Współczesne systemy polit, różne różniste


WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLIT.

Zasada trójpodziału władzy

  1. legislatywa pod postacią organu ( organów ) przedstawicielskiego wybieranego w wyborach powszechnych i bezpośrednich, np. :

Funkcjonowanie legislatywy opiera się na zasadzie mandatu wolnego, czyli parlamentarzysta reprezentuje interesy całego narodu, lecz nie jest przed wyborcami odpowiedzialny, a więc nie mogą go oni odwołać. Wyjątkiem są Niemcy, w którym to kraju parlamentarzyści Bundesratu posiadają mandat imperatywny. Bundesrat składa się z minimum 3 przedstawicieli rządów krajowych, a więc są to delegacje landów, które głosują wg instrukcji rządów krajowych.

  1. dwuczłonowość lub jednolitość egzekutywy ( np. Szwajcarska Rada Związkowa i prezydent w USA )

Rada Związkowa

Składa się ona z 7 radców wybieranych przez Zgr. Federalne. Spośród radców na okres 1 roku wybierany jest przez Zgr. Federalne Prezydent RZ, który kieruje pracami tego organu i reprezentuje go na zew. RZ jest organem jednolitym i sprawuje ona zarówno funkcje głowy państwa jak i rządu. A więc Prezydent RZ nie jest organem oddzielnym, ale jedynie jednym z członków RZ.

Prezydent USA

Pełni on funkcję zarówno głowy państwa, jak i przewodniczącego rządu. Funkcje ministrów pełnią sekretarze stanu, którzy stoją na czele departamentów. Są oni jedynie reprezentantami prezydenta, który ich powołuje oraz odwołuje i który może każdą ich decyzje przyjąć lub zmienić.

  1. niezależne sądownictwo oparte na niezawisłości sędziowskiej

Systemy wyborcze :

  1. większościowy ( kraje anglosaskie, Francja )

Funkcjonuje on w okręgach jedno-mandatowych. Jego wadą jest to, że może nie zapewniać reprezentatywności parlamentu. Występuje on w 2 postaciach : w formie większości bezwzględnej ( Francja ) i w formie większości względnej ( USA, W. Brytania ).

  1. proporcjonalny

Występuje on w okręgach wielomandatowych i zgodnie z tą zasadą mandaty dzieli się na listy kandydatów proporcjonalnie do odpowiednio uzyskanych przez listy głosów. System ten zapewnia, ale tylko w sensie formalnym, reprezentatywność parlamentu, nie zapewnia zaś autentyczności parlamentu, gdyż nie umacnia więzi personalnej między przedstawicielem a grupą wyborców. System ten może także doprowadzić do rozbicia polit. parlamentu, dlatego też jest on najczęściej powiązany z instytucją klauzuli zaporowej ( próg wyborczy ).

  1. mieszany

  1. Wyborca głosując na listę wskazuje też na określonego kandydata z tej listy.

  2. Deputowanych wybiera się zarówno w okręgach jedno-mandatowych na zasadzie większościowej, jak i w okręgach wielomandatowych opartych na zasadzie proporcjonalności. A więc wyborca oddaje 2 głosy ( np. Niemcy, Włochy ).

PARLAMENT

Warunki optymalizacji parlamentu :

Zadania parlamentu :

  1. ustawodawstwo

Zakres materii ustawodawczej jest nieograniczony, jednak we Francji jest on konstytucyjnie ograniczony poprzez enumeratywne wyliczenie spraw będących przedmiotem ustawodawstwa. Ponadto konstytucja franc. przyznaje prymat prezydenta i rządu w stosunku do parlamentu.

  1. pełnienie funkcji kontrolnej ( efektywność tych działań jest bardzo ograniczona )

Komisje parlamentarne

Przygotowują one projekty ustaw, w niektórych zaś krajach ( Włochy, Hiszpania ) mają prawo do uchwalania ustaw. Dużą rolę pełnią także w USA, gdzie są określane mianem „małych legislatur”.

Możemy wyróżnić 2 tryby pracy parlamentu :

kadencja - okres funkcjonowania parlamentu reprezentowanego przez zasadniczy skład

deputowanych, wybranych w jednych i tych samych wyborach

0x08 graphic
0x08 graphic
 GŁOWA PAŃSTWA

republikańska królewska

  • pochodzi z wyborów i ma ona charakter kadencyjny

sposób wyboru : - parlament ( Włochy, Czechy )

  • kolegium elektorów ( Niemcy - Zgr. Federalne składające się ze wszystkich przedstawicieli Bundestagu i przedstawicieli Landtagów )

  • wybory bezpośrednie ( Francja, Austria, Słowacja )

  • kadencja trwa zazwyczaj 5 lat, jednak we Włoszech wynosi ona 7

  • nie ponosi ona odpowiedzialności polit. ( zasada kontrasygnaty ), jedynie odpowiada pr.-konstytucyjnie ( impeachment )

  • dziedziczna i dożywotnia ( w Belgii, gdy zabraknie potomków w linii męskiej następcę wybiera parlament )

  • nieodpowiedzialna polit. i pr.

O odpowiedzialności pr. orzeka albo specjalny organ ( np. Tryb. Stanu ), albo Tryb. Konstytucyjny, który stoi na straży przestrzegania konstytucji.

Głowa państwa jest :

uprawnienia nieosobiste - głowa państwa samodzielnie z nich korzystać nie może, może je używać

jedynie na wniosek lub za zgodą rządu, a więc aby akty pr. uzyskały moc

obowiązującą muszą uzyskać kontrasygnatę właściwego ministra lub

premiera.

uprawnienia osobiste - prerogatywy

Uprawnienia głowy państwa :

  1. w stosunku do parlamentu

  1. w stosunku do rządu

  1. w stosunku do wymiaru sprawiedliwości

  1. w celu zapewnienia wew. i zew. bezpieczeństwa państwa

  1. w zakresie stosunków międz.

  1. pozostałe

Prezydent franc. posiada szerszy zakres uprawnień, gdyż poza w/w uprawnieniami posiada także :

Szerszy zakres uprawnień cechuje także prezydenta Rosji, Ukrainy czy Białorusi.

RZĄD

Nie jest on tylko organem wykon., gdyż :

A więc można wyróżnić 3 kierunki działalności rządu w stosunku do parlamentu : inicjatorska, wykonawcza i ustawodawcza.

System rządów - układ wzajemnych stosunków między legislatywą a egzekutywą, a także w

przypadku dualistycznej egzekutywy relacje miedzy jej organami.

System parlamentarno-gabinetowy ( np. W Brytania )

System ten ulega racjonalizacji w 2 kierunkach :

System prezydencki ( USA )

System pół-prezydencki ( Francja, Rosja )

Występują w nim elementy charakterystyczne dla systemu parlamentarno-gabinetowego, jak i prezydenckiego :

System kanclerski ( RFN, Austria )

Jest to odmiana systemu parlamentarno-gabinetowego, gdyż występują w nim różnice :

System zgromadzenia ( parlamentarno-komitetowy ) - Szwajcaria, w przeszłości teoretycznie kraje realnego socjalizmu

Opiera się on zasadzie jednolitości władzy państwowej, która to jest skoncentrowana w parlamencie. Funkcje egzekutywy sprawuje komitet wybierany na okres 4 lat przez parlament. Komitet pełni funkcje zarówno rządu, jak i głowy państwa. Szwajcarski komitet nazywa się Radą Związkową, która składa się z 7 radców związkowych. Pracami Rady Związkowej kieruje Prezydent Konfederacji Szwajcarskiej, a jest on wybierany na okres 1 roku przez Zgr. Federalne spośród członków Rady Federalnej. Jednak nie jest on głową państwa, jest on jedynie reprezentantem Rady Związkowej, a więc nie jest on organem wyodrębnionym od rady. Rada Związkowa podlega całkowicie Zgr. Federalnemu, powoduje to, że Rada nie może rozwiązać Zgr. Federalnego.

WIELKA BRYTANIA

Ustrój regulują : ustawy, common law, konwenanse konstytucyjne , umowy międz.

Parlament :

Wybierana jest w wyborach bezpośrednich i powszechnych. Przeprowadzane są one w okręgach jedno-mandatowych opartych o większość względną. Czynne prawo wyborcze posiadają obywatele brytyjscy, a także obywatele Wspólnoty Narodów i Rep. Irlandii, którzy ukończyli 18 lat i są ujęci w spisie wyborczym. Prawa tego nie posiadają : lordowie, nienaturalizowani cudzoziemcy, chorzy umysłowo, a także więźniowie odbywający kary lub skazani na pow. 5 lat za nielegalne praktyki wyborcze. Głosować można także przez pocztę lub za pomocą pełnomocnika. Natomiast bierne prawo wyborcze przysługuje tym, którzy ukończyli 21 lat i posiadają czynne prawo wyborcze, za wyjątkiem : duchownych, bankrutów i skazanych na karę więzienia na okres pow. 1 roku. Kandydatów formalnie zgłaszają wyborcy ( min. 10 ), ale praktycznie prawo te przysługuje partiom. Jeżeli w okręgu zgłoszony jest tylko 1 kandydat, wówczas automatycznie uzyskuje on mandat.

Izba Gmin składa się z 659 deputowanych i obraduje w trybie sesyjnym. Sesję otwiera ( mowa tronowa ) i zamyka ( prorogacaja monarchy odczytywana przez Lorda Kanclerza ) monarcha. Prorogacja zatwierdza ustawy i określa datę rozpoczęcia następnej sesji. Quorum I. Gmin. wynosi 40 posłów, przewodniczącym zaś izby jest spiker wybierany ( wybór zatwierdza monarcha ) przed wygłoszeniem mowy tronowej. Funkcję spikera pełni osoba ciesząca się bardzo dużym autorytetem i nie koniecznie musi ona pochodzić z partii rządzącej. Reprezentuje ona parlament na zew., przewodniczy posiedzeniom izby, oraz strzeże jej regulaminu.

W Izbie Gmin funkcjonują 3 frakcje parlamentarne : partia pracy, konserwatyści, oraz liberałowie. Każda z tych frakcji posiada swojego przewodniczącego, a przewodniczący partii rządzącej określany jest mianem Lidera I. G. Pomocnikami przewodniczących są weapowie, którzy czuwają nad przestrzeganiem dyscypliny parlamentarnej.

Komisje I. Gmin.:

W jej skład wchodzą wszyscy członkowie izby za wyjątkiem spikera, którego zastępuje przewodniczący komisji budżetowej. Posiedzenia tej komisji nie są tak sformalizowane jak posiedzenia plenarne.

Mają one tylko stałych przewodniczących, nie mają zaś stałego składu, stałej nazwy i stałego zakresu działania. Oznaczane są one literami ( A, B, C ), a ich skład dobierany jest w zależności od rozpatrywanego przez nią projektu ustawy. Projekty ustaw kieruje Komisja Selekcyjna, która jest komisją stałą w ścisłym tego słowa znaczeniu ( 6 członków z partii rządzącej i 5 z opozycyjnej ). Ponadto komisja ta wybiera skład komisji, który ma rozpatrzyć dany projekt. Komisjami stałymi w ścisłym znaczeniu są także 2 komisje szkockie.

Dzielą się na resortowe ( a więc zakres ich działań odpowiada resortom admin., które je kontrolują ) i na problemowe ( np. Komisja Ustawodawstwa Europejskiego ).

W ich skład wchodzą reprezentanci I. Gmin i I. Lordów na zasadzie równej reprezentacji.

Przywileje członków parlamentu :

I. Gmin pełni funkcje ustawodawczą i kontrolną. Prawo inicjatywy ustawodawczej w W. Brytanii mają :

Projekty ustaw rozpatrywane są w 3 czytaniach :

  1. Odczytywanie tytułu projektu i wyznaczenie dnia II czytania

  2. Uzasadnianie projektu przez wnioskodawcę, nad którym później toczy się debata. Następnie zgłaszane są poprawki i kieruje się projekt do komisji stałych

  3. Przedstawienie sprawozdania komisji, zakończone głosowaniem nad projektem.

Projekt następnie kieruje się do I. Lordów, która go rozpatruje i przedstawia swoje propozycje. Może ona także zaproponować odrzucenie projektu lub wniesienie poprawek, nie dotyczy to jednak projektów budżetowych. Propozycje te nie mają jednak dla I. Gmin charakteru wiążącego, gdyż może ona je odrzucić poprzez dwukrotne przegłosowanie projektu w tym samym brzmieniu co przed skierowaniem go do I. Lordów, na dwóch kolejnych sesjach ( wyjątkiem jest ustawa o przedłużeniu kadencji I. Gmin, która wymaga zgody I. Lordów ). A więc rola I. Lordów ma charakter kontrolny. Ustawę ostatecznie podpisuje panujący nadając jej sankcję królewską. Nie ma on jednak prawa odmowy złożenia podpisu, gdyż z tego prawa nie korzystał od 1707 r. ( konwenans konstytucyjny ). Na podstawie tych ustaw rząd wydaje rozporządzenia. Rozporządzenia rządowe mogą także zmieniać ustawy, ale muszą być one zatwierdzone przez I. Gmin.

Funkcje kontrolną parlament pełni poprzez komisje wyspecjalizowane. Poza tym funkcję tą parlament realizuje poprzez :

I. Lordów

W jej skład wchodzi ponad 600 lordów, których możemy podzielić na duchownych i świeckich, lordowie świeccy zaś dzielą się na :

Z zakresu ustawodawstwa I.L. odgrywa rolę kontrolną w stosunku do I.G. Rozpatruje ona bowiem ustawy I.G., ale jej propozycje nie są wiążące, gdyż dla ich odrzucenia wystarczy dwukrotne ponowne uchwalenie ustawy przez I.G. Przewodniczącym I.L. jest Lord Kanclerz, zaś quorum izby wynosi 3 lordów.

Egzekutywa

Głowa państwa

Wszystkie akty głowy państwa wymagają kontrasygnaty. Wiele aktów monarchy jest podejmowanych na wniosek rządu ( np. rozwiązanie parlamentu ) .

Rząd

Powoływany jest przez króla, jednak jest on odpowiedzialny przed parlamentem. Formalnie I.G. może gabinetowi wyrazić votum nieufności.

WŁOCHY

( konstytucja z 1947 r. )

Parlament Włoch składa się z :

Obie izby posiadają takie same uprawnienia i pełnią takie same role. Obradują one jednak oddzielnie, ale w następujących celach zbierają się na wspólne posiedzenie ( Zgr. Narodowe ) :

Kadencja obu izb wynosi 5 lat. Obie izby mają charakter przedstawicielski, przy czym do senatu poza senatorami wybranymi w wyborach powszechnym mogą także zasiadać byli prezydenci, oraz senatorzy powołani przez prezydenta w uznaniu zasług. Parlament formalnie obraduje w trybie pernamentynym, jednak jego posiedzenia dzielą się na sesje wiosenne i jesienne. Pierwsze posiedzenie parlamentu zwołuje prezydent republiki.

Organy :

przewodniczącemu w utrzymaniu porządku w czasie obrad

O tym czy ustawę ma uchwalać komisja, czy cały parlament, decyduje przewodniczący izby, przy czym musi on powiadomić o tym całą izbę.

Status deputowanego

Posiada on mandat wolny, a także immunitet, zarówno formalny ( utrudnienie pociągnięcia do odpowiedzialności karnej ), jak i materialny ( wykluczenie odpowiedzialności deputowanego za wszelkie głosowania i wypowiedzi polit. )

Procedura ustawodawcza

Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje :

Projekt uchwalony przez I.D. przechodzi do Senatu i odwrotnie. Ustawy podpisuje prezydent, jednak może odmówić on złożenia podpisu. Prawo wydawania aktów ustawodawczych posiada także rząd :

wydawania dekretów, oraz przedmiot dekretu

( muszą one być poddane parlamentowi do zatwierdzenia )

Funkcja kontrolna parlamentu

Jest ona realizowana poprzez działania indywidualnych posłów, którzy mogą kierować pod adresem rządu :

wotum zaufania dla rządu, lub wotum nieufności ( na wniosek 1/10 izby )

Możliwe jest także powołanie komisji śledczej, która może badać sprawy dotyczące różnej materii.

Prezydent

Wybierany jest przez Z.N. na okres 7 lat większością 2/3 głosów ( większość ta obowiązuje tylko w 3 pierwszych czytaniach, natomiast w czwartym wymagana jest już tylko większość zwykła ). Kandydat na prezydenta musi mieć skończone 50 lat.

Powołuje on rząd, nie ponosi także odpowiedzialności polit. przed parlamentem ( zasada kontrasygnaty ). Urząd prezydenta nie można łączyć z innymi stanowiskami ( incompatibilitas ). Uprawnienia :

Rząd

Prezes RM nie tylko jest primus inter pares , kieruje on bowiem pracami rządu, podlega mu też szereg komitetów. Zastępcami prezesa RM są wiceministrowie, którzy wykonują zadania przez niego powierzone. Ministrowie dzielą się na ministrów zadaniowych i resortowych, istnieją także między-ministerialne komitety, np. Komitet Ustalania Cen.

Kompetencje :

RM w tych zadaniach wspomagają organy pomocnicze :

Tryb. Konstytucyjny

W skład TK wchodzi 15 członków powoływanych przez Zgr. Narodowe, prezydenta i wyższe sądownictwo. Kadencja wynosi 9 lat, zaś funkcję przewodniczącego pełni się przez 3 lata. Decyzje TK są ostateczne i uzyskują moc pr. następnego dnia po ich wydaniu.

Inicjatywa ludowa

Referendum

Jego przedmiotem mogą być akty pr. już uchwalone. W drodze referendum można więc zmienić konstytucje lub ustawę zwykłą. Z wnioskiem o przeprowadzeniu referendum dotyczącym zmiany konstytucji może wystąpić:

Referendum można przeprowadzić w przeciągu 3 mieś. od uchwalenia ustawy konstytucyjnej. Natomiast w przypadku przeprowadzeniu referendum nad ustawą zwykłą wniosku nie może złożyć 1/5 deputowanych lub senatorów. Spod referendum wyłączone są ustawy budżetowe, podatkowe, amnestyjne i upoważniające do ratyfikacji umów międz.

NIEMCY

( Konstytucja z 1949 r. )

Bundestag

System wyborczy do tej izby ma charakter mieszany. ½ członków ( 328 ) wybierana jest w jedno-mandatowych okręgach wyborczych w oparciu o zasadę większości względnej. Kandydatów mogą wysuwać zarówno partie, jak i indywidualni wyborcy ( min. 200 ). Druga połowę wybiera się natomiast w wielomandatowych okręgach wyborczych ( szczebel krajowy ) w oparciu o zasadę proporcjonalności z 5% progiem wyborczym. W tych okręgach kandydatów zgłaszają wyłącznie partie polit. W konsekwencji wyborca ma 2 głosy:

Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom niem., którzy ukończyli 18 lat, natomiast bierne prawo wyborcze - 21 lat.

Kadencja Bundestagu wynosi 4 lata, jednak istnieje możliwość rozwiązania izby wcześniej:

Bundestag działa w trybie pernamentynym ( w każdym czasie trwania kadencji izba może się zebrać na posiedzenie ). Posiedzenia izby zwołuje Prezydent Bundestagu, który jest przewodniczącym izby. Posiedzenia odbywają się co 2 tyg., po czym następuje tydzień przerwy. Terminy posiedzeń ustala sama izba, przy czym na wniosek kanclerza, prezydenta federacji i 1/3 deputowanych Prezydent Bundestagu może zwołać posiedzenie w innym terminie.

Organy

Frakcje - zrzeszenia posłów obejmujące co najmniej 5% ogólnej liczby posłów będących członkiem 1

partii, lub różnych, ale nie rywalizujących ze sobą w żadnym z krajów.

Funkcje Bundestagu

  1. kreacyjna

  1. ustrojodawcza

  1. ustawodawcza

Prawo inicjatywy ustawod. przysługuje rządowi, Bundesratowi i posłom Bundestagu, jednak rząd i Bundesrat są ograniczeni związanym prawem inicjatywy ustawod. ( projekt musi być wzajemnie zaopiniowany ). Projekt ustawy budżetowej może być wyłącznie autorstwa rządu. Ustawa jest uchwalana w 3 czytaniach:

I - prezentacja ustawy i odesłanie jej do komisji

II - szczegółowa dyskusja

III - dyskusja nad całą ustawą, głosowanie nad poprawkami i nad całym projektem

Po uchwaleniu ustawy przez Bundestag Prezydent Bundestagu przekazuje ją Bundesratowi, który może zaproponować odrzucenie ustawy, wniesienie oprawek, lub może nie zgłaszać żadnych zastrzeżeń. Propozycje te nie mają jednak dla Bundestagu wiążącego znaczenia ( wyjątkiem są ustawy zmieniające konstytucję i ustawy federalne regulujące stosunki między federacją a krajami ),gdyż może ją odrzucić taką samą większością, jaka została ona zawetowana. Następnie ustawa trafia do prezydenta, który posiada prawo veta.

  1. kontrolna

na nią może stanowić przedmiot debaty

debaty

„godziny pytań”.

Niezmienialne zasady konstytucyjne:

1

8


Wyszukiwarka