Prawo działalności gospodarczej

Prawo gospodarcze dotyczy dwóch sfer:

-obrotu gospodarczego

-zagadnień, które towarzyszą obrotowi gospodarczemu (przepisy prawa cywilnego)

Rodzaje obrotu

na charakter odbiorcy:

1) Obrót dwustronnie gospodarczy (obrót profesjonalny)

2) Obrót jednostronnie gospodarczy (obrót konsumencki)

Ze względu biorą udział podmioty krajowe czy też zagraniczne:

1) Obrót krajowy

2) Obrót zagraniczny jedna jest podmio­tem krajowym, a druga podmiotem zagranicznym.

3. Obrót międzynarodowy stronami stosunku pra­wnego są podmioty zagraniczne.

Działalnością gospodarczą jest działalność wytwórcza, budowlana i usługowa, prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu prowadzącego tego rodzaju działalność (podmiotu gospodar­czego.

Cel zarobkowy - zamiar uzyskania dochodu przez podmiot przy podejmowaniu działalności gospo­darczej, a nie faktyczny zysk.

na własny rachunek - podmiot działa „na własne ryzyko". Podmiot ten uzyskuje z działalności gospodarczej dochody, jak również może ponosić w związku z tym straty.

Zasady działalności gospodarczej

zasada wolno­ści gospodarczej (co nie jest prawem zakazane jest dozwolone) Podmioty gospodarcze nie mogą więc dokonywać działań i czynności zabronionych przez przepisy pr..

Ograniczenie zasady wolności gospodarczej polega na wydaniu kon­cesji. np. wydobywanie kopa­lin, wytwarzanie wyrobów tytoniowych, wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją , detektywistycznych

zakazu konkurencji zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnych jednostek, zwłaszcza istnieje zakaz uczestnictwa w innych spółkach jako wspólnik albo członek władz.

Zasada równości oznacza jednakowe warunki podejmowania i pro­wadzenia działalności gospodarczej przez podmioty gospodarcze dla wszy­stkich typów własności w oparciu o przepisy pr..

Podjęcie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne i jednostki orga­nizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (np. spółka cywilna) wyma­ga zgłoszenia do ewidencji. Organem właściwym do prowadzenia ewidencji jest organ gminy, tj. burmistrz, wójt, prezydent

Nie wymaga zgłoszenia do ewidencji:

- uboczne zajęcie zarobkowe np. wytwarzanie i sprzedaż przedmiotów użytku osobistego,

- działalność gospodarcza

• podlegająca koncesjonowaniu

• podjęta przez osoby prawne

polegająca na wytwarzaniu płodów rolnych

Podmiotami gosp. (przedsiębiorca) są osoby fiz., osoby prawne oraz jed­nostki org. nie posiadające osobowości prawnej, jeśli prowadzą działalność gosp. w celach zarobkowych i na własny rachunek.

Osoba fizyczna może prowadzić działalność gospodar­czą w celach zarobkowych i na własny rachunek. W związku z tym może dokonywać różnych działań, które nie są przez pr. zakazane Prowadząc działalność gospodarczą podejmuje czynności faktyczne i prawne. Osoba taka powinna więc posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.

Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samo finansującym się podmiotem gospodarczym organami przedsiębiorstwa państwowego są:

a) ogólne zebranie pracowników (delegatów),

b) rada pracownicza,

c) dyrektor.

Przedsiębiorstwo jest właścicielem posiadanego mienia .Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przed­siębiorstw państwowych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Przedsiębiorstwo państwowe występuje w obrocie we własnym imie­niu i na własny rachunek

Przedsiębiorstwa państwowe podlegają wpisowi do rejestru, ma char. Konstytutywny.

Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem o nieogra­niczonej liczbie członków i zmiennym funduszu udziałowym. Spółdzielnia prowadzi działalność gospodarczą, a także społeczno-kulturalną, prowadzi swoją działalność samodzielnie.

Majątek spółdzielni jest własnością prywatną członków spółdzielni. Spółdzielnia jest osobą prawną typu zrzeszeniowego, po­wstaje w wyniku inicjatywy członków (co najmniej 10 osób fizycz­nych albo 3 osoby prawne)Każdy członek spółdzielni przy podejmowaniu uchwał ma jeden głos. Organami spółdzielni są:

1) Walne zgromadzenie.

2) Rada nadzorcza.

3) Zarząd.

4) Zebranie grup członkowskich

Członek spółdzielni nie odpowiada wobec jej wierzycieli za zobowią­zania, spółdzielnia uzyskuje osobowość prawną z momentem wpisu do re­jestru.

Banki mogą występować jako

1) przedsiębiorstwa państwowe,

2) spółdzielnie,

3) spółki akcyjne.

Tylko banki państwowe nie podlegają wpisowi do rejestru banki uzyskują one osobowość prawną z mocy pr. z chwilą ich utwo­rzenia.

Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą.

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca zagraniczny - osobę zagraniczną wykonującą działalność gospodarczą za granicą,

Mały przedsiębiorca uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym:

-zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz

-osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO.

Nie uważa się jednak za małego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają:

-więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

-prawa do ponad 25% udziału w zysku,

-więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

Średni przedsiębiorca uważa się przedsiębiorcę, nie będącego małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym:

-zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz

-osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 40 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów EURO.

Nie uważa się jednak za średniego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają:

-więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

-prawa do ponad 25% udziału w zysku,

-więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

WARUNKI PODEJMOWANIA I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

1. Uzyskanie wpisu do rejestru KRS

2. Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:

-poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bez zbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,

-wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,

-wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią,

-ochrony osób i mienia,

-transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,

-budowy i eksploatacji albo wyłącznie eksploatacji autostrad płatnych oraz dróg ekspresowych, do których stosuje się przepisy o autostradach płatnych,

-zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych,

-rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

Koncesja ma charakter uznaniowy. Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat.

3. Uzyskania zezwolenia wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie określonym w przepisach odrębnych ustaw.

Zezwolenie nie ma charakteru uznaniowego. Organ zezwalający wydaje zezwolenie po stwierdzeniu, że spełnione zostały wymagane prawem warunki wykonywania działalności gospodarczej w dziedzinie objętej obowiązkiem uzyskania zezwolenia. Zezwolenie wydaje się na czas nieoznaczony. Zezwolenie może być wydane na czas oznaczony:

-na wniosek przedsiębiorcy,

-jeżeli przepisy odrębne tak stanowią.

4. Spełnienie warunków w zakresie:

• ochrony życia i zdrowia

• ochrona moralności publicznej

• ochrona środowiska

Krajowy Rejestr Sądowy

Rejestr składa się z:

-rejestru przedsiębiorców,

-rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej,

-rejestru dłużników niewypłacalnych.

Rejestr prowadzą w systemie informatycznym sądy rejonowe mające siedzibę w miastach będących siedzibą wojewody i obejmujące swoją właściwością obszar województwa, zwane dalej "sądami rejestrowymi".

Zasady funkcjonowania rejestru:

• jawności i dostępności

• domniemania prawdziwości wpisu

• domniemania znajomości wpisu

Każdy wpis do KRS ma charakter konstytucjonalny, tzn. nabywa prawa po wpisie do rejestru.

KODEKS SPÓŁEK HANDLOWYCH

Spółkami handlowymi są:

-spółka jawna, -spółka partnerska, -spółka komandytowa, -spółka komandytowo-akcyjna, -spółka z ograniczoną odpowiedzialnością -spółka akcyjna.

Które powstają w wyniku zawarcia umowy handlowej. Przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Spółka osobowa - spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną,

Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Spółką partnerską jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej.

Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, określonych w art. 88: adwokata, aptekarza, architekta, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, księgowego, lekarza, lekarza stomatologa, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego; lub w odrębnej ustawie. Wykonywanie wolnego zawodu w spółce może być uzależnione od spełnienia dodatkowych wymagań przewidzianych w odrębnej ustawie.

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej.

Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50.000 złotych. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki.

Spółka kapitałowa - spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną,

Spółka jednoosobowa - spółkę kapitałową, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza,

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 50.000 złotych. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 500 złotych. Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego.

Zawiązać spółkę akcyjną może jedna albo więcej osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

-Statut spółki akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

-Osoby podpisujące statut są założycielami spółki.

-Akcjonariusze są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w statucie.

-Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 500.000 złotych. Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 złoty.

PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE

Pr. rodzinne i opiekuńcze, zespół przepisów prawnych regulują­cych stosunki wynikające z:

1) małż. np. zawarcie małż., pr. i obowiązki małżonków, unieważnienie i ustanie małż.,

2) pokrewieństwa np. pochodzenie dziecka, władza rodzicielska, obowią­zek alimentacyjny,

3) powinowactwa np. zakaz zawarcia małż., obowiązek alimenta­cyjny,

4) przysposobienia np. rodzaje, przesłanki skutki i rozwiązania adopcji,

a nadto:

5) opieki np. przesłanki i rodzaje opieki, ustanie opieki,

6) kurateli np. rodzaje, powstanie i ustanie kurateli.

Podstawowe cechy pr. rodzinnego i opiekuńczego:

1) charakter bezwzględnie obowiązujący np. przesłanki zawar­cia małż., obowiązek alimentacyjny, przysposobienie.

2) o charakterze niema­jątkowym, np. pr. i obowiązki małżonków do wspólnego pożycia, wierności, współdziałania dla dobra rodziny, wychowanie i piecza ro­dziców względem ich małoletnich dzieci.

3) charakter niezbywalny np. obowiązek alimentacyjny, władza rodzi­cielska.

Pokrewieństwo jest stosunkiem prawnym między określonymi osoba­mi, który oparty jest na biologicznych węzłach krwi łączących te osoby, występować w linii prostej i bocznej.

Linia pro­sta pokrewieństwa oznacza, że interesujące osoby są w takiej zależności bio­logicznej, że jedna pochodzi od drugiej, np. babcia i wnuk, matka i syn, itp. Stopnie liczy się ilością pokoleń między określonymi osobami, np. ojciec i syn jest to pierwszy stopień, natomiast babcia i wnuk to drugi stopień.

Linia boczna pokrewieństwa oznacza, że określone osoby mają co naj­mniej jednego wspólnego przodka np. rodzeństwo, kuzynowie. Stopnie liczy się ilością urodzeń od wspólnego (wspólnych) przodka np. rodzeństwo jest w linii bocznej drugiego stopnia, natomiast kuzyno­wie czwartego stopnia.

Powinowactwo powstaje w momencie zawarcia małż.. Jest to stosunek prawny między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Trwa on mimo ustania małż. np. po rozwodzie, zięć i teściowa są w linii prostej powino­wactwa pierwszego stopnia, mąż jest wobec siostry żony powinowatym w linii bocznej drugiego stopnia.

Zasady pr. rodzinnego i opiekuńczego są to podstawowe założenia dotyczące stosunków prawnorodzinnych, które wpływają na przyjęcie okre­ślonych uregulowań przez ustawodawcę.

1) Zasada równouprawnienia kobiety i mężczyzny

2) Zasada laicyzacji małż. oznacza, że małżeństwo jest instytucją świecką, regulowaną normami ustanowionymi przez państwo np. prze­słanki zawarcia małż., rozwód

3) Zasada monogamii oznacza, że osoba w tym samym czasie może trwać w jednym ważnym związku małżeńskim

4) Zasada trwałości małż. oznacza, że małżeństwo ma charakter trwały co nie oznacza, że nie może być rozwiązane.

5) Zasada ochrony dobra dziecka ma charakter szczególny.

a) przeszkody zawarcia związku małżeńskiego

b) przepisy dotyczące władzy rodzicielskiej

c) obowiązek alimentacyjny

d) przysposobienie

e) opieka

f) kuratela

Małżeństwo jest instytucją świecką, której treść wy­raża się w określonym przez przepisy pr. trwałym związku mężczyzny i kobiety, jest to szczególny stosunek prawny powstaje przez zawar­cie związku małżeńskiego

Przesłanki zawarcia małżeń

1) Przesłanki materialne, warunkują powstanie małż., muszą wystąpić łącznie

— odmienność płci,

— jednoczesna obecność nupturientów (osób, które składają oświad­czenia o wstąpieniu w związek małżeń).

- złożenie zgodnych oświadczeń woli,

- złożenie tych oświadczeń przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego.

2) Przesłanki formalne mają charakter porządkowy. Związane są z dostarczeniem odpowiednich dokumentów i złożeniem pisemnego oświad­czenia o tym, że nie istnieją przeszkody w zawarciu związku małżeńskie­go. Naruszenie przesłanek tego typu nie ma wpływu na waż­ność małż.

3) Zakazy (przeszkody) Nie mogą te przesłanki wystąpić w momencie zawarcia małż.. Jeśli jednak chociażby jedna z tych przesłanek miała miejsce, to małżeństwo jest ważne, może być jednak unie­ważnione. Większość zakazów ma charakter względny, np. brak określonego wieku przez nupturientów. Zakaz zwią­zany z pokrewieństwem oraz z niedorozwojem umysło­wym ma charakter bezwzględny jednak w drugim przypadku sąd może wcze­śniej wyrazić zgodę na zawarcie związku małżeńskiego.

Wyrok unieważniający małżeństwo ma charakter konstytutywny. Z momentem uprawomocnienia orzeczenia małżeństwo przestaje istnieć. Skutki prawne podobne jak przy rozwodzie zachowując jednak pewną odrębność:

1) małżonkowie wracają do swoich nazwisk,

2) jeśli unieważnienie nastąpiło po śmierci jednego z małżonków, to żyją­cy małżonek traci pr. do dziedziczenia,

3) ustanie stosunku powinowactwa jaki powstał w wyniku małż. unieważnionego.

Obowiązki o charakterze niemajątkowym:

a) wspólne pożycie oznacza, utrzymywanie więzi psychicznej, fizycznej i gospodarczej

b) wierności

c) wzajemnej pomocy

d) współdziałania dla dobra rodziny, wspólnego zaspo­kajania potrzeb rodziny, wspólne rozstrzyganie o istotnych spr.ch rodziny.

Pr. o charakterze niemajątkowym:

a) wzajemna reprezentacja

b) wybór nazwiska

Stosunki majątkowe między małżonkami:

a) ustrój ustawowy uregulowanie stosunków między małżon­kami zgodnie z wolą ustawodawcy

2. ustrój umowny jest ukształtowany przez umowę małżonków

1) Małżeński ustrój ustawowy.

a) Majątek wspólny są to przedmioty nabyte przez małżonków podczas trwania związku małżeńskiego:

— pobrane wynagrodzenie małżonków za pracę

— premia, którą świadczy zakład pracy, gdy spełnione są warunki okre­ślone przez szczegółowe przepisy pr. np. nagroda jubileuszowa, akor­dowa, eksportowa itp.,

— inne świadczenia uregulowane przez przepisy szczególne np. ekwiwa­lent pieniężny dla policjantów związany z remontem mieszkania,

— pobrane wynagrodzenie za usługi świadczone przez małżonków w ra­mach stosunku cywilnego

— dochody z majątku wspólnego

— przedmioty służące do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przed­siębiorstwa, nawet wtedy jeśli zostały nabyte ze środków należących do majątku odrębnego małżonka np. ciągnik,

— inne przedmioty nabyte w drodze spadku lub darowizny (np. samo­chód) wchodzą w skład majątku wspólnego gdy testator lub darczyńca tak postanowił

Współwłasność, która obejmuje majątek wspólny małżonków nazywa się wspólnością ustawową (inaczej wspólnością dorobkową). Jest to współ­własność łączna, która charakteryzuje się:

— niemożnością rozporządz. nieokreślonym udziałem,

— niemożnością zaspokojenia się wierzycieli z udziału,

— niemożnością żądania podziału majątku wspólnego.

Zarząd majątkiem wspólnym polega na tym, że

1) Każdy z małżonków jest obowiązany współdziałać w zarządzie ma­jątkiem wspólnym

2) Każdy z małżonków może dokonywać samodzielnie czynności w ra­mach zwykłego zarządu.

3) Do dokonania czynności przekraczających zwykły zarząd potrzeb­na jest zgoda drugiego współmałżonka

b) Majątek odrębny męża i majątek odrębny żony, który jest własnością każdego z małżonków, ustawodawca wyodrębnia ze względu na następujące przesłanki:

1) Czas nabycia - są to przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej

2) Sposób nabycia - są to przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia, za­pisu testamentowego lub darowizny, chyba że testator lub darczyńca postanowił inaczej, np. samochód, a także przedmioty nabyte ze środ­ków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w pkt. a i b (tzw. zasada surogacji).

3) Przeznaczenie rzeczy - są to przedmioty służące do zaspokojenia oso­bistych potrzeb każdego z małżonków (np. odzież, instrument muzycz­ny) oraz służące do wykonywania zawodu, jeśli zostały nabyte ze środ­ków należących do majątku odrębnego np. kamera video, maszyna do pisania zakupiona za pieniądze uzyskane z tytułu nagrody, jeśli mał­żonek prowadzi działalność zarobkową w tym zakresie.

4) Charakter prawny- składniki majątkowe:

— pr. niezbywalne np. pr. do alimentacji,

— uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywoła­nie rozstroju zdrowia (nie dotyczy to renty

— uzyskane z tytułu zadośćuczynienia

— wierzytelności - są to nie pobrane jeszcze świadczenia o wynagro­dzenie za pracę lub inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków,

— uzyskane z tytułu nagrody, która ma charakter uznaniowy za oso­biste osiągnięcia jednego z małżonków np. nagroda policjanta za realizację sprawy, nagroda państwowa dla filmowca, sportowca itp.,

— majątkowe pr. autorskie twórcy, pr. twórcy wynalazku, wzoru lub projektu wynalazczego - są to pr. do wynagrodzenia i rozpo­rządzania.

Świadczenia z tytułu tzw. sortów policyjnych ze względu na ich prze­znaczenie należą do majątku odrębnego.

2) Małżeński ustrój umowny:

Ustrój umowny jest modyfikacją ustroju ustawowego. Należy dokonać tej czynności prawnej w formie aktu notarialnego (tzw. intercyzy), zarówno w czasie trwania związku małżeńskiego jak i przed jego

Wyróżnia się trzy postacie umownego ustroju majątkowego:

a) Ustrój rozszerzający - polega na tym, że w drodze porozumienia stron wprowadza się określone składniki z majątku odrębnego do wspól­nego. Nie można rozszerzyć ustroju umownego na elementy określone w art. 49 k.r.o. np. pr. do alimen­tacji, świadczenia z tytułu zadośćuczynienia,

b) ustrój ograniczający - polega na przesunięciu zgodnie z wolą stron niektórych elementów z majątku wspólnego na majątek odrębny np. do­chody z majątków odrębnych będą wchodziły do majątku odrębnego,

c) Ustrój wyłączający wspólność ustawową — polega na tym, że mał­żonkowie posiadają tylko majątki osobiste i w tym zakresie nim zarządza­ją i rozporządzają.

3) Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania.

Wierzyciel może żądać zaspokojenia swoich roszczeń z następujących mas majątkowych:

a) Z majątku odrębnego dłużnika oraz majątku wspólnego gdy:

— dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, a także,

— nie ma miejsca odpowiedzialność solidarna

— nie ma miejsca sytuacja, w której odpowiedzialność majątkiem wspól­nym jest wyłączona przez ustawę lub orzeczeniem sądu

b) Z majątku odrębnego dłużnika oraz pewnych składników majątku wspólnego, takich jak: wynagrodzenie za pracę lub inne usługi świadczo­ne osobiście przez dłużnika, korzyści uzyskane z tytułu tzw. prac twór­czych gdy:

— wierzytelność powstała przed powołaniem wspólności ustawowej np. przed zawarciem małż.,

— wierzytelność dotyczy majątku odrębnego małżonka dłużnika np. za uzyskany kredyt z banku małżonek kupił maszyny do zakładu, który jest jego własnością.

c) Z majątku wspólnego oraz majątków odrębnych małżonków (mał­żonkowie są wtedy współdłużnikami solidarnymi - art. 366 § k.c.) gdy:

— jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie w celu zaspokojenia zwy­kłych potrzeb rodziny np. kwotę z tytułu pożyczki przeznaczono na zakup węgla, odzieży itp.,

— zobowiązanie zaciągnęli oboje małżonkowie.

USTANIE MAŁŻEŃSTWA

— śmierć,

— uznanie za zmarłego

• rozwód

ROZWÓD

a) Przesłanki pozytywne, które muszą wystąpić łącznie

— zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, oznacza zerwanie więzi psy­chicznej, fizycznej oraz gospodarczej między małżonkami

— trwały rozkład pożycia małżeńskiego oznacza, że zerwanie więzi mię­dzy małżonkami nie ma charakteru przejściowego.

b) Przesłanki negatywne polegają na tym, że mimo istnienia przesła­nek pozytywnych sąd nie wyda orzeczenia o rozwodzie, gdy wystąpi cho­ciażby jedna z przesłanek ujemnych. Są to okoliczności:

a) wydanie orzeczenia mogłoby naruszyć dobro wspólnych, małoletnich dzieci ,

b) wydanie wyroku rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,

c) gdy orzeczenia rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego wyjątki to:

— gdy małżonek niewinny wyraża na to zgodę,

— gdy odmowa jego zgody byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, np. małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia mał­żeńskiego żyje w faktycznym związku z inną kobietą mając z nią małoletnie dziecko.

Skutki rozwodu z momentem upr.mocnienia się wyroku ustaje małżeństwo.

Sąd rozstrzyga w orzeczeniu rozwodowym o:

a) winie rozkładu pożycia małżeńskiego na zgodne żą­danie małżonków sąd nie rozstrzyga o winie

b) wykonywaniu władzy rodzicielskiej

c) obowiązku alimentacyjnym małżonków względem dziecka

d) wspólnym mieszkaniu

e) na wniosek jednego z małżonków sąd może orzec o podziale majątku wspólnego

Władza rodzicielska jest to zespół wzajemnie powiązanych ze sobą uprawnień i obowiązków rodziców względem majątku i osoby małoletnie­go dziecka. Władza rodzicielska jako pr. podmiotowe ma charakter nie­zbywalny. Przepisy prawne regulujące władzę rodzicielską są o charakte­rze bezwzględnie obowiązującym.

Powstawanie władzy rodzicielskiej następuje z momentem:

1) urodzenia dziecka lub jego uznania

2) przyznania jej przez sąd ustalający ojcostwo

3) przywrócenie władzy rodzicielskiej

4) powstania przysposobienia, chodzi tu o władzę rodzicielską przysposabiającego.

Na treść władzy rodzicielskiej składają się:

a) Piecza i wychowanie dziecka jest to m.in. zapew­nienie dziecku warunków egzystencji, dbałość o stan zdrowia, rozwój fizyczny i duchowy dziecka, kształto­wanie pozytywnych cech osobowości, kształcenie dziecka i przygotowanie go do podjęcia pracy, zabezpieczenie dziecka przed różnymi niebezpieczeń­stwami (

Uprawnienia rodziców w tym względzie to:

— miejsce zamieszkania dziecka, rodzice mogą określić miejsce pobytu dziecka np. w czasie wakacji,

— posłuszeństwo dziecka wobec rodziców, poszanowa­nie rodziców, wykonywanie ich poleceń,

— pr. zwrócenia się do sądu o odebranie dziecka od tzw. osoby nieu­prawnionej np. odebranie dziecka od dziadków, jednak takie żądanie może okazać się bezskuteczne, jeśli sąd uzna, że powrót dziecka do rodziców miałby dla niego charakter negatywny.

b) Przedstawicielstwo ustawowe, polega na dokony­waniu czynności prawnych w imieniu i na rzecz dziecka oraz reprezento­wanie jego interesów przed instytucjami takimi jak sąd, szkoła, policja. Ze względu na dobro dziecka niekiedy rodzice nie repre­zentują dziecka w stosunkach cywilnoprawnych

c) Zarząd majątkiem dziecka wyraża się tym, że rodzice mogą dokony­wać czynności w ramach zwykłego zarządu. Do dokonywania czynności przekraczających zwykły zarząd potrzebna jest zgoda sądu rodzinnego i opiekuńczego, np. likwidacja książeczki mieszkanio­wej, zbycie majątku dziecka. Określone składniki majątkowe dziecka są wyłączone z zarządu rodziców,

Formy ingerencji sądu opiekuńczego w sprawowanie władzy rodzicielskiej

A. Ograniczenie władzy rodzicielskiej gdy zagrożone jest dobro dziecka np. zaniedbania rodziców w zakresie obowiązku szkol­nego dziecka, dotyczące leczenia dziecka.. Zarządzenia te mają różny charakter i wymiar. Mogą pole­gać m.in. na zobowiązaniu rodziców do określonego zachowania, wykony­wanie zarządu majątkiem dziecka kuratorowi czy też umieszczenie dziec­ka w rodzinie zastępczej.

B. Zawieszenie władzy rodzicielskiej gdy jest przemi­jająca przeszkoda w jej wykonywaniu np. wyjazd, rodziców na kilka lat za granicę. Wyrok będzie uchylony, gdy ustanie przyczyna jego wydania

C. Pozbawienie władzy rodzicielskiej ma miejsce, gdy wystąpi chociażby jedna z przesłanek:

— trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej

— nadużycie władzy rodzicielskiej

— rażące zaniedbywanie obowiązków przez rodziców

Skutki prawne pozbawienia władzy rodzicielskiej:

1) ustanie praw i obowiązków wynikających z władzy rodzicielskiej,

2) ustanowienie opieki

3) można orzec o zakresie kontaktów rodzica z dzieckiem

4) inne skutki

Gdy ustaną przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej sąd może przywrócić tę instytucję np. powrót rodziców z zagrani­cy. Można pozbawić władzy rodzicielskiej także w postępowaniu karnym.

Inne przyczyny ustania władzy rodzicielskiej to:

— uzyskanie przez dziecka pełnoletności jest to powszech­ny sposób,

— ubezwłasnowolnienie rodzica

— zawieszenie władzy rodzicielskiej

• — przysposobienie, ustaje władza rodzicielska natu­ralnych rodziców.

Przysposobienie powstaje w wyniku wydania orzeczenia przez sąd opie­kuńczy. Adopcja tworzy stosunki prawno-rodzinne mię­dzy przysposobionym i przysposabiającym takie, jakie występują między rodzicami a ich dziećmi. Celem adopcji jest ochrona małoletniego dziecka, które ma być przysposobione. Do dokonania przysposobienia niezbędne są przesłanki dotyczące:

1) osoby przysposobionej (tylko osoba małoletnia )

2) osoby przysposabiającej (przysposobić może tylko osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeśli będzie w sposób należyty wywiązywać się ze swoich obowiązków. Przysposobić wspólnie mogą tylko małżonkowie

3) odpowiedniej różnicy wieku między przysposabiającym a przysposo­bionym, tzn. taka różnica, jaka występuje między rodzicami a ich dziec­kiem

4) zgody określonych osób:

a) zgoda drugiego współmałżonka

b) zgoda przysposobionego, który ukończył lat 13

c) zgoda rodziców przysposobionego

d) zgoda opiekuna

Rodzaj przysposobienia wpływa na jego skutki prawne. Wyróżnia się trzy rodzaje:

1) przysposobienie pełne wywołuje następujące skutki prawne

a) przysposobiony nabywa pr. i obowiązki wynikające z pokrewień­stwa wobec przysposabiającego i jego krewnych,

b) ustają pr. i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewień­stwa wobec swoich krewnych oraz pr. i obowiązki krewnych wobec niego,

c) skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobio­nego.

2) przysposobienie niepełne wywołuje następujące skutki

a) przysposobiony i jego zstępni nabywają pr. i obowiązki wynika­jące z pokrewieństwa tylko względem przysposabiającego,

b) utrzymane są określone pr. i obowiązki pomiędzy przysposobio­nym a jego krewnymi.

3) przysposobienie całkowite, ma miejsce wtedy, gdy rodzice dziecka złożą przed sądem opiekuńczym zgodę na przysposobienie swego dziecka bez wskazywania osoby przysposabiającej. Skutki adopcji całkowitej są podobne do przysposobienia pełnego z określonymi wyjątkami:

a) nie jest dopuszczalne uznanie przysposobionego, ani sądowe usta­lenie jego pochodzenia

b) nie jest możliwe rozwiązanie przysposobienia

c) sporządza się nowy akt urodzenia przysposobionego wpisując przy­sposabiających jako rodziców. Sąd może rozwiązać przysposobienie.

Obowiązek alimentacyjny jest to powinność osoby zobowiązanej do dostarczania środków utrzymania i wychowania dla oso­by uprawnionej.

Cechy obowiązku alimentacyjnego:

1) Przepisy regulujące obowiązek alimentacyjny mają charakter bezwzglę­dnie obowiązujący. Zainteresowane strony mogą jednak swobodnie kształtować wysokość świadczeń w drodze umowy.

2) Specyficzny przedmiot świadczenia:

— środki utrzymania, które związane są z zapewnieniem warunków eg­zystencji (mieszkanie, wyżywienie, odzież, leczenie),

— środki wychowania są skierowane na m.in. edukację, zdobycie zawodu. Przedmiot świadczenia może być realizowany poprzez świadczenia pie­niężne, w naturze, czy też w drodze osobistych starań rodziców związanych z wychowaniem dziecka. Jest to obowiązek o charakterze majątkowym.

3) Obowiązek alimentacyjny ma także charakter osobisty, oznacza że nie może być przeniesiony w drodze czynności prawnej, oraz że nie podle­ga dziedziczeniu (dotyczy to również osoby uprawnionej).

4) Realizacja pr. do alimentacji nie jest ograniczona w czasie tzn. osoba uprawniona może żądać świadczeń alimentacyjnych w każdej chwili, o ile istnieją źródła i przesłanki alimentacji.

5) Świadczenia alimentacyjne jako świadczenia okresowe ulegają przedawnieniu z upływem lat 3

6) Obowiązek alimentacyjny nie jest zależny od określonego zachowania się osoby uprawnionej

Źródłami obowiązku alimentacyjnego są:

1) pokrewieństwo w linii prostej oraz w linii bocznej II stopnia (rodzeń­stwo)

2) przysposobienie:

a) adopcja pełna - (także w przysposobieniu całkowitym) przysposobiony ma takie same uprawnienia i obowiązki jak dziecko naturalne przysposobiąjącego ustają stosunki alimentacyjne przysposobionego wobec krewnych

b) adopcja niepełna - przysposobiony jest uprawnio­nym i zobowiązanym względem przysposabiającego oraz krewnych (wstępnych oraz rodzeństwa),

3) powinowactwo - osobą uprawnioną może być tylko pa­sierb (pasierbica) względem ojczyma lub macochy i odwrotnie,

4) obowiązek między byłymi małżonkami po rozwodzie oraz unieważnie­niu małż.

Występują dwa rodzaje przesłanek obowiązku alimentacyjnego

1) Podstawowe:

1. Niedostatek - osoba uprawniona nie może własnymi środkami (wynagrodzeniem, itp.) za­spokoić usprawiedliwionych potrzeb. Jest to przesłanka najbardziej powszechna, przysposabiający od przy­sposobionego, brat od siostry, rodzic od dziecka

2. Niemożność samodzielnego utrzymania się - dziecko nie jest przygotowane aby własnymi środkami zaspokoić swoje usprawiedliwione potrzeby

3. Istotne pogorszenie sytuacji materialnej - nie jest w stanie niedostatku ale znajduje się w stanie znacznego pogorszenia sytuacji materialnej

---