Zarządzanie zdarzeniem kredytowym

Zdarzenie kredytowe (ang. credit default)

• ryzyko kredytowe (ang. credit risk)

• ryzyko przedterminowej spłaty (ang. prepayment risk).

Istota ryzyka kredytowego

• w szerokim ujęciu ryzyko kredytowe oznacza niebezpieczeństwo, iż dłużnik nie wypełni zobowiązań i warunków umowy, narażając wierzyciela na powstanie straty finansowej.

• w wąskim ujęciu ryzyko kredytowe określa się przede wszystkim jako niebezpieczeństwo niespłacenia przez dłużnika banku - w całości lub części - zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami i należnymi prowizjami.

Ryzyko pojedynczego kredytu - rodzaje zagrożeń

• ryzyko terminu - niebezpieczeństwo opóźnionej płatności dokonanej przez dłużnika, tzn. kredytobiorca spłaca kredyt w terminie niezgodnym z umową i/lub nie uiszcza odsetek, prowizji i innych opłat w terminie;

• ryzyko niewypłacalności (straty) -niebezpieczeństwo, iż kredytobiorca nie ureguluje swoich zobowiązań związanych ze spłatą rat kapitałowych, a także częściowo lub wcale nie ureguluje uzgodnionych odsetek, prowizji lub opłat;

• ryzyko zabezpieczenia - niebezpieczeństwo, że dodatkowo przyznane bankowi zabezpieczenia z powodu braków prawnych lub obniżenia wartości nie pokrywają roszczeń kredytowych;

• ryzyko wartości pieniądza - zawiera niebezpieczeństwo, że bank przez obniżenie wartości pieniądza otrzyma wprawdzie wartość nominalną zobowiązania kredy­towego, ale kwota ta będzie miała niższą siłę nabywczą.

Ryzyko łączne

• Łączne ryzyko kredytowe jest uzależnione od:

• wysokości pojedynczych kredytów,

• prawdopodobieństwa ich niespłacenia,

• oraz współzależności między pojedynczymi kredytami.

• Im mniejsza jest wzajemna zależność między poszczególnymi pojedynczymi kredytami, tym mniejsze jest ryzyko wystąpienia sytuacji, w której czynniki powodujące niespłacenie jednego kredytu będą również wpływały na niespłacenie innych, zwiększając w ten sposób łączne ryzyko.

Zarządzanie ryzykiem kredytowym a strategia zarządzania bankiem

• Podstawę zarządzania ryzykiem kredytowym stanowi polityka kredytowa banku, będąca istotnym elementem strategii każdego banku.

• strategii konserwatywnej,

• kontrolowanego wzrostu ryzyka,

• strategii ofensywnej.

Charakterystyka strategii

• W strategii konserwatywnej priorytetem w działalności kredytowej banku jest:

• wysoka jakość portfela kredytowego,

• udzielanie kredytów obarczonych niewielkim ryzykiem,

• przestrzeganie odpowiedniej dywersyfikacji portfela kredytowego.

Strategia ta wymaga od banku dużej dyscypliny w udzielaniu kredytów. Bank, w którym przyjęto taką strategię, jest postrzegany przez klientów jako pewny i stabilny.

• Strategia kontrolowanego wzrostu ryzyka zakłada, iż:

• priorytetem w działalności kredytowej jest osiąganie natychmiastowego zysku,

• przy czym - zakłada się dużą chwiejność dochodów.

W porównaniu ze strategią konserwatywną w tej strategii dopuszcza się udzielanie bardziej ryzykownych kredytów.

• Priorytetem strategii ofensywnej jest bardzo szybki rozwój banku, głównie poprzez:

• zwiększenie udziału na rynku produktów kredytowych,

• realizacja strategii wymaga pozyskiwania wielu nowych klientów, co bardzo często odbywa się przez oferowanie im tańszych kredytów.

Bank, w którym została przyjęta taka strategia, jest często postrzegany jako mało stabilny.

Etapy zarządzania ryzykiem kredytowym

• Identyfikacja i pomiar ryzyka kredytowego,

• Sterowanie ryzykiem kredytowym,

• Nadzór nad ryzykiem kredytowym,

• Finansowanie ryzyka kredytowego,

• Administrowanie ryzykiem kredytowym.

Metody identyfikacji i pomiaru ryzyka kredytowego

• metoda opisowa oceny wiarygodności - polega na przyporządkowaniu potencjalnego kredytobiorcy do określonej klasy ryzyka,

• metoda punktowa (credit-scoring) - przypisanie danym wielkościom wskaźników - określonych wag,

• analiza finansowa - dokonuje się oceny i analizy sprawozdań finansowych: bilansu, rachunku wyników, sprawozdania z przypływów pieniężnych,

• analiza dyskryminacyjna - metoda matematyczno - statyst., służy do całkowitego wyeliminowania z analizy ryzyka pojedynczego kredytu, czynników niemierzalnych i oparcia jej wyłącznie na wartościach wskaźników finansowych obrazujących sytuację ekonomiczno - finansową kredytobiorcy,

Metody identyfikacji i pomiaru ryzyka kredytowego

• Feasibility study - ekonomiczna ocena przedsięwzięcia inwestycyjnego, które ma być finansowane z otrzymanego kredytu - celem tej metody jest odpowiedź na pytanie czy dany projekt jest możliwy do zrealizowania,

• Metoda CAMPARI & ICE (Character Ability Means Purpose Amount Repayment Interest Income Collateral Extras) - co oznacza Charakter Zdolności Środki Cel Kwota Spłata Odsetki Dochód Zabezpieczenie Pozostałe,

• Metoda 5C lub 6C - Charakter Capacity Capitał Collateral Condiotions Confidence - Charakter Zdolność Kapitał Zabezpieczenie Warunki Pewność

Obszary sterowania ryzykiem kredytowym

Nadzór nad ryzykiem kredytowym - kontrola ryzyka kredytowego

W ramach nadzoru nad ryzykiem kredytowym wyróżnia się:

• kontrolę kredytową (kontrolę ryzyka kredytowego)

• rewizję ryzyka kredytowego.

Celem kontroli ryzyka kredytowego jest:

• porównanie przeprowadzanych działań kredytowych, z obowiązującą procedurą i polityką kredytową,

• poszukiwanie przyczyn odchyleń od procedury i polityki kredytowej,

• analiza odchyleń od procedury i polityki kredytowej,

• podejmowanie działań, które mają na celu wyeliminowanie występowania odchyleń w przyszłości.

Nadzór nad ryzykiem kredytowym - rewizja ryzyka kredytowego

Celem dokonywania rewizji ryzyka kredytowego jest:

• badanie zgodności działań podejmowanych w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym w porównaniu z obowiązującymi przepisami prawnymi, procedurami, zasadami rachunkowości bankowej itp.,

• wskazanie wpływu popełnianych błędów na wyniki osią­gane przez bank oraz jego rozwój,

• formułowanie propozycji działań na przyszłość, mających na celu ograniczanie ryzyka kredytowego.
  

Finansowanie ryzyka kredytowego

Polega na gromadzeniu przez bank środków i przeznaczaniu ich na pokrycie strat związanych z niespłaceniem kredytów i odsetek.

W ramach finansowania ryzyka kredytowego wyróżniamy:

• finansowanie wewnętrzne - polega na pokrywaniu strat z rezerw i funduszy własnych,

• finansowanie zewnętrzne - polega na przeniesieniu na zakład ubezpieczeniowy ryzyka kredytowego w zamian za składkę.

Administrowanie ryzykiem kredytowym

Administrowanie ma na celu wspomaganie pozostałych etapów zarządzania ryzykiem kredytowym.

Istotą administrowania jest:

• jasne zdefiniowanie zarządzania ryzykiem kredytowym,

• wyznaczenie osób odpowiedzialnych za monitorowanie ryzyka kredytowego,

• określenie akceptowalnych pozycji poszczególnego ryzyka kredytowego.

Analiza dyskryminacyjna - etapy

• Dobór zmiennych objaśniających - wskaźników finansowych;

• Budowa funkcji dyskryminacyjnej;

• Wyznaczenie wartości krytycznej (cut-off point);

• Kwalifikacja analizowanego podmiotu do jednej z grup:

• niezagrożonej upadłością (niebankrut),

• zagrożonej upadłością (bankrut),

• tzw. „szarej strefy”, gdzie trudno określić jednoznacznie przyszłą sytuację badanego podmiotu.

Model ekonometryczny - technika analizy dyskryminacyjnej

• Yt = α0 +α1X1 +α2X2+…+αmXm+ξt

gdzie:

• Yt - zmienna zależna (objaśniana)

• αi - parametry strukturalne funkcji (współczynniki funkcji)

• Xi - zmienne niezależne (objaśniające) cechy badanego obiektu

• ξt - element losowy - zmiany zmiennej objaśnionej Yt nie dający się wyjaśnić zmianami zmiennych objaśnionych

• i =1,2,…,m - liczba badanych cech obiektu.

Funkcja dyskryminacyjna dla firm notowanych na giełdzie

Postać funkcji: Z = 1,2 R1 + 1,4 R2 + 3,3 R3 + 0,6 R4 + 1,0 R5
Oznaczenie wskaźnika	Definicja wskaźnika	Wartość parametrów
R1	kapitał pracujący/suma aktywów	1,2
R2	zysk zatrzymany/suma aktywów	1,4
R3	(zysk brutto + odsetki do zapłacenia)/suma aktywów	3,3
R4	rynkowa wartość kapitału akcyjnego/księgowa wartość zobowiązań ogółem	0,6
R5	przychody operacyjne/suma aktywów	1,0
Punkt odcięcia (cut-off) = 2,675 Z > 2,99 - firmy niezagrożone upadkiem Z < 1,81 - potencjalny bankrut 1,81 < Z < 2,99 - szara strefa, w której mogą się znaleźć zarówno firmy „zdrowe” jak i te, które zbankrutują
Okres prognostyczny: Od 2 lat naprzód

Funkcja dyskryminacyjna dla firm nie notowanych na giełdzie

Postać funkcji: Z = 0,717 R1 + 0,847 R2 + 3,107 R3 + 0,420 R4 + 0,998 R5
Oznaczenie wskaźnika	Definicja wskaźnika	Wartość parametrów
R1	kapitał pracujący/suma aktywów	0,717
R2	zysk zatrzymany/suma aktywów	0,847
R3	(zysk brutto + odsetki do zapłacenia)/suma aktywów	3,107
R4	księgowa wartość ogółu akcji zwykłych i uprzywilejowanych/księgowa wartość zobowiązań ogółem	0,420
R5	przychody operacyjne/suma aktywów	0,998
Punkt odcięcia (cut-off) Z > 2,90 - firmy niezagrożone upadkiem Z < 1,20 - potencjalny bankrut

Zalety metody

• pozwala na zaklasyfikowanie przedsiębiorstw do grup ryzyka - szczególnie, jeśli jest wstępna kwalifikacja, później uzupełniona dalszą analizą;

• umożliwia wczesne wykrycie symptomów zagrożenia niewypłacalnością.

Wady metody

• nie może służyć jako metoda do automatycznego podejmowania decyzji o udzieleniu (lub nieudzieleniu) kredytu;

• oszacowane parametry modelu mogą być wykorzystane do prognozowania w krótkim, kilkuletnim okresie - z uwagi na zmiany relacji między poszczególnymi wskaźnikami w czasie;

• ze względu na różne relacje, nie można automatycznie przenosić wartości oszacowanych modeli w jednym kraju, do innych;

• na wartości oszacowanych parametrów wpływa specyfika branży (część analityków uważa, że trzeba grupować i szacować parametry funkcji dla poszczególnych branż; część natomiast reprezentuje opinię, że należy abstrahować od specyfiki branży, gdyż oszacowane wówczas parametry mają bardziej uniwersalny charakter i szersze możliwości zastosowania).

Value at risk

• VaR (Value at Risk) to statystyczna miara ryzyka, która szacuje maksymalną stratę na portfelu, jaka może wystąpić przy założonym poziomie ufności => wyznacza kwotę, jaka może być stracona w ściśle określonym czasie (ten czas uzależniony jest od okresu, na jaki przyjęto stałość portfela).

Uwarunkowania VaR

• VaR zależy od dwóch parametrów:

• horyzontu czasowego, oraz

• założonego poziomu ufności, z jakim zakłada się nie poniesienie straty większej niż wskazana przez VaR.

• Przykładowe wartości poziomu ufności wskazane przez wybrane instytucje finansowe są następujące:

• 99% - Komitet Bazylejski, Bankers Trust;

• 95% - JP Morgan, Bank of America;

• 94,5% - Citibank.

VAR α = -Wо(R-‾R) = Wо · c · δ

gdzie:

• Wо - wartość początkowa portfela,

• R - stopa zwrotu z inwestycji,

• α - poziom istotności,

• ‾R - wartość oczekiwana stopy zwrotu,

• δ - odchylenie standardowe

• c - współczynnik wynikający z rozkładu normalnego, którego wartość zależy od poziomu istotności; dla rozkładu jednostronnego wynosi on:

α (%)	c
5	1,65
1	2,33
0,13	3,0
0,3	3,43

Weryfikacja VaR

VaR (absolutny) = maksymalna strata przy danym α

• Wyliczoną wartość VaR poddaje się weryfikacji (backtesting), mającej na celu sprawdzenie poprawności wskazań modelu.

• Ponadto przeprowadzane są analizy szokowe (stress testing), w których szacuje się poziom strat dla skrajnie pesymistycznych zmian parametrów. Pozwala to m.in. na sprawdzenie czy bank byłby w stanie pokryć straty
  w oszacowanym wymiarze.

• stan i warunki techniczne,

• kondycja finansowa,

• perspektywy rozwojowe,

• jakość zarządzania,

• cechy menedżerskie kierownictwa,

• powiązania kapitalowo-organizacyjne i personalne,

• sprawność funkcjonowania.

ryzyko kredytowe przedmiotowe:

• czas trwania transakcji,

• wielkość zaangażowania kredytowego,

• rodzaj transakcji (np. kredyt, gwarancja),

• rodzaj i wysokość zabezpieczenia.

ryzyko kredytowe podmiotowe:

• występujące po stronie kredytobiorcy (np. kondycja finansowa firmy),

• występujące po stronie kredytodawcy (np. ocena merytoryczna wniosku kredytowego).

• zaniedbania w badaniu sprawozdań finansowych klienta (monitoring kredytowy),

• pogorszenie kondycji finansowej firmy - ryzyko braku środków na spłatę długu,

• wykorzystanie kredytu niezgodnie z celem określonym w umowie kredytowej

Przyczyny występujące po udzieleniu kredytu

Przyczyny występujące przed udzieleniem kredytu

PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA RYZYKA KREDYTOWEGO

Przyczyny wewnętrzne

Przyczyny wewnętrzne

Występujące po stronie kredytodawcy

Występujące po stronie kredytobiorcy

• tendencje na międzynarodowych rynkach finansowych (globalizacja, liberalizacja, nowe instrumenty finansowe),

• czynniki ogólnogospodarcze (koniunktura gospodarcza, inflacja, polityka fiskalna),

• sytuacja w branży kredytobiorcy,

• czynniki spoleczno-rynkowe (stopa bezrobocia, konkurencja w rejonie działania kredytobiorcy),

• czynniki środowiska naturalnego.

• niekompletna dokumentacja kredytowa,

• błędy w ocenie zdolności kredytowej,

• nieprawidłowa ocena zabezpieczeń,

• nieumiejętność negocjacji z klientem,

• wadliwy harmonogram spłaty rat kapitałowych i odsetek

Ryzyko łączne

Ryzyko pojedynczej transakcji

Ryzyko łącznego zaangażowania kredytowego (ryzyko łączne)

Ryzyko pojedynczego kredytu

Pasywne

ryzyko kredytowe

Aktywne

ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe

Risk Taking

Podział wtórny

Zmniejszanie ryzyka

Kształtowanie ryzyka

Unikanie ryzyka

Sterowanie ryzykiem

---