finanse publiczne - wyklady, Politologia, Finanse publiczne


FINANSE PUBLICZNE

- wykłady

Finanse - procesy związane z gromadzeniem dochodów i dokonywaniem wydatków.

Finanse publiczne a prywatne.

Finanse publiczne

- w sektorze prawa publicznego

Źródła pochodzenia dochodów:

- „daniny” - stosunki publiczno-prawne o charakterze

Administracyjnym

Stosunki administracyjno-prawne oparte są o

nierównorzędność stron ( dominuje podmiot publiczny).

W tych które dotyczą dochodów brak jest

ekwiwalentności świadczeń (równowartość).

Cel i sposób dokonywania wydatków:

- celem dokonywania wydatków publicznych jest

realizacja zadań publicznych. .

- system kontroli sposobu wydatkowania

Finanse prywatne

- działalność gospodarcza - stosunki cywilno - prawne

Stosunki cywilno-prawne oparte są na

równorzędności podmiotów

Występuje ekwiwalentność.

cel wydatków prywatnych wyznacza

zainteresowany podmiot

- brak instrumentów kontroli wydatkowania


Definicja budżetu.

Budżet - jest planem publicznym państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, który obejmuje dochody, wydatki, przychody i rozchody tych jednostek, uchwalany w formie ustawy lub uchwały na okres jednego roku budżetowego.

Budżet porządkuje skutki finansowe obowiązywania innych ustaw.

Dochody - są stałe i odnawialne oraz bezzwrotne np. wpływy z podatków, majątków.

Przychody - są to środki incydentalne, zwrotne np. środki pochodzące z prywatyzacji majątku, kredytów, pożyczek czy emisji papierów wartościowych.

Rozchody - służą spłacie zobowiązań np. spłacaniu kredytów.

Wydatki - pozostałe.

Budżet państwa - uchwalany w formie ustawy.

Budżety jednostek samorządowych - uchwalane w formie uchwał.

Rok budżetowy = rok kalendarzowy 1 stycznia - 31 grudnia.

Nie można przenieść starego budżetu na nowy rok budżetowy. Akty przejściowe:

Funkcje budżetu.

Funkcje ogólne:

Adresatami budżetu są wszystkie jednostki wykonujące budżet (organy administracji publicznej).

Budżet z jednej strony jest wiążący (maksymalny limit wydatków), z drugiej strony zaś ma charakter prognozy (dochody).

Funkcje finansowe:

Zasady budżetowe.

Są to postulaty, które wysuwa nauka wobec ustawodawcy i podmiotów realizujących budżet.

  1. Zasada równowagi budżetowej - równoważenie się dochodów i wydatków. Gdy się nie równoważą mamy do czynienia z deficytem albo nadwyżką budżetową.

  2. Zasada jedności formalnej budżetu - budżet powinien być uchwalony w formie jednego aktu prawnego (jeden dokument).

  3. Zasada jedności materialnej budżetu (zasada nie funduszowania) - postuluje by nie łączyć dochodów z określonych źródeł z imiennie określonymi wydatkami. Wyjątki:

  • Zasada jawności i przejrzystości (zasada transparencji) - plany finansowe są publikowane. Procedura uchwalania i wykonywania budżetu jest jawna. Zachowanie przejrzystości procedur (bez naruszenia prawa).

  • Zasada szczegółowości - polega na tym, że dochodów i wydatków budżetowych nie ujmuje się w ogólnych kwotach, tylko dokonuje się ich szczegółowego sklasyfikowania. To szczegółowe sklasyfikowanie dokonywane jest przy użyciu podziałek klasyfikacyjnych:

  • Przykłady:

    Dział nr 010 - Rolnictwo i rybołówstwo

    Rozdział 010 / 09 - Spółki wodne

    Rozdział 010 / 10 - Wodociągi na wsi

    Dział nr 020 - Leśnictwo

    Rozdział 020 / 01 - Gospodarka leśna

    Dział nr 600 - Transport i łączność

    Rozdział 600 / 11 - Drogi publiczne krajowe

    Dochody: Paragraf 001 - Podatek dochodowy od osób fizycznych

    Wydatki: Paragraf 801 - Obsługa długu publicznego

    1. Zasada powszechności (zasada zupełności) - postuluje by wszystkie jednostki organizacyjne były objęte budżetem całością swoich dochodów i wydatków. W chwili obecnej zasada ta realizowana jest na dwa sposoby:

    W pierwszym przypadku mamy do czynienia z tzw. gospodarką budżetową brutto. W drugim przypadku mamy do czynienia z tzw. gospodarką budżetową netto.

    Gospodarka budżetowa brutto - przykładem są jednostki budżetowe. Działają one w ten sposób, że wszystkie swoje dochody uzyskane ze swojej działalności odprowadzają do właściwego budżetu, a wszystkie swoje wydatki pokrywają ze środków otrzymanych z budżetu. Nie działają w oparciu o rachunek ekonomiczny.

    Gospodarka budżetowa netto - działa w ten sposób, że przychody uzyskiwane w związku z prowadzoną działalnością muszą być przeznaczone przez tę jednostkę na pokrycie kosztów jej działalności.

    Ograniczenie podmiotowe: Zakład budżetowy - może istnieć tylko jako samorządowy zakład budżetowy.

    Ograniczenie przedmiotowe - może być tworzony tylko po to, by wykonywał zadania własne jednostek samorządu terytorialnego z grupy użyteczności publicznych.

    Przychody pochodzą z:

    Dotacje:

    Zakłady budżetowe odprowadzają do budżetu nadwyżkę środków obrotowych. Jeśli przychody nie wystarczają na pokrycie wszystkich wydatków, to z budżetu otrzyma on dotacje budżetową.

    Tym co decyduje o formie organizacyjno- prawnej jest korzyść dla budżetu i korzyść dla mieszkańców.

    Procedura uchwalania budżetu państwa.

    RADA MINISTRÓW jest odpowiedzialna za kształt budżetu.

    Budżet ma określony zakres czasowy - jeden rok budżetowy (1 stycznia - 31 grudnia). Gdy nie wszystko zostało zrealizowane to wygasa.

    Uchwalany jest w formie ustawy budżetowej.

    Ustawa budżetowa to akt prawny zawierający budżet i inne załączniki. Tylko Rada Ministrów przygotowuje projekt ustawy budżetowej.

    Istnieje także wieloletni plan finansowy państwa w formie uchwały Rady Ministrów. Jest to plan średniookresowy (4 kolejne lata). Współistnieje on z budżetem - roczne budżety muszą być z nim zgodne. Jest uchwalany w tzw. układzie zadaniowym (wskazanie celów do osiągnięcia i mierników ich osiągania).

    Najpóźniej do 30 września Rada Ministrów musi przygotować projekty ustawy budżetowej. Jeśli nie, musi przygotować projekt prowizorium budżetowego. Prowizorium budżetowe nie może jednak zastąpić budżetu. Osobą odpowiedzialną jest Minister Finansów. Wydaje on „notę budżetową”, skierowaną do poszczególnych dysponentów części budżetowych (ministrów). Mają oni w odpowiedniej formie i terminie przesłać planowane dochody i wydatki. Następnie Minister Finansów z przekazanych informacji tworzy projekt ustawy budżetowej. Część dochodów i wydatków ustalone są przez inne organy (np. Kancelaria Prezydenta, Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu ). Projekt ustawy budżetowej trafia na obrady Rady Ministrów. Podejmuje ona uchwałę o przyjęciu projektu uchwały budżetowej. RM ma czas do 30 września by przekazać ustawę do parlamentu. Najpierw do sejmu, potem do senatu, a potem może senat ją skierować znów do sejmu, a na końcu do prezydenta.

    S E J M

    I czytanie

    Odbywa się na posiedzeniu plenarnym.

    Przedstawiane jest na nim uzasadnienie projektu budżetu. Posłowie mogą zadawać pytania. Odbywa się debata nad ogólnymi zasadami budżetu. Projekt następnie decyzją Marszałka Sejmu i Prezydium Sejmu zgodnie z Regulaminem Sejmu trafia na obrady Komisji Finansów Publicznych. Komisja Finansów Publicznych współpracuje z właściwymi komisjami sejmowymi przedstawiając do projektu budżetu swoje wnioski, opinie lub propozycje. Te wnioski, opinie i propozycje Komisja Finansów Publicznych uwzględnia w swoim sprawozdaniu, nieuwzględnione przedstawiane są jako zdania odrębne. Komisja Finansów Publicznych opracowuje sprawozdanie wraz z wnioskiem w sprawie przyjęcia projektu budżetu z poprawkami lub też bez poprawek.

    Następuje wydruk sprawozdania Komisji Finansów Publicznych dla posłów.

    II czytanie

    [Następuje co najmniej po siedmiu dniach od dostarczenia posłom wydrukowanego sprawozdania Komisji Finansów Publicznych]

    Sejmowi prezentowane jest sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych. Nad projektem budżetu odbywa się debata, posłowie mogą zgłaszać poprawki i wnioski. Jeśli Sejm tak zdecyduje projekt przechodzi natychmiast do III czytania. Jeśli zostaną zgłoszone nowe wnioski i poprawki projekt wraca do właściwych komisji sejmowych, których wnioski, opinie i propozycje rozpatruje Komisja Finansów Publicznych. Na najbliższym po końcu obrad Komisji Finansów Publicznych posiedzeniu Sejmu przedstawiane jest dodatkowe sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych.

    III czytanie

    Poseł sprawozdawca przedstawia poprawki i wnioski zgłoszone podczas II czytania. Odbywa się głosowanie nad całym projektem. Po przyjęciu projektu budżetu jego tekst trafia do: Marszałka Senatu, Prezydenta, Posłów.

    S E N A T

    Na rozpatrzenie projektu budżetu Senat ma 20 dni

    Projekt budżetu wędruje do poszczególnych komisji senackich, które przekazują swoje opinie Komisji Gospodarki Narodowej. W Komisji Gospodarki Narodowej powstaje projekt Uchwały Senatu.

    Projekt ten może przedstawiać propozycję przyjęcia projektu budżetu bez poprawek.

    Projekt ten może przedstawiać propozycję wprowadzenia poprawek, wtedy nowy tekst trafia do Marszałka Sejmu, który przekazuje go do Komisji Finansów Publicznych, która opracowuje sprawozdanie. Sprawozdanie to przedstawiane jest posłom.

    Posłowie na ich rozpatrzenie mają 3 dni.

    Nowy tekst projektu trafia do Prezydenta.

    PREZYDENT

    Musi albo podpisać ustawę budżetową albo skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent nie ma uprawnień veta.

    Trybunał Konstytucyjny ma 2 miesiące na podjęcie decyzji. Zaskarżone przepisy nie wchodzą w życie po nieodwołalnym podpisie Prezydenta

    Podpisany przez Prezydenta budżet publikowany jest w Dzienniku Ustaw.

    Wykonywanie budżetu państwa

    Dopuszcza się zmiany w budżecie:

    1. Uruchamianie rezerw budżetowych

    2. Przenoszenie wydatków

    3. Blokowanie wydatków

    4. Zmiana wysokości dotacji budżetowych

    1. Uruchamianie rezerw budżetowych.

    Np. Rezerwa celowa na wzrost wynagrodzeń w sektorze budżetowym.

    1. Przenoszenie wydatków.

    Jest to zmiana przeznaczenia środków budżetowych. Polega to na tym, że zaplanowane wydatki przeznaczane są na inne cele - pod jednym warunkiem: że dysponent części budżetowej przenosząc wydatki nie wyjdzie poza części i dział budżetu. Przenoszenie wydatków możliwe jest jedynie pomiędzy rozdziałami i paragrafami klasyfikacji budżetowej.

    1. Blokowanie wydatków.

    Polega na tym, że organ wyższego rzędu nad jednostką organizacyjną może zablokować jej wydatki, jeżeli stwierdzi, że doszło do naruszeń w jej gospodarce finansowej.

    1. Zmiana wysokości dotacji budżetowych.

    Dotacja budżetowa - jest to transfer środków budżetowych dla podmiotu poza budżetem w ściśle określonym celu. Także jej wykorzystanie jest kontrolowane (w przypadku subwencji nie).

    Dotacje celowe są dla jednostek samorządu terytorialnego.

    Zadania zlecone ustawowo lub na drodze porozumień,

    Koszty realizacji zadania powinny być pokryte ze środków przekazanych przez podmiot zlecający dane zadanie; przysługuje roszczenie środków na realizację zadań zleconych.

    Wynikają one z ustawy i powinny być wykonywane ze środków własnych.

    Np. zadania z zakresu pomocy społecznej.

    Można udzielić wyższych lub niższych dotacji budżetowych. Ustawa jednak ogranicza to czasowo - do 30 listopada roku budżetowego na zadania własne, a na zadania zlecone do 15 listopada roku budżetowego.

    Deficyt budżetowy i dług publiczny.

    Deficyt budżetowy - to stan finansów, w którym wydatki są wyższe niż dochody.

    Dług publiczny - kwota zaciągniętych zobowiązań, wartość zadłużenia państwa.

    Pokrycie deficytu bez zaciągania długu:

    Inne źródła długu publicznego poza deficytem budżetowym:

    Dług publiczny oznacza zobowiązania sektora finansów publicznych.

    W skład długu publicznego wchodzą :

    - zobowiązania państwa

    - zobowiązania jednostek samorządu terytorialnego

    - zobowiązania osób prywatnych.

    Do państwowego długu publicznego nie zaliczamy wzajemnych zobowiązań między jednostkami sektora finansów publicznych.

    Osobą odpowiedzialną za zaciąganie i zarządzanie długiem publicznym jest Minister Finansów.

    Zaciągnąć zobowiązania można przez:

    Klasyfikacja papierów wartościowych:

    Papiery wartościowe dzielimy na:

    ze wzg. na kryterium czasu:

    ze wzg. na świadczenia na które opiewają papiery wartościowe:

    ze wzg. na sposób zagwarantowania korzyści nabywcy papieru wartościowego:

    Stopy procentowe:

    - stałe

    - zmienne

    Dyskont - różnica między wartością nominalną a ceną sprzedaży.

    Zanim się wyemituje papier wartościowy to ocenia go agencja RETINGOWA - są one „maszynkami” do nakręcania koniunktury.

    Budżet samorządowy.

    Lokalna Izba Obrachunkowa kontroluje budżety samorządowe, a samorządy mają czas do końca stycznia żeby uchwalić budżet, jak tego nie zrobią to L.I.O. sama narzuca im budżet do końca lutego.

    Budżet Samorządowy jest wyrazem decentralizacji finansów publicznych.

    Decentralizacja - przesunięcie kompetencji w ruch pionowym (państwo przekazuje jednostce samorządu terytorialnego pewne kompetencje.

    Decentralizacja finansów publicznych - polega na wyposażeniu jednostek samorządu terytorialnego w pewne dochody.

    Jednostka Samorządu Terytorialnego posiada swój budżet.

    Podział dochodów jednostek samorządu terytorialnego:

    Podział doktrynalny:

    1. dochody własne

    2. dochody transferowe

    3. dochody zwrotne

    Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego i konstytucja dzielą dochody jednostek samorządu terytorialnego na:

    1. dochody własne

    2. subwencje i dotacje

    Nie ma mowy tam o dochodach zwrotnych.

    Dochody własne - to rodzaj dochodów, który przysługuje jednostce samorządu terytorialnego (tylko one je pobierają).

    Dochody własne przeznacza się na finansowanie zadań własnych.

    Grupy dochodów własnych:

    1. dochody z tytułu danin publiczno- prawnych

    Dzieli się je na trzy mniejsze:

    1) podatek od nieruchomości

    2)Podatek cywilno-prawny

    3)podatek rolny

    4)podatek leśny

    5)podatek karta-podatkowa

    Ta Gmina będzie najbogatsza, która ma największy podatek od nieruchomości.

    Podatek ten ma największą stawkę. Im więcej przedsiębiorców płacących podatek od nieruchomości tym bogatsze będą gminy.

    Ani Powiat, ani Województwo nie mają podatków, które zasilają ich budżet.

    1 podatek od osób fizycznych

    2 podatek od osób prawnych

    Te podatki w 100% pobierane są przez Urzędy Skarbowe, część z nich oddawana jest przez państwo jednostkom samorządu terytorialnego.

    JAKIE SĄ UDZIAŁY J.S.T. w podatkach dochodowych

    Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34 %.

    Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych,

    od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy, wynosi

    6,71 %.

    Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze powiatu wynosi 10,25 %.

    Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze powiatu, wynosi 1,40 %.

    Przykładowe opłaty wpływające do Urzędu Gmin:

    - opłata od posiadania psów

    - opłata targowa

    - opłata uzdrowiskowa

    Przykładowe opłaty wpływające do budżetu Powiatu:

    - opłaty drogowe

    1. dochody z majątku - Każda jednostka jest wyposażona w majątek i może czerpać z niego korzyści

    - opłaty za czynsz

    - najem

    - dzierżawa

    - odsetki od kapitałów

    - opłaty za użytkowanie wieczyste

    1. wpłaty od jednostek organizacyjnych osób prawnych- wpłaty od zakładów budżetowych albo od spółek

    2. pozostałe-spadki, zapisy, darowizny

    Dochody transferowe- są to :

    1. subwencje - subwencja jest jedna, przekazywana poszczególnym jednostkom samorządu terytorialnego w trzech częściach:

    Gminie i Powiatowi przysługuje część wyrównawcza, rekompensująca i oświatowa.

    Województwie przysługuje część wyrównawcza, regionalna i oświatowa.

    Część wyrównawcza jest najważniejsza- wyrównuje się poziom, który jednostki posiadają z dochodów własnych. (Państwo stara się niwelować różnice). Najbiedniejsze jednostki otrzymują tą część wyrównawczą.

    Prawo Janosikowe- najbogatsze jednostki samorządu terytorialnego muszą oddawać państwu pieniądze, które państwo daje jako część wyrównawczą biedniejszym jednostkom. Jednostki oddają wtedy część gdy na jedną jednostkę przypada 150%.

    Podział części wyrównawczej subwencji:

    Część wyrównawczą subwencji ogólnej dla gmin, powiatów jak i województw stanowi suma kwoty podstawowej oraz kwoty uzupełniającej.

    Cześć wyrównawcza subwencji ogólnej dla gmin stanowi suma kwoty podstawowej oraz, kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje gmina, w której wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie, jest mniejszy niż 92 % wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin. Kwotę uzupełniająca otrzymuje gmina, w której gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju.

    Kwotę podstawowa otrzymuje powiat, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w powiecie, jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów. Kwotę uzupełniająca otrzymuje powiat, w którym wskaźnik bezrobocia w powiecie, obliczony jako iloraz stopy bezrobocia w powiecie i stopy bezrobocia w kraju, jest wyższy od 1,10.

    Kwotę podstawowa otrzymuje województwo, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w województwie, jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich województw. Kwotę uzupełniająca otrzymuje województwo, w którym liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów

    1. dotacje- dzielą się an dwie grupy:

    - na dofinansowanie zadań własnych

    - na sfinansowanie zadań zleconych

    Na jakie zadania jednostek samorządu terytorialnego są dotacje

    Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego: Jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim. Jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać także dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych:

    1) o których mowa w art. 29 ustawy z dnia 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania

    rozwoju regionalnego (Dz. U. Nr 48, poz. 550, z pózn. zm.7));

    2) z zakresu zadań inwestycyjnych szkół i placówek oświatowych;

    3) związanych z inicjatywami wspierania edukacji na obszarach wiejskich, w tym na

    stypendia i pomoc materialna dla młodzie)y wiejskiej;

    4) związanych z wdrażaniem reformy systemu oświaty, wyrównywaniem szans

    edukacyjnych oraz zapewnianiem kształcenia praktycznego;

    5) realizowanych w celu zagospodarowania nieruchomości Skarbu Państwa przejętych

    od wojsk Federacji Rosyjskiej i przekazanych jednostce samorządu terytorialnego na

    podstawie przepisów ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zagospodarowaniu

    nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej (Dz. U. Nr

    79, poz. 363, z pózn. zm.8));

    6) o których mowa w odrębnych przepisach - na zasadach w nich określonych.

    Ustawa o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych:

    1. Zakres przedmiotowy- kto odpowiada na gruncie tej ustawy

    Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:

    1) osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy

    jednostki sektora finansów publicznych albo jednostki nie zaliczanej do sektora

    finansów publicznych otrzymującej środki publiczne lub zarządzającego

    mieniem tych jednostek;

    2) kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;

    3) pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono

    określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane

    w przepisach o zamówieniach publicznych;

    4) osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom nie

    zaliczanym do sektora finansów publicznych.

    1. Jakie są organy na gruncie tej ustawy

    Organami orzekającymi w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych pierwszej instancji są komisje orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

    Organem orzekającym w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych drugiej instancji jest Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych.

    Kadencja komisji orzekających i Głównej Komisji Orzekającej trwa 4 lata.

    1. Jakie kary są orzekane za naruszenie finansów publicznych

    Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

    1) upomnienie;

    2) nagana;

    3) kara pieniężna;

    4) zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.



    Wyszukiwarka