WEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA.

1. FINANSOWANIE PRZEDSIĘBIORSTW W ASPEKCIE TEORETYCZNYM, RODZAJE.

Finansowanie przedsiębiorstwa nie jest możliwe do określenia w sposób jednoznaczny, dla tego pojęcia można przyjąć różne płaszczyzny odniesienia tj. struktura kapitału przedsiębiorstwa w relacji pomiędzy kapitałem własnym, a obcym; gwarancje prawne czyli zabezpieczenia przyznane pożyczkodawcom; samo pojęcie kapitału, okres jego zaangażowania oraz przekształcenia z nim związane. W zawężonym pojęciu finansowanie ogranicza się do pozyskiwania kapitału czyli jest to podejmowanie wszelkiego typu przedsięwzięć mających na celu uzyskanie kapitału długo i krótkookresowego. Kapitał lokowany jest na określony czas, w konkretnej formie i na określony cel, jednym z licznych przykładów może być: zdobywanie kapitału na inwestycję zaplanowaną przez dane przedsiębiorstwo na terenie obcego kraju. Finansowanie w pojęciu szerszym oprócz aspektu gromadzenia obejmuje także zarządzanie danymi środkami mające na celu utrzymanie równowagi i płynności finansowej. Finansowanie można rozpatrywać również przez pryzmat finansowania pasywnego mającego na celu finansowanie własnego przedsiębiorstwa oraz finansowania aktywnego polegającego na lokowaniu kapitału w innym przedsiębiorstwie. Finansowanie przedsiębiorstwa to nie tylko pozyskiwanie środków pieniężnych jednocześnie jest to uzyskiwanie kapitału we wszystkich formach tj. rzeczowych i pieniężnych.

Kapitał finansujący przedsiębiorstwo może pochodzić z różnych źródeł, jako źródło pochodzenia kapitału możemy wyróżnić finansowanie zewnętrzne, które charakteryzuje się tym, że kapitał przedsiębiorstwo pozyskuje z zewnątrz (od innych podmiotów). Finansowanie zewnętrzne możemy podzielić jeszcze na finansowanie własne jak i obce, o finansowaniu własnym mówimy wtedy gdy środki finansowe dopływają do przedsiębiorstwa poprzez wkłady obcych przedsiębiorstw i udziały w papierach wartościowych. Natomiast o finansowaniu obcym mówimy wtedy gdy kapitał dociera do przedsiębiorstwa poprzez rynek pieniężny i kapitałowy w postaci krótkookresowych kredytów bankowych i długookresowych pożyczek, oraz przez obrót kredytowy i towarowy jako kredyt dostawcy i kredyt odbiorcy, czyli przedpłat. Szczególnymi formami obcego finansowania jest leasing oraz factoring. Wyżej wspomniane formy nie są jedynymi źródłami zewnętrznego finansowania działalności przedsiębiorstwa, a o tym z którego źródła skorzystać decydują wnikliwe analizy finansowe mające na celu złagodzenie ryzyka zachwiania płynności przedsiębiorstwa.

Drugim źródłem finansowania działalności danego przedsiębiorstwa mogą być źródła wewnętrzne mające na celu przekształcanie dóbr należących do przedsiębiorstwa w środki finansowe. Można powiedzieć, że kapitał przedsiębiorstwa rośnie pomimo iż nie inwestuje w nie żadne inne przedsiębiorstwo. W finansowaniu wewnętrznym wyróżniamy następujące sposoby pozyskiwania środków finansowych są to: przekształcenia majątkowe gdzie zmiany powstają w wyniku finansowania inwestycji, z odpisów amortyzacyjnych, w wyniku przyspieszenia obrotu kapitału oraz poprzez zmniejszenia majątku i sprzedaż zbędnych jego składników. Kształtowanie kapitału polega natomiast na tworzeniu długookresowych rezerw i zatrzymaniu zysku w przedsiębiorstwie.

Inną klasyfikacją źródeł finansowania może być uwzględnienie pozycji prawnej dawcy kapitału. Za finansowanie własne można uznać finansowanie z zysku, z wkładów, z udziałów. Do finansowania obcego zalicza się finansowanie za pomocą kredytów oraz środków zgromadzonych na długookresowych rezerwach. Można wyróżnić inne podziały w których podział następuje według środków pieniężnych, kapitałowych i rzeczowych. Jeszcze inny podział finansowania przedsiębiorstwa to podział na finansowanie aktywne i pasywne. Można też mówić o finansowaniu całej działalności gospodarczej jak i pojedynczych transakcji. Aż wreszcie o finansowaniu założycielskim związanym z zakładaniem nowego przedsiębiorstwa jak i z finansowaniem rozwojowym istniejącego już przedsięwzięcia.

Biorąc pod uwagę formy organizacyjno-prawne nasuwa się pytanie o rzeczywiste możliwości sprawnego funkcjonowania różnych typów spółek z punktu widzenia możliwości aplikacji różnych technik finansowania. Gdyż środki pochodzące z jednego źródła w przypadku różnych form organizacyjno-prawnych będą wywoływały rożne efekty. Dlatego wybranie odpowiedniego źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa będzie miało bardzo duże znaczenie w utrzymaniu płynności finansowej jak również w całościowym, przyszłym działaniu przedsiębiorstwa.

2. POLITYKA FINANSOWA PRZEDSIEBIORSTWA W ASPEKCJE WEWNĘTRZNYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA.

Przedsiębiorstwa przy pokrywaniu własnych wydatków pieniężnych związanych z działalnością bieżącą i rozwojową, najczęściej używają własnych środków finansowych, których źródła znajdują się wewnątrz przedsiębiorstwa. Pokrywanie wydatków z własnych funduszów pieniężnych określa się terminem samofinansowania przedsiębiorstwa. Każda decyzja o podjęciu środków finansowych wiąże się z ryzykiem i możliwością zachwiania płynności i równowagi finansowej w danym przedsiębiorstwie. Tym samym wybór konkretnego źródła spośród wewnętrznych źródeł finansowania przedsiębiorstwa powinno być poprzedzone dokładnymi analizami ekonomiczno - finansowymi, których przeprowadzenie zmniejsza ryzyko związane z finansami przedsiębiorstwa jak i z jego przyszłą działalnością.

Wybór źródeł pozyskiwania kapitału w dużej mierze zależeć będzie od przyjętego stanowiska danego przedsiębiorstwa wobec ryzyka rynkowego w aspekcie konkurencji jak i oceny własnej pozycji na rynku. Problem ten można również rozpatrywać poprzez pryzmat możliwości adaptacji przedsiębiorstwa do ciągle zmieniających się warunków otoczenia dających nowe możliwości finansowania jednocześnie zwiększając ich ryzyko. Wreszcie przedsiębiorstwa jako swoją strategię pozyskiwania kapitału mogą przyjąć określoną strukturę majątkowo-kapitałową. Innym punktem spojrzenia na wybór źródeł finansowania może być koszt pozyskania kapitału, który w rozumieniu samego przedsiębiorstwa powinien być niższy niż uzyskane zyski jest to również uzależnione od ustalonej polityki podziału zysku oraz kierunków przeznaczania nadwyżek finansowych. Inną ze strategii wyboru odpowiedniej polityki finansowania mogą być czynniki zewnętrzne niezależne od działalności przedsiębiorstwa tj. polityka podatkowa danego kraju, działania rządu. Chodzi tu przede wszystkim o występowanie ulg podatkowych powiązanych z działalnością inwestycyjną, a także o możliwościach wykorzystania rozwiązań podatkowych dla stworzenia większego zainteresowania określonymi źródłami pozyskiwania kapitału obcego. Analizę źródeł finansowania można rozpatrywać na wiele sposobów jak np.: wewnętrzne i zewnętrzne źródła, własne i obce czy długo i krótkoterminowe. Do finansowania działalności przedsiębiorstwa w aspekcie wewnętrznym możemy wykorzystać źródła przedstawione na (Rysunku 1).

RYSUNEK 1: WEWNĘTRZNE ZASILANIE FINANSOWE

WEWNĘTRNE
FINANSOWANIE
z zysku netto	z rezerw przedsiębiorstwa	z przekształceń składników majątkowych
				ze sprzedaży produktów i/lub usług i towarów		Ze sprzedaży i likwidacji obiektów majątku trwałego
				refinansowanie bieżące	Inwestycje odtworzeniowe	Spieniężenie środków trwałych
Własne	Własne
o charakterze długoterminowym	o charakterze krótko- i/lub długoterminowym

Źródło: „Zarządzanie finansami przedsiębiorstw” Krystyna Znaniecka, SKwP Warszawa 1997. [schemat 4]

RYSUNEK 2: ŹRÓDŁA KAPITAŁU W PRZEDSIĘBIORSTWIE.

WEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNE

Reinwestowanie emisja emisja papierów zaciąganie

Części zysku netto akcji dłużnych kredytu w banku

(zysk zatrzymany)

powiększanie kapitału własnego powiększanie kapitału obce

źródło: „Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie” Aleksandra Duliniec, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1998. [rys 1.4. Źródła kapitału własnego i obcego]

Strukturę źródeł kapitału (rysunek 2) można odczytać z bilansu przedsiębiorstwa jednak nie należy jej utożsamiać ze źródłami finansowania. Pozyskiwanie środków finansowych na finansowanie działalności przedsiębiorstwa to pojęcie szersze niż zdobywanie kapitału. Wewnętrznymi źródłami finansowania oprócz zysku zatrzymanego w przedsiębiorstwie składa się też odpis amortyzacyjny (nie będący wydatkiem dla przedsiębiorstwa) oraz przychody ze sprzedaży zbędnych składników. Natomiast jedynie zysk zatrzymany po opodatkowaniu i wypłacie dywidend dla akcjonariuszy stanowi wewnętrzne źródła kapitału własnego. Źródła finansowania możemy odnaleźć w sprawozdaniach o przepływach pieniężnych, natomiast źródła kapitału przedsiębiorstwa można odczytać z bilansu. Istnieje również inne podejście do kształtowania struktury kapitału zwane w literaturze teorią hierarchii (packing order theory). Pierwszym założeniem tej teorii jest to iż: przedsiębiorstwa preferują wewnętrzne źródła finansowania, takie jak: zysk netto pomniejszony o dywidendy, odpisy amortyzacyjne oraz wpływy ze sprzedaży posiadanych krótkoterminowych papierów wartościowych lub innych składników aktywów przedsiębiorstwa. Drugim założeniem tej teorii jest, to iż: jeżeli konieczne jest zewnętrzne finansowanie, przedsiębiorstwa w pierwszej kolejności emitują papiery dłużne, a dopiero po wyczerpaniu się tych możliwości pozyskiwania kapitału emitują nowe akcje. W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych przedsiębiorstwa w różnych krajach posiadały wewnętrzne źródła zdobywania środków finansowych przeciętnie na poziomie 50% wszystkich źródeł finansowania (od 83% w USA i 71% w Japonii do 58% w Kanadzie i 54% we Francji). Obecnie w Polsce szacunki mówią iż wewnętrzne źródła finansowania w przedsiębiorstwach stanowią około 70% środków finansowych przedsiębiorstw. Wysokie koszty kredytów bankowych i wciąż pozostający daleko w tyle poza rynkami papierów wartościowych w państwach wysoko rozwiniętych polski rynek papierów wartościowych. Skłania większość przedsiębiorstw do reinwestowania z wypracowanego zysku.

Zgodnie z teorią hierarchii źródeł finansowania, celem działalności przedsiębiorstw nie jest optymalizacja struktury kapitałowej poprzez mechanizm dzwigni finansowej, ale szukanie najtańszych źródeł pozyskiwania kapitału. Wraz z obserwacjami przedsiębiorstwa w większości potwierdzają teorię hierarchii źródeł finansowania. Przedsiębiorstwa starają się wypracować wysokie zyski później je reinwestują i tym samym zachowują stosunkowo niskie wskaźniki zadłużenia. Bogatsze firmy na potrzeby inwestycyjne zużywają część nagromadzonych środków pieniężnych lub sprzedają posiadane krótkoterminowe papiery wartościowe (marketable securites). Emisję papierów dłużnych przeprowadzają wtedy gdy wyżej wymienione wewnętrzne źródła są niewystarczające. I wtedy przedsiębiorstwo zmuszane jest pożyczać kapitał z zewnątrz na finansowanie rozwoju. Tym samym przeczy to teorii substytucji, która mówi iż bogatsze przedsiębiorstwa o niewielkim ryzyku działania są skłonne zwiększać udział długu.

3. ZYSK NETTO PRZYKŁADEM SAMOFINANSOWANIA.

Jednym z przykładów samofinansowania przedsiębiorstwa może być nadwyżka finansowa jaką osiąga przedsiębiorstwo w wyniku odpowiedniego prowadzenia swojej działalności, nadwyżka finansowa często jest określana angielskim terminem „net cash flow”, który coraz częściej używany jest w polskiej literaturze i praktyce. W bilansie po stronie pasywów jednostek gospodarczych w segmencie E nakłada się obowiązek wykazywania przez przedsiębiorstwa dodatniej lub ujemnej wartości zysku netto, gdzie wartość dodatnia może stanowić źródło finansowania działalności danej firmy. Rachunek wyniku finansowego w polskich przedsiębiorstwach można przedstawić następująco: część A obejmuje przychody ze sprzedaży produktów i usług pomniejszonych o koszt uzyskania przychodów, następnie w części B ustala się wynik finansowy z działalności gospodarczej, po czym w segmencie C ustala się zyski bądź straty nadzwyczajne spowodowane zdarzeniami losowymi tj, kataklizmy, nieprzewidziane zjawiska przyrodnicze które mogą spowodować dodatkowe wydatki przedsiębiorstwa czy też nieprzewidziane nagrody dostarczające dodatkowe środki pieniężne. W segmencie D ustala się wynik brutto, który pomniejsza się o obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego tj. podatek dochodowy itp. Po tej procedurze otrzymujemy gotowy zysk lub stratę netto. Nadwyżka finansowa netto mogąca być źródłem samofinansowania jest większa od zysku netto o sumę odpisów amortyzacyjnych z tytułu umorzenia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, które ujmowane są w ewidencji majątku trwałego.

Zysk (Strata) Netto + odpisy amortyzacyjne = nadwyżka finansowa netto

W przypadku gdzie strata netto przewyższa sumę odpisów amortyzacyjnych, mamy do czynienia z ujemną nadwyżką finansową netto, która wykazuje niedobór środków finansowych w przedsiębiorstwie powodująca zachwianie równowagi finansowej jednocześnie może ona pomniejszyć kapitał własny lub rezerwowy. Stan taki może spowodować trudności przedsiębiorstwa na arenie gospodarczej w stosunkach handlowych, a także w przypadku konieczności przedstawienia przez przedsiębiorstwo zdolności kredytowej. W przypadku, w którym powstaje nadwyżka finansowa netto przedsiębiorstwo ma do dyspozycji dodatkowe środki finansowe, natomiast jak zostaną one wykorzystane zależy wyłącznie od decyzji podejmowanych wewnątrz firmy. Często też nadwyżka finansowa nie jest w całości przeznaczana na finansowanie teraźniejszej i przyszłej działalności przedsiębiorstwa, dodatkowo z tej nadwyżki tworzy się dochody właścicieli przedsiębiorstw czy dywidendy wypłacane akcjonariuszom w przypadku spółek akcyjnych. Poza wyżej wymienionymi możliwościami przeznaczenia nadwyżki finansowej netto wykorzystuje się ją na spłatę długu przedsiębiorstwa oraz spłatę kredytów bankowych jak i innego rodzaju pożyczek. Nadwyżkę można również przeznaczyć na wykup poprzednio emitowanych obligacji jeśli nastąpił termin ich wykupu. Jeśli umowy kredytowe z bankiem czy warunki emisji obligacji zawierają klauzulę zezwalającą na przedterminowe oddłużenie czy spłatę zobowiązań można je sfinansować z nadwyżki finansowej netto, spłata ta powoduje zmniejszenie kosztów oprocentowania zadłużenia przedsiębiorstwa. Innym celem na jaki może zostać przekazana nadwyżka finansowa jeśli nie jest ona rozdzielona pomiędzy właścicieli ani przekazana na wyżej wymienione możliwości, jest powiększanie kapitału (funduszu) własnego przedsiębiorstwa i samo finansują wzrost aktywów czyli majątek trwały i obrotowy. W tym przypadku o poprawności finansowania aktywów przedsiębiorstwa świadczy struktura majątku gdzie źródłem finansowania majątku trwałego jest majątek obrotowy. Jeśli wskaźnik rośnie, powiększa się majątek trwały tzn. że przedsiębiorstwo inwestuje, natomiast gdy maleje przybywa majątku trwałego jest to dobry syndrom w handlu w innym przypadku może oznaczać zbytnie nagromadzenie zapasów.

Wypracowany poprzez przedsiębiorstwo zasób wewnętrzny nazywany zdolnością do rozwoju ZDR jest potencjalnym strumieniem środków pieniężnych wpływających do przedsiębiorstwa, oblicza się go poprzez przetworzony rachunek zysków i strat według pośrednich sald zarządzania. Jest miarą rentowności globalnej przedsiębiorstwa przy jego pomocy można wygenerować wartość dodaną pozostającą wewnątrz przedsiębiorstwa. Wzrost tego wskaźnika zwiększa niezależność finansową przedsiębiorstwa co stanowi o samofinansowaniu gdyż ZDR jest potencjalnym strumieniem pieniężnym wypracowanym przez przedsiębiorstwo.

Operacyjny zysk brutto, który stanowi część przychodów ze sprzedaży po zapłaceniu kosztów bieżących (bez amortyzacji) dzieli się na: odpisy amortyzacyjne majątku, odsetki od różnych rodzajów zadłużenia, zazwyczaj ich pochodzenie jest z zewnątrz przedsiębiorstwa; oraz na zysk podlegający opodatkowaniu, który po pomniejszeniu o obowiązkowe obciążenia z tytułu podatków stanowi zysk netto. Tym samym przedsiębiorstwo musi podjąć decyzję czy wypracowany zysk zostanie podzielony na dywidendy wypłacane akcjonariuszom lub zostanie w przedsiębiorstwie w postaci zysku zatrzymanego, czy też stanie się wewnętrznym źródłem finansowania działalności rozwojowej lub bieżącej (rysunek 3). Dodając do wewnętrznych źródeł finansowania kredyty bankowe, pożyczki, wpływy ze sprzedaży akcji lub obligacji otrzymuje się fundusze na finansowanie działalności przedsiębiorstw.

4. AMORTYZACJA MAJĄTKU TRWAŁEGO.

Majątek trwały obejmuje te składniki majątkowe, które przedsiębiorstwa używają przez wiele lat i za ich pomocą wytwarzają wyroby lub świadczą usługi, a które nie są przeznaczone na sprzedaż. Amortyzacja majątku trwałego i wartości niematerialnych i prawnych jest pieniężnym wyrazem zużywania się ich poprzez okresowe odliczenia od wartości początkowej tych środków. Gdyby przedsiębiorstwa koszt nabycia maszyn i urządzeń traktowały jako koszt w całości obciążający wynik danego roku wówczas prowadziło by to w dużym stopniu do pomniejszenia zysku tego roku. Maszyna ta używana przez wiele lat, w pierwszym roku powodowała by wpisanie jej całkowitego kosztu, natomiast w latach następnych sprawozdania wykazywałyby przeszacowany (nadmierny) zysk. Z drugiej strony gdyby przedsiębiorstwa nie odpisywały kosztów amortyzacji, podczas używania środków trwałych, przez ten czas zysk byłby zawyżany, a w momencie likwidacji tychże środków

RYSUNEK 3: TWORZENIE FUNDUSZY DLA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA.

ŹRÓDŁO: Opracowanie na podstawie: „Industrial Economics. Theory and Evidence” D. A. Hay, D. J. Morris, Oxford University Press 1987 [s. 324]; „Finansowa ocena przedsięwzięć inwestycyjnych przedsiębiorstw” K. Marciniak, AE Katowice 1998 [s. 26]

pojawiłaby się ogromna strata. W sprawozdaniach wykazuje się zwykle majątek trwały w jego pierwotnej wartości, pomniejszonej o skumulowane umorzenia. Amortyzacja jako koszt

okresu umieszczana jest w rachunku zysku i strat, a także dodawana do pozycji zawierającej skumulowane umorzenie w bilansie. Rezultatem tego procesu jest zmniejszenie kapitałów własnych oraz redukcja wartości księgowej netto majątku trwałego.

Aby skalkulować amortyzację dla potrzeb źródeł finansowania potrzebujemy wartości początkowej środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, musimy znać oczekiwany okres ekonomicznego życia środka, jego wartość likwidacyjną oraz musi być znana metoda amortyzacji. Wartością początkową może być kwota z faktury dodatkowo zwiększona poprzez koszty związane z instalacją urządzeń, opłaty dodatkowe itp. Okres życia ekonomicznego może być ograniczony poprzez upływ czasu, fizyczne zużycie lub zniszczenie, zużycie moralne z przyczyn technicznych oraz zużycie moralne z przyczyn ekonomicznych. Wyspecjalizowani inżynierowie potrafią dość dokładnie określić okres zużycia urządzenia. Gdy jednak okres ten jest niepewny zazwyczaj preferuje się okres krótszy niż dłuższy życia danego środka. Wartością rezydualną (likwidacyjną) nazywamy różnicę pomiędzy kosztem początkowym środka trwałego, a jego wartością oczekiwaną w momencie sprzedaży lub likwidacji musi być odpisywana w koszty jako amortyzacja przez cały okres ekonomicznego życia. Co do metod amortyzacji każdy podmiot indywidualnie powinien rozpatrywać korzyści i zagrożenia ze stosowania konkretnych metod. Najbardziej popularną i najczęściej stosowaną metodą jest metoda liniowa, która zakłada odpisywanie kosztów każdego roku w równych wartościach, bazując na wartości początkowej netto środka (wartość początkowa minus wartość rezydualna). Drugą z metod jest tzw. Metoda degresywna (malejącego salda) oznacza iż według tej metody odpisujemy większe kwoty we wcześniejszych latach użytkowania niż w późniejszych. Metoda zakłada coroczne zmniejszanie wartości księgowej netto środka i wykorzystuje stałą stopę procentową, redukującą koszty (szacunkowo) aż do poziomu wartości rezydualnej. W Stanach Zjednoczonych stosowana jest jeszcze metoda sumy cyfr rocznych, która podobna jest do metody degresywnej. Wyżej wymienione metody mają na celu zmniejszanie wartości netto środka trwałego i przenoszenie tejże wartości do kosztów z bieżącej działalności gospodarczej. Sposoby te różnią się wielkością kosztów w poszczególnych latach. Dwie firmy używające tych samych środków trwałych będą osiągały różne wyniki ekonomiczne, przy zastosowaniu różnych metod amortyzacji dokładnie są one opisane w rozporządzeniu Ministra Finansów 17 stycznia 1997 w sprawie amortyzacji środków trwałych.

Kiedy przedsiębiorstwo sprzedaje środki trwałe, dochód z ich sprzedaży będzie różnić się od ich wartości księgowej netto, jeśli nie zostaną precyzyjnie oszacowane zarówno okres życia ekonomicznego jak i wartość rezydualna. Uzyskany wynik ze sprzedaży wyraża w rezultacie ocenę dotychczasowej amortyzacji z lat ubiegłych i dodawany jest do kwoty amortyzacji roku bieżącego. Amortyzacja nie wyraża wykorzystania funduszy w danym okresie, a jest jedynie zapisem w księgach. Amortyzacja nie pociąga za sobą rozchodu pieniędzy; płatność pojawia się tylko w momencie zakupu środka trwałego. Pomimo tego iż amortyzacja zmniejsza poprzez odjęcie przychód ze sprzedaży przy ustalaniu zysku netto do sprawozdania finansowego, to jednak wielkość ta wymaga ponownego dodania w trakcie przekształcania informacji dotyczących zysku z danego okresu w przepływy pieniężne. Amortyzacja nie jest tylko pozycją w rachunku zysków i strat, który nie wyraża strumieni pieniężnych, ale jest często jedyną, najważniejszą informacją w tym rachunku. Gdyby amortyzacja była w dosłownym znaczeniu, źródłem funduszy, wówczas z punktu widzenia przedsiębiorstwa byłoby możliwe zwiększanie salda środków pieniężnych jedynie poprzez wzrost kosztów amortyzacji w rachunku zysków i strat. Spowodowałoby to jednak zmniejszenie zysku w sprawozdaniach dokładnie w takiej samej kwocie. Wynik netto przepływu pieniędzy (zysk plus amortyzacja) wyniesie dokładnie zero.

Bezpośrednio poprzez amortyzację firma nie otrzymuje dodatkowych funduszy w postaci środków finansowych. Jednak poprzez przekształcenia w strukturze majątkowej i zmniejszenia obciążeń wyniku finansowego stwarza ona możliwość finansowania działalności przedsiębiorstwa.

Przy szacowaniu wyniku finansowego należy przesądzić czy przedsiębiorstwo będzie dążyło do możliwie najszybszego zamortyzowania nakładów poniesionych na majątek trwały, uświadamiając sobie jednocześnie osiąganie niższego zysku w początkowych okresach, czy będzie preferowało wcześniejsze wykazywanie wyższych zysków przy rozłożeniu amortyzacji na dłuższy okres. Jeżeli przyjmuje jak najszybsze wycofanie zainwestowanych w przedsiębiorstwo kapitałów, to na czoło wysuwa się maksymalizacja nadwyżki finansowej osiąganej przez przedsiębiorstwo w możliwie najkrótszym czasie. Przy tym założeniu korzystniejsze jest jak najszybsze zamortyzowanie majątku trwałego. Szybsza amortyzacja majątku trwałego, powodująca w początkowych okresach wyższe koszty uzyskania przychodów, wpływa wprawdzie na obniżenie zysku będącego elementem nadwyżki finansowej, ale jednocześnie od niższego zysku brutto płaci się podatek. W późniejszych okresach po pełnym zamortyzowaniu środków trwałych nastąpią niższe koszty i wyższy zysk brutto tym samym konieczne będzie płacenie wyższego podatku, ale zgodnie z zasadą mniejszej wartości aktualnej przyszłych płatności realny ciężar podatku będzie mniejszy. Odpisy amortyzacyjne nie są dowolnie kształtowane przez przedsiębiorstwo. Zasady i stawki regulowane są bowiem przepisami prawa w celu zapewnienia podstawowych warunków dla wiarygodności ustalania wyniku finansowego. Planowanie finansowe stanowi ważny element w sterowaniu procesami gospodarczymi danego przedsiębiorstwa wraz ze wszystkimi konsekwencjami wcześniej podejmowanych decyzji. Planowanie finansowe stwarza również możliwość kontroli rzeczywistych procesów gospodarczych w firmie tym samym ogranicza ryzyko związane z funkcjonowaniem firmy jego działalnością bieżącą i rozwojową.

5. SPRZEDAŻ WYROBÓW I USŁUG ORAZ SPRZEDAŻ LUB LIKWIDACJA SKŁADNIKÓW MAJĄTKU TRWAŁEGO SPOSOBEM NA POZYSKIWANIE DODATKOWTCH ŚRODKÓW FINANSOWYCH.

Sytuacja polskich przedsiębiorstw w zakresie finansowania kapitałem własnym jest dość skomplikowana. Z jednej strony podaż kapitału, który mógłby zostać wykorzystany jest niewystarczająca. Z drugiej koszt uzyskania kredytu jest bardzo wysoki i zachęca podmioty do korzystania z wewnętrznych źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa.

Większość przedsiębiorstw produkuje lub sprzedaje swoje towary i usługi. Zazwyczaj jest to podstawą możliwości funkcjonowania tych przedsiębiorstw. Ze sprzedanych towarów lub usług przedsiębiorstwo otrzymuje środki pieniężne, które po odliczeniu kosztów może przeznaczyć na finansowanie działalności przedsiębiorstwa lub może je zatrzymać z zamiarem zainwestowania tych środków w przyszłości, innym przeznaczeniem owej nadwyżki może być jej podział pomiędzy właścicieli przedsiębiorstw jak to się dzieje w przypadku dywidendy dla akcjonariuszy spółek kapitałowych. Jeżeli jednak przedsiębiorstwo zdecyduje się na zainwestowanie zysku ze sprzedaży to środki te stają się jednocześnie wewnętrznym źródłem finansowania działalności danego przedsiębiorstwa, które można przeznaczyć na działalność bieżącą lub rozwojową. Niektóre firmy borykają się z problemami zachwiania płynności oraz równowagi finansowej tym samym środki finansowe ze sprzedaży towarów lub usług mogą przywrócić dane przedsiębiorstwo do stanu względnej równowagi, tym samym czyniąc je atrakcyjniejszym i bezpieczniejszym dla jego partnerów handlowych. Często też zwłaszcza w przypadku dużych firm lub koncernów gdzie wpływy ze sprzedaży sięgają wielkich stawek, przeznacza się je na działalność inwestycyjną, staje się ona jednocześnie działalnością rozwojową firmy. Koncentrując rozważania wokół modelowo zarysowanej polityki trudnego pieniądza można przyjąć, że naturalnym celem każdego podmiotu gospodarczego jest maksymalizowanie środków pieniężnych wyznaczających rozmiary funduszy nabywczych przedsiębiorstwa. Posiadając odpowiednią ilość środków pieniężnych przedsiębiorstwa nie mają zachwianej sytuacji finansowej, gdyż w przypadku kiedy pojawiają się jakieś zobowiązania mogą je sfinansować gotówką. Tak zwana marża operacyjna, którą definiuje się jako różnicę pomiędzy przychodami ze sprzedaży, a pieniężnymi kosztami sprzedaży. W przedsiębiorstwie marża operacyjna jest większa od zysku operacyjnego o składniki tj: amortyzacja, fundusz mieszkaniowy i socjalny, które są tworzone z odpisów obciążających koszty działalności. Wynika z tego, to iż wzrost stawek amortyzacyjnych, wzrost majątku trwałego, który podlega amortyzacji, oraz wzrost sprzedaży i obniżka pieniężnych kosztów sprzedaży zwiększa potencjalny strumień pieniądza generowany przez działalność operacyjną. Również zapotrzebowanie na środki pieniężne z tytułu pozyskania czynników wytwórczych ich transformacji oraz sprzedaży gotowych wyrobów i usług jest ściśle powiązane z finansowaniem tej działalności. Chodzi tu o środki, które służyłyby przede wszystkim do niwelowania rozbieżności w czasie między koniecznością płacenia dostawcom za otrzymane towary bądź usługi, a uzyskiwanymi wpływami ze sprzedaży.

Składniki majątku trwałego, przy zbyt dużym nagromadzeniu mogą stanowić dodatkowe obciążenie dla przedsiębiorstwa, dlatego często przedsiębiorstwa decydują się na zbycie takich składników majątku, upatrując jednocześnie w tym możliwość finansowania własnej działalności w wyniku pozyskania środków pieniężnych w procesie sprzedaży środka trwałego. Jednocześnie wielkość i struktura majątku trwałego charakteryzują przedsiębiorstwo w aspekcie ekonomicznym, dając podstawę do bieżącej działalności i przyszłościowego rozwoju. Zarządzanie majątkiem trwałym nie jest łatwe, niewłaściwe może spowodować poważne konsekwencje w działalności przedsiębiorstwa. Tym samym bardzo ważne jest ustalenie optymalnej struktury majątku trwałego i obrotowego przez przedsiębiorstwo, w celu pozyskania odpowiednich środków na finansowanie niedoborów w poszczególnych pozycjach majątku. Przedsiębiorstwa często w wyniku procesów rozwojowych zamieniają własne składniki majątku trwałego, które w pewnym stopniu są już zużyte aczkolwiek nadają się do dalszej eksploatacji, na nowe poprzez wprowadzanie nowych linii technologicznych, nowych urządzeń i maszyn. Jednocześnie poprzez wprowadzanie takich innowacji przedsiębiorstwa te obniżają koszty swojej działalności operacyjnej. Ale co zrobić ze zbędnymi urządzeniami? Nasuwa się odpowiedź iż sprzedanie ich innemu przedsiębiorcy, który wykazuje chęć zakupu może stanowić dodatkowy dopływ środków finansowych do przedsiębiorstwa. Zazwyczaj przedsiębiorstwa nie są w stanie pokryć kosztów wprowadzenia nowych urządzeń i technologii tym niemniej sprzedaż starego wyposażenia może obniżyć zobowiązania przedsiębiorstwa wobec zakupu nowego majątku trwałego.

6. FINANSOWANIE Z REZERW PRZEDSIĘBIORSTWA.

Każde przedsiębiorstwo tworzy odpowiednie zapasy czy rezerwy środków pieniężnych, często wiąże się to z tym, iż działanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej stwarza pewne ryzyko niepewności prawidłowego funkcjonowania. Finansowanie z rezerw przedsiębiorstwa ma na celu tworzenie odpowiednich scentralizowanych zasobów pieniężnych w ściśle określonych celach. Często owe rezerwy wykorzystuje się w przypadku zdarzeń losowych lub niezaplanowanych tj. Powodzie, trzęsienia ziemi i inne kataklizmy oraz zdarzenia nieprzewidziane. Z pewnością pomagają one utrzymać płynność danego przedsiębiorstwa jednocześnie trzeba wiedzieć jak nimi zarządzać aby niestały się one dodatkowymi niewykorzystanymi aktywami przedsiębiorstwa. Często można spotkać, że tworzy się specjalne fundusze, z których pokrywa się wydatki z góry przewidziane, w przypadku niektórych form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw są one wręcz obligatoryjne zapisane w kodeksie handlowym czy w ustawach określających działanie tych przedsiębiorstw. Jednocześnie zabezpieczają one funkcjonowanie całej firmy.

W warunkach polskiej gospodarki rynkowej, która w porównaniu z gospodarkami krajów wysoko rozwiniętych jest stosunkowo młoda, a wiele instytucji powiązanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstw jest słabo wykształconych jak np. rynek kapitałowy i pieniężny w Polsce, z drugiej strony wysokie koszty pozyskania kapitału z zewnątrz w postaci kredytów, pożyczek itp. Skłaniają przedsiębiorców do maksymalnego wykorzystania środków w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa leżących wewnątrz firmy. Jednak zazwyczaj nie są one w stanie pokryć zapotrzebowania na kapitał dla bieżącej i rozwojowej działalności przedsiębiorstw. Dlatego nieuniknione jest korzystanie ze źródeł zewnętrznych.

¹ „Strategia finansowania przedsiębiorstwa” Janina Ickiewicz, Poltext Warszawa 1994 [s. 8]

„Strategia finansowania przedsiębiorstwa” Janina Ickiewicz, Poltext Warszawa 1994 [s. 12]

„Strategia finansowania przedsiębiorstwa” Janina Ickiewicz, Poltext Warszawa 1994 [s. 14]

„Nowoczesne drogi finansowania działalności istniejących i prywatyzowanych przedsiębiorstw” Łukasz Gębski, Jerzy Sarnacki, Jacek Tomaszewski, IMC Grodzisk Mazowiecki 1991 [s. 21]

„Finanse przedsiębiorstwa” Zdzisław Fedorowicz, Poltext Warszawa 1994. [s. 6]

„Zarządzanie finansami przedsiębiorstw” Krystyna Znaniecka, SKwP Warszawa 1997. [s. 25]

„Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie” Aleksandra Duliniec, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1998. [s. 32]

„Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie” Aleksandra Duliniec, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1998. [s. 33]

„Corporate finance” Ross S. A., westerfield R. W. Jaffe J.; IRWIN Chicago 1996 [s. 379]

„ Kredyt bankowy w strategii finansowania przedsiębiorstwa w okresie transformacji gospodarki” S. Wilmańska-Sosnowska, Bank i kredyt lipiec 1994 nr 7 [s. 54]

„”Financial Menagment and Analisys” P. Peterson-Pamela, McGraw-Hill, New York 1994 [s. 623]

Rozporządzenie ministra finansów z 15.I.1991r w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości(Dz. U. Nr 10, poz. 35)

„Finanse przedsiębiorstwa” Zdzisław Fedorowicz, Poltext Warszawa 1994.

„Prawo przedsiębiorcy” nr 5 marzec 1993r., INFOR Warszawa 1993 [s. 12]

„Finanse przedsiębiorstwa” Zdzisław Fedorowicz, Poltext Warszawa 1994.

„Finanse przedsiębiorstwa” Zdzisław Fedorowicz, Poltext Warszawa 1994.

Wykład z analizy finansowej dr Łukasik 99.02.19

„Bankowa analiza przedsiębiorstwa dla potrzeb oceny ryzyka kredytowego” Stanisława Ryżewska, TWIGGER S.A. Warszawa 1996

„Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne” Aleksander Korczyn, SIGMA, Skierniewice 1999 [s. 12]

Dz. U. Nr 6/97, poz. 35 i www.sejm.gov.pl

„ Rachunkowość i decyzje finansowe” David Myddelton, PWE Warszawa 1996 [s. 109]

„ Rachunkowość i decyzje finansowe” David Myddelton, PWE Warszawa 1996 [s. 260]

„Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa” Witold Bień, Difin Warszawa 1998 [s. 149]

„Nowoczesne drogi finansowania działalności istniejących i prywatyzowanych przedsiębiorstw” Ł. Gębski, J. Sarnacki, J. Tomaszewski, IMC Grodzisk Mazowiecki 1991 [s. 24]

„System oceny sytuacji ekonomicznej finansowej i majątkowej według standardów zachodnich” J. Ostaszewski, R. Pajewska, FRAMAX Skierniewice 1994[s. 27]

„Bankowa analiza przedsiębiorstwa dla potrzeb oceny ryzyka kredytowego” Stanisława Ryżewska, TWIGGER S.A. Warszawa 1996 [s. 39]

(1)

PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY

OPERACYJNY ZYSK BRUTTO

ZYSK BRUTTO

Do opodatkowania

ZYSK NETTO

ZYSKI ZATRZYMANE

PRZEPŁYWY WEWNĘTRZNE

ŹRÓDŁA FUNDUSZY

DŁUGO-

TERMINOWYCH

OBLIGACJE

DOCHODY Z NOWEJ EMISJI AKCJI

KREDYTY,

POŻYCZKI

FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI ROZWOJOWEJ

KOSZTY BIEŻĄCE

ODSETKI

AMORTYZACJA

FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI BIEŻĄCEJ

PODATEK

DYWIDENDY

---