozbiór Polski 1990-2000”.

Koncepcja Balcerowicza - pierwszy plan Balcerowicza (problemy w 1989 roku, bo była zła sytuacja makroekonomiczna, wynikająca z nadmiernej ilości pieniądza, z czego wynikła ogromna inflacja w wielkości kilkuset %; wadliwy system gospodarczy w sensie centralnego planowania; wypaczona struktura i powiązania gospodarcze - nadmierny handle z krajami komunistycznymi, w PKB za mało było usług; zadłużenie zagraniczne wynosiło 39 mld $, a za Gierka 25 mld $; brak specjalistów od kapitalistycznego zarządzania).

Transformacja Balcerowicza (wektory) - a) mniej pieniędzy do zarobienia w formie podatków i mniej do rozdania przez państwo (reforma finansów państwa); b) mniej stanowisk do politycznego rozdawania (prywatyzacja - jak największa); c) wydajniejsza praca i ciągła ocena tej wydajności (powiązać płacę z wydajnością); d) rozszerzenie działań konkurencyjnych (niewidzialna ręka rynku - koncepcja Smitha); e) ujawnienie problemów tajonych w socjalizmie („nie” dla ukrytego bezrobocia); f) szybkie rozwarstwienie płacowe społeczeństwa (bezrobotny 700 zł, Kulczyk 3 mld $).

Zmiany - szybkie (szokowcy, np. Balcerowicz; należy liberalizować i stabilizować) i stopniowe (dradualiści) - wyznawcy ekonomii instytucjonalnej - restrukturyzować gospodarkę, a dopiero potem stabilizować (czyli zdławić inflację).

Co Balcerowicz zrobił po 1989 roku - urynkowienie cen; urealniono ceny energii (więc wszystko drożało); złoty wolnym środkiem wymiany; wolne wejście na rynek (ponad milion prywatnych firm); szybka prywatyzacja (zaczęto szybko ją realizować); demonopolizacja (państwo pozbyło się wpływów w Polmosach i tytoniu); decentralizacja gospodarki; zmiany w systemie finansowym (komercyjne banki); giełda papierów wartościowych.

Balcerowicz się chwali - spadek udziału przemysłu w PKB na rzecz usług; adaptacja wzorów zagranicznych; lepsza efektywność (spadła transportochłonność, bo spadła produkcja - im mniej się produkuje, tym mniej się wozi); upowszechnienie technik materiało i energochłonnych w budownictwie; wzrost importu z krajów OECD; lepsza ochrona środowiska; negatywne sprawy - bezrobocie.

Jan Olszewski (były premier) - finanse i gospodarka zostały doprowadzone do kompletnego rozkładu w wyniku działań Balcerowicza. W MF nie potrafili ocenić, jaki jest deficyt (30-60 mld zł); w niektórych ministerstwach nie starczało na normalne funkcjonowanie.

Wykład 4:

Prywatyzacja:

Po 1990 roku duże przedsiębiorstwa państwowe w liczbie 6884 zostały sprywatyzowane. Dochody z tej operacji miały zlikwidować dziurę budżetową. Dochody z prywatyzacji: 1991 - 0,17 mld zł; 1992 - 0,49 mld zł; 1993 - 0,78 mld zł; 1994 - 1,6 mld zł; 1995 - 2,6 mld zł; 1996 - 3,7 mld zł; 1997 - 6,5 mld zł; 1998 - 7 mld zł; 1999 - 13,3 mld zł; 2000 - 27,2 mld zł; 2001 - 6,8 mld zł; 2002 - od 1,3 do 2,8 mld zł; rok bieżący - 9,1 mld zł (niewykonalne).

2001 rok - wskaźnik rentowności obrotu netto (efektywność) - dla sektora publicznego było 2,2%, dla prywatnego 0,3%.

NFI - tu było 512 najlepszych przedsiębiorstw (4,5% rentowności).

Spółki z udziałem kapitału zagranicznego - 1,6% rentowności; rentowność spółek pracowniczych (0,6%).

Prywatyzacja kombinatu papierniczego w Kwidzynie (1997 rok) - 325 mln $ to wycena, kombinat kosztował 800 mln $, a Lewandowski sprzedał 80% akcji za 120 mln $ + 142 mln$ zwolnienia z podatku.

Huta Warszawa - zbudowanie kosztowało 3 mld $, a 51% akcji sprzedano firmie Luccini z Włoch za około 30 mln $.

Straty z prywatyzacji (prof. Poznański) - sprzedano znaczną część majątku narodowego za 1% wartości (dla porównania Blikman twierdzi, że straty sięgają rzędu 23%).

Reprywatyzacja - zwrot mienia dla każdego, kto stracił majątek (koszt około 50% ze 135 mld $, czyli z sumy, jaka jest w rękach państwa po prywatyzacji).

Kapitał zagraniczny w prywatyzacji:

Green fields (zielone pola) - zaczynanie interesu od kompletnych podstaw.

Galbraith - mówił, że przemysł powinien być w rękach Polaków (początek lat 90-tych).

1996 rok - raport „O potrzebie długofalowej strategii dla kapitału zagranicznego w Polsce”. Wskazano tu na błędy podczas prywatyzacji: a) obce firmy dostosowują firmy do swoich, a nie polskich potrzeb. To oczywiste, ale w umowach powinny być klauzule mówiące o zyskach dla Polski; b) uwstecznienie gospodarki Polski, nasz kraj jest prawie półkolonią, produkcja półproduktów, a w małej części produktów finalnych. Był postulat - stworzyć długofalowy program.

Kapitał zagraniczny po 1989 roku:

Mówi się o 60 mld $. Kto najwięcej inwestował - Francja (10 mld $); USA (7,8 mld $); Niemcy (7,1 mld $); Holandia (4,6 mld $); Rosja (1,3 mld $).

Kasa z UE - w skali roku może to być 5 mld euro (składka unijna i straty z ceł - około 5 mld euro) - wychodzi na „0”.

Zwalnianie z podatku:

Fiat Auto Polska - przychód 7 mld $; Daewoo - przychód - 3 mld $.

Reinwestowanie zysku:

1995 rok - 888 mln $; 1996 - 244 mln $' 1997 - 25 mln $; 1998 - 0 mln $.

NFI (Narodowy Fundusz Inwestycyjny) - miało tu być 17 tys. najlepszych polskich przedsiębiorstw, zarządzanych przez najlepszych polskich i zagranicznych menadżerów. Miały być zyski. Do dyspozycji pozostało jednak tylko 512 firm (resztę sprzedano). Zrobiono listę menadżerów. Wartość księgowa firm - 5,9 mld zł; obecnie jest to 3,4 mld zł. Zatrudnienie - było 426 tys. ludzi, jest 170 tys. ludzi. 74 firmy są w upadłości; 9 w likwidacji; 173 czeka na inwestora; 206 ma już inwestora.

Była przeprowadzona kontrola NIK - do 5 firm nie wpuszczono urzędników.

Na początku lat 90-tych Moczulski mówił - to ewenement, że kraj pozbywa się majątku bez przegranej wojny.

Pająk o NFI - przestępcze działanie na zlecenie Banku Światowego, za bezcen; międzynarodowy przestępczy spisek.

II Plan Balcerowicza (1997 rok) - cele: podwojenie zamożności Polaków do 2007 roku (10 lat); roczne tempo wzrostu PKB 0 6-6,5% (obecnie 1%); inflacja nie więcej niż 5%; bezrobocie spadnie z 1,8 mln (1997 rok) do 1,2 mln ludzi.

Kołodko na temat transformacji - zarzuca Balcerowiczowi złą politykę finansową w kraju, były błędne prognozy.

Diagnozy:

Marciniak (2001 rok) - transformacja była zła, bo bazowała na założeniu, że zmiana własności państwowej na prywatną wszystko załatwi. Mówił, że trzeba inwestować w kapitał ludzi, a nie przekształcenia własnościowe.

Steinhoff (minister gospodarki, styczeń 2001 rok) - jesteśmy na wysokiej pozycji w Europie.

Bauc (minister finansów) - mamy taką sytuację, jaką chcieliśmy (BZDURA!!!).

Najlepsza firma - PKN Orlen (wartość 24 mld zł).

Zatory płatnicze - 60 mld $.

Małe przedsiębiorstwa - 2,5 mln podmiotów to firmy jednoosobowe (jest tak, że pracownicy jakiegoś zakładu musieli zarejestrować się jako firmy, żeby sami płacili ZUS, przez co właściciel firmy mógł sobie obniżyć koszty produkcji, a przez to więcej zarobił).

Maleje konkurencyjność - obecnie jesteśmy na 51 miejscu na świecie pod tym względem, a byliśmy na 35.

1980 rok

1990 rok

2001 rok

Wynagrodzenia brutto

139 pkt

103 pkt

130 pkt

Mieszkania

217 tys.

134 tys.

106 tys.

Bydło

12,6 mln

10 mln

5,7 mln

Trzoda

21,3 mln

19,5 mln

17,5 mln

Ryby

800 tys. ton

430 tys. ton

207 tys. ton

Węgiel

193 mln ton

148 mln ton

104 mln ton

Cement

18,4 mln ton

12,5 mln ton

12,1 mln ton

Stal

19,5 mln ton

13,6 mln ton

8,8 mln ton

Wynalazki

----------------

4,1 tys.

2,2 tys.

Studenci

454 tys.

403 tys.

1,718 mln

Samochody

2,4 mln

5,2 mln

10,5 mln

Inflacja:

1990 rok - 600%; 2003 rok - 1% (Polska); Słowenia - 7%; Irlandia - 4,5%; Francja - 1,9%; Niemcy - 1,3%; Wielka Brytania - 1,4%.

Przyrost PKB:

1990 rok - 11,6%; 1995 - 7%; 1996 - 6,1%; 1997 - 6,8%; 2003 - 1%.

Dług publiczny (bezpieczna granica 60%):

Obecnie jest to 52% (1998 rok - 44%) - tendencja zwyżkowa).

Zadłużenie zagraniczne:

Obecnie powyżej 80 mld $ (Za Gierka - 25 mld $). Rezerwy walutowe - 26 mld $ (Japonia ma 400 mld $; UE - 250 mld $).

Budżet (2001 rok):

Dochody - 140 mld zł (z podatków 85%); podatek od osób fizycznych 16,7%, od firm (CIT) - 9,4%; VAT (podatek od wartości dodanej) - 37,5%; akcyza - 20,5%; cła - 3%.

Wydatki - 173 mld zł (57% na dotacje, subwencje; 12% na dług publiczny).

Deficyt - 33 mld zł (ponad 5% PKB).

Podatek VAT:

Polska (22%); Japonia (5%); Singapur (3%); Szwecja (25%); Irlandia (21%).

Podatek CIT:

22% (pomysł; albo 17% - plan Kołodki). CIT spada, bezrobocie rośnie (miało spadać).

Problemy budżetowe:

Szara strefa (15-27% nie płaci podatku; w Rosji i na Białorusi - 70%; w USA - 10%; w Grecji i Portugalii - 30%). Szara strefa finansów publicznych (fundusze celowe - poza kontrolą rządu, np. Ochrony Środowiska) - ich przychody to 132 mld zł (dotacja z budżetu to 48 mld zł).

Wykład 5:

Transformacja spowodowała niesamowite rozwarstwienie majątkowe, np. Kulczyk kontra biedny. Około 500 tys. obywateli jest bezdomnych.

Prognozy:

Przewidywalność rozwoju sytuacji jest generalnie niewielka.

Obecnie szacuje się, że do 2030 roku liczba ludności spadnie do około 30 mln, a struktura wiekowa pogorszy się.

Bezrobocie zacznie spadać dopiero, gdy przyrost PKB będzie wynosić minimum 5%. Profesor Gomułka twierdzi, że bezrobocie będzie się utrzymywało na poziomie 20-22% przez wiele lat. 57% Polaków żyje poniżej minimum socjalnego.

Prognoza profesora Kołodki: 1997 rok - ekonomia i polityka transformacyjna. Kołodko przedstawił prognozę do 2001 roku. W 2002 roku PKB miał wzrosnąć o 6,1% (faktycznie wzrósł o 1,1 ~ 1,3%).

Inflacja w 2002 roku miała wynosić 5%, a była 1%. Bezrobocie miało maleć do 7,1% w 2002 roku, a w rzeczywistości jest 18%.

Prognoza ekspertów MFW: wzrost PKB o 5% (faktycznie 1%).

Obecna prognoza Kołodki - 4,9% PKB w 2004 roku.

MFW przewiduje, że w 2004 roku wzrost PKB będzie wynosił 3,8%.

Budżet:

W 2003 roku: dochody - 155 mld zł; wydatki - 193 mld zł; deficyt - 39 mld zł (10 mld $); inflacja - 2%.

W najbliższym czasie nie da się zlikwidować deficytu budżetowego ze względu na składkę unijną.

Dług publiczny ma wzrosnąć w 2004 roku do 430 mld zł, co stanowi 52% PKB.

Zadłużenie zagraniczne wynosi ponad 80 mld zł (rok 2003 - 9,4 mld $; 2005 - 7,2 mld $; 2007 - 6,7 mld $ - zadłużenie spłacane na bieżąco).

Reprywatyzacja - obecny majątek skarbu państwa to koło 150 mld $, z czego 40% może pochłonąć reprywatyzacja. Zainteresowanych reprywatyzacją jest około 170 tys. osób.

Kataster - spis nieruchomości według wartości. Ma on umożliwić pobór podatku katastralnego.

Offset - inwestycje związane z zakupem F16; ma być rozciągnięty na 10 lat (do 2013 roku), a jego wartość ma wynosić od 6 do 12 mld $. Płatność za F16 ma nastąpić po 2010 roku.

Czy grozi nam Argentyna?

W przypadku Argentyny i Polski doradcą gospodarczym był J. Sacks (ten sam). W Argentynie sprywatyzowano 90% majątku - w Polsce banki w 80%.

Argentyna - bezrobocie - 20%; poniżej minimum socjalnego - 30%; dług zagraniczny - 60% PKB; deficyt budżetowy - ponad 5% PKB; szafa strefa - 13 PKB (w Polsce przynajmniej 15%); przyrost PKB - ujemny 2%.

Profesor Orłowski twierdzi, że Polsce nie grozi bankructwo, ale za kilka lat może być inaczej.

Profesor Targowski przewidział 4 fazy: a) 1989-2000 oczyszczenie z komunizmu; b) 2001-2010 wzrost gospodarczy; c) 2011-2015 modernizacja gospodarki - Polska miała doganiać Hiszpanię w tym czasie; d) po 2015 dobrobyt w Polsce.

Prognozy związane z Unią Europejską:

Problemy związane ze strukturą UE : a) niedemokratyczny wybór Komisji Europejskiej; b) niezwiązane europosłów instrukcjami danych państw; c) niechętni w UE co do przyjęcia Polski (obawiają się oni migracji zarobkowej; polskiego rolnictwa, które może zagrażać budżetowi UE; polscy politycy mogą rozsadzić struktury UE od wewnątrz. Polacy będą mogli hamować pewne procesy dysponując głosami); d) konstytucja UE - kraje północne chcą ograniczenia wspólnej polityki rolnej, za czym opowiadają się Francja i Hiszpania; ujednolicenie podatków - Francja i Niemcy, które mają najwyższe podatki, co może zmusić niektóre państwa do podwyższenia podatków; Francja, Niemcy i Benelux chcą Stanów Zjednoczonych Europy - otwarta suwerenność; e) problem roszczeń niemieckich i granic Polski.

Prognozy co do korzyści finansowych Polski z integracji z UE:

Budżet w UE w 2003 roku - 98 mld euro. Płatnicy netto: Niemcy dopłacają 9,2 mld euro; Wielka Brytania 3,2; Holandia, Francja - 1.4; Austria, Belgia - o,5. Beneficjenci - Hiszpania - 5 mld euro zysku; Grecja - 3; Irlandia - 1,7.

Opinie na temat integracji z UE:

Profesor Orłowski - wejście do UE będzie dźwignią wzrostu gospodarczego, w razie odrzucenia integracji nastąpi dewaluacja złotówki.

Maciej Płażyński - udział Polski w silnym bloku polityczno-gospodarczym, poprawa jakości prawa i administracji, podniesienie standardów.

Profesor Targowski - a) Polska nadrobi 400 lat opóźnienia cywilizacyjnego; b) poddanie polskich polityków kontroli UE - zmniejszenie korupcji; c) udział w silnym bloku polityczno-gospodarczym; d) poprawienie jakości prawa i administracji; e) swoboda podróży; f) swoboda pracy; g) wzrost konkurencyjności polskich firm; h) wzrost wiarygodności polskich firm, więcej inwestycji; i) dopłaty dla rolników; j) stabilizacja polskiego społeczeństwa.

Zarzuty Edwarda Moskala: a) wejście do UE oznacza utratę suwerenności politycznej; b) utrata suwerenności ekonomicznej - limity, kontyngenty; c) masowa likwidacja gospodarstw rodzinnych rolnych; d) Polska będzie rynkiem zbytu i źródłem surowcowym; e) wzrost bezrobocia do 35%; f) zarzuty wobec referendum (powinien być równy podział środków na propagandę unijną); g) UE wkrótce umrze; h) Polska powinna wejść do NAFTA (układy z USA).

Poglądy Romana Giertycha: a) Polska będzie członkiem drugiej kategorii; b) masoński charakter UE.

Beddermann: a) redukcja polskiego rolnictwa; b) oszukanie Polski - obiecuje dużo, ale daje mało; c) składka Polski 2,5 mld euro + dodatki = około 4,5 mld euro;, a zyski Polski to 600 mln na rolnictwo i dodatki = 4,6 mld euro - Polska będzie płatnikiem netto.

Bradley - doradca UE ds. funduszy strukturalnych twierdzi, że Polska wykorzysta maksymalnie 40% funduszy.

Wizje Kołodki: składka członkowska w 2004 roku - 7 mln zł; w 2005 roku - 11 mln zł; w 2006 roku - 12 mln zł.

Po wejściu do UE nastąpi wzrost VAT-u i nastąpi wzrost cen produktów.

Wykład 6 (strategia poprawy sytuacji w Polsce):

Narodowcy - na problem społeczny nie należy patrzeć tylko przez pryzmat pieniędzy.

Balcerowicz - Japonia jest synonimem sukcesu społecznego i gospodarczego. Da się wyodrębnić determinanty sukcesu, nici składające się na japoński splot: a) stabilność polityczna (bez strajków, rząd nie zmienia się często, koalicja trwa długo, stabilność na arenie międzynarodowej); b) stabilność pieniądza (inflacja ma być niska, na niskim, 1% poziomie; stabilność kursu walutowego - żeby nie było skoków kursu); c) wolne ceny (państwo nie może regulować cen); d) jak największy zakres prywatności (jak najmniejsza rola państwa); e) zyski reinwestować (w Polsce), nie przejadać; f) nastawienie na export (wyższy od importu); g) niskie podatki (CIT obniżono, ale bezrobocie rosło, co nie powinno nastąpić, nienormalna sytuacja); h) redukować wydatki budżetowe (jak najmniej zabierać, np. w formie podatków i jak najmniej dawać z budżetu). Te wskaźniki to „sprężyny tygrysiego skoku”.

Ważna jest mentalność narodowa w sukcesie gospodarczym.

Zjawisko KAROSHI - śmierć z przepracowania (Japończycy pracują do upadłego).

Zła polityka gospodarcza ma 2 potężne siostry: a) grupy nacisku (rząd nie może się dać); b) błędna wiedza na temat gospodarki, itp.

Co w Polsce powinno być spełnione, żeby nasza gospodarka mogła szybko się rozwijać: a) długofalowe planowanie przez wolne przedsiębiorstwa; b) jaka praca taka płaca (nie może być sztucznych płac); c) nieprzejadanie własnej przyszłości (myślenie inwestycyjne, nie konsumpcyjne); d) decyzje inwestycyjne są przemyślane, zapewniają wzrost efektywności.

Plan Wilczyńskiego (profesor ekonomii, przyjaciel Balcerowicza) - określa Polskę jako „wrogie państwo opiekuńcze” - zasiłki, itp. - tego jest za dużo. Co proponuje: a) obniżyć stopę redystrybucji prze budżet (mniej wydatków, mniejsze podatki - jak Balcerowicz); b) zlikwidować w budżecie wydatki sztywne (np. płace w budżetówce, renty, emerytury - jak Kołodko); c) zlikwidować przybudówki aparatu państwa (fundusze celowe, agencje rządowe); d) sprywatyzować państwo (nawet więzienia; mówi, że co państwowe jest nieefektywne).

Przekręty KGHM - nagrody (z okazji dnia hutnika - dla prezesa 100 tys.), wysokie zarobki.

Mazowiecki (1989-1990) - a) równoważyć budżet, deficyt jest zagrożeniem; b) bezrobocie (biznes ma mieć dobre warunki do tworzenia miejsc pracy); c) nie ruszać RPP.

Bielecki (1991 rok, KLD - w UW): a) stabilizacja finansów publicznych (budżet); b) nie dopuszczać do konfliktów w kolejnych rządach; c) strategiczne jest wejście do UE.

Olszewski: a) budżet (równowaga, ale wprowadzić nową politykę społeczno-gospodarczą, czyli wprowadzić politykę przemysłową opartą o patriotyczny kapitał, a kapitał zagraniczny ma być kontrolowany; reguła 20:80 - 20 newralgicznych punktów, które da 80% zysku; dewaluacja - obniżenie wartości złotówki; export wzrośnie; obniżyć oprocentowanie kredytów dla przedsiębiorców i zwykłych ludzi).

Oleksy - a) równoważenie budżetu; b) oszczędniejsze państwo (odchudzanie państwa - administrację); c) reforma finansów publicznych; d) liberalizacja kodeksu pracy (spadnie wtedy bezrobocie - większy luz dla pracodawców); e) obniżenie podatków; f) pobudzić export (tanie exportowe kredyty); g) wejście do UE będzie dźwignią dla rozwoju gospodarki; h) inwestować w ludzki kapitał.

Narodowcy:

Ksiądz prof. Poradowski (KUL): a) Polska państwem narodowym; b) naród Polski ma być wyłącznym gospodarzem (kapitał zagraniczny nie może mieć pakietów większościowych); c) naród Polski samodzielnie ma się rządzić (nie dla UE); d) menadżerowie firm mają być z Polski, nie z zagranicy.

Prof. Poznański „Wielki przekręt” - koncepcja „bardzo ryzykowne wyjście awaryjne”: a) zaprzestać negatywnej selekcji kadr (załamują się postawy moralne, szumowiny wchodzą na wysokie stanowiska; na straży mechanizmu stoją media, także rządzone przez kapitał zagraniczny); b) wyłącznym celem dalszej prywatyzacji powinien być polski kapitał (dbać o polskich przedsiębiorców); c) dokonać przeglądu umów prywatyzacyjnych pod kątem zgodności z prawem (odzyskać część składników majątku narodowego); d) zadbać, by kapitał zagraniczny działał mniej szkodliwie (reinwestować zyski, nie zwalniać z podatków, np. hipermarkety); e) odłożyć członkostwo w UE i renegocjować warunki przystąpienia do UE.

Profesor Łukawer (ekonomista, koncepcja przedstawiona na kongresie ekonomistów polskich - swoje wystąpienie oparł na polemice Balcerowicza i Mazowieckiego): a) dwoista ścieżka wzrostu (redukcja bezrobocia i export - wprowadzić nowoczesne i pracochłonne technologie, żeby bezrobotni pracowali i mieli dobre zapatrywania na przyszłość, mogą być mniej efektywni - 160 do 380 mld $ na te technologie).

Konstruując plan naprawy gospodarki powinny być udzielone odpowiedzi na 7 złotych pytań.

Docent Jaworek „Wybitne zasługi liberałów w dziedzinie zniszczenia Polski”: a) przywrócić zaufanie rządzonych do rządzących; b) wyłonić kompetentnych i czystych ludzi do rządzenia gospodarką; c) wyzwolić kreatywność społeczną (deformalizacja gospodarki - dopuszczenia szarej strefy, żeby ludzie mieli pracę); d) redukcja i uproszczenie podatków dla małego i średniego biznesu; e) eliminować lukę intelektualną powstającą wskutek emigracji młodych Polaków za granicę; f) transfer technologii; g) restrukturyzacja gospodarki (własność polska, zagraniczna); h) infrastruktura.

Leszek Miller (jak zaczynał rządzić): a) pobudzać przedsiębiorstwa. Przedsiębiorczość: uprościć podatki; obniżenie kosztów pracy; upraszczać system ubezpieczeń społecznych; upraszczać przepisy (szczególnie biznes). Rozwój: budownictwo mieszkaniowe (także komunalne); autostrady (550 km/rok). Praca - absolwent (1praca).

Kołodko - abolicja podatkowa (rok 2002, kiedy doszedł do władzy - 7,5% potem 12% od kwoty zadłużenia, to nie przeszło); restrukturyzacja zadłużenia firm (rodzaje przedsiębiorstw - rokują nadzieję, ale są zadłużone - 15% długu płacą, a 1,5% dla szczególnie ważnych dla kraju, przedstawią program naprawczy; firmy ok., ale nie otrzymują kasy od swoich partnerów - 50% należności wbić w koszty i mogą mieć mniejszą podstawę opodatkowania - CIT); plan Kołodki (ograniczać deficyt budżetowy 2004-2006 - jak nie ma wpływów, obniżać wydatki; różne koncepcje wydatków - 17% dla najuboższych; 50% dla najbogatszych, likwidacja ulg i zwolnień podatkowych; CIT na poziomie 18-19%; zero podwyżek płac w budżetówce; zawieszenie rewaloryzacji rent i emerytur (nie uwzględniać inflacji); podatek od rolników 10%; z rezerwy NBP na składkę unijną - 9 mld zł; nie oddłużać służby zdrowia; opodatkować giełdę; zlikwidować rządowe centrum studiów strategicznych; podatki dochodowe przekazywać do samorządów, a państwo by brało tylko VAT i akcyzę.

Raport ekspertów Banku Światowego: a) nowe, szokowe reformy w Polsce; b) dalsza prywatyzacja; c) oszczędzać na wszystkim; d) zrównać wiek emerytalny kobiet i mężczyzn - 65 lat; e) utrudniać łączenie emerytury z dalszą pracą; f) mniejsze wydatki na sprawy socjalne; g) zmniejszać pomoc społeczną; h) przestać subsydiować nierentowne firmy państwowe; i) pieniądze z tych miejsc pracy kierować na rentowne firmy.

Centrum im. Adama Smitha - a) odejść od CIT-u i zastąpić go podatkiem przychodowym (1-2%); b) jednolity podatek od osób fizycznych - 18%; c) składki ZUS zmniejszyć do 28%; VAT - jednolity 18% dla wszystkich.

PYTANIA EGZAMINACYJNE - OPRACOWANIE:

1. Co nazywamy polityką gospodarczą i jakie są jej funkcje?

Polityka gospodarcza jest świadomą, zorganizowaną działalnością analityczno - diagnostyczną, selekcyjną i decyzyjną państwa oraz jego organów. Organy te konsultują się lub współdziałają z partiami politycznymi i organizacjami społecznymi, które reprezentują interesy różnych grup i warstw społecznych w kraju. Interesy te dotyczą ustalania celów i głównych kierunków rozwoju gosp., a także mechanizmów i sposobów ich realizacji.

Funkcje polityki gospodarczej:

ocena procesów i warunków społeczno - gospodarczych w kraju (ocena procesów wzrostu i podziału dochodów, sytuacji materialnej głównych grup ludności w porównaniu z założeniami, okresami wcześniejszymi i z zagranicą), wybór celów społeczno - gospodarczych i zakresu alokacji środków przeznaczonych na ich realizację, wdrażanie i koordynację ustalonych celów i kierunków polityki gospod., ich monitorowanie i ocenę, a także dokonywanie niezbędnych korekt.

2. Co to jest otoczenie gospodarki i jej infrastruktura?

Otoczenie gospodarki to (ujęcie przedmiotowe, organizacyjne, instytucjonalne):sytuacja ludnościowa i procesy demograficzne, liczebność i struktura ludności, zatrudnienia i bezrobocia w kraju, regionie, gminie, itd., warunki oraz stosunki społeczne i własnościowe, tradycje i obyczaje różnych grup społecznych, ustrój polityczny i system sprawowania władzy oraz sytuacja i stosunki polityczne w kraju, rodzaj i stan środowiska przyrodniczego oraz zasobów naturalnych, poziom oświaty, kwalifikacje kadr, poziom kultury ogólnej i zawodowej, prawnej i kultury pracy, stan zdrowia ludności i jego ochrony.

Ważnym elementem otoczenia są stosunki polityczne, gospodarcze i kulturalne z zagranicą, występowanie międzynarodowych i regionalnych porozumień, układów gospodarczych i politycznych, organizacji gospodarczych (ONZ, NATO, Unia Europejska).

Infrastruktura gospodarcza to podmioty i obiekty oraz wytwarzane przez nie produkty i świadczone usługi, które warunkują procesy produkcji i pracy w gospodarce, a także zwiększają ich sprawność i wydajność. Są to m.in. energetyka, transport, łączność, urządzenia komunalne, wodne, drogi porty kanały oraz szkoły, uczelnie, ośrodki badawcze i systemy informacji gospodarczej, obiekty i urządzenia handlowe.

3.Scharakteryzuj podmioty polityki gospodarczej.

Podmioty centralne - będące państwowymi organami ustalającymi i prowadzącymi politykę gospodarczą oraz koordynującymi jej cele i kierunki w skali krajowej (najwyższe władze państwowe oraz organy administracji i polityki gospodarczej państwa).

Podmioty będące realizatorami ogólnokrajowej polityki gospodarczej, a równocześnie określające, prowadzące strategię i politykę ekonomiczną w swoim interesie w oparciu o preferencję polityczną kraju (przedsiębiorstwa i jednostki równorzędne, związki i ugrupowania oraz terenowe władze gospodarcze i samorządowe.)

Podmioty biorące profesjonalny udział w przygotowaniu i w prowadzeniu polityki ekonomicznej (ministerstwa, centrale i terenowe agendy rządowe, instytuty i ośrodki naukowo-badawcze w zakresie zagadnień społecznych i gospodarczych, partie i organizacje społeczno-gospodarcze, banki i instytucje finansowe państwa).

Podmioty biorące bezpośredni udział w pozytywnych lub negatywnych rezultatach polityki ekonomicznej (gospodarstwa domowe oraz przedmioty i podmioty równorzędne, terenowe władze gospodarcze oraz samorządy regionalne i społeczno-gospodarcze).

4. Określ podstawowe metody i instrumenty polityki gospodarczej.

Do metod i nadrzędnej polityki gospodarczej zalicza się rożne sposoby, środki, instrumenty, przy pomocy których państwowe organy gospodarcze oddziałują na podmioty i procesy gospodarcze, w celu osiągnięcia zakładanych celów i zamierzeń gospodarczych i społecznych Przybierają one postać stosowanych systemów podatkowych, finansowych i kredytowych, wysokości bankowej stopy % i cel, jak również ulg finansowych i podatkowych, subwencji i dofinansowań. W zakresie negatywnych motywacji i środków występują one w postaci podwyższonych kar, opłat i podatków, wysokich % od kredytów i ceł granicznych oraz środków administracyjnych w formie zezwoleń, zakazów, nakazów, pozwoleń. Należą do nich również te działania i elementy, które umożliwiają prowadzenie polityki ekonomicznej oraz tworzą rodzaj infrastruktury służącej do jej przygotowania i prowadzenia (kadry i ich kwalifikacje, metody badawcze i projekcyjne, systemy motywacyjne i informacyjne). Instrumenty władzy państwowej oddziałują na gospodarkę: *ekonomiczną (cło, dotacje, stopy%, kredyty), *administracyjnych (zakazy, nakazy, normy, kontyngenty). Rodzaje instrumentów: *bezpośrednie - określają okresowo zadania lub sposoby postępowania dla podmiotów gospodarczych przez organy centralne lub powierzchnie, które mają charakter wiążący i są przekazywane podmiotom gospodarczym w trybie administracyjnym; *pośrednie - polegają na formułowaniu przez organy państwowych odpowiednich parametrów, np. w formie wysokości i struktury podatków, zwolnień i ulg podatkowych, wysokości ceł oraz zwolnień i licencji oraz innych parametrów, które obowiązują w całym kraju

5. Jakie są główne cele polityki gospodarczej w Polsce w okresie transformacji ustrojowej?

6. Określ podstawowe metody badań w polityce gospodarczej.

Celem tej nauki, jej analiz, badań i opracowań są oceny i diagnozy gospodarcze oraz projekcie metod i kierunków badań i zaleceń niezbędnych dla zwiększenia efektów poznawczych oraz funkcji aplikacyjnych dla potrzeb praktyki w zakresie polityki gospodarczej państwa

Metody badań polityki gospodarczej: * studia teoretyczne w dziedzinie kierunków i metod efektywnego oddziaływania (regulacji) państwa na gospodarkę; *badania empiryczne w zakresie poznania warunków, metod i skutków oddziaływania państwa na gospodarkę, wg wykładów: *doświadczenie, zachowanie dedukcyjne, eksperyment, *postępowanie symulacyjne, *badania doświadczeń zagranicznych.

7. Omów doktryny społeczno-ekonomiczne mające istotny wpływ na kształt polityki gospodarczej.

Doktryny społeczno-ekonomiczne - to zbiór twierdzeń, pojęć, założeń, pojęć opartych na naukowych potrzebach.

Doktryny obejmują aspekty:

moralne,

filozoficzne,

światopoglądowe.

Doktryna - reguła, zasada, wytyczna, pogląd. Doktryna obejmuje różnorodne zjawiska. Rodzaje doktryn społeczno - ekonomicznych:

-partie polityczne

-grupy polityczne

liberalna - ingerencja państwa w gospodarkę powinna być minimalna żeby zostawić sprawy rynkowi;

socjaldemokratyczna - państwo powinno ingerować w rozwój gospodarki;

katolicyzm

-doktryna komunistyczna

-menkontylizm - zakładał rozwój handlu, gospodarki przed XVIII w.

-interwencjonizm gospodarczy - XX w. szkoła keynesowska, stwierdzał, że kapitalizm rozwija się nie płynnie, dlatego trzeba stworzyć mechanizm regulujący za pomocą państwa.

Z doktryną związane są :

*słuszna cena; *uczciwa cena; *kościół i jego poglądy na temat kapitalizmu.

8. Co to jest system ekonomiczny (gospodarczy) i co on obejmuje?

System ekonomiczny jest systemem regulacyjnym obejmującym zespół elementów i instrumentów, głównie ekonomicznych, opartych na mechanizmach rynku i polityki gosp., który reguluje procesy gospodarcze w kraju. Jego przedmiotem są środki i mechanizmy uruchamiające i określające procesy regulacyjne, a pośrednio procesy realne.

System ten obejmuje:

9. Scharakteryzuj główne systemy ekonomiczne i ich modele.

Do głównych rodzajów systemów ekonomicznych należą:

  1. Systemy samoregulowane - rynkowe,

  2. Systemy regulowane - kierowane (systemy gospodarki centralnie planowanej),

  3. Systemy mieszane - dualne (obejmują mechanizmy i elementy obydwu powyższych).

Ad.1. Systemy rynkowe

Do niezbędnych warunków funkcjonowania systemu rynkowego zaliczamy występowanie w gosp.:

Modele systemu rynkowego:

Ad.2. Systemy gospodarki centralnie planowanej

Główne cechy polegają na tym, że:

Modele systemu gospodarki centralnie planowanej:

Modele i warianty mieszane czyli zawierające elementy centralnego systemu planowania oraz elementy gospodarki rynkowej.

10. Wymień konieczne warunki istnienia gospodarki rynkowej, jej cechy oraz cele i zadania społecznej gospodarki rynkowej.

Warunkiem istnienia gospodarki rynkowej są:

Cechy gospodarki rynkowej:

Społeczna gospodarka rynkowa

Jest to przekształcony w ramach ogólnego procesu transformacji ustrojowej mieszany model parametryczno - rynkowy czyli system gospodarki centralnie planowanej poszerzony o elementy systemu gospodarki rynkowej.

Ma ona na celu:

11. Co nazywamy „szarą strefą gospodarką”. Określ główne jej dziedziny i sposoby jej ograniczania.

Szarą strefą gospodarczą lub „ukrytą” gospodarką nazywa się podmioty, zakłady, urządzenia i ludzi prowadzących produkcję lub inne rodzaje działalności gospodarczej (wytwarzanie, usługi, obroty handlowe, bankowe itd.), z której czerpią dochody pieniężne, ale działalność ta ma zwykle cele i cechy, które nie są zgodne z zasadami gospodarowania oraz przepisami prawa w sferze gospodarczej. Cechują ją następujące zjawiska:

Sposoby ograniczania szarej strefy gospodarczej powinny być oparte na:

12. Scharakteryzuj system gospodarki rynkowej w Polsce i funkcje państwa w tym systemie.

Warunki:

* konkurencja; * własność prywatna (swoboda podejmowanie decyzji);* gorzkie jarzmo budżetu, dopuszczające bankructwo; * swoboda, wolna wymiana dóbr i usług (np. barier celnych);* posiadanie niezbędnego kapitału pieniężnego i źródeł zasilania w zdecentralizowanym systemu podmiotów gospodarczych;

Funkcje: *ochrona własności prywatnej, umożliwienie konkurencji na rynku, ochrona konkurencji;* zapewnienie legalnej podstawy bankructwa; * zapewnienie wolnej wymiany dóbr i usług;* zapewnienie podstaw do restrukturyzacji gospodarki; * państwo powinno spełniać rolę służebną dla mechanizmów rynkowych; * państwo powinno wzmacniać mechanizmy rynkowe i działać na jego rzecz.

Ingerencji państwa (państwowa): * ochrona środowiska; * wspieranie oświaty i kultury; * rozbudowa infrastruktury technicznej (drogi itp.); * zapewnienie makro stabilizacji (niska inflacja, mocny pieniądz, niskie podatki, zrównoważenie budżetu, stanie na straży polityki monetarnej); * w zakresie osłon socjalnych (z uwzględnieniem jego możliwości); * przeciwdziałanie masowemu bezrobociu;

13. Określ sektory, formy własności i formy prawno- organizacyjne w gospodarce narodowej.

Sektory w gospodarce narodowej : *rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo; *rybołówstwo, rybactwo; *górnictwo, kopalnictwo, działalność. Produkcyjna (przetwórstwo); *zaopatrzenie w energię, gaz i wodę (dystrybutory); *budownictwo; *handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów mechanicznych, artykuły przeznaczenia osobowego i użytku domowego; *hotele i restauracje; *transport, gospodarka magazynowa, łączność; *pośrednictwo finansowe; *obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów; *administracja publiczna i obrona narodowa, gwarantowana prawna opieka zdrowotna; *edukacja; *ochrona zdrowia i opieka socjalna; *pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna, indywidualna - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; *organizacje i zespoły międzynarodowe.

Formy własności:

-własność prywatna (własność prywatna)

-własność - sektor publiczny (własność publiczna, własność komunalna)

-własność mieszana (własność publiczna bądź komunalna + cząstka prywatnej)

14. Określ podstawowe cechy systemu nakazowo-rozdzielczego i systemu rynkowego.

System nakazowo rozdzielczy (gospodarki centralnie planowanej)

System rynkowy :

15. Scharakteryzuj Produkt Krajowy Brutto i proces jego wytwarzania.

Efekt całej gospodarki Narodowej. Jest to suma wartości wyrobów i usług materialnych i niematerialnych wytworzonych w określonym czasie według cen rynkowych nabywanych przez ostatecznych użytkowników (finalnych odbiorców)

Produkcja globalna - zużycie pośrednie(wartość zużytych surowców i materiałów, energii, gazu, kosztu reklamy)= Wartość dodana brutto (nowo wytworzona) + podatki od produktów (VAT, akcyza, cło) - subwencje od produktów (dotacje) = PKB 1spożycie (- płace),2 akumulacja(nakłady inwestycyjne),3 +/- saldo w handlu zagranicznym

16. Określ istotę i funkcje prognoz, programów i planów gospodarczych oraz funkcje planowania gospodarczego w makroskali.

Prognozy gospodarcze - wnioski z analiz prowadzonych według naukowo określonych metod i podstaw zawierające ilościowe i jakościowe przewidywania dotyczące przyszłych warunków zdarzeń i procesów gospodarczych Prognozy ilościowe - odnoszą się głównie do kształtowania się w przyszłości zmiennych gospodarczych, a jakościowe dotyczą przewidywanego występowania w przyszłości zjawisk i zdarzeń losowych.

Programowanie - przygotowanie decyzji i rozwiązań dotyczących przyszłej działalności gospodarczej rożnych podmiotów ekonomicznych Podstawowym zadaniem jest określenie konkretnego celu oraz ustalenia warunków niezbędnych elementów, a także organizacji i koordynacji działań służących sprawnej i efektywnej realizacji celu

Planowanie - ma dużą rolę jako narzędzie badania sytuacji warunków gospodarczych, przygotowaniem optymalnych decyzji i sporządzania projekcji polityki gospodarczej oraz jej skutków. Polega głównie na określeniu wariantów działań i przyszłych efektów przygotowawczych prognoz oraz na określeniu niezbędnych nakładów i sposobów realizacji celów. Plany makroekonomiczna dzielimy na:

1. wg okresu planowania:

-krótko

-średnio

-długookresowe

2. wg dyrektywności planów:

-scentralizowane

-zdecentralizowane

3. wg obszaru objętości planu :

-lokalne

-regionalne

-dla sektorów

-ogólnonarodowe

Cechy planów: cele, sposoby realizacji celów, okoliczności w jakich będziemy realizować plany działania, śr. potrzebne do realizacji planów,

17. Zdefiniuj strategię gospodarczą Polski, określ podstawowe jej założenia i zagrożenia.

Strategia gosp. -ustalanie gł. celów i kierunków rozwoju gosp. zwykle na długie okresy, są to sposoby i umiejętności doboru metod i śr. działania do osiągania ustalonych celów.

Cele: -wzrost gosp.(wzrost DN PKB, śr. w budżecie) -utrzymanie dużego zatrudnienia, tworzenie nowych miejsc pracy -problem równoważenia obrotu, zwiększenia salda eksportu, rozwoju eksportu, -umacnianie gosp. rynkowej -zmniejszenie inflacji, usprawnienie ubez. społ. prywatyzacja sektora państwowego Zagrożenia gosp.: -nadmierna ingerencja państwa w sferę gosp. -nadmierna liberalizacja procesów gosp. Gospodarka polski odbiega w wielu dziedzinach od innych krajów. Największe zróżnicowanie jest w rolnictwie w Polsce zatrudnia się ok.26% a w innych krajach 3.5%. Celem strategii jest tworzenie motywacji i sprzyjających warunków do unowocześnienia gosp. I jej efektywności produkcji.

18. Wymień i scharakteryzuj główne makroekonomiczne strategie gospodarcze.

*strategia ekspresywna (ekspresowa) - aktywne działanie zmierza do wzrostu gospodarczego, produkcja, poprawa sytuacji ekonomiczna na rynku zagranicznym; *strategia przetrwania - polega na minimalnych kosztach produkcji, ograniczeniu inwestycji; *strategia intensywna - polega na zmianach jakościowych w produkcji, poziomie technologii i użytkowym wyrobie, w obniżce jednostkowej kosztów produkcji. Istota tej strategii polega na unowocześnieniu i modernizacji wyrobów i usług oraz na lepszym wykorzystywaniu czynników produkcji; *strategia liberalna - eksponuje regulacje rynku. Służy ona głównie przywracaniu równowagi makroekonomicznej ograniczania inflacji i ożywieniu gospodarczemu, zmniejsza interwencję państwa jako średnia regulacji; *strategia otwartej gospodarki - opiera się na swobodnych procesie przepływu i alokacji środków i kapitału w gospodarce oraz na własności prywatnej; *strategia idustralizacji - polega na szybkim wzroście, rozwoju przemysłowym. Wymaga dużego nakładu kapitału i zasobów pracy. Strategię tą stosują zazwyczaj w czasie opóźnienia w rozwoju kraju, który przy pomocy kapitału zagranicznego ma okazję unowocześnić gospodarkę poprzez jej uprzemysłowienie; * strategia rozwoju rolniczego - polega na wzroście produkcji rolnej, dla zatrudnienia i zaspokojenia potrzeb żywnościowych ludności;*strategia redystrybucyjna - ma na celu poprawę podziału dobra i bogactwa w kraju (zmniejszenie różnic w dochodach i sytuacji materialnej poszczególnych grup ludności).

19. Scharakteryzuj infrastrukturę gospodarczą i społeczną kraju oraz główne jej funkcje.

Infrastruktura gospodarcza - podmioty i obiekty oraz wytwarzane przez nie produkt i świadczone usługi, które warunkują w procesie produkcji i pracy w gospodarce oraz zwiększają ich sprawność i wydajność.

Infrastruktura społeczna - obejmuje zespół podstawowych instytucji i urzędów do świadczenia usług społecznych. Chodzi tu głównie o instytucje, systemy regulujące społeczne warunki niezbędne dla funkcjonowania i rozwoju gospodarczego, a m.in. o system oświaty i kultury, przygotowania kwalifikacji kadr dla gospodarki, o zasady i warunki pracy i płacy, rent i emerytur, o prawo i o sądownictwo gospodarki. Ważnym elementem są obiekty służące do świadczenia usług w społecznej reprodukcji zasobów produkcji, a m.in. zespoły obiektów dla szkolnictwa, służby zdrowia i ubezpieczeń, mieszkalnictwa i gospodarki komunalnej, badań naukowych, postępu technicznego i innych.

20 .Scharakteryzuj cele, formy i podstawy prawne prywatyzacji gospodarki w Polsce.

Założeniem ideologicznym przemian własnościowych było:

  1. majątek powinien mieć konkretnego właściciela, to zapewnia wyższą efektywność, lepiej on wykorzystany,

  2. żeby się rozwijała dobrze gospodarka własnościowa ponad 50% majątku powinno mieć prywatnych właścicieli,

Metody przekształcania przedsiębiorstw państwowych: 1 prywatyzacja pośrednia - stop pośredni między mieniem państwowym a prywatnym. Etapem tym jest komercjalizacja. Polega na przekształceniu przed. w sp. akcyjną bądź w sp. zoo. 2 prywatyzacja bezpośrednia nie ma etapu pośredniego jest to tzw. prywatyzacja likwidacyjna.

Przedsięb. Państwowe: 1 komercjalizacja (prywat. przedsięb.=prywatny kapitał) sprzed. akcji przed.przed. prywatne 2 prywatyzacja bez: sprzedażwniesienie aportu do innej sp.leasing 3 likwidacja ze wzgl. ekon. : sprzedaż składników mienialeasingsp. zobowiązaniowa 4 prywatyzacja przedsię. :czyli włącznie mienia do zasobów własności rolnej skarbu pań.sprzedaż dzierżawcza

Ad1 Komercjalizacja : I etap (sp. S.P., sp. akcyjna, sp. zoo) II etap sp. S.P. : 1 sprzedaż akcji, udziałów do 15% -załoga, 15% -rolnicy, rybacysp. akcyjna. 2 512 sp. akcyjnychNFIsp. prywatna; Na podstawie: ustawa o prywatnych p.p., o komercjalizacji, o przekształceniach własnościowych przedsięb. szczególnie ważnych dla państwa,

Ad2 Przedsięb. państwowe prywatyzacja bezpośrednia : Rozporządzenie sprzedażą mienia: 1sprzedaż 2 aport(można wnieść do sp. gdy wspólnicy 25% akcji)sprzedaż akcjisprzedaż prywatna 3 oddanie do odpłatnego użytkowania; ad3Likwidacja ze wzgl. ekon. : 1 sprzedaż składników przedsięb. 2 wniesienie do sp. aportu 3 zabezp. Interesów wierzycieliJest 8 aktów prawnych regulujących proces prywatyzacji w Polsce :

  1. ustawa o prywatyzacji przeds. państ. z 13 lipca 90r.

  2. ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przeds. państ. z 30 sierpnia 96r,

  3. ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 25 września 81r.

  4. ustawa o przekształceniach własnościowych niektórych przeds. państ. o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa z 5 lutego 93r.

  5. ustawa o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych z 30 kwietnia 93r.

  6. ustawa o gospodarowaniu nieruchomości rolnych Skarbu Państwa z 19 października 1991r.

  7. ustawa o rynku cukru i przekształceń własnościowych w przemyśle cukrowniczym z 26 lipca 94r.

  8. ustawa komercjalizacji, restrukturyzacji i reprywatyzacji PKP z 9 września 2000r.

21. Określ metody i instrumenty oddziaływania państwa na gospodarkę w systemie rynkowym.

Interwencjonizm państwowy, polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego. Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele: ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki, pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych oraz podniesienie tempa wzrostu gospodarczego. Do głównych narzędzi pozwalających realizować politykę interwencjonizmu należą:

1) podejmowanie przez państwo przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalających zwiększyć zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty publiczne).

2) dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich nacjonalizacja.

3) protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego.

4) polityka monetarna.

5) polityka fiskalna.

Zakres i wykorzystanie tych narzędzi zależy od potrzeb gospodarki, wynikających przede wszystkim ze stopnia jej rozwoju oraz aktualnego stanu koniunktury. Polityka interwencjonizmu państwowego stwarza zagrożenie inflacją, wynikające ze zwiększonych wydatków budżetu państwa (Deficyt budżetowy). Źródłem jej finansowania jest najczęściej dług publiczny.

22. Określ metody i instrumenty oddziaływania państwa na gospodarkę w systemie rynkowym.

Polityka przemysłowa - oddziaływanie organów państwa przy pomocy dostępnych środków na tempo rozwoju przemysłu, rozmieszczenie (alokacja) produkcji przemysłowej, zmiany strukturalne oraz wdrażanie procesów innowacyjnych i procesy przekształceń własnościowych. Polit. restrukturyzacji przekształceń gospodarczych.

Cele:1 Prowadzenie przekształceń własnościowych,2 Wdrażanie innowacji, postępu technicznego, 3 Zmiany struktury przemiany, 4 Poprawa konkurencyjności wyrobów, 5 Proeksportowy rozwój gospodarki 6. Poprawa ochrony środowiska, 7 Wdrażanie działów nauko chłonnych.

Pol. Skł. Się z 3 podsekcji: 1 działalność produkcyjna-przem. odtworzeniowy 85%, 2 przem. wydobywczy (górnictwo, kopalnictwo) >5%, 3 zaopatrzenia gospodarki w energię elektryczną,gaz,wodę 10%

Przedmiotem dział. Przemysłu jest: - wytwarzanie dóbr i usług(produkcja śr. prod); -świadczenie usług, które przesądzają o wielkości prod. w całej gosp, wpływają na życie gosp

23. Zdefiniuj podstawowe założenia polityki państwa w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw.

1) Pomoc i wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw przed degradacją w warunkach istnienia konkurencji ze strony dużych przedsiębiorstw.

2) Włączenie małych i średnich przedsiębiorstw do procesów wspomagania efektywnego rozwoju gospodarczego i zaspokajania potrzeb społecznych oraz na dużych rynkach lokalnych.

3) Pomoc i wspomaganie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw poprzez sprzyjanie rozwojowi zasad i warunków gospodarki konkurencyjnej.

4) Wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw na różnych etapach ich działania (organizowanie, w zwiększaniu ich konkurencyjności, w zasilaniu ich w niezbędne informacje, porady, w nowoczesne techniki i technologie, systemy zarządzania itp.).

24.Określ podstawowe czynniki rozwoju gospodarczego. Co to są czynniki tradycyjne i nowoczesne?

1) Czynniki intensywne - prowadzą do lepszego wykorzystania czynników produkcji a tym samym do najlepszego wykorzystanie czasu. Do czynników intensywnych możemy zaliczyć:

* wzrost zdolności intelektualnych człowieka i ich wykorzystanie; * wzrost wymiany towarowej z zagranicy, * eksport i przyspieszenia obrotów gospodarczych; * procesy miniaturyzacji, które polegają na zwiększeniu i poprawie funkcji produkcji przy zmniejszaniu ich objętości i materiałów potrzebnych do ich wytworzenia.

Większość czynników intensywnych możemy odnaleźć w czynnikach nowoczesnych.

2) Czynniki ekstensywne - to rozszerzenie dotychczasowych technologii.

Czynniki rozwoju gospodarczego:

-zewnętrzne (zagraniczne)

-wewnętrzne (krajowe), np. struktura gospodarcza (np. struktura technologiczna, struktura zatrudnienia, struktura kapitału zastosowanego w przedsiębiorstwie).

Czynniki tradycyjne: *ilość; *zakres pracy; *ziemia; *narzędzia pracy, *środki pracy;

Czynniki nowoczesne:* wzrost kwalifikacji i umiejętności; *wysoka wydajność pracy i jej wzrost; *wzrost poziomu techniki; *efektywna struktura produkcji; *efektywne systemy zarządzania.

25. Zdefiniuj politykę państwa wobec sektorów wysokiej szansy (naukochłonnych) i sektorów tradycyjnych w przemyśle.

Państwo w stosunku do sektorów wysokiej szansy stosuje politykę zachęcającą do rozwoju tych sektorów. Są one wysoko opłacane, nakłady na rozwój nauki w tych sektorach są ogromne. Wobec firm działających w tych dziedzinach stosuję się odpowiednią politykę finansową, polegającą na zwolnieniach i ulgach podatkowych, łatwości dostępu do najnowszych osiągnięć w tej dziedzinie, subwencje i dopłaty do badań i rozwoju, preferencyjne kredyty itp. Nakłady te jeżeli zostały dobrze ulokowane spowodują ich szybki zwrot i dużą rentowność. Sektory tradycyjne są również preferowane przez państwa, gdyż każde państwo stara się aby, jego produkty znalazły się na rynku zagranicznym. Można tego dokonać między innymi, gdy będą one oryginalne i jednocześnie lepsze jakościowo i tańsze oraz odpowiednio zaprezentowane.

26. Scharakteryzuj politykę inwestycyjna w strategii rozwoju kraju oraz metody oddziaływania państwa w tym zakresie.

Polityka inwestycyjna jest jednym z najważniejszych segmentów polityki rozwoju gospodarczego kraju. Jest ona ważnym rodzajem działalności regulacyjnej państwa i jego organów, wpływających na kształtowanie nakładów i procesów inwestycyjnych, ich rozmiarów, struktury i efektów. Obejmuje ona metody, środki i działania zmierzające do ustalenia preferowanych przez państwo rozmiarów, celów i kierunków inwestycji oraz efektywnych metod i sposobów sprawnej ich realizacji.

Przedmiotem polityki inwestycyjnej państwa jest ustalanie celów i instrumentów polityki inwestycyjnej, a pośrednio jest nim oddziaływanie na przebieg realnych procesów inwestycyjnych w gospodarce.

Instrumenty stosowane przez państwo *wysokość podatków i ulg od inwestycji; *wysokość stopy procentowej od bankowych kredytów inwestycyjnych oraz warunki ich udzielania i spłaty; *regulacji dochodów i dywidend z tytułu własności inwestycyjnych.

Przy pomocy tych instrumentów państwo ustala bardziej lub mniej dogodne warunki i źródła finansowania inwestycji i oddziałuje na wyższym lub niższym poziomie inwestycji w kraju na dużych i średnich dobrach inwestycyjnych; *nakazy i zakazy.

27. Scharakteryzuj stan i tendencje rozwojowe wsi i rolnictwa, strukturę agrarną rolnictwa polskiego oraz politykę państwa wobec wsi i rolnictwa.

Rozmiary działań inwestycyjnej w kraju, dynamika ich wzrostu i stopa inwestycji, były przez wiele lat po wojnie bardzo dobre. Było to związane z: *dużym zniszczeniem gospodarczym w czasie II wojny światowej i związane z tym potrzeby szybkiej odbudowy i rozbudowy gospodarczej; *znaczne opóźnienia w rozwoju kraju oraz różne determinanty do ich likwidacji w drodze dużych nakładów inwestycyjnych oraz wysokiego tempa wzrostu inwestycji w skali gospodarczej; *występowania przed wojną i tuż po wojnie dużych zasobów siły roboczej i bezrobocia.

Głównymi przyczynami dużego spadku nakładów i efektów inwestycyjnych w latach 1980-82 i 1989-92 były skutki kryzysu gospodarczego i polityki w krajach, a w latach 1990-92 bardzo ostry program stabilizacji i zmian systemów gospodarczych (poważne zmniejszenie dotacji państwa na budowę mieszkań), których realizacja spowodowała głęboką recesję w większości dziedzin gospodarczych. W szczególności był to: duży spadek dochodów ludności i wynikający stąd znaczny spadek rynku, w tym inwestycji w kraju. Ożywienie inwestycji wystąpiło później po ożywieniu dobra konsumpcyjnego nastąpiło ono częściowo samoczynnie w związku z poprawą koniunktury gospodarczej w świecie i w kraju, a częściowo było wywołane środkami polityki gospodarczej państwa. Wzrost produkcji był początkowo osiągany w ramach istniejących niewykorzystanych zdolności produkcji. Następnie przenosił się na wzrost dużych inwestycji. Po utrwaleniu się ożywienia, wzrost inwestycji w kraju w latach 1993-95 staje się obok wzrostu eksportu. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego (wzrostu produkcji i usług, produkcji kraju, zatrudnienia i dochodów, wzrostu obrotów gospodarczych, eksportowych i innych wielkości).

Polityka państwa wobec wsi i rolnictwa:

Cele: *stabilizacja cen podstawowych produkcji rolnych; *zapewnienie żywności o odpowiedniej jakości, rozwój infrastruktury gospodarczej rolnictwa, modernizacja; *ochrona przyrody, dbałość o walory krajobrazowe i rekreacyjne obszarów wiejskich, *niwelowanie różnic w zagospodarowaniu poszczególnych regionów; *pobudzenie wzrostu efektywności w modernizacji w sektorze gospodarczym rolno-żywnościowym.

W polityce rolnej formułowane są cele *długookresowe, *strategiczne, *o krótszym horyzoncie czasu, operatywne wynikające z celów strategicznych.

Polityka rolna obejmuje nie tylko zagadnienia produkcji, ale i społeczeństwa. Jest ona częścią polityki gospodarczej państwa. Nadrzędnym celem polityki rolnej jest oddziaływanie na wzrost i strukturę produkcji rolnej, aby zaspokoić potrzeby żywnościowe społeczeństwa, ze względu na koszty społeczeństwa. Cel ten powinien być realizowany w warunkach zapewniających wysoką efektywność i wydajność rolnictwa.

28. Na czym polega wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich?

Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich polega na podejmowaniu różnych przedsięwzięć, aby ludność wiejska miała możliwość pracy poza rolnictwem bez potrzeby migracji ze wsi. W rejonach

. W istocie problem sprowadza się do rozwoju produkcji rolnej i przetwórstwa spożywczego oraz związanych z nim usług , z równoczesnym zachowaniem dóbr ekologicznych.

Scenariusz zrównoważonego rozwoju rolnictwa eksponuje przede wszystkim :

29. Scharakteryzuj gospodarkę żywnościową Polski i bezpieczeństwa żywnościowe kraju.

Jednym ze strategicznych zadań każdego kraju jest stworzenie warunków dla rozwoju rolnictwa i przetwórstwa surowców rolnych oraz stałej dostępności jego mieszkańców do produktów żywnościowych. W sumie chodzi o zachowanie niezależności żywności kraju. Gospodarkę żywnościową możemy więc określić jako swego rodzaju agregat, czy podsystem gospodarki narodowej.

Wyróżniamy 3 podsystemy sfery:

Sfera I - przemysł wytwarzający środki produkcji dla rolnictwa i przemysłu społeczeństwa oraz związane z nim usługi i strumienie import - eksport.

Sfera II - rolnictwo wytwarzające surowce do produkcji żywności oraz usługi i strumienie eksport - import w tym zakresie.

Sfera III - przetwórstwo spożywcze, handel żywnościowy oraz związane z tym usługi i strumienie import - export.

W ramach gospodarki żywnościowej wyróżnia się politykę rolną.

Bezpieczeństwo żywności spośród różnych dóbr o podstawowym znaczeniu - Organizacje międzynarodowe zalecają, aby władze państwowe prowadziły określoną politykę żywnościową zmierzająca do utrzymania bezpieczeństwa żywności społeczeństwa, które jest rozumiane jako stała, w każdym czasie dostępna ilość żywności dla zaspokojenia potrzeb ludności. Polityka żywnościowa jest istotną częścią polityki społeczno-gospodarczą państwa.

Postulaty bezpieczeństwa żywnościowego kraju: * organy rządowe powinny prowadzić politykę mającą na celu należyte zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe; * stale powinna analizować sytuację dochodową rodzin, zwłaszcza grupy o najniższych dochodach, czy ich dochód zapewnia możliwości zakupu niezbędnych artykułów żywnościowych (np. rodzin wielodzietnych lub o nie zarobkowych źródłach dochodu).

Specjaliści podkreślają szeroki zasięg wadliwości odżywiania się społeczeństwa (niedostatek niektórych witamin, żelaza, wapnia, błonnika). Na uwagę zasługują również dwie kwestie: - konieczność uważnej kontroli samowystarczalności żywności kraju;

- konieczność zwiększonej kontroli jakości żywnościowej;

30. Scharakteryzuj Agencję Rynku Rolnego jako instrument interwencjonizmu państwa w gospodarce żywnościowej.

Agencja Rynku Rolnego rozwija działalność na rzecz stabilizacji rynku rolnego, prowadzi zakupy interwencyjne wybranych rolnych i następnie ich sprzedaż w kraj lub za granicą.. Inicjuje też import produktów żywnościowych w przypadkach spodziewanych niedoborów rynkowych. Nie jest oczywiście w stanie skupić od rolników wszystkich pojawiających się nadwyżek towarowych, gdyż interwencje są ograniczone środkami budżetowymi. Ma jednak wpływ na zmniejszanie wahań cen rolnych. Rynek rolny jest jednak wciąż mało stabilny i silnie reaguje na niewielkie nawet zmiany podaży. ARR aktywnie wspiera również przedsięwzięcia mające na celu rozwój infrastruktury rynkowej, zwłaszcza tworzenie ponadregionalnych i regionalnych rolnych rynków hurtowych oraz towarowych giełd rolnych. Przewiduje się, że rola ARR zwiększy się po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, gdyż Agencja stanie się istotnym elementem regulacji stosowanych w ramach wspólnej polityki rolnej.

31. Scharakteryzuj rolę i zadania Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Spełnia ona bardzo ważne funkcje w zakresie modernizacji procesów wytwórczych w rolnictwie, przetwórstwie rolno spożywczym i rozwoju tzw. małej przedsiębiorczości w rejonach wiejskich, co zwiększa także min. liczbę miejsc pracy poza rolnictwem. Wyróżnić tu należy :

W realizacji wymienionych przedsięwzięć Agencja współpracuje z ponad 30 bankami,

Przy czym w tych usługach największy jest udział banków spółdzielczych, zrzeszonych w Banku Gospodarki Żywnościowej.

32. Scharakteryzuj cele i instrumenty zagranicznej polityki gospodarczej Polski oraz zmiany w niej w latach 90-tych.

Jako zagraniczną politykę gospodarczą określamy zaangażowanie się organów państwa w kształtowanie stosunków gospodarczych z otoczeniem zewnętrznym. Możemy też używać innych terminów, np. zagraniczna polityka ekonomiczna, polityka współpracy gospodarczej z zagranicą. Celem zagranicznej polityki gospodarczej Polski jest m.in. zapewnienie ochrony narodowych interesów gospodarczych, ożywienie i wzrost obrotów handlowych, kształtowanie pożądanej struktury geograficznej i towarowej przywozu i wywozu, tworzenie sprzyjającego klimatu dla inwestycji zagranicznych w kraju, poprawa konkurencyjności gospodarki, a także jej ochrona przed nadmiernym importem i nieuczciwą konkurencją, pozytywne oddziaływanie na stan zatrudnienia, poziom cen, postęp techniczny, podział dochodów itd. Za cel strategiczny zagranicznej polityki gospodarczej uznaje się przystąpienie Polski do UE i integrację polskiej gospodarki z europejskimi krajami wysoko rozwiniętymi. Warto podkreślić, iż cele te mogą być realizowane tylko w warunkach postępującej liberalizacji zewnętrznej.

Instrumenty zagranicznej polityki gospodarczej Polski:

Ich wybór zależy od sytuacji ekonomicznej państwa, warunków wymiany międzynarodowej, celów polityki gospodarczej oraz zasad określanych m.in. przez WTO, UE i OECD. Instrumenty dzielą się na:

a) bezpośrednie (cła, narzędzia pozataryfowe)

b) pośrednie (polityka kursu walutowego)

CŁO - opłata nakładana przez państwo na towar przekraczający granicę celną kraju. Cło pełni 3 funkcje: *ochronną wobec gospodarki; *fiskalną; *ochrony bilansu płatniczego. Cło zmniejsza również odpływ dewiz z kraju przez ograniczanie importu. Rodzaje cła: *importowe, *eksportowe, *tranzytowe.

BARIERY POZATARYFOWE - chronią produkty mało konkurencyjne w stosunku do towarów produkowanych czy wydobywanych za granicą. Bariery te mogą mieć charakter: *restrykcyjny i * promocyjny.

KURS WALUTOWY - instrument ściśle oddziałujący na dynamikę importu i eksportu. Kurs walutowy można określić jako cenę waluty obcej wyrażoną w pieniądzu krajowym. Zmiany kursu waluty krajowej (aprecjacja) wywołuje wzrost cen w eksporcie i spadek w imporcie, natomiast deprecjacja odwrotnie.

33. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki pieniężnej państwa.

Cele polityki pieniężnej :

Polityka pieniężna ma za zadanie regulować podaż pieniądza w gospodarce zgodnie z celami zakładanymi w gospodarce oraz wymaganiami praw ekonomicznych i obrotu pieniężnego.

Do głównych instrumentów polityki pieniężnej należą w kraju : podaż pieniądza i jej instytucje podmiotowe, zasady, i narzędzia systemowe, zaplecze badawcze oraz jednostki i urządzenia organizacyjno-technicze systemu pieniężnego w kraju.

Ważnym instrumentem polityki pieniężnej państwa jest też jego oddziaływanie przez bank centralny na płynność finansową banków komercyjnych w kraju, która polega na ich zdolności do zwiększania obrotów i operacji bankowych (wzrost sumy i rodzajów przyjmowanych wkładów pieniężnych w banku i udzielonych kredytów oraz innych operacji finansowych). Oddziaływanie to jest realizowane przez bank centralny przy pomocy : wysokości stopy dyskontowej (procentowej) i jej zmian, operacji otwartego rynku oraz poprzez ustalanie poziomu pieniężnych rezerw obowiązkowych w bankach..

34. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki dochodowej państwa.

Polityka dochodowa polega głównie na jego działalności regulacyjnej w zakresie poziomu struktury oraz dynamiki i częściowej redystrybucji wygospodarowanych w kraju dochodów między różne grupy ludności i sektory społeczno- gospodarcze. Metody i środki polityki dochodowej:

*w zakresie cen (ustalanie poprzez organy gospodarki państwowej wysokości podatków pośrednich -akcyza, VAT); *ustalanie cen, opłat i taryf za towary i usługi; *ustalanie poziomu i wysokości ceł importowych, opłat i podatków granicznych; wpływ na poziom cen poprzez działalność agend państwowych nadzorujących system rezerw towarów (ARR), które w okresach nadwyżek produkcji skupują produkty i je sprzedają w okresach niedoborów na rynku, co prowadzi do stabilizacji cen, obrotu i spożycia danych produkt; *w zak. płac i dochodów pozapłacowych (podatki od wzrostu płac pracowników w przedsiębiorstwach, od dochodów z działalności gospodarczej, dochodów majątkowych, od dochodów z tytułu pracy i innych dochodów; regulacje poziomu płac, warunków płacy, dokonywanie przez system konsultacji, uzgodnień i umów przez trójstronne komisje; metody ,,rozpraszania i upowszechniania własności” poprzez system współudziału pracowników w zarządzaniu i wykupu dużej ilości udziałów lub akcji w prywatyzacji, państwowych lub mieszanych przedsiębiorstw; *w zakresie zmniejszania dysproporcji w wysokości dochodu i pomocy społecznej państwa (redystrybucja dochodów w kraju przy pomocy podatków, a także ulg i zwolnień podatkowych; preferencje, ulgi i różne formy pomocy dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz środki karno-finansowe w postaci progresji podatkowej od wysokich dochodów,

35. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki fiskalnej (budżetowej) państwa.

Polityka fiskalna - to cele i sposoby gromadzenia przez państwo dochodów w budżecie na szczeblu centralnym oraz kierunki i sposoby ich wydatkowania na określone dziedziny funkcjonowania i rozwoju gospodarczym i usług społecznych. Ogólnym celem tej polityki jest tworzenie ekonomiczno-finansowych warunków do sprawnego funkcjonowania i zrównoważonego rozwoju gospodarczego. Ważnym członem i narzędziem polityki budżetowej w gospodarce rynkowej jest ustalany i zatwierdzany na okres każdego roku budżet państwowy oraz niezbędny system podatkowy - fiskalny. Budżet państwowy - to roczny plan finansowy państwa, zawierający ustalone na najbliższy rok jego dochody, celem preferencji oraz program jego działania i środków finansowych na wydatki związane z ich realizacją. Dochody budżetowe pochodzą z prowadzonej w kraju i za granicą przez różne podmioty działania gospodarcze, które są wpłacane do budżetu w postaci podatków i opłat. Są one formą ceny za wartość świadczonych usług państwowych dóbr i usług dla ludności i podmiotów gospodarczych w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, administracji i sądownictwa, infrastruktury ekonomicznej, a także źródłem pokrycia kosztów za prowadzoną przez państwowe działania w sferze szeroko rozumianych usług społecznych. Podstawowym źródłem dochodowym są zwykle krajowe dochody z podatków pośrednich (obrotowy, VAT, akcyza) i bezpośrednich (dochody od osób fizycznych i prawnych, majątkowy i od wzrostu wynagrodzeń). Pewną część dochodową do budżetu (20-25%) stanowią dochody nie podatkowe (cła, opłaty graniczne, dywidendy państwowe w przedsiębiorstwie, dochody z prywatyzacji i dochody zagraniczne). Wydatki budżetowe składają się przede wszystkim z wydatków bieżących oraz części wydatków na cele rozwojowe zwane też wydatkami majątkowymi. Wydatki bieżące przeznaczone są głównie na funkcjonowanie wielu dziedzin usług społecznych i świadczeń dla różnych grup ludności oraz na pokrycie długów zagranicznych i krajowych. Największą pozycję wydatków budżetowych stanowi zwykle funkcjonowanie i utrzymanie sfery budżetowej (bieżącej działalności gospodarczej i usług społecznych, prowadzonych przez państwo).

36. Scharakteryzuj zasoby pracy i zmiany na rynku pracy w Polsce w okresie transformacji ustrojowej, bezrobocie oraz sposoby jego ograniczania.

Realne zasoby pracy to ludność aktywna zawodowo, na którą składa się ludność czynna zawodowo pracujących, ludność zdolna do podjęcia pracy w krótkim okresie, oraz bezrobotni zarejestrowani, poszukujący pracy krajowej. Duża siłę roboczą stanowi suma wszystkich miejsc pracy w gospodarce narodowej.

Obecne bezrobocie = około 13%. Największe bezrobocie występuje w województwach: północnych-słupskie, koszalińskie, elbląskie, suwalskie i wałbrzyskie. Najmniejsze w województwach: warszawskim, poznańskim, katowickim, krakowskim, wrocławskim.

Sposoby ograniczenia bezrobocia: *rozwijanie budownictwa mieszkaniowego i drogowego; *zwiększanie i rozwój szkolnictwa wyższego; *zmniejszanie obciążeń nakładanych na pracodawców; *rozwijanie eksportu.

Bezrobocie - to sytuacja, w której liczba miejsc pracy jest mniejsza od liczby osób poszukujących pracę. Stopa bezrobocia - to stosunek liczby bezrobotnych do całości siły roboczej. W zjawisku bezrobocia, ze względów społecznych są wysoko niekorzystne 3 kwestie:

*wysoki udział młodzieży wśród bezrobotnych; *duży udział bezrobotnych poszukujących pracy powyżej 3 miesięcy, przy czym 40% poszukuje 1 rok i tyle samo pozostaje bez pracy od 4 do 12 miesięcy; *bezrobocie w Polsce jest wysoce zróżnicowane regionalnie.

Bezrobocie powoduje procesy coraz większe ubożenia społeczeństwa i marginalizacji jednostek, grup społecznych i społeczności lokalnych, pogarsza dostępność do dochodu, ogranicza dostęp do edukacji, konsumpcji dóbr materialnych i usług społecznych. W analizach stanu bezrobocia w Polce pomija się często utajone bezrobocie w gospodarstwach chłopskich. Rozumie się przez nie zasoby siły roboczej nie w pełni wykorzystywane w gospodarstwie. .

Podstawowe problemy polityki społecznej od początku lat 90-tych należy podkreślić jej zmiany:

1) W polityce zatrudnienia, w postaci odejścia od pełnego zatrudnienia (z określonym, utajonym bezrobociem) do rynku pracy z jawnym bezrobociem. Wspomnieć również należy, iż uległa pogorszeniu sytuacja w zakresie zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

2) W funkcjonowaniu systemu pomocy społecznej, bowiem szybko rosnące bezrobocie i głębokie zróżnicowanie warunków bytowych rodzin postawiły przed instytucjami pomocy społecznej konieczność obsłużenia znacznie większej ilości osób potrzebujących takiej pomocy.

Zwalczanie problemów: * w systemie oświaty i polityki kulturalnej stworzono ramy prawne dla uruchamiania odpłatnych szkół społecznych i prywatnych, co wobec dużych zainteresowania rodzin zapewnianiu młodzieży szkolnego wykształcenia spowodowało wzrost kosztów ponoszonych przez rodziny na rzecz różnych typów szkół. Zmniejszone wydatki budżetowe na oświatę i naukę, co pogorszyło stan bazy; *w polityce mieszkaniowej, zwłaszcza poprzez wycofanie się z częściowego dotowania budowlanego mieszkania i działań na rzecz urynkowienia tego budownictwa (szybki wzrost czynszów) spowodowały gwałtowne zmniejszenie ilości budownictwa mieszkań i wzrost niewydolności części rodzin w opłatach czynszów mieszkaniowych; *w polityce rodzinnej, gdzie zmiany poszły również w kierunku ograniczania wydatkami na pomoc, zwłaszcza rodzinom wielodzietnym i o niższych dochodzie.

37. Scharakteryzuj podstawowe cele polityki regionalnej w Polsce i środki jej realizacji.

Polityka regionalna - oddziaływanie władz państwowych na rozwijanie się gospodarcze polityki regionalnej. Wyróżniamy politykę: *interregionalną - to polityka państwa wobec regionów; *intraregionalną - polityka władz terenowych wobec regionów.

Głównym celem tej polityki jest lepsze wykorzystanie dla rozwoju tych regionów występujących w nich zasobów: materiałów i energii, złóż surowcowych oraz zasobów przyrodniczych. Podmiotami prowadzącymi i realizującymi tę politykę są władze terenowe i centralne, a także miejscowe podmioty gospodarcze, organizacje samorządowe i społeczno-ekonomiczne. Ważnymi celami polityki regionalnej są także decentralizacja władzy politycznej i gospodarczej, poprawa warunków rozwoju gospodarczego i infrastruktury w regionach, powiatach i gminach, a także rozwój oświaty i nauki, kultury ogólnej i regionalnej oraz ochrona środowiska. Założenia oraz wstępne jej cele, kierunki i narzędzia zostały zaakceptowane przez Radę Ministrów w lipcu 1995 r. Dużego rozmachu społeczno-gospodarczego i politycznego nadała regionalizacji reforma administracji, decentralizacja decyzji na województwa, powiaty i gminy z lat 1998-1999.

Jako ogólne cele polityki regionalnej państwa przyjęto cele zawarte w założeniach i zasadach transformacji systemu gospodarczego w kraju oraz w średniookresowych programach „Strategii dla Polski”, opracowanych w połowie lat 90-tych przez profesjonalne zespoły pod kierownictwem wicepremiera G. Kołodki, a w ostatnich latach przez Centralny Urząd Planowania, a następnie Rządowe Centrum Studiów Strategicznych oraz zaakceptowane przez rząd.

Celami tymi są zwłaszcza:

przeprowadzenie pogłębionej restrukturyzacji starych okręgów przemysłowych, przede wszystkim w byłych województwach katowickim, łódzkim i wałbrzyskim

przeciwdziałanie procesom chronicznej recesji strukturalnej oraz degradacji społecznej regionów wiejskich zdominowanych uprzednio przez państwowe gospodarstwa rolne, które zostały przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa i w części są jeszcze niezagospodarowane, aktywizacja zaniedbanych gospodarczo rolniczych obszarów restrukturyzacja subregionów i miast zdominowanych dotychczas przez wielkie, o jednorodnej produkcji zakłady przemysłowe w różnych częściach kraju, a głównie w regionach południowo-wschodnich np. Mielec, Tarnobrzeg, promocja najbardziej atrakcyjnych miast w celu poprawy ich pozycji w powiązaniach gospodarczych, naukowych, turystycznych i kulturalnych z zagranicą.

Do podstawowych warunków i instrumentów prowadzenia polityki regionalnej w Polsce należą następujące metody i środki:

decentralizacja decyzji społeczno-gospodarczych, rozwój samorządu terytorialnego (gminnego, powiatowego i wojewódzkiego) oraz ich wpływ na rozwój gospodarki, infrastruktury oraz na restrukturyzację poszczególnych województw, miast, gmin

Oprócz regionalnych środków finansowych, ważnym instrumentem realizacji programów polityki regionalnej powinny być środki wspierania tych programów pochodzące z budżetu państwa, zagranicznych pożyczek oraz funduszy pomocy w zakresie restrukturyzacji i rozwoju regionów.

194


Wyszukiwarka