OPIOIDOWE LEKI PPRZECIW BÓLOWE

BÓL → sygnał uszkodzenia lub zagrożenia uszkodzeniem tk; pozwala ustalić narząd, który uległ uszkodzeniu, rodzaj uszkodzenia i jego rozległość

PRZYCZYNY BÓLU

wewnątrzpochodne zewnątrzpochodne

czynnik bólowy

↓

uwalnienie czynników z uszkodzonych tk

(substancja P, kininy, PG, K⁺)

↓

pobudzenie nocyceptorów

↓

przewodzenie do rogów tylnych RK ( głównie włókna C)

↓

interneurony istoty galaretowatej

motoneurony neurony rogów tylnych

⇓ szlak rdzeniowo - wzgórzowy ↓

odruch unikania bodźca bólowego jądra brzuszne tylne wzgórza

drogi specyficzne lub projekcja rozlana ↓

kora mózgu

szlak rdzeniowo - wzgórzowy daje odgałęzienia do tworu siatkowatego ⇒ objawy ze strony AUN (rozszerzenie źrenic, pocenie) oraz przykurcze mięśni

Podział bólu:

    I. Według kryterium czasu dzielimy ból na:
        A. Ostry - trwający do 3 miesięcy.
        B. Przewlekły - trwający dłużej niż 3 miesiące

    II. Według kryterium miejsca powstania wyróżniamy:
        A. Nocyceptorowy/receptorowy - powstający w wyniku podrażnienia zakończeń nerwowych
- somatyczny → podrażnienie receptorów w skórze, mięśniach, kościach; pierwotny odczuwany natychmiast

- trzewny → podrażnienie receptorów trzewnych: pociąganie, rozciąganie, niedokrwienie trzewi; rozlany, głęboki, trudny do opisania, często promieniujący do pleców i barków         B. Nienocyceptorowy/niereceptorowy
         1.) Patologiczny - powstający w wyniku uszkodzenia obwodowego lub ośrodkowego
              układu nerwowego, bądź obniżenia wrażliwości receptorów bólowych.
               
Zapalny - powstaje w wyniku obniżenia progu pobudliwości receptorów
                    związanego z procesem zapalnym.
              ႠႠ
Neuropatyczny - powstaje w wyniku obniżenia progu pobudliwości receptorów
                    bólowych bądź uszkodzenia obwodowego lub ośrodkowego układu nerwowego; słabo poddaje się standardowemu leczeniu p/bólowemu; może trwać bez końca, tępy z nakładającymi się napadami kłucia, szrpania; często towarzyszy mu allodynia - odczuwanie bólu pod wpływem bodźca, który normalnie bólu nie wywołuje; lekiem z wyboru są sterydy poza tym należy zapobiegać drażnieniu mech

        2.) Psychogenny - powstający bez uszkodzenia tkanek, ale odnoszony do takiego uszkodzenia

III. Według kryterium miejsca postrzegania rozróżniamy:
             A. Zlokalizowany - ograniczony, dający się dobrze umiejscowić.
             B. Rzutowany - odczuwany w innym miejscu niż miejsce powstania.
             C. Uogólniony - wszechogarniający ból, występujący w wielu miejscach, któremu 
                poza czynnikami somatycznymi towarzysza głębokie zmiany psychiczne

Komponenty bólu:

• czuciowy

• emocjonalny - emocje negatywne

• autonomiczny - odruchowa reakcja wegetatywna (rozszerzenie naczyń skóry, przekrwienie, ↓ RR, nudności)

• ruchowy - odruch ucieczki lub obrony, wzmożone napięcie mięśniowe

Stopniowanie analgezji w leczeniu bólu nowotworowego

       Leki z I poziomu drabiny analgetycznej (pochodne aniliny i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) podajemy:

przy bólach słabych

średnio nasilonych,

przy bólach kostnych

mięśniowych,

stawowych

szerzeniu się nowotworu w skórze i w tkance podskórnej.

Przy bólach silniejszych podawane są słabe leki opioidowe, same lub łącznie z nieopioidowymi lekami przeciwbólowymi.

Najczęściej stosowanymi lekami tej grupy są kodeina i tramal.

  Kodeina - ulega w wątrobie procesowi demetylacji do morfiny, a równoważna ilość morfiny jest 10-krotnie mniejsza. Kodeina wykazuje więc działanie bardzo małych dawek morfiny, ale w porównaniu z nią działa silniej przeciwkaszlowo i zapierąjąco.

By wzmóc działanie kodeiny dodajemy do podstawowej kuracji niesteroidowe leki przeciwbólowe, np.: Polopirynę, Diclofenac, Voltaren lub Paracetamol. Dostępne są w aptekach złożone preparaty zawierające połączenia Paracetamolu i Kodeiny.

  Tramal - jest lekiem coraz częściej stosowanym do opanowania silnych dolegliwości bólowych, a ze względu na brak działania zapierającego powoli wypiera z użycia kodeinę.
Tramal ma podwójny mechanizm działania:
1. działa agonistyczno - antagonistycznie na receptory opioidowe,
2. hamuje wychwyt noradrenaliny i 5-hydroksytryptaminy w obrębie synaps rdzenia kręgowego.

III Stopień drabiny analgetycznej:
Opioidy

OPIOIDY

Znane są trzy klasy receptorów opioidowych : µ, κ, δ. Syntetyzowane są w ciele komórkowym oraz we włóknach zwoju rdzeniowego (I neuron dróg nocyceptywnych) i stąd transportowane dośrodkowo do rogu tylnego rdzenia, a w przypadku rozwoju stanu zapalnego w tkankach również obwodowo. Receptory opioidowe µ (na które oddziałuje większość znanych leków opioidowych) oraz receptory δ (na które oddziałuje metadon) zlokalizowane są w rogu tylnym rdzenia kręgowego zarówno pre-, jak i postsynaptycznie, receptor k - zlokalizowany jest postsynaptycznie.

Efekt pobudzenia receptorów opioidowych.

Typ receptora	Efekt pobudzenia
receptor μ	analgezja, depresja oddechowa, zwolnienie perystaltyki przewodu pokarmowego, euforia, zwężenie źrenicy
receptor κ	analgezja, dysforia, reakcje psychotomimetyczne, zwężenie źrenicy, depresja oddechowa
receptor δ	analgezja

Działanie opioidów:

• ↓ cAMP, kumulacja cGMP (hamowanie cyklazy adenylowej)

• hamowanie presynaptyczne wynikające z:

• otwarcia kanału K⁺ (receptory µ i δ) ⇒ hiperpolaryzacja neuronów ⇒ ↓ czestotliwości impulsów ⇒ słabe przewodzenie bodźców bólowych

• zamknięcia kanału Ca²⁺ (wszystkie receptory opioidowe) ⇒ zmniejszenie uwalniania neuroprzekaźników zawartych w zakończeniach włókien C (np. tachykinina)

Podział opioidów:

• „czyści agoniści” - MORFINA

• agoniści o słabych właściwościach antagonistycznych - PENTAZOCYNA → leki p/bólowe

• antagoniści o słabych właściwościach agonistycznych - NALORFINA → znoszą objawy przedawkowania „czystych agonistów”

• „czyści antagoniści” - NALOKSON → znoszą objawy przedawkowania agonistów (I i II grupy)

Opium → wysuszony i spreparowany sok z niedojrzałych torebek maku lekarskiego; zawiera 2 typy alkaloidów:

• fenantrenowe (morfina, kodeina)

• benzyloizochinolinowe (papaweryna - lek spazmolityczny, narkotyna = noskapina)

NARKOTYCZNE LEKI P/BÓLOWE TYPU MORFINY = czyści agoniści

1. Właściwości farmakologiczne

Działanie ośrodkowe

• Dz. p/bólowe

Jest swoiste, bo występuje po dawkach nie wpływających na inne doznania zmysłowe. Siła działania proporcjonalna do dawki. Mierny ból - 5-10 mg (s.c.), silny - 15-20 mg. Znosi bóle tępe, przewlekłe (np. nowotworowe), przy bólach ostrych należy zwiększyć dawkę. Morfina znosi też emocje towarzyszące bólowi

• Dz. uspokajające

Morfina powoduje senność, zaburzenia koncentracji, powolne myślenie, ↓ aktywności fizycznej, też sen. Szybko apropos tego działania rozwija się tolerancja. Podaniom ogólnym towarzyszą zmiany nastroju. Za I-ym razem zwykle dysforia. Po wielu dawkach - euforia, nieuzasadnione dobre samopoczucie, zaostrzenie doznań zmysłowych (szczególnie i.v.)

• Depresja ośrodka oddechowego

Spada wrażliwość neuronów ośr. oddech. na pCO₂. Oddech zwalnia się i spłyca. Działanie to występuje już po dawkach leczniczych, efekt widoczny po toksycznych.

• Dz. p/kaszlowe

Działa depresyjnie na ośr. kaszlu rdzenia przedłużonego (wyspecjalizowane neurony ośrodka oddechowego). Są leki głównie o tym działaniu, np. dekstrometorfan, pozbawiony innych właściwości opioidów. Morfina nie jest stosowana w tym celu (choć silna, a dawka p/kaszlowa < od p/ból.), bo niebezpieczeństwo uzależnienia (wyjątek: zranienie opłucnej przy złamaniu żeber)

• Wpływ na oś podwzgórze - przysadka

↑ ADH, ACTH (pod wpływem cz. stresowych), ↓ FSH, LH, TSH, ACTH (przy wymiotach). Depresyjny wpływ na podwzgórze - ↓ temp.

• Wpływ na ośrodek wymiotny (chemoreceptory pola najdalszego komory IV)

Działa dwufazowo: faza wczesna - pobudzenie ośrodka wymiotnego przy dawce 5 mg s.c. i faza późna - hamowanie ośrodka wymiotnego.

W praktyce, by uniknąć wystąpienia wymiotów podaje się najpierw 3 mg s.c. (lub 10 - 30 mg p.o.) - dawkę zbyt małą, by wywołała wymioty a wystarczającą by w fazie późnej zahamowała ośrodek wymiotny

• Obniżenie progu drgawkowego (hamowanie przekaźnictwa GABA - ergicznego)

W b. dużych dawkach mogą występować drgawki

• Zwężenie źrenic = mioza (pobudzenie jądra dodatkowego n. III)

Wyjątek stanowią opioidy obdarzone dział. cholinolitycznym, np. petidyna → rozszerzenie

Działanie obwodowe

• ↑ napięcia mm. gładkich (wyj: opioidy o dział. cholinolit.)

• zaparcia spastyczne

• skurcz odźwiernika → przedłużenie przebywania pokarmu w żołądku

• skurcz zwieracza pęcherza → utrudnione oddawanie moczu

• skurcz zwieracza Oddiego (bańki wątrobowo -trzustkowej) → ↑ ciśnienia w drogach żółciowych

• uwalnianie histaminy → atak astmy, pokrzywka, rozszerzenie naczyń obwodowych

• hamowanie czynności skurczowej macicy → wydłuża poród

• dobrze przechodzi przez barierę łożyskową ⇒ depresja oddechowa u noworodków (wyjątki: petydyna itd.).

2. Drogi podawania

• Doustnie

Najlepiej 2 postaciowa: szybko i wolno uwalniająca (MST Continus, Vendal, M - eslon)

W tej postaci stosowana głównie w zejściach stanów nowotworowych. Morfina wchłania się powoli i nie w pełni (70%). Przy doustnym podawaniu jednorazowym stosujemy dawki 8 - 10 x większe, wielokrotnym: 2 - 3 x większe

• Podskórnie (rzadko domięśniowo)

Tą drogą podana morfina działa 2x silniej (1/2 dawki p.o), ale musi być podawana systematycznie. Wstrzyknięcia co 4 h lub wlew stały

• Dożylnie

Najczęściej w przypadku, gdy podaż podskórna jest zbyt uciążliwa (duża objętość roztworu, obrzęki, zaburzenia krzepnięcia, upośledzone krążenie obwodowe) lub gdy nie mamy pewności, ze lek wchłonie się z tk podskórnej (chory umierający lub we wstrząsie). Tą drogą podana morfina działa 3x silniej (1/3 dawki p.o)

• Zewnątrzoponowo (podpajęczynówkowo, nadtwrdówkowo)

Dawki morfiny są znacznie mniejsze, czas działania dłuższy (48 i 12 h); obarczona dużym ryzykiem i trudna technicznie

Lepiej niż morfina wchłaniają się: kodeina (2/3 dz. p/ból przy p.o.) i hydromorfon (4/5)

3. Metabolizm

• glukuronidacja w wątrobie → 3 - monoglukuronid morfiny - metabolit nieczynny metabolicznie, wydalany z moczem

• przy długotrwałym doustnym podawaniu - zmiana metabolizmu - powstaje 6 - glukuronid morfiny → silne dz. p/bólowe, podlega kumulacji (morfina nie)

4. Ostre zatrucie morfiną

Następstwo:

• przedawkowania morfiny przyjętej w celach leczniczych

• przedawkowania przypadkowego u osób uzależnionych

• prób samobójczych

Objawy:

• duże upośledzenie czynności oddechowej: 2-4 oddechy/min, znaczna sinica ⇒ niedotlenienie ⇒ ↓ RR

• nasilająca się senność wiodąca do głębokiej śpiączki, ↓ temp. ciała, ↓ napięcia mm. szkieletowych, słabe lub brak odruchów

• b. silne zwężenie źrenic (inaczej niż po lekach nasennych)

Postępowanie:

• usunięcie zalegającego związku przy zatruciach p.o., opóźnienie wchłaniania przy innych drogach podania

• udrożnienie dróg oddechowych

• sztuczne oddychanie O₂ + CO₂

• zwalczanie wstrząsu

• stosowanie leków antagonistycznych

5. Tolerancja, zależność, zespół abstynencji

Tolerancja

Adaptacja organizmu przejawiająca się zmniejszeniem wrażliwości na lek i koniecznością stosowania coraz większych dawek w celu uzyskania działania o tym samym nasileniu.

Tolerancja krzyżowa → tolerancja na jeden środek powoduje tolerancję na inne środki danej grupy.

W przypadku opioidów rozwija się tolerancja apropos dz. p/bólowego, p/kaszlowego, euforyzującego a nie rozwija się na dz. spastyczne i miozę. Tolerancja ujawnia się najpóźniej po 3 tygodniach przy ciągłym stosowaniu.

Zależność

Stan, w którym utrzymanie stałego działania leku jest niezbędne do zachowania pozornych objawów pełnego zdrowia:

• psychiczna → trudne do przezwyciężenia dążenie do przyjmowania; jest spowodowana stanem euforii

• fizyczna (zespół neuroadaptacyjny) → konieczność przyjmowania środka w celu niedpouszczenia do wystąpienia zespołu abstynencji po odstawieniu; spowodowana głębokimi zmianami adaptacyjnymi w układzie nerwowym

Leczenie zależności fizycznej:

• przejście z zależności nie kontrolowanej w kontrolowaną:

• metadon p.o. - zapobiega powstawaniu zespołu abstynencji, nie powoduje euforii; stosuje się jednorazowe dawki dobowe

• lewometadyl - dz. dłuższe niż metadon, podawany raz/ 3 doby

• naltrekson - dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, silny antagonista

W zapobieganiu nawrotom dożylnego nadużywania opioidów → buprenorfina - ago-antagonista, dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, działa długotrwale

Zespół abstynencji

Ujawnia się u uzależnionych po nagłym odstawieniu leku (objawy rozpoczynają się po kilku h po ostatniej dawce, max nasilenie po 36-72 h i zwykle ustępują po 10 dniach) lub po zastosowaniu antagonisty (wtedy szczególnie ciężki i gwałtowny). Objawy kolejno: dysforia, osłabienie, bóle mm., parestezje, łzawienie, katar, bezsenność (z uporczywym ziewaniem), zlewne poty, rozszerzenie źrenic, nudności, wymioty, drżenie mm., biegunki i bolesne skurcze jelit, wysoka temp., majaczenie (delirium), przyśpieszenie oddechu i czynności serca, drgawki, zapaść. Wskutek utraty płynów dochodzi do znacznego odwodnienia, zaburzenia równowagi kwas.-zas. i utraty masy ciała. Nie leczony zespół może skończyć się zejściem śmiertelnym. Nasilenie objawów zależy od: związku chem., czasu nadużywania, wielkości dawek, drogi podania.

6. Objawy niepożądane. P/wskazania

Objawy niepożądane: osłabienie czynności oddechowej, nudności, wymioty, dysforia, zawroty głowy, zaburzenia orientacji, wzrost ciśnienia w drogach żółciowych i moczowych , zaparcia.

Na początku możliwe zaburzenia równowagi - ustępują po 3-5 dniach leczenia. U większości zaparcia, dlatego leki przeczyszczające na noc (rutynowo) - wpierw roślinne, a w razie potrzeby silniejsze syntet.

P/wskazania:

• bóle porodowe (hamują cz. porodową, łatwo przenikają przez łożysko; nie dotyczy! petidyny i pentazocyny)

• choroby wątroby

• przerost prostaty → mogą wywołać ostry bezmocz

• colistis ulcerosa → powodują zaparcia

• niemowlęta, dzieci → mogą wywołać depresję oddechową (słaba bariera krew-mózg)

• osoby ze zmniejszoną wydolnością oddechową (rozedma, krzywy kręgosłup, serce płucne, astma) → mogą wywołać depresję oddechową

7. Interakcje

Dział. uspokajające i depresja ośr. oddech. nasilane są przez leki nasenne (np. barbiturany), anksjolityki i p/depresyjne (hamowanie mikrosomalnych enz. hepatocytów i wydł. biol. okresu półtrwania związków podanych jednocześnie).

Z neuroleptykami: niektóre poch. fenotiazyny (gł. piperazyno-) i butyrofenonu nasilają dział. p/ból. (można zmniejszyć dawki opioidów), co wykorzystuje się w neuroleptanalgezji (NLA).

Morfina i pokrewne mogą po uprzednim podaniu leków p/depresyjnych (gł. inhib. MAO) powodować paradoksalne i groźne ↑ temp. ciała.

Neostygmina nasila dział. p/ból. oraz znosi wywołane przez morfinę zaparcie.

 

8. Zastosowanie kliniczne

Działają wyłącznie objawowo.

• Działanie p/bólowe → główne zastosowanie

• bóle ostre → tylko w przypadku jak nie skutkują inne leki

• bóle silne i konieczność szybkiego działania - morfina pozajelitowo

• bóle mierne - kodeina, oksymorfon z NLPZ

Morfinę można podać w dużych dawkach (1-4 mg/kg m.c.) w anestezji analgetycznej w połączeniu z lekami zwiotczającymi - zaleta: skuteczne dział. p/ból. ze stabilizacją hemodynamiczną i neurowegetatywną (gł. hamowanie reakcji hormonalnej i metabolicznej organizmu na uraz chirurgiczny), wada: długo utrzymuje się niewyd. oddech. (respirator).

Długotrwale stosuje się w bólach nowotworowych, zwłaszcza w końcowym okresie choroby. Ale podawanie pozajelitowe należy rozpocząć, gdy stosowanie p.o. np. kodeiny z NLPZ nie przynosi skutków

• Działanie p/kaszlowe

Leki stosowane p.o. i nie powodujące zależności: kodeina (15 - 30 mg). Poza tym leki pozbawione innych właściwości opioidów: dekstrometorfan, noskapina

• Działanie zapierające

Częściej jest to dział. niepożądane, ponadto leki te wyparte zostały przez difenoksylat i loperamid

LEKI SYNTETYCZNE

1. Pochodne morfinanu

• leworfanol → właściwości identyczne z morfiną; dawka p/bólowa równoważna 10 mg morfiny = 2 mg (podanie pozajelitowe); lepiej wchłania się z przewodu pokarmowego

• dekstrorfan (i pochodna - dekstrometorfan) → dz. p/kaszlowe (15 - 20 mg p.o.), nie wywołuje zależności

Pochodne 4 - fenylopiperydyny

• petidyna (Dolargan) → dz. ośrodkowe identyczne jak morfiny, z tym, że słabo działa p/kaszlowo i nie powoduje miozy; większe różnice są widoczne w dz. obwodowym - właściwości chinolityczne:

• słabsze dz. kurczące mm. gładkie (nie powoduje ↑ ciśnienia w drogach żółciowych → zastosowanie w kolkach, nie powoduje zaparć → nie stosowana jako lek p/biegunkowy)

• brak hamującego wpływu na czynność skurczową macicy → stosowana w bólach porodowych

Dz. p/bólowe pojawia się 10 min wcześniej, ale trwa krócej (do 4 h) niż w przypadku morfiny. Uwaga! Jako lek p/bólowy nie może być stosowana długotrwale → ulega przemianie do drgawkogennej norpetidyny

P/wskazaniem do stosowania jest niewydolność nerek. Tolerancja rozwija się wolniej. Fenobarbital nasila jej toksyczność

• difenyloksylat → silne dz. zapierające (lek p/biegunkowy); stosowane są preparaty łączone z jego czynnym metabolitem - difenoksyną i niewielkimi ilościami siarczanu atropiny (przy zbyt dużej dawce zniechęca do nadużywania - suchość w ustach, zamglone widzenie; atropina działa synergistycznie - ↓ perystaltyki i wydzielania soku jelitowego)

• loperamid → silne dz. zapierające (lek p/biegunkowy); w mniejszym stopniu niż difenyloksylat przenika do OUN → mniejsze P depresji oddechowej; tolerancja rozwija się w min stopniu; najczęstszym objawem niepożądanym są bolesne skurcze jelit

3. Fentanyl i jego analogi

Pochodna piperydyny. Silne dz. p/bólowe (równoważne dawki są 80x mniejsze od dawek morfiny), pojawia się szybko, ale jest krótkotrwałe (30 - 60 min). W NLA kojarzony z droperidolem → pozwala obniżyć jego dawki (nasila dz. p/ból. Fentanylu. Stosowany gł. w anastezjologii - anastezja przy braku zaburzeń ze strony układu krążenia (podobnie jego analogi). Duże dawki mogą powodować sztywność mm,

• alfentanyl → szybkie i krótkotrwałe (kilkanaście min) dz. p/bólowe; zapobiega zmianom wydzielania wewnętrznego wywołanym przez zabieg chirurgiczny; pod jego wpływem ↑ stężenia GH, ADH, kortyzolu, NA i A

• sufentanyl → szybkie i krótkotrwałe (kilkanaście min) dz. p/bólowe; przeciwdziała zwyżkom ciśnienia występującym podczas naczyniowych zabiegów chirurgicznych (by - pass); poza tym przeciwdziała ↑ stężeń Gh i ADH wywołanych zabiegiem; w przeciwieństwie do innych leków tej grupy nie uwalnia histaminy, opóźnia jednak opróżnianie żołądka i podnosi ciśnienie w drogach żółciowych

• lofentanyl → b. silne dz. p/bólowe, utrzymujące się długotrwale (do 20 h) → zwalczanie bólu nowotworowego

• remifentanyl → szybkie i krótkotrwałe (kilkanaście min) dz. p/bólowe → krótkie i drobne zabiegi chirurgiczne

4. Pochodne 4,4 - difenyloheptanonu

• metadon → właściwości identyczne z morfiną, łatwiej wchłania się z przewodu pokarmowego, dz. p/bólowe identyczne przy podaniu p.o. i i.v.; zapobiega powstawaniu zespołu abstynencji u osób uzależnionych od morfiny

• normetadon → lek p/kaszlowy

• lewometadyl → zapobiega powstawaniu zespołu abstynencji u osób uzależnionych od morfiny; dz. dłużej niż metadon (3 doby)

5. Pochodne difenyloizopentanolu

• dektsropropoksyfen → słabe dz. p/bólowe, wykazuje synergizm supraaddycyjny z ASA i paracetamolem; stosowany wyłącznie p.o.

• lewopropoksyfen → lek p/kaszlowy

AGONIŚCI Z SŁABYMI WŁAŚCIWOŚCIAMI ANTAGONISTYCZNYMI

Stosowane jako leki p/bólowe. Ze względu na właściwości antagonistyczne ich dz. p/bólowe jest samoograniczone - po przekroczeniu pewnej dawki nie ulega ona dalszemu nasileniu (wyj: buprenorfina i dezocyna). Max dz. p/bólowe = 15 mg morfiny. Działanie niepożądane takie jak w przypadku morfiny. Niebezpieczeństwo rozwoju zależności znacznie mniejsze.

Pentazocyna

Właściwości antagonistyczne b. słabe - nie jest w stanie odwrócić depresji oddechowej wywołanej przez morfinę. Wykorzystuje się dz. p/bólowe: utrzymuje się 3 h. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Silniej dz. depresyjne na ośrodek oddechowy ( 30 mg pentazocyny pozajelitowo = 10 mg morfiny), słabiej wpływa na mm. gładkie niż morfina i nie hamuje akcji porodowej (dodatkowo uwrażliwia macicę na działanie OXY) oraz słabiej przechodzi przez łożysko. Większe dawki wykazują niekorzystny wpływ na układ krążenia (↑ RR, HR), niekiedy objawy psychomimetyczne (obsesje, omamy). Objawy przedawkowania znosi tylko nalokson (morfiny także przez nalorfinę i lewalorfan). Małe P wystąpienia zależności fizycznej.

Silniejsze właściwości antagonistyczne niż pochodnych benzmorfanu. ↑ znaczenia leczniczego - dz. depresyjne na ośrodek oddechowy ulega wysyceniu przy zastosowaniu dawek = 10 mg morfiny (większe dawki nie pogłębiają depresji oddechowej). B. małe P wystąpienia zależności fizycznej.

Nalbufina

Pochodna oksymorfanu. 1/4 siły dz. nalorfiny. Jako lek p/bólowy stosowana wyłącznie pozajelitowo (bo osobniczo zróżnicowane wchłanianie przy p.o.). Dz. p/bólowe następuje szybko i utrzymuje się długo (6h)

Butorfanol

Dz. antagonistycznie tak jak nalorfina. Jako lek p/bólowy stosowany wyłącznie pozajelitowo (słabo wchłania się z przewodu pokarmowego). Dz. p/bólowe po 30 min i trwa 3 - 4 h

Buprenorfina (Temgesic)

Pochodna orypawiny. Częściowy agonista receptorów opioidowych µ, agonista receptora δ i antagonistą receptora κ. Dz. p/bólowe przy podaniu podjęzykowym, doustnym i pozajelitowym 0,15 mg buprenorfiny = 10 mg morfiny). Dz. p/bólowe po 30 min i trwa 6 - 7 h. Depresja cz. oddechowej ulega przy dawce 0,2 mg. Rzadko wywołuje nudności i wymioty, nie wywołuje objawów psychomimetycznych. Małe P wystąpienia zależności fizycznej.

LEKI ANTAGONISTYCZNE MAJĄCE WŁAŚCIWOŚCI AGONISTYCZNE

Wykorzystywane do w przypadku przedawkowania morfiny (znoszą depresję oddechową, zaburzenia świadomości, nudności, wymioty). Poprawa czynności oddechowej następuje po 1 - 4 h. Dz. p/bólowe nie wykorzystywane ze względu na silne dz. dysforyczne i psychomimetyczne dawek łagodzących ból

CZYŚCI ANTAGONIŚCI

Pochodna oksymorfanu. Stosowany w przypadku przedawkowania agonistami (I i II grupy). Nie wywołuje dysforii i objawów psychomimetycznych, nie ma niebezpieczeństwa rozwoju zależności fiz. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego - musi być stosowany pozajelitowo. Często stosowany do znoszenia depresji oddechowej wywołanej przez opioidy przyjmowane przez chorych poddanych zabiegom chirurgicznym. W położnictwie - zapobiega powstawaniu depresji oddechowej noworodków, których matki w celu złagodzenia bólów porodowych otrzymywały opioidy. Znosi depresję oddechową wywołaną przez inne leki - np. barbiturany, znosi toksyczne działanie etanolu. Wpływa na układ dokrewny (↑ wydzielania GnRH, ↑ stężeń FSH, LH i ACTH, u K: ↑ PRL). Obniża próg drgawkowy (hamowanie GABA)

Lekiem, będącym prawie czystym antagonistą jest naltrekson (min składowa agonistyczna). Wykazuje długotrwałe działanie, dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Jest stosowany w celu zabezpieczenia przed nawrotem uzależnienia. Jest także stosowany w leczeniu uzależnień od etanolu.

1

• proces zapalny

• proces nowotworowy

• czynniki mechaniczne

• czynniki termiczne

• czynniki chemiczne

MORFINA

POCHODNE BENZOMORFANU

POCHODNE FENANTRENU

NALORFINA, LEWALORFAN

NALOKSON

---