5131


Rodzina- pojęcie

Często rodzina jest nazywana podstawową komórką społeczną, co wskazuje na

ogromną rolę, jaką odgrywa w Życiu każdego społeczeństwa.

Zgodnie z definicją Jana Szczepańskiego, wybitnego polskiego socjologa, rodzina to grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Definicja ta wskazuje na małżeństwo i pokrewieństwo jako podstawę więzi, które decydują o istnieniu rodziny oraz gwarantuje jej ciągłość biologiczną.

Istotną rolę odgrywają również szczególne związki interpersonalne

między członkami rodziny. Czyli sposób wyrażania pomiędzy partnerami uczuć oraz postaw. Relacje te koncentrują się na wzajemnych stosunkach ich uczestników, które odnoszą się do pozytywnych bądź negatywnych powiązań pomiędzy partnerami, których wyrazem mogą być na przykład: agresja, wrogość, miłość, intymność, obojętność, nienawiść, konflikt.

Małżeństwo i pokrewieństwo to dwa podstawowe stosunki decydujące o powstaniu i istnieniu rodziny. Pokrewieństwo może być rzeczywiste (między rodzicami i

dziećmi własnymi) lub zastępcze (między rodzicami i dziećmi przybranymi). Pokrewieństwo

zachodzi w linii wstępnej: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie oraz linii zstępnej: rodzice,

dzieci, wnuki itd. Jest to pokrewieństwo w linii prostej.

Lecz do rodziny należą także krewni w linii bocznej: rodzeństwo, ciotki, wujowie, kuzynowie itd.

Członkowie rodziny Żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe, obejmujące dwa pokolenia (rodzina mała) lub trzy pokolenia, a czasem także kilka rodzin połączonych pokrewieństwem w linii bocznej (wielka rodzina).

Stosunki między małżonkami oraz rodzicami i dziećmi, jak również stosunki między krewnymi, są określone prawem, obyczajem, religią, tradycyjnymi wzorami wzajemnych oddziaływań oraz zaangażowaniem uczuciowym członków. Rodzina odznacza się silną spójnością wewnętrzną, utrzymywaną dzięki siłom wewnętrznym oraz naciskowi zewnętrznemu. Siły wewnętrzne, skupiające rodzinę, to silne uczucia i przywiązanie emocjonalne małżonków oraz rodziców i dzieci, wzajemny szacunek, solidarność i inne postawy wynikające z zaspokajania wzajemnego osobistych potrzeb emocjonalnych, do poczucia zaufania i bezpieczeństwa itd. Te siły wewnętrzne rodziny pozwalają jej niekiedy przeciwstawiać się skutecznie naciskom zewnętrznym, pochodzącym od rodziny szerszej lub społeczności lokalnej.

Typy rodzin

Rodzina mała

Składa się z pary małżeńskiej i niepełnoletnich dzieci. Według Zbigniewa. Tyszki wspólną cechą rodzin małych jest to, że są to rodziny dwupokoleniowe, chociaż wyjątek stanowi rodzina jednopokoleniowa

W rodzinach małych kontakty osobowe z krewnymi ograniczone są do najbliższych członków rodziny. Według Józefy Brągiel dalsi krewni czują się odciążeni od obowiązków wzajemnej opieki i pomocy. Według Sylwii Badory, Barbary Czeredeckiej i Danuty Marzec, Autorek publikacji zatytułowanej „Rodzina i formy jej wspomagania”:

„Rodziny tego typu (rodziny małe) występują w różnych formach, np. w formie pełnej i niepełnej, jako rodzina instytucjonalna (nacisk kładzie się na przystosowanie zachowania i postępowania współmałżonków i dzieci do sztywnych i nienaruszalnych form norm i ról życia rodzinnego) i rodzina oparta na koleżeństwie (większego znaczenia nabiera interakcja oraz ekspresja osobowości członków rodziny).”

Rodzina duża

W ramach, której kilka pokoleń krewnych żyje we wspólnym gospodarstwie. Muszą to być przynajmniej trzy pokolenia. Krewni są zazwyczaj w ramach takiej rodziny połączeni wspólnotą majątkową i dominują w tego typu rodzinie więzy przedmiotowe.

Rodzina duża zmodyfikowana

Jest nazywana inaczej rozproszoną, zredukowaną rodziną dużą. Jest to wielopokoleniowa, bliska sobie grupa rodzinna, która nie mieszka jednak we wspólnym gospodarstwie.

Z punktu widzenia wychowawczego funkcjonowania rodziny ważne wydaje się wyróżnienie kilku innych kryteriów podziału. Jednym z nich może być kryterium zawodu wykonywanego przez żywiciela rodziny, a tym samym status społeczny rodziny. W tej płaszczyźnie można wyróżnić:

Badając płaszczyznę wychowawczych ról rodziny można również wziąć pod uwagę także układ stosunków pracy zawodowej poszczególnych członków rodziny. Na podstawie kryterium układu stosunków pracy zawodowej w rodzinie można wyróżnić rodzinę tradycyjną, w której pracuje tylko mąż i ojciec, a żona i matka prowadzi gospodarstwo domowe; rodzinę, w której pracują obydwoje małżonkowie i jednocześnie nie mają nikogo z dorosłych do pomocy w domu i wychowywaniu dzieci; rodzinę, która przy zaangażowaniu zawodowym obojga małżonków korzysta z takiej pomocy.

Podział rodzin według stanu ekonomicznego

Przyjmując za kryterium taki element struktury rodziny, jak rozkład władzy i autorytetów, można, szczególnie w rodzinie dużej, wyróżnić trzy podstawowe jej typy:

Z punktu widzenia warunków wychowawczych w rodzinie, interesujący i znany od dawna jest podział rodzin według ich liczebności. Uwzględnia on:

Pozornie podział ten traci na aktualności w miarę upowszechnienia się w kulturze europejskiej rodziny małodzietnej. Kolejnego podziału rodzin można dokonać, biorąc pod uwagę zróżnicowanie więzi społecznej. Przy czy to zróżnicowanie obejmuje zarówno normalną Strukturę rodzin, jak i strukturę zaburzoną. Taki podział wydaje się ważny i aktualny nie tylko z socjologicznego, ale i pedagogicznego punktu widzenia.

Wspomniane powyżej kryterium pozwala na wyróżnienie następujących typów rodzin:

2. FUNKCJE RODZINY WG. TYSZKI

I. FUNKCJE BIOPSYCHICZNE

  1. prokreacyjna - zaspokajanie rodzicielskich, emocjonalnych potrzeb współmałżonków, jak i reprodukcyjnych potrzeb społeczeństwa

  2. seksualna - małżeństwo jak społecznie akceptowana forma współżycia płciowego. W społeczeństwie ludzkich zakazów i nakazów regulujących zaspokajanie potrzeb seksualnych.

II. FUNKCJE EKONOMICZNE

  1. materialno-ekonomiczna - zaspokojenie materialnych potrzeb członków rodziny.

  2. opiekuńczo-zabezpieczająca - materialne i fizyczne zabezpieczenie członków rodziny małej lub dużej pozbawionych całkowicie lub częściowo środków do życia albo fizycznie niesprawnych, wymagających opieki.

III. FUNKCJE SPOŁECZNO-WYZNACZAJĄCE

  1. legalizacyjno-kontrolna - sankcjonowanie szeregu zachowań i działań uznanych za niewłaściwe poza rodziną, nadzorowanie postępowania członka rodziny przez pozostałych członków w celu zapobiegania ewentualnych odstępstw od norm i wzorów przyjętych w rodzinie za obowiązujące

  2. klasowa - pochodzenie z danej rodziny wstępnie określa pozycje społeczną członków w strukturze społeczeństwa. Zwykle przynależność klasowa męża wyznacza przynależność klasową żony i dzieci.

IV. FUNKCJE SOCJOPSYCHOLOGICZNE

  1. socjalizacyjna - wprowadzanie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa, przygotowanie do samodzielnego pełnienia ról społecznych oraz interakcja osobowości małżonków.

  2. kulturowa - zapoznanie młodego pokolenia z dziejami kultury danego społeczeństwa oraz jej trwałymi pomnikami, wpojenie norm i skali wartości, przekazywanie dziedzictwa kulturowego, dbałość o przeżycia estetyczne rodziny, nauczanie młodzieży korzystania z treści kulturowych i omawianie ich w gronie rodziny.

  3. rekreacyjno-towarzyska - dom rodzinny jak miejsce wypoczynku, dbałość wszystkich członków o dobrą atmosferę w rodzinie i o nawiązywanie kontaktów towarzyskich przez osoby wchodzące w jej skład.

emocjonalno-ekspresyjna - najistotniejsze emocjonalne potrzeby członków rodziny oraz ich potrzeba wyrażania swej osobowości

Rodzina stwarza także własne środowisko kulturowe, swój mniej lub więcej wyraźny styl życia, swoje indywidualne sposoby wyrażania się, zwyczaje, nawyki, w ramach ogólnej kultury zbiorowości, narodu lub klasy - i to środowisko

kulturowe kształtuje osobowość dzieci w procesie socjalizacji lub też świadomego

wychowywania, jeżeli rodzice mają określony, świadomy ideał wychowawczy, zakres

wzorów zachowań i wzorów osobowych.

Rodzina stanowi podstawowe środowisko życia i wychowania młodego pokolenia. Jest podstawowym środowiskiem wychowawczym, w którym proces kształcenia dokonuje się na rozległym tle wszystkich problemów rodziny i towarzyszących im sytuacji.

Rodzina ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju osobowości człowieka, kształtowania się jego ogólnej postawy życiowej, jego zdrowia psychicznego i przystosowania społecznego w danym kręgu kulturowym. Jest dla dziecka pierwszą i najważniejszą„instytucją” kształcącą i wychowawczą, w której uczy się ono wszelkich zachowań społecznych, które później w toku dalszych kontaktów międzyludzkich rozwija i pogłębia. Jest też głównym czynnikiem kształtującym postawy wobec nauki szkolnej, pracy i współżycia społecznego.

W rodzinie dziecko uczy się zaspakajania pierwszych potrzeb, reagowania na odczuwane braki, wyrażania takich uczuć, jak zadowolenie, radość, niepokój, gniew, lęk. Dziecko spotyka się po raz pierwszy z wartościowaniem, dowiaduje się, co jest dobre, a co złe. Informacje te są fundamentem wiedzy małego dziecka, a cenionym w najbliższym mu otoczeniu, kręgu społecznym, systemie wartości.

W rodzinie, która funkcjonuje prawidłowo, wpływy socjalizujące i wychowawcze powinny się ściśle ze sobą wiązać, tworząc konsekwentny system oddziaływania na młode pokolenie, zgodny z odpowiadającym potrzebom całego społeczeństwa systemem wartości ideowych, moralnych i kulturalnych.

Rodzina współczesna i jej specyfika

Ludzie pochłonięci codziennymi obowiązkami zapominają, ze mija dzień, tydzień, miesiąc, a nie mają chwili na odpoczynek, na wspólne rozmowy, na bycie razem. Współczesna rodzina generalnie nie ma czasu dla siebie. Rodzice spędzają cały dzień w pracy, starając się zapewnić swoim podopiecznym wszystkie dobra materialne. Patrząc uważnie wokół, dostrzec można liczne przykłady rodzin dobrych, gdzie zapracowani dorośli, choć z trudem, ale starają się poświęcać jak najwięcej czasu dzieciom. Wiele wspólnot jednak funkcjonuje nieprawidłowo, a ludzie żyjący tuz obok siebie, pod tym samym dachem, bywają przeraźliwie samotni.

W większości przypadków, najbliżsi mieszkający w jednym domu, spotyka się tylko w biegu, przed wyjściem do pracy lub szkoły. Czasem, gdy mają dla siebie więcej czasu, np. podczas weekendowego, wspólnego wypadu poza miasto, okazuje się, że są z całkiem innych „światów” i nawet nie potrafią ze sobą rozmawiać. Nie wiedzą, jakie tematy poruszać, ponieważ nie spędzają razem wolnych chwil i nie znają swoich zainteresowań oraz pasji. Teoretycznie, jako rodzina, połączeni są najsilniejszymi więzami, jednak wiedzą o sobie bardzo mało.
We współczesnej familii, dzieci nie czują się na tyle ważne i szanowane, by dzielić się z dorosłymi swoimi problemami, koncepcjami oraz tajemnicami. Rodzice, tłumacząc się zmęczeniem i innymi zajęciami, lekceważą kłopoty swoich podopiecznych i zbywają ich próby nawiązywania rozmów. Dziecko czuje wówczas, że jest mniej ważne niż praca, zajęcia domowe czy nawet program telewizyjny. Sądzi, iż nie ma sensu próbować rozmawiać, lepiej powiedzieć, że wszystko jest w porządku, nie ma żadnych problemów. Młodociani nie mają zaufania do rodziców, przestają zwierzać się, szukając powierników wśród rówieśników lub nieco starszych kolegów. Młodzież ma własne sekrety i domaga się, by mama i tata je szanowali. To wszystko ma wpływ na osłabienie więzi w rodzinie.

Obecna specyfika życia rodzinnego najczęściej ujmowana jest w kontekście szybkich przemian, obejmujących formy, strukturę i funkcje współczesnych rodzin. Charakterystycznym elementem tych procesów jest przede wszystkim zwielokrotnienie kreowanych przez ludzi typów relacji i związków. Zrozumienie owych przemian nie jest możliwe bez umieszczenia ich w szerszym kontekście czynników i zjawisk cechujących współczesne rozwinięte społeczeństwa. Kluczowy wydaje się tu przede wszystkim indywidualizm jako ten aspekt nowoczesności, który pociąga za sobą inne, takie jak np. refleksyjność, dążenie do samorealizacji czy konieczność ciągłego dokonywania wyborów. To indywidualizm bowiem powoduje uwolnienie jednostki z tradycyjnych więzi grupowych i związanych z nimi identyfikacji, powinności i sankcji. Wyzwolenie się z konieczności respektowania tradycyjnych wzorców życiowych owocuje ciągłym poszerzaniem obszaru osobistej wolności. Konsekwencje tego widoczne są m.in. w coraz częściej konstruowanych tzw. alternatywnych modelach życia rodzinnego, tworzonych zgodnie z indywidualnymi potrzebami jednostek. Jednym z nietradycyjnych rodzajów seksualno - emocjonalnych relacji międzyludzkich są związki homoseksualne. Ich coraz większa społeczna widoczność również wiąże się m.in. z kulturową dominacją indywidualizmu.

Indywidualizacja wewnątrzrodzinna oraz dążenie do wysokiej jakości życia rodzinnego uzupełniają się i zachodzą nawzajem. Naczelnym dobrem w oczach ludzi stała się nie tyle trwałość rodziny, co jakość życia w jej ramach.

W skali globalnej zauważa się następujące tendencje:

- Wzrost liczby konfliktów małżeńskich i rozwodów;

- Wzrost zatrudnienia kobiet, także z powodów pozaekonomicznych (ciekawość życia, samorealizacja);

- Relatywne zmniejszenie wartości dzieci dla rodziców (dobra konkurencyjne);

- Indywidualizacja form aktywnych w rodzinie i zainteresowań;

- Dyferencjacja (zróżnicowanie) norm i norm wartości u poszczególnych członków rodziny nawzajem w stosunku do siebie.

Rodzina dysfunkcyjna

Członkowie rodziny tworzą układ, na który można spojrzeć jak na system. Wzajemne

oddziaływanie na siebie poszczególnych elementów, czyli członków rodziny powoduje

funkcjonowanie systemu.

W rodzinie zdrowej relacje pomiędzy małżonkami są równoległe oraz

dwukierunkowe, oparte na wspólnych ustaleniach dotyczących podziału obowiązków

i sposobu wychowywania dzieci. Kobieta i mężczyzna są współodpowiedzialni za całą

rodzinę i związek małżeński. Rodzice roztaczają „parasol ochronny” na swoimi dziećmi dając

im poczucie bezpieczeństwa i akceptacji, ustalają jasne reguły i czytelny przekaz, co jest

dobre a co złe. Dzięki temu dzieci mają doskonałe warunki do rozpoczęcia Życia w

społeczeństwie, nabywania odpowiedniego systemu wartości, norm oraz właściwych wzorów

zachowań. Mają przestrzeń do rozwijania kontaktów z rodzeństwem oraz rówieśnikami. Dom

jest miejscem, gdzie dziecko czuje się bezpiecznie, jest azylem.

Każda osoba w rodzinie jest elementem systemu. Jednostka wpływa

na funkcjonowanie całego układu, natomiast to, w jaki sposób funkcjonuje dany układ

wpływa na zachowanie poszczególnych elementów.

Zaburzone funkcjonowanie jednego z jej członków uderza w cały jej system rodzinny, wtedy możemy mówić o dysfunkcjonalności takiej rodziny. Sama dysfunkcja oznacza zaburzenie komunikacyjne w rodzinie, np.: porozumiewanie się wprost, brak akceptacji na wyrażanie emocji. Zaburzenie strukturalne rodziny, np.: zamiana ról - dzieci są rodzicami, rodzice dziećmi, centralną postacią jest rodzic będący źródłem dysfunkcji (alkoholik, sprawca przemocy itd.).Może to też być zaburzenie własnych granic, np.: niesprzeciwianie się przemocy, brak zaufania do wszystkich ludzi, Życie w ukryciu, w tajemnicy przed światem.

Dysfunkcje w rodzinie możemy podzielić na cztery duże kategorie, które różnicuje

zachowanie rodziców. Te kategorie to: zachowanie kompulsywne (uzależnienia, natręctwa), przemoc fizyczna

(bicie, wykorzystywanie seksualne), przemoc emocjonalna (szantaż emocjonalny, odrzucenie

emocjonalne), wyuczona bezradność (niesprawność fizyczna lub/i psychiczna).

Rodzina dysfunkcyjna, to rodzina z problemem alkoholowym, czyli taka w której

jedno bądź oboje rodziców uzależniło się od alkoholu. Rodzina z problemem

wykorzystywania seksualnego, czyli taka, w której jedno bądź oboje rodziców wykorzystuje

seksualnie kogoś (współmałżonka, dzieci) w rodzinie. Także rodzina z terrorem psychicznym,

czyli taka, w której jedno bądź oboje rodziców stosuje przemoc emocjonalną (szantaż,

zastraszenie itp.) wobec członków swojej rodziny. Rodziną taką jest też rodzina z przemocą

fizyczną, czyli taka, w której jedno bądź oboje rodziców bije, maltretuje fizycznie

kogokolwiek z członków rodziny. Rodziną dysfunkcyjną jest też rodzina z przewlekłą

chorobą - jedno bądź oboje rodziców cierpi na stałe schorzenie typu stwardnienie rozsiane,

cukrzyca bądź jest „przykute” do wózka inwalidzkiego, za swój stan obarcza winą

domowników, staje się centralną postacią w rodzinie.

Ogólnie można powiedzieć, że rodzina dysfunkcyjna to taka, w której stosunki

pomiędzy członkami rodziny działają jako Współuzależnienie, czyli opierają się

na charakterystycznych regułach takich jak kontrola, perfekcjonizm, oskarżenie,

zaprzeczenie, milczenie, iluzja, niedokończenie oraz brak zaufania.

W naszej rzeczywistości powszechnym zjawiskiem jest rodzina z problemem

alkoholowym. Nadużywanie alkoholu przez któregoś z rodziców (bądź obojga) podsyca czy

generuje zachowania związane z przemocą. Można mówić o tym, że w każdej rodzinie z problemem alkoholowym dziecko doświadcza przemocy psychicznej: łamane są jego granice intymności, nie ma szacunku dla jego uczuć i potrzeb i spotyka je kara w postaci emocjonalnego odrzucenia za mówienie prawdy o tym jak jest w domu. W znacznej większości tych rodzin dzieci doświadczają przemocy fizycznej: są bite, szarpane, szturchane. Ponad połowa jest ofiarą nadużycia lub wykorzystywania seksualnego, są partnerami seksualnymi swoich rodziców, świadkami przemocy seksualnej w domu. Większość dzieci wzrastając w rodzinie z problemem alkoholowym obcuje na co dzień z wyuczoną bezradnością swoich mam - żon alkoholików lub ojców - mężów alkoholiczek.

W ostatnich latach wraz ze wzrostem liczby rozwodów i rodziców samotnie

wychowujących dzieci temat nieobecnego ojca powraca w nowym znaczeniu. Odnosi się

bowiem do ojców, którzy w wyniku separacji lub rozwodu widują się z dziećmi tylko z

rzadka lub zupełnie tracą z nimi kontakt. Wzrost liczby rodzin pozbawionych ojca tłumaczy

cały szereg rozmaitych problemów społecznych, od wzrostu przestępczości do

zwielokrotnienia kosztów społecznej opieki nad dziećmi. Osoby, które we własnej rodzinie

nie doświadczyły sporów, współpracy i kompromisów między dorosłymi, nigdy nie staną się

pełnymi i rzeczywistymi uczestnikami życia społecznego. W myśl tego stanowiska chłopcom

dorastającym bez ojców trudno będzie w przyszłości sprostać zadaniu rodzicielstwa.

Seksualne wykorzystywanie dzieci najłatwiej zdefiniować jako seksualne zachowania

dorosłych wobec dzieci poniżej przyjętej granicy wiekowej. Kazirodztwo oznacza stosunki

seksualne między bliskimi krewnymi. Nie każdy przypadek kazirodztwa jest zarazem

przypadkiem seksualnego wykorzystywania dzieci. Na przykład stosunek płciowy między

bratem a siostrą jest kazirodczy, ale nie mieści się w definicji wykorzystywania seksualnego.

W przypadku molestowania z zasady to dorosły wykorzystuje dziecko do celów seksualnych. Wymuszone kontakty seksualne z członkami rodziny są dla dzieci z reguły odrażające, wstydliwe i przerażające. Zgromadzono wiele materiałów świadczących o tym, że ofiary seksualnego molestowania w dzieciństwie jeszcze długo potem cierpią z powodu jego skutków.

W rodzinie dysfunkcyjnej zaburzona jest komunikacja między jej członkami, co

wpływa na nieprawidłowe kształtowanie się obrazu własnej osoby i poczucia wartości jej

członków, zwłaszcza dzieci. Dziecko nie ma zaspokojonej potrzeby bezpieczeństwa, miłości,

akceptacji, szacunku. Nie przekazuje mu się spójnego systemu wartości, łamie się jego

poczucie godności, zabrania się ujawniać emocje i myśli. Wszystko to wyzwala poczucie

wstydu, złość i strach, które są przenoszone na sposób funkcjonowania dziecka w innych

środowiskach.

W rodzinie dysfunkcyjnej zaburzona jest również struktura. Uwaga jej członków

skupiona jest nie na dziecku, ale na rodzicu, który jest przyczyną dysfunkcji: alkoholiku,

sprawcy przemocy, tyranie rodzinnym itd. Cały system działa tak, aby to jego potrzeby

zostały zaspokojone. Dziecko stosuje więc różne mechanizmy obronne, które pozwalają mu

przetrwać, jednocześnie nie chce dopuścić do zdemaskowania istniejącego systemu.

Rodzinne formy opieki

Rodzina adopcyjna

Rodzina adopcyjna jest rodziną przyjmującą na mocy decyzji sądu dziecko, które uzyskuje taki status prawny, jak gdyby było ich rodzonym dzieckiem. Dziecko zyskuje także prawa w stosunku do krewnych swoich nowych rodziców, natomiast traci wszelkie więzi z rodziną pochodzenia. Dziecko przyjmuje nazwisko rodziców, które je przysposobili, a na ich prośbę może mieć zmienione także imiona. Przysposobić można osobę małoletnią wyłącznie dla jej dobra. Przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych i gwarantująca właściwą opiekę powierzonemu dziecku. Między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku. Obecnie polskie prawo przewiduje trzy formy przysposobienia:
- Całkowite, nierozwiązywalne. W przysposobieniu całkowitym między adoptującym a adoptowanym powstają stosunki prawno rodzinne jak w rodzinie biologicznej, ze wszystkimi skutkami w zakresie praw i obowiązków, a zniesione zostają stosunki prawne adoptowanego dziecka z jego rodziną biologiczna. Pokrewieństwo rozciąga się na dalszą rodzinę. W tym rodzaju przysposobienia wymagane jest całkowite zrzeczenie się dziecka przez jego rodziców biologicznych. Zgodnie z artykułem 120 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego , matka biologiczna ma 6 tygodni na podjęcie decyzji o zrzeczeniu się dziecka, które musi być przyjęte przez sąd rodzinny i opiekuńczy, i może ona zmienić swoją decyzję pod warunkiem, że nie zostało wszczęte postępowanie adopcyjne wobec dziecka. W przysposobieniu całkowitym obowiązuje pełna tajemnica adopcji, to znaczy dotychczasowy akt urodzenia ulega kasacji i nie podlega już nigdy ujawnieniu ani nie wydaje się jego duplikatu. Po orzeczeniu adopcji zmienia się całkowicie akt urodzenia dziecka. Z przepisów prawnych o aktach stanu cywilnego wynika, że dziecko przysposobione po osiągnięciu pełnoletniości może mieć wgląd do aktu urodzenia z biologicznymi rodzicami.
-Przysposobienie pełne rozwiązywalne. Ma ono te same skutki prawne, co przysposobienie całkowite, z tym, że może być rozwiązane. Jest ono orzekane w przypadku dzieci, których rodzice wyrazili zgodę na adopcję, ze wskazaniem osoby przysposabiającego, lub wobec dzieci, których rodzice na drodze postępowania sądowego zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. W tym przypadku w pełnym akcie urodzenia dziecka po adopcji zostają zachowane dane o rodzicach biologicznych, chociaż istnieje możliwość sporządzenia nowego, pełnego aktu urodzenia wyłącznie z danymi rodziców adopcyjnych. Zasadność rozróżniania tych dwóch form jest często dyskutowana. Różnica między nimi sprowadza się tylko do możliwości rozwiązania adopcji, która zależy od sytuacji prawnej dziecka w momencie orzekania adopcji, czyli w konsekwencji od postępowania rodziców biologicznych dziecka.
-Przysposobienie niepełne. W odróżnieniu od przysposobienia pełnego nierozwiązywalnego i rozwiązywalnego, nie rozciąga się ono na dalszą rodzinę i może ulec zmianie. Dziecko zachowuje więzi z rodziną biologiczną. Jest to wyjątkowo i rzadko orzekana forma przysposobienia, która ma swoje uzasadnienie w przypadku dzieci starszych

Rodzina zastępcza

Rodzina zastępcza jest formą zastępczego środowiska rodzinnego i powstaje na mocy orzeczenia sądu, lecz stanowi nie stałą a czasową formę opieki nad dzieckiem. Utworzenie rodziny zastępczej nie powoduje powstania więzi rodzinno-prawnej pomiędzy rodzicami zastępczymi a dzieckiem, jak to się dzieje w adopcji.

Na rodziny zastępcze czekają:
- dzieci, które chociaż ze względu na sytuację prawną mogą być adoptowane, to jednak ich szanse na znalezienie rodziny adopcyjnej są niewielkie (dzieci starsze, z problemami zdrowotnymi i rozwojowymi, liczne rodzeństwa),
- dzieci z nieuregulowaną sytuacja prawną, tzn. których rodzice mają ograniczoną lub zawieszoną władzę rodzicielską.

Dzieci w rodzinie zastępczej przebywają do czasu uregulowania ich sytuacji prawnej. Potem mogą być adoptowane przez rodzinę zastępczą lub inną rodzinę oraz mogą powrócić do rodziny naturalnej, jeżeli zapewnia ona dziecku pełne bezpieczeństwo.

Dzieci mogą przebywać w rodzinie zastępczej również do czasu usamodzielnienia się, dotyczy to szczególnie pierwszej z wymienionych grup dzieci.

Rodzina zastępcza w wypełnianiu swoich funkcji kieruje się dobrem przyjętego dziecka i poszanowaniem jego praw.

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie niepozostającej w związku małżeńskim.

Zgodnie z polskim prawodawstwem istnieją następujące typy rodzin zastępczych:

spokrewnione z dzieckiem:
- według zapisów ustawy mogą ją utworzyć osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeżeli dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka,

niespokrewnione z dzieckiem:
- to rodzina „obca”, która tymczasowo bądź na stałe opiekuje się i wychowuje dzieci osierocone lub którym rodzice nie są w stanie zapewnić opieki i wychowania. Rodzina taka pełni funkcję rodziców zastępczych bez zrywania więzi z rodziną biologiczną dziecka.

zawodowe niespokrewnione z dzieckiem:
a) wielodzietne - umieszcza się w niej w tym samym czasie nie mniej niż troje i nie więcej niż sześcioro dzieci. W przypadku konieczności umieszczenia w rodzinie licznego rodzeństwa liczba dzieci w wielodzietnej rodzinie zastępczej może się zwiększyć.

b) specjalistyczne - umieszcza się w niej dzieci niedostosowane społecznie albo dzieci z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji. W rodzinie tej może wychowywać się w tym samym czasie nie więcej niż troje dzieci.

c) o charakterze pogotowia rodzinnego - umieszcza się w niej nie więcej niż troje dzieci na pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji życiowej dziecka, nie dłużej niż na 12 miesięcy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach pobyt dziecka może być przedłużony, jednak nie więcej niż o kolejne trzy miesiące.

Rodzinie zastępczej udziela się pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka.


Z rodziną, która będzie pełniła funkcję zawodowej niespokrewnionej rodziny zastępczej, zawarta zostaje umowa cywilnoprawna.

W wypadku rodziny zastępczej zawodowej jedno z małżonków zobowiązuje się nie podejmować dodatkowej pracy na umowę o pracę (etat).

W rodzinie zastępczej niespokrewnionej z dzieckiem w pierwszej kolejności umieszcza się dziecko:
- w wieku do dziesięciu lat,
- oczekujące na przysposobienie,
- rodziców, w stosunku do których toczy się postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Rodzinne domy dziecka

Rodzinny Dom Dziecka jest placówką sprawującą całodobową opiekę nad dziećmi pozbawionymi właściwej pieczy ze strony rodzin naturalnych, w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego.

Placówkę taką powołują specjalną uchwałą lokalne władze, w odpowiedzi na realne potrzeby występujące w tym względzie na danym terenie Rodzinne Domy Dziecka są często prowadzone przez organizacje pozarządowe.

Organizację i zasady działania rodzinnych domów dziecka określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lutego 1994r. w myśl tego dokumentu rodzinny dom dziecka jest „placówką dla dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej, realizującą zadania całkowitej w warunkach naturalnego środowiska rodzinnego”. Rodzinny dom dziecka jest placówką koedukacyjną, obejmująca opieką 6 wychowanków. W uzasadnionych przypadkach (np. rodzeństwa) liczba wychowanków może być większa, nie powinna jednak przekraczać 12 osób. Kierowane są tu dzieci w różnym wieku. Mogą one przebywać w placówce do 18 roku życia, a w przypadku nauki do 25 lat. Najczęściej są to dzieci w tzw. normie rozwojowej , wymagające zindywidualizowanych metod oddziaływania. Od kandydatów na „rodziców” w rodzinnym domu dziecka wymaga się : dojrzałości społecznej i emocjonalnej, odpowiedniego doświadczenia życiowego, dobrego stanu zdrowia, jedno z „rodziców powinno mieć wyższe wykształcenie pedagogiczne a drugi rodzic minimum wykształcenie średnie. A także pełni praw obywatelskich i stałego zamieszkania w kraju. Mniej więcej co dziesięć lat podsumowuje się doświadczenia tych placówek, analizując sytuację wychowanków w szkole i w środowisku zamieszkania, a także pracę osób prowadzących dom.
Wśród zalet tej placówki wymienia się:
-Rodzinny charakter wychowania
-Stałą opiekę wychowawczą dającą poczucie stabilizacji trwające do momentu rzeczywistego usamodzielnienia się.
Aby utworzyć taka placówkę nie zbędna jest decyzja prezydenta. Oprócz tego najlepiej jak by było to małżeństwo z minimum średnim wykształceniem. Oboje muszą przejść badania pedagogiczno - psychologiczne , oczywiście nie mogą być karani i muszą mieć obywatelstwo polskie. Dzieci które zamieszkają w rodzinnym domu dziecka są kierowane z ośrodka kierowania, pogotowia opiekuńczego i z domu dziecka.
Każde dziecko które ma szansę aby zamieszkać w domu musi wyrazić na to zgodę.
Dziecko kończące edukację ma zapewnione małe skromne mieszkanko które otrzymuje od miasta.

Znaczenie rodziny dla jednostki i społeczeństwa

Fundamentalne znaczenie rodziny dla społeczeństwa dostrzegane było już w starożytności- świadczyć o tym mogą poglądy Arystotelesa na jej priorytetową rolę w życiu społecznym. Twórca socjologii August Comte uważał rodzinę za najważniejszą, podstawową grupę społeczną, na której opiera się całe społeczeństwo.

W drugiej połowie XX wieku, w miarę upływu dziesięcioleci utrwala się sformułowany w pierwszej połowie tego wieku pogląd, że współczesna cywilizacja stwarza w miarę swych postępów coraz większe zagrożenia dla rodziny, zakłócając jej funkcjonowanie i podstawy egzystencji. Miałby to być uboczny, „mimowolny” skutek rozwoju najnowszej cywilizacji, która oprócz wielu dobrodziejstw ofiarowanych ludziom w krajach wysoko i średnio rozwiniętych, „ofiarowuje” także negatywne skutki swych postępów. Widząc niebezpieczeństwa , na jakie narażona jest współczesna rodzina i z chęci zwrócenia uwagi na te niebezpieczeństwa ONZ a także Kościół Katolicki proklamowała rok 1994 Międzynarodowym Rokiem Rodziny.

Niektórzy wiążą ideę ochrony rodziny z Kościołem Katolickim i jej aktywnością. Należy jednak dążyć do upowszechnienia przekonania, iż sprawa rodziny jest sprawą wszystkich ludzi. Struktury rodziny, sposób jej funkcjonowania oraz świadomość dotycząca rodziny mogą w sposób istotny warunkować zewnątrzrodzinne układy i procesy społeczne- układ mikrostrukuralny, mezostrukturalny, makrostrukturalny oraz społeczno globalny, tworząc w sumie zbiór zmiennych nie zależnych w stosunku do reszty świata społecznego. A więc społeczeństwo globalne wraz z zawartymi w nim zhierarchizowanymi układami społecznymi wpływa na rodzinę, odpowiednio modyfikując jej strukturę, funkcjonowanie, mentalność jej członków, a z kolei modyfikowana rodzina wywiera podlegające przekształceniom wpływy na społeczeństwo globalne, jego substruktury i procesy. Jeśli społeczeństwo globalne znajduje się w trakcie intensywniejszych przeobrażeń, jego wpływ na rodzinę zwiększa się, a rodzinę ulega wyraźniejszym metamorfozom. Rodzina więc bardzo ucze4stniczy w przemianach społecznych. Rodzina jest więc istotnym elementem społecznych stosunków. Do sposobu i poziomu jej funkcjonowania wiele zależy może ona kreować zarówno pozytywne jak i negatywne zjawiska w społeczeństwie jako całości.

Patrząc na dzisiejszy postęp cywilizacyjny i techniczny. Poprzez wytworzenie i znaczne upowszechnienie się domowych środków przekazu informacji i kultury wpłynęło w dużej mierze na tryb i styl życia rodzin. Upowszechnienie się pracy kobiet popsuło stosunki wewnątrzrodzinne, ale także stworzyło napięcia związane z przeciążeniem kobiet, łączące role domowe z zawodowymi. Zaznaczała się coraz bardziej emancypacja rodziny małej w stosunku do rodziny dużej. Malały więzi rodzinne z sąsiedzkimi i towarzyskimi. Zaznaczała się stopniowo indywidualizacja członków rodziny tzn. dobro i interes jednostki coraz bardziej górowały w praktyce życiowej nad interesem i dobrem rodziny.

W pierwszej połowie XX wieku wzrosła znacznie liczba rozwodów, a proces ten nasilił się jeszcze bardziej w drugiej połowie tego wieku. Coraz częściej formułowano wiedzę, że mamy do czynienia z kryzysem rodziny.

Dalszy rozwój techniki społeczno- ekonomicznej i społeczno- kulturowej oraz szybki postęp naukowo- techniczny stał się czynnikiem rewolucjonizującym świat, styl życia i stosunki międzyludzkie. Dalsza automatyzacja i robotyzacja oraz powstawanie coraz to nowszych nowinek technicznych takich jak coraz to nowsze komputery czy sprzęty użytku domowego sprawiły, że rodzina spadła na dalszy plan, była coraz mniej ważna liczyło się tylko to żeby być bardziej „nowoczesnym” w oczach społeczeństwa. Automatyczne urządzenia zastępują również ludzi w wypełnianiu wielu funkcji. Nawet w domu rodzinnym każdy członek rodziny może znaleźć „zatrudnienie” w wolnych chwilach przy odrębnym urządzeniu spędzając w sposób atrakcyjny czas bez udziału innych osób. Narastają przesłanki sprzyjające dezintegracji społecznej i rozwojowi zjawisk z zakresu patologii społecznej.

Procesem mającym ogromny wpływ nie tylko na zjawiska życia rodzinnego, ale zaznaczającym się także w funkcjonowaniu szerszych struktur społecznych jest autonomizacja jednostki we współczesnych społeczeństwach. Proces ten wyraża się w narastającym, coraz większym prymacie interesów i dążeń osobistych jednostki w stosunku do interesów i celów grupowych. Dążenie jednostki do autonomii i względnej niezależności, w upominaniu się o swe własne szeroko pojęte korzyści(nie tylko materialne) oraz w ograniczeniu skłonności do poświęceń. Współczesna cywilizacja sprzyja tego rodzaju tendencjom, a można stwierdzić nawet że je generuje. Dzięki gigantycznemu rozwojowi techniki jednostka staje się coraz bardziej samodzielna i nie potrzebuje bezpośredniej pomocy członków rodziny, a tym bardziej innych, obcych mu ludzi. Wytwory współczesnej techniki- rozpowszechniane obecnie na szeroką skalę- pozwalają spędzać czas wolny w sposób atrakcyjny w samotności, w izolacji od innych ludzi i bez stymulacji z ich strony. Całokształt wytworzonej sytuacji stwarza jednostce coraz lepsze obiektywne możliwości autonomicznego myślenia, które tworzą podwaliny indywidualistycznej filozofii życia w świadomości innych ludzi.

W drugiej połowie XX wieku dostrzegamy zintensyfikowaną autonomizację jednostki w stosunku do:

  1. narodu- malejący patriotyzm. Ludzie są coraz mniej skłonni do poświęceń dla ojczyzny i coraz mniej cenią poświęcenie innych, czego wyrazem może być coraz bardziej obojętny stosunek do kombatantów. Narastający negatywny stosunek do służby wojskowej. Są coraz mniej skłonni do wyrzeczeń w imię racji wyższych, coraz bardziej cenione są wartości służące jednostce i własnej rodzinie.

  2. Społeczności lokalnej- obojętność wobec miejscowych akcji społecznych a także maleje lokalny patriotyzm. Jednostka staje się bardziej autonomiczna, zaabsorbowana przede wszystkim własnymi sprawami i sprawami swej rodziny.

  3. Mikrogrup i innych jednostek- zarówno do tych, w których partycypuje swym udziałem jak i mikrogrup w stosunku do niej zewnętrznych. Dezintegrują się kręgi sąsiedzkie, maleje siła wspólnotowych więzi. Maleje zakres zobowiązań jednostki, ale zarazem tez i zakres „świadczeń” mikrogrup na jej rzecz.

  4. Rodziny a właściwie jej członków

Jednostka w coraz większej mierze jest uprawniona do eksponowania swych własnych problemów życiowych i do zawężania swych zainteresowań problemami i potrzebami życiowymi innych ludzi. Tego rodzaju postawa nie spotyka się obecnie na ogół z dezaprobatą innych jednostek oraz grup, jest coraz bardziej aprobowana, bo przejawia się w praktyce życiowej większości ludzi. Coraz więcej zdarza się przypadków nie liczenia się z innymi ludźmi w trakcie realizacji swych indywidualnych celów.

Autonomizacja jednostki zabiega się z procesami indywidualizacji zachodzącymi wewnątrz rodziny. Od czasów pojawienia się produkcji przemysłowej zaistniały w rodzinie 3 istotne zmiany, a mianowicie na początku z domu wychodził tylko mąż do pracy. W następnej kolejności czyni to żona. Po trzecie wreszcie, na skutek umasowienia nauczania pozadomowego dzieci wychodzą z domu do szkoły. W drugiej połowie XX wieku wyliczone wyżej procesy nasiliły się jeszcze bardziej. Wzrósł wydatnie liczba pracujących żon, okres szkolny dzieci wydłużył się. Uwidoczniło się zjawisko emancypacji młodzieży w stosunku do rodziców oraz żon w stosunku do mężów. Każdy z członków rodziny w coraz większej mierze żyje „swoim” życiem.

Jednostka ma możliwość realizowania swoich indywidualnych celów niezależnie od interesów rodziny bez konieczności liczenia się z jej dobrem i jakością życia jej członków. Nie odczuwa obowiązku przedkładania dobra rodziny nad swoje. Kształtuje się nowa hierarchia dóbr rodzinnych. Na randze znacznie zyskała satysfakcja z życia małżeńskiego i rodzinnego. Brak tej satysfakcji kończy się zazwyczaj rozwodem. Za podstawowy warunek satysfakcji małżeńskiej uznano długotrwałą miłość, gdy ona wygaśnie pewna część małżonków czuje się upoważniona do ponownego poszukiwania szczęścia w następnych związkach, dobro dzieci uznając za rzecz drugorzędną.

Rodzina współczesna jako zmienna niezależna wpływa na osobowość, funkcjonowanie jednostek, a także kształtuje w znaczącym wymiarze ich losy. Wypełnia funkcje w ramach społeczeństwa globalnego oraz w dziedzinie socjalizacji jednostek i ich przygotowania do życia i działań w zmieniającym się szybko społeczeństwie. W interesie jednostek i społeczeństwa leży prawidłowe funkcjonowanie rodzin oraz tworzenie warunków dla prawidłowego ich funkcjonowania.


Wyszukiwarka