PYTANIA PROBLEMOWE Z EKONOMII
1. Pytania i odpowiedzi w ekonomii.
2. Scharakteryzuj wolność gospodarczą.
3. Gospodarka liberalna a gospodarka centralnie zarządzana.
4. Wyjaśnij mechanizm nierównowagi podażowej.
5. Wyjaśnij mechanizm nierównowagi popytowej.
6. Wyjaśnij czynniki, które pogłębiają nierównowagę A - Popytową, B - Podażową
7. Jednoczynnikowy model wzrostu
8. Dwuczynnikowy model wzrostu.
9. Omówić fazy cyklu.
10. Narysuj możliwe ujęcie dochodu narodowego.
11. Omówić funkcje pieniądza.
12. Rodzaje zasobów pieniężnych.
13. Wyjaśnij na czym polega mechanizm kreacji pieniądza bankowego.
14. Mnożnik kreacji.
15. Omów narzędzia za pomocą, których państwo wpływa na podaż pieniędzy
16. Rodzaje inflacji ze względu na tempo
17. Skutki ( koszty ) inflacji
18. Inflacja popytowa.
19. Inflacja kosztowa
20. Funkcje polityki fiskalnej.
21. Krzywa Leffera.
22. Elementy bilansu płatniczego.
23. Elementy bilansu handlowego.
24. Środki polityki handlowej państwa.
25. Omówić rodzaje bezrobocia.
26. Instrumenty przeciwdziałania bezrobociu.
27.Prawo Okuna .
1. Pytania i odpowiedzi w ekonomii.
Ekonomia pozytywna - opisuje fakty, okoliczności wzajemnych zależności w gospodarce - koncentruje się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólnienia procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych.
Jak jest?
Odp. jest opis, na to pytanie można odpowiedzieć wtedy, gdy odwołamy się do faktów przy pomocy odpowiednich narzędzi i instrumentów.
Dlaczego jest tak jak jest?
Odp. są teorie, czyli łańcuchy praw objaśniających występowanie opisanych zjawisk.
Jak może być?, Jak będzie?
Jest to próba przewidywania prognozy, kształtu jutra, jest to prognozowanie oparte na założeniach i wynikające z dedukcji.
Ekonomia normatywna - w grę wchodzi etyka i sądy wartościowujące, koncentruje się na tworzeniu określonego systemu poglądów na opracowywanie określonej ideologii umożliwiającej interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych.
Jak powinno być?
Odp. Zależy od przyjętego systemu wartości, od miejsca w społecznym podziale pracy, sytuacji rodzinnej.
Jak to zrobić?
Ten sam cel może być osiągnięty przy pomocy różnych instrumentów np. inflację można gasić przez:
Ograniczenie podaży pieniądza.
Politykę fiskalno-skarbową ( podatki )
2. Scharakteryzuj wolność gospodarczą.
Wolność gospodarcza jest to obszar swobody gospodarczej jako czynnik determinujący ustrój.
Im ustrój jest w wyższym stopniu etatystyczny, tym na wykresie położony jest bliżej odciętych - tym wyższa jest w nim ilość czynników nakazanych.
W ustroju idealnie liberalnym (w rzeczywistości takiego nie ma) odpowiadającym liczbie 8, żadna czynność nie jest w nim zastrzeżona wyłącznie dla państwa, ani też żadna czynność nie jest objęta zakazem.
W ustroju idealnie etatystycznym (takiego również nie ma) wszystkie czynności są zastrzeżone dla państwa i objęte są nakazem.
Ustroje rzeczywiście istniejące zawierają się pomiędzy całkowicie etatystycznymi odpowiadającymi na osi liczbie 0, a idealnie liberalnymi położonymi niżej.
3. Gospodarka liberalna a gospodarka centralnie zarządzana.
Gospodarka centralnie zarządzana:
Jest ona w wysokim stopniu zetatyzowana.
Dla państwa zastrzeżone są ważne sfery gospodarcze.
Obywatelom pozostawiono niewielki obszar swobody gospodarczej.
Należy tu wykonywać dyrektywy gospodarcze.
Istnieje powszechna praktyka uzupełniania dyrektyw o dodatkowe polecenia.
PP nie wolno zaopatrywać się w podstawowe czynniki produkcji poza rozdzielnikiem. Nakazy dyrektyw produkcyjnych i zakazy nadające moc rozdzielnikom czy limitom są ważne, przesądzają o sposobie funkcjonowania całej gospodarki.
Gospodarka liberalna:
Powrót do gos. rynkowej następuje z chwilą likwidacji dyrektyw, rozdzielników i limitów.
Większość czynności gospodarczych może być nadal zastrzeżona dla instytucji państwowych.
Celem przedsiębiorstw staje się zysk, czyli różnica między kosztem, a przychodem. Przedsiębiorstwa samodzielnie zmieniają asortyment produkowanych przez siebie bądź świadczonych usług.
Samodzielnie negocjują ceny.
Relacje między gospodarkami:
Każda gos. liberalna jest równocześnie rynkową.
Każda gos. centralnie zarządzana jest równocześnie gos. etatystyczną.
Gospodarki te różnią się odp. na pytania w gos.
Gos. rynkowa.
Co wytwarzać?
Odp. głosowanie konsumentów efektywnym popytem.
Jak wytwarzać?
Odp. konkurencja, która zmierza do poszukiwania najbardziej efektywnych metod i sposobów wytwarzania produktów (dóbr i usług).
Dla kogo?
Odp. układ czynników produkcji pracy, kapitału, ziemi.
Gos. centralnie zarządzana.
Co wytwarzać?
Odp. państwo przydzielając przedsiębiorstwom zadania-dyrektywy.
Jak wytwarzać?
Odp. państwo przydzielając środki-limity.
Dla kogo?
Odp. państwo określając wysokość i strukturę płac.
4. Wyjaśnij mechanizm nierównowagi podażowej.
Analiza przy założeniu cen stałych:
Nierównowagą podażową dotknięta jest gos. rynkowa, występuje ona wtedy, gdy popyt jest różny od podaży.
Celem przedsiębiorstwa jest Maksymalizacja zysku, czyli różnica pomiędzy poniesionym kosztem a uzyskanym utargiem.
Koszt poniesiony to: płace, amortyzacja, kapitał trwały, koszt zużytego surowca.
Koszt krańcowy, czyli koszt wytwarzania każdej następnej jednostki produktu najpierw spada, a później rośnie.
W tej prawidłowości zawarte są hamulce rozwoju produkcji przy niezmienionych cenach i niezmienionym majątku produkcyjnym.
Zależnością tą jest punkt równowagi przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej.
u - utarg krańcowy i przeciętny ( cena jednostki produktu )
k - koszt krańcowy
k1 - obniżony koszt krańcowy
Koszt krańcowy początkowo ( przy bardzo niskiej produkcji ) jest wyższy od przeciętnego utargu, który w sytuacji niezmienionych cen jest także utargiem krańcowym, co oznacza, że przedsiębiorstwo do momentu wytwarzania równego OA ponosi straty.
Po przekroczeniu punktu OA, każda następna jednostka przynosi zysk.
Po przekroczeniu kolejnego progu OB.
Wyrównują się straty i zyski.
Dalsze powiększanie ilości wytwarzanych produktów daje przedsiębiorstwu zysk.
Zysk krańcowy jest coraz wyższy, a po osiągnięciu rozmiarów produkcji OC zaczyna spadać.
Zwiększenie wytwarzania poza poziom OD jest nieopłacalny, gdyż każdy następny sprzedany produkt przynosi stratę zmniejszając zysk globalny.
Gdy produkcja osiągnie rozmiary OD mówimy, iż przedsiębiorstwo osiągnęło punkt równowagi.
Gdyby przedsiębiorstwo nadal chciało zwiększać swoje zyski to powinno obniżyć koszty bądź zracjonalizować metody wytwarzania.
Krzywa k1 wskazuje obniżenie kosztu krańcowego, dzięki czemu wzrasta zysk maksymalny.
5. Wyjaśnij mechanizm nierównowagi popytowej.
Nierównowagą popytową dotknięta jest gospodarka centralnie zarządzana.
Nadrzędnym celem przedsiębiorstw jest dyspozycyjność względem zwierzchnika, czyli zdolność do realizacji dyrektyw produkcyjnych.
Rezerwa czynników produkcji jest odpowiednikiem zysku w gospodarce rynkowej, a jej gromadzeniu podporządkowany jest rachunek ekonomiczny.
Maksymalizacja rezerw jest jego celem pierwszoplanowym.
k - nakład krańcowy ( zużycie krańcowe ) środka stanowiącego wąskie gardło
P - przydział środka stanowiącego wąskie gardło
P1 - podwyższony przydział środka stanowiącego wąskie gardło
Zwierzchnik jakiegoś przedsiębiorstwa ustala wysokość zadania produkcyjnego, czyli ustala globalny przydział, który jest wprost proporcjonalny do wysokości produkcji ( dlatego P jest równoległa do osi odciętych ).
Różnica między zużyciem rzeczywistym a rozmiarami przydziału to rezerwa, która do wysokości równej OA nie powstaje lecz zużywa się.
Gdy produkcja osiągnie OB.
Straty rekompensowane są przez zysk, czyli nadwyżkę przydziału nad zużyciem.
Między wysokością OB. Oraz CD powstaje rezerwa netto, czyli ilość środka dysponowanego przez przedsiębiorstwo bezwzględnie przyrasta.
Po przekroczeniu punktu D rezerwa będzie spadać. Punkt równowagi przedsiębiorstwa w gospodarce centralnie zarządzanej to wysokość produkcji, przy której powstaje najwyższa rezerwa środka stanowiącego w danym momencie wąskie gardło. Przedsiębiorstwo dąży do zwiększenia produkcji (pod warunkiem wzrostu przydziału) Jeśli jest ona niższa od OD, powiększenie zysku polega na przekonaniu zwierzchnika, że ilość środka na jedną jednostkę produkcji jest zbyt niska, co grozi nie wykonaniem planu.
Gdy zwierzchnik podniesie przydział to rośnie rezerwa.
Punkt równowagi przesuwa się w prawo, a przedsiębiorstwo jest gotowe zwiększyć produkcję.
Nie jest to wzrost proporcjonalny do przyrostu przydziału.
Wzrost rezerwy przynosi skutek, jeżeli przydział rośnie szybciej niż zużycie.
Wzrostowi przydziału nie zawsze towarzyszy wzrost produkcji, pojawia się przewago popytu nad podażą.
Ta właśnie tendencja staje się przyczyną nierównowagi popytowej.
6. Wyjaśnij czynniki, które pogłębiają nierównowagę A - Popytową, B - Podażową
Nierównowaga popytowa i podażowa powstaje poprzez mechanizm wzmacniający, który posiada charakter dodatniego sprzężenia zwrotnego, które wtedy oddziałowuje na jakieś zjawisko, gdy to posiada odpowiednie natężenie i uruchamia łańcuch przyczyn i skutków, z których ostatni oddziałowuje na to zjawisko powodując jego wzmocnienie. Pociąga to za sobą kolejne przyczyny i skutki i kolejne wzmocnienie zjawiska będącego pierwotną przyczyną.
Czynniki powodujące pogłębienie nierównowagi podażowej B:
poprawa trwałości wyrobu - przedłużenie trwałości wyrobu spowodowane niskim popytem wyjściowym owocuje dalszym obniżeniem popytu - wyrób eliminuje inne produkty.
rzetelność dostawcy - niedobór popytu będący przyczyną rzetelności owocuje spadkiem popytu - im wyższa nadwyżka podaży nad popytem, tym wyższa rzetelność.
Bezrobocie, doskonalenie organizacyjne, specjalizacja, rachunek ekonomiczny.
Czynniki powodujące pogłębienie nierównowagi popytowej A:
Wady technologii, brak rzetelności, brak rąk do pracy, dyrektywy produkcyjne, zanik specjalizacji, wąskie gardło.
7. Jednoczynnikowy model wzrostu
Modele wzrostu gospodarczego stojące na gruncie paradygmatu neoklasycznego są analizą wzrostu produktu krajowego od strony podażowej.
Są to modele czynnikowe, których zadaniem jest ustalenie liczbowej zależności między zmianami produktu potencjalnego, a dynamiką czynników wzrostu gospodarczego.
Do modeli najprostszych należą modele jednoczynnikowe, ujmują one zależności w procesie wzrostu gospodarczego, produkt krajowy jest funkcją zasobów pracy albo kapitału.
Y = f(z) lub Y = f(k)
Model jednoczynnikowy oparty o czynnik osobowy
ΔY ΔZ ΔW ΔZ ΔW
Y Z W Z W
Z - przeciętna liczba zatrudnianych w gospodarce w roku bazowym
ΔZ - przyrost zatrudnienia między okresami porównywalnymi
W - przeciętna społeczna wydajność pracy 1 zatrudnionego w roku bazowym
ΔW - przyrost wydajności między okresami porównywalnymi
Tempo wzrostu gospodarczego jest równe sumie tempa przyrostu zatrudnienia i wydajności pracy oraz iloczynowi tych dwóch wielkości.
Wartość tego iloczynu zmierza najczęściej do zera, dlatego też jest on pomijany przy obliczeniach.
Model jednoczynnikowy oparty o czynnik rzeczowy
ΔY ΔK ΔE ΔK ΔE
Y K E K E
K - przeciętne zasoby kapitału w gospodarce w roku bazowym
ΔK - przyrost kapitału między okresami porównywalnymi
E - przeciętna produktywność kapitału w okresie bazowym
ΔE - przyrost produktywności kapitału między okresami porównywalnymi
Iloczyn również nie odgrywa żadnej roli
8. Dwuczynnikowy model wzrostu.
W modelach dwuczynnikowych dynamika produktu krajowego jest funkcją zmian zasobów pracy i kapitału.
Y = f( KZ )
Model dwuczynnikowy
ΔY ΔZ ΔK
Y Z K
ΔZ tempo przyrostu zatrudnienia
Z
Z - elastyczność przyrostu produktu krajowego względem przyrostu zatrudnienia
ΔK tempo przyrostu kapitału
K
K - elastyczność przyrostu produktu krajowego względem przyrostu kapitału
Czynnikami, które decydują o wzroście produkcji są podaż pracy i kapitału.
Siłę wpływu pracy i kapitału na tempo wzrostu gospodarczego określają współczynniki „Z” i „K”
Model Meade'go
ΔZ ΔZ ΔK
Y Z K
ΔZ stopa przyrostu zatrudnienia
Z
Q - udział płac w dochodzie narodowym
ΔK stopa przyrostu kapitału
K
U - udział zysków w dochodzie narodowym
V - cząstkowe tempo wzrostu produktu krajowego z tytułu postępu technicznego - organizacyjnego
Model zakłada, że udział czynników wytwórczych w tworzeniu PKB można odzwierciedlić udziałem wynagrodzenia a tytułu zaangażowania czynników produkcji, czyli udziałem płac i zysków w dochodzie narodowym.
9. Omówić fazy cyklu.
Klasyczny cykl koniunkturalny dzieli się na 4 fazy.
Faza recesji - spadek produkcji krajowej;
wskutek załamania się popytu pojawia się nadprodukcja towarów;
przedsiębiorstwa zmniejszają ceny towarów lub ograniczają tempo ich wzrostu;
spadają zyski przedsiębiorstwa i płace zatrudnionych;
maleje wpływ budżetu państwa z podatków od zysków i płac;
przedsiębiorstwa nadal ograniczają produkcję, likwidacja nadgodzin, zmniejszenie czasu pracy, redukcja zatrudnienia;
pojawienie się bezrobocia;
spada popyt na dobra inwestycyjne i konsumpcyjne, czyli ograniczenie inwestycji, niskie płace i zyski co powoduje ograniczenie cen towarów i zmniejszenie produkcji;
słabe przedsiębiorstwa bankrutują, następuje selekcja w gospodarce;
spadek rentowności firm skłania właścicieli do sprzedaży akcji;
pojawia się deficyt w budżecie państwa, czyli mniejsze wpływy podatkowe a większe wydatki na cele socjalne dla bezrobotnych i ubogich.
Faza depresji - utrzymywanie się produktu krajowego na niskim poziomie;
popyt stabilizuje się a spadek produktu krajowego osiąga dno;
wzrost liczby bezrobotnych wywołuje spadek płac, co daje przedsiębiorcom podstawę do obniżenia cen;
rośnie realna podaż pieniądza i obniża się stopa procentowa.
Faza ekspansji - wzrost produkcji;
zaczyna powoli rosnąć popyt globalny;
pojawia się dodatkowy popyt w sektorach prywatnym, publicznym, przedsiębiorstwa zwiększają produkcję;
rosną zyski przedsiębiorstw oraz płace pracowników w skutek czego zwiększa się zatrudnienie;
rośnie popyt konsumpcyjny i inwestycyjny; powstają nowe firmy;
rosną płace;
zwiększający się popyt stymuluje wzrost cen;
maleje publiczny deficyt budżetowy, rosną wpływy podatkowe budżetu a maleją wydatki na pomoc społeczną.
Faza rozkwitu - Szczytu - stabilizacja produkcji na najwyższym poziomie;
wzrost PKB osiąga swój szczyt i produkcja stabilizuje się na wysokim (potencjalnym) poziomie;
bezrobocie występuje na poziomie naturalnym;
gospodarka trafia na ograniczenia podażowe;
zasoby czynników produkcji w danym czasie są ograniczone i społeczeństwo ze względów technicznych nie jest w stanie wytworzyć więcej dóbr niż produkt potencjalny.
10. Narysuj możliwe ujęcie dochodu narodowego (metoda górnego i dolnego łuku)
Należy tu przytoczyć filozofię SNA - system rachunkowości społecznej.
Jedno założenie tej filozofii to przekonanie, że ktoś dostarcza jakiegoś dobra lub usługę i znajduje na nie nabywcę, to znaczy, ze były one komuś potrzebne, jeżeli tak to pomnaża poziom narodowego dobrobytu. Jest on mierzony wielkością wydatków na dobra i usługi.
Drugie założenie oparte jest na spostrzeżeniu, że do wytworzenia dóbr i usług potrzebne są czynniki produkcji, czyli praca, kapitał, ziemia, a ich właścicielem jest gospodarstwo domowe, które użycza czynników za wynagrodzeniem, czyli miarą narodowego dobrobytu jest suma tych wynagrodzeń .
Założenia te wskazują dwie możliwości liczenia efektów:
od strony wydatków - metoda kosztowa ;
od strony dochodów - metoda czynników produkcji
Zrozumienie ułatwia dwupodmiotowy model funkcjonowania gospodarki.
Gospodarstwa domowe użyczają czynniki przedsiębiorstwom, które wykorzystują je do wytworzenia produktów i usług.
Przedsiębiorstwa wypłacają dochody za wykorzystane czynniki gospodarstwom domowym, które wydają zarobione pieniądze na zakup dóbr.
Górny łuk - to wytworzone w gospodarce określone ilości produktów i usług jest to produkt krajowy, czyli wartość towarów wytworzonych przez czynniki produkcji na terytorium danego kraju bez względu kto jest ich właścicielem w okresie 1 roku.
Dolny łuk - to proces powstawania dochodów właścicieli czynników produkcji, jest to dochód narodowy, czyli suma dochodów właścicieli czynników produkcji w danym kraju uzyskanych z tytułu działalności gospodarczej w okresie 1 roku.
Produkt krajowy =dochodowi narodowemu
11. Omówić funkcje pieniądza.
Pieniądz jako powszechnie akceptowany ekwiwalent wszystkich dóbr ułatwia działalność gospodarczą pełniąc kilka podstawowych funkcji:
Środka wymiany - czyli środka cyrkulacji, pieniądz jest pośrednikiem w wymianie towarów, w transakcji kupna-sprzedaży towary zamieniane są na pieniądz, a następnie na inne dobra T - P - T - P
Miernika wartości - pieniądz ułatwia porównywanie wartości różnych towarów pozwalając dokonać ich wyceny. Znajomość cen pozwala prowadzić ewidencję gospodarczą.
Środka tezauryzacji - pieniądz jest rodzajem aktywu, czyli składnikiem majątku, który zachowuje wartość w czasie. Aby pieniądz był powszechnie akceptowany jako środek płatniczy musi utrzymywać swoją wartość w czasie tzn. musi gwarantować wykorzystanie go w następnej transakcji kupna towaru.
Pieniądza światowego - tę funkcję może pełnić pieniądz krajowy pod warunkiem jego wymienialności na zewnątrz po kursie ustalonym na głównych giełdach światowych.
Środka płatniczego - pieniądz uwalnia od zobowiązań finansowych powstałych wcześniej.
Wymiana ma charakter barterowy tzn. bezpośrednia wymiana towar za towar.
Pieniądz bezgotówkowy IOU - jest to środek płatniczy, którego podstawą jest wierzytelność podmiotu gospodarczego ( wkład bankowy - czek ) IOU - jestem ci winien.
12. Rodzaje zasobów pieniężnych.
Zasoby pieniądza to zbiór wszystkich zidentyfikowanych form pieniądza posiadanych przez społeczeństwo danego kraju w określonym momencie czasu .
Zasoby te dzielimy wg. kryteriów :
Płynności - łatwości i szybkości zmiany jednego aktywu na inny.
Dochodowości M0 - to łączna ilość banknotów i bilonu będąca w posiadaniu społeczeństwa, które przechowuje ów zasób przy sobie lub w sejfach.
Jest on nazywany zasobem pieniądza wielkiej mocy i stanowi tzw. bazę monetarną.
Jest to pieńiądz symboliczny jego emisję kontroluje rząd.
M1 - obejmuje bazę monetarną oraz wkłady ludności i przedsiębiorstw na rachunkach bankowych oraz depozyty bankowe, czeki podróżne.
Jest to pieniądz bezgotówkowy.
M2 - obejmuje M1 oraz krótkoterminowe depozyty bankowe oraz udziały ludności w funduszach powierniczych.
M3 - to M2 + długoterminowe depozyty bankowe oraz udziały inwestycji w funduszach powierniczych.
13. Wyjaśnij na czym polega mechanizm kreacji pieniądza bankowego.
Podaż pieniądza w gospodarce to wszystkie zasoby pieniężne społeczeństwa kraju, czyli gotówka, depozyty bankowe, terminowe.
Istnieje duży zasób pieniądza bezgotówkowego (wkładów bankowych), który przewyższa ilość gotówki w obiegu.
Aby to zrozumieć należy określić podmioty kreujące pieniądz w gospodarce.
Pieniądz symboliczny (gotówka) tworzony jest przez bank centralny, który zleca mennicy wydrukowanie banknotów i wybicie monet, tak powstaje baza monetarna.
Banki komercyjne to pośrednicy finansów pomiędzy osobami mającymi w danej chwili za dużo pieniędzy, a podmiotami gospodarczymi mającymi pieniędzy za mało.
Banki przyjmują więc od ludności i przedsiębiorstw depozyty pieniężne i udzielają innym podmiotom kredytów.
Banki zarabiają na różnicy pomiędzy odsetkami płaconymi depozytariuszom, a stopą procentową płaconą bankom przez kredytobiorców.
Banki powinny w skarbcu trzymać całą zdeponowaną gotówkę, aby być wypłacalnymi. Biorąc pod uwagę fakt, że banki żyją z pośrednictwa finansowego, czyli udzielania kredytów, a bieżące dzienne wpłaty i wypłaty równoważą się dlatego też w sejfie trzyma się niewielkie zapasy gotówki na pokrycie nadwyżki wpłat nad wypłatami, a reszta zasobów wykorzystywana jest do udzielania kredytów.
W ten sam sposób czyni to równocześnie wiele banków i w ten właśnie sposób kreowany jest pieniądz bezgotówkowy.
Zdolność kreacji pieniądza bankowego zależy od wysokości ustalonych rezerw bankowych oraz od stopnia preferencji na gotówkę, czyli od tego ile pieniędzy chcemy nosić przy sobie.
Działania te ograniczają zdolność kreacji pieniądza bankowego, a wskaźnik preferencji na gotówkę informuje jak ludzie dzielą swoje zasoby pieniężne.
14. Mnożnik kreacji.
Społeczeństwo cechuje preferencja na gotówkę, dlatego też część pieniędzy trzymana jest w domu. Wynika z tego, że wskaźnik preferencji na gotówkę C jest tylko pewną częścią Cu depozytów D
C = CuD
Podobnie jest z drugiej strony, rezerwy banków R to tylko pewna część Re depozytów zachowana na płynność D
R = ReD
Sumą gotówki będącej w posiadaniu ludności C i pieniędzmi, które są w bankach jako rezerwa - to baza monetarna Mo
Mo = C + R
Po przekształceniu :
Mo = Cu D + Re D
Mo = ( Cu + Re ) D
a , że podaż pieniądza w gospodarce M3 to pieniądze u ludności i suma wszystkich depozytów CuD
M3 = Cu D + D
Ilorazem bazy monetarnej Mo i całej podaży pieniądza jest mnożnik kreacji
M3 Cu D + D ( Cu + 1 ) D Cu + 1
Mo ( Cu + r ) D ( Cu + re ) D Cu + r
15. Omów narzędzia za pomocą, których państwo wpływa na podaż pieniędzy
Najważniejszą instytucją z punktu widzenia możliwości realizowania regulacyjnej roli państwa jest Bank Centralny.
Podstawowym bezpośrednim zadaniem polityki pieniężno-kredytowej banku centralnego jest oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza oraz kształtowanie warunków na jakich kapitały pieniężne mogą być pożyczane przedsiębiorstwom i ludności.
W swej działalności BC posługuje się różnymi narzędziami:
System rezerw obowiązkowych - BC ma uprawnienia do ustalania stopy minimalnych rezerw jakie banki komercyjne powinny przestrzegać w stosunku do posiadanych depozytów.
Im wyższą rezerwę muszą mieć BK tym mniejszą mają zdolność do kreacji pieniądza bankowego.
BC może więc wpływać na koniunkturę poprzez cenę pieniądza (stopa procentowa- cena pieniądza).
Zmiana stopy redyskontowej - stopa redyskontowa jest to opłata jaką BC pobiera od BK za redyskonto weksli.
Wysoka stopa redyskontowa wpływa na ograniczenie podaży oferowanych przez BH weksli do redyskonta, ponieważ zmniejsza się zysk.
BC sięga po tzw. Limity redyskontowe, które racjonują kredyty dla poszczególnych BH. Operacje otwartego rynku - są to operacje BC dokonywane na rynku pieniężnym, polegające na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych.
Skup - zwiększa podaż pieniądza,
Zakup - zmniejsza podaż pieniądza
16. Rodzaje inflacji ze względu na tempo
Inflacja to proces ciągłego wzrostu cen lub ciągłego spadku wartości pieniądza.
W gos. centralnie zarządzanej, gdzie ceny podlegają centralnej regulacji i pozostają niezmienione w dłuższych okresach inflację nazywa się -zasobową, tłumioną, zawieszoną, kolejkową.
Stopień stabilności pieniądza, czyli tempo wzrostu cen wyznacza rodzaj zagrożeń gospodarki rynkowej.
Zagrożenia te rosną wraz z tempem wzrostu cen.
Rodzaje inflacji:
Pełzająca- inflacja jednocyfrowa do 10% na rok
Krocząca-inflacja dwucyfrowa 20% - 50%
Galopująca - trzycyfrowa
Hiperinflacja lub megainflacja - pieniądze tracą na wartości więcej niż kilkadziesiąt razy w roku
Inflacja umiarkowana- dotyczy okresów, gdzie roczne tempo wzrostu cen utrzymuje się w przedziale 15-30% przez co najmniej 3 lata.
17. Skutki ( koszty ) inflacji
Inflacja niesie za sobą negatywne następstwa, są to:
Komplikuje rachunek ekonomiczny - na skutek inflacji informacje przekazywane przez rynek są błędne co prowadzi do wypatrzenia struktury produkcji i konsumpcji, ceny przestają odzwierciedlać stopień rzadkości dóbr.
Osłabia skłonność do oszczędzania - jest to tzw. ucieczka od pieniądza, obserwujemy to, gdy nasila się tempo wzrostu cen.
Prowadzi to do marnotrawstwa, nasilenia niedoborów, dezorganizuje życie gospodarcze, wprowadza element niepewności i zniechęcenia przedsiębiorców na co reagują banki, których kredyty drożeją co dodatkowo osłabia wzrost gospodarczy.
Redystrybucja dochodów - w gospodarce rynkowej podział efektów oparty jest o układ czynników produkcji praca-płaca, kapitał-zysk, ziemia-renta, ze względów społecznych i politycznych podział ten jest korygowany przez państwo, a w skutek inflacji tracą grupy ludzi otrzymujące stałe dochody np. budżetówka.
Inflacja powoduje przesunięcie zasobów od wszystkich posiadaczy gotówki do producentów pieniądza, czyli państwa i BK.
Bogactwo przechodzi od tych, którzy posiadają aktywa o stałych nominalnych stopach procentowych, na rzecz tych, którzy mają długi o stałym oprocentowaniu nominalnym.
O nasileniu negatywnych skutków inflacji decydują też inne ich własności:
Inflacja zrównoważona- kiedy relacje cen pozostają niezmienione
Inflacja niezrównoważona - ceny skaczą to tu to tam
Inflacja antycypowana - ludzie przewidują tempo inflacji
Inflacja nieantycypowana - ludzie są zaskoczeni inflacją
O nasileniu negatywnych skutków inflacji decydują wzajemna kombinacja w/w właściwości:
|
ZRÓW. |
NIEZRÓW. |
ANTY. |
A |
B |
NIEANTY. |
C |
D |
A - nie ma tu istotnych kosztów poza tzw. kosztem zdartych zelówek i straty czasu, dochody rosną w tym samym tempie co koszty, nie ma ona wpływu na rachunek ekonomiczny(ceny rosną równomiernie odzwierciedlają stopień rzadkości dóbr).
B - zostaje zniekształcona informacja zawarta w cenach, co psuje rachunek ekonomiczny i prowadzi do alokacji zasobów, ceny skaczą, następuje redystrybucja dochodów.
C - negatywne skutki mają tu charakter społeczny, zostaje zachowana alokacja, wzrost cen zuboży jednych a wzbogaci drugich.
D - kumulują się tu wszystkie negatywne następstwa inflacji, istnieje wtedy hiperinflacja, a często inflacja galopująca.
18. Inflacja popytowa.
Popytowe ujęcie obejmuje teorię ilościową oraz teorię dochodową.
Teoria ilościowa dotyczy długiego okresu , upatruje przyczynę wzrostu cen w nadmiernej w stosunku do potrzeb ilości pieniądza w obiegu.
Wzrost ogólnego poziomu cen wywołany jest szybszym wzrostem całkowitych wydatków niż wielkość podaży dóbr i usług.
Krzywa AD1 przesuwa popyt w górę na prawo od początku układu współrzędnych. Zjawisko wywołuje zmniejszenie obciążeń podatkowych oprocentowania kredytów. Prowadzi to do deficytu w budżecie państwa, czyli wydatki przewyższają dochody. Deficyt może być pokryty przez dodatkową emisję pieniądza, a to prowadzi do wzrostu cen.
Teoria dochodowa - wzrost ogólnego wskaźnika cen ma miejsce, kiedy łączny popyt w gospodarce przekracza możliwości jego zaspokojenia, dotyczy krótkiego okresu, w którym popyt na pieniądz, czyli wielkość produkcji, podaż pieniądza wskazują znaczną stabilność.
Inflacja podażowa ( inflacja producentów, kosztowa, inflacja pchana przez koszty ) to wzrost ogólnego poziomu cen wywołany ograniczeniem podaży zasobów lub wzrostem ich ceny, co prowadzi do wzrostu kosztów wytwarzania .
Krzywa podaży przesunie się na lewo w górę.
19. Inflacja kosztowa
Jest to inflacja podażowa, a jej ujęcie to teoria dochodowa.
Teoria dochodowa - wzrost ogólnego wskaźnika cen ma miejsce, kiedy łączny popyt w gospodarce przekracza możliwości jego zaspokojenia, dotyczy krótkiego okresu, w którym popyt na pieniądz, czyli wielkość produkcji, podaż pieniądza wskazują znaczną stabilność.
Inflacja podażowa ( inflacja producentów, kosztowa, inflacja pchana przez koszty ) to wzrost ogólnego poziomu cen wywołany ograniczeniem podaży zasobów lub wzrostem ich ceny, co prowadzi do wzrostu kosztów wytwarzania .
Krzywa podaży przesunie się na lewo w górę.
20. Funkcje polityki fiskalnej.
Polityka fiskalna nazwana jest polityką budżetową, polega na posługiwaniu się przychodami i wydatkami budżetu państwa w celu oddziaływania na gospodarkę.
Wyróżnia się trzy podstawowe funkcje polityki fiskalnej:
Funkcja stabilizacyjna - rząd prowadzi politykę antycykliczną, posługując się instrumentami fiskalnymi w celu zmniejszenia amplitudy wahań koniunkturalnych .
Funkcja redystrybucyjna - państwo dokonuje wtórnego podziału dochodu narodowego między obywateli przy pomocy instrumentów fiskalnych.
Celem państwowej redystrybucji dochodów ludności jest zmniejszenie dysproporcji w poziomie życia i zapewnienie minimalnych egzystencji każdemu obywatelowi.
Rząd przy pomocy progresywnych podatków i płatności transferowych, koryguje rynkową alokację dochodów.
Funkcja alokacyjna - rząd prowadzi politykę strukturalną, dokonując redystrybucji dochodu narodowego między branżami gospodarki i rejonami kraju.
Celem jest kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki przez stymulację rozwoju określonych branży i regionów.
21. Krzywa Leffera.
Początkowe podnoszenie stopy podatkowej z t1 do t2 powoduje wzrost dochodów budżetu z TA1 do TA2.
Dalszy wzrost obciążeń podatkowych z t2 do t3 powoduje obniżenie dochodów budżetu z TA2 do TA3.
Wnika to z ograniczenia aktywności gospodarczej przez podatnika lub przechodzenie do tzw. szarej strefy.
Krzywa Leffera daje obraz zachowań podatników i ich skutków dla dochodów budżetu w miarę wzrostu stóp podatkowych.
Rząd znajduje się między przysłowiowym młotem a kowadłem, ponieważ z jednej strony jest pod presją potrzeb, które zmuszają do wzrostu wydatków, a z drugiej strony są wywierane naciski na obniżenie obciążeń podatkowych.
22. Elementy bilansu płatniczego.
Bilans płatniczy to zestawienie wydatków i wpływów dewizowych z wszelkich transakcji gospodarki narodowej z zagranicą w określony czasie (1 rok).
Bilans płatniczy jest sumą rachunku bieżącego i kapitałowego, a stan bilansu informuje o równowadze zewnętrznej kraju.
Bilans płatniczy składa się z:
Bilansu obrotów bieżących (rachunek bieżący) - obejmuje on transakcje towarowe, usługowe, dochody z pracy oraz transfery nieodpłatne.
Na tym rachunku zapisywana jest pełna wartość towarów i usług eksportowanych lub importowanych oraz bilans procentów i dewident.
Każda transakcja, która przynosi krajowi zysk, czyli wpływ walutowy zapisywana jest w bilansie jako pozycja nadwyżkowa po stronie aktywów.
Gdy są to wydatki dewiz - import jako pozycja deficytowa po stronie pasywów.
Saldo rachunku bieżącego na koniec roku obrachunkowego posiada nazwy:
Nadwyżka bilansu obrotów bieżących- wpływy przeważają nad wydatkami.
Deficyt bilansu obrotów bieżących - przewaga wydatków nad wpływami.
Bilansu obrotów kapitałowych (rachunek kapitałowy) - obejmuje zagraniczne transakcje finansowe krótko i długo terminowe.
Odzwierciedla zmiany stanu transakcji.
Odnotowywuje się w nim wzrost lub spadek różnego rodzaju należności z zobowiązań zagranicznych.
Odpływ z kraju po stronie pasywów, a napływ do kraju po stronie aktywów.
Dodatnie saldo oznacza nadwyżkę w obrotach kapitałowych, a ujemne deficyt w tych obrotach.
23. Elementy bilansu handlowego.
Bilans handlowy - jest to zestawienie wartości eksportu i importu towarów, jest on podstawą rachunku bieżącego i kapitałowego.
Każda transakcja, która przynosi zysk, czyli wpływ walutowy do budżetu zapisywana jest w bilansie jako pozycja nadwyżkowa po stronie aktywów, gdy są to wydatki, czyli import jako pozycja deficytowa po stronie pasywów.
24. Środki polityki handlowej państwa.
Są to środki oddziaływujące na obroty towarowe i kapitałowe z zagranicą, wpływają one bezpośrednio na równowag płatniczą kraju.
Cła - są to podatki nakładane na towary importowane, bądź eksportowane.
Cła pełnią następującą funkcję:
Fiskalną - stanowią źródło dochodu dla budżetu
Utrzymania równowagi bilansu handlowego - wskutek podwyższenia cen oclonych towarów pogarsza się ich konkurencyjność na rynku.
Spadek popytu na te towary powoduje zmniejszenie wielkości ich eksportu lub importu i kreuje saldo bilansu płatniczego,
Ochrony produkcji lub rynku krajowego,
Protekcjonalizm celny.
Narzędzia parataryfowe - czyli bariery , są to instrumenty ograniczające wymianę towarową, oddziaływują na obroty handlowe z zagranicą poprzez wpływ na cenę towarów.
Opłaty wyrównawcze - tzw. opłaty podnoszące cenę towaru importowanego na rynku krajowym do poziomu cen wewnętrznych.
Wysokość opłaty wyrównawczej zmienia się w zależności od poziomu ceny zagranicznej.
Specjalne opłaty importowe - np. adm. konsularne, podwyższają one ceny towarów importowanych na rynku krajowym.
Subsydia eksportowe - są to dopłaty budżetu dla eksporterów w przypadku, gdy ceny krajowe są wyższe od światowych i kiedy sprzedaż produktów krajowych po cenach wewnętrznych na rynkach zagranicznych byłaby niemożliwa.
Subsydia pośrednie - ulgi podatkowe, tańsze kredyty dla eksporterów.
Narzędzia pozataryfowe - czyli bariery pozataryfowe, reglamentują one obroty handlu zagranicznego bez oddziaływania na cenę towarów.
Kontyngenty importowe lub eksportowe czyli planowanie handlu zagranicznego oznacza, że każda transakcja wymaga zgody władz gospodarczych - licencji. Ograniczenia dewizowe - jest to ostrzejsza forma kontroli obrotów gospodarczych, oznaczają poddanie szczegółowej kontroli wszelkich kontaktów gospodarczych z zagranicą.
25. Omówić rodzaje bezrobocia.
Bezrobocie obok dynamiki PKB i stopą inflacji jest miarą sprawności gospodarki.
Zasoby siły roboczej są to ci, którzy pracują lub są zarejestrowani w urzędach pracy jako chcący i mogący podjąć pracę.
Bezrobotni są to osoby wchodzące w skład zasobów siły roboczej ale nie pracujący. Stopień aktywności zawodowej jest to inny termin- jest to odsetek ludności w wieku produkcyjnym, która deklaruje się jako wchodzący w skład siły roboczej.
Rozróżniamy następujące rodzaje bezrobocia ;
Jawne - część zasobów siły roboczej, która pozostaje bez pracy, są to oficjalnie zarejestrowani jako bezrobotni.
Frykcyjne - występuje w związku z ruchem ludności, przemieszczaniem się między regionami kraju, zmianami miejsca pracy, fazami cyklu życia.
Sezonowe - jest ono typowe dla osób wykonujących pracę, która charakteryzuje się sezonowością.
Koniunkturalne - występuje, gdy łączny popyt na pracę jest niski, co związane jest ze spadkiem aktywności gospodarczej w okresie recesji, gdy obniżają się globalne wydatki i spada produkcja to bezrobocie rośnie.
Strukturalne - występuje, gdy istnieje niedopasowanie podaży pracy i popytu na nią. Chodzi o rozbieżności pomiędzy kwalifikacjami ludzi a rodzajem oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji.
Klasyczne - pojawia się wtedy, gdy płaca jest utrzymywana powyżej poziomu gwarantującego równowagę między podażą pracy a popytem na nią , np. związki zawodowe.
Rozróżniamy jeszcze:
Przymusowe - niemożność znalezienia pracy,
Dobrowolne - ludzie w pełni świadomie chcą pozostać bez pracy, starają się korzystać ze świadczeń na rzecz bezrobotnych,
Pozorne - występuje wtedy, gdy osoba zarejestrowana jako bezrobotna w rzeczywistości pracuje „na czarno”,
Naturalne - są to ci, którzy pozostają bez pracy ze względu na brak gotowości podjęcia pracy za określoną sytuacją rynkową cenę.
26. Instrumenty przeciwdziałania bezrobociu.
W przypadku wystąpienia zbyt dużego bezrobocia niezbędna jest interwencja państwa, które powinno podjąć działania stymulujące wzrost popytu na pracę.
Takie działania mogą polegać na:
Realizacji programu robót publicznych; zwiększanie zakupów przez rząd różnych dóbr i usług;
Obniżenie podatków zachęci producentów do zwiększenia produkcji i zatrudnienia; doprowadzenie do wzrostu inflacji, poprzez wzrost deficytu budżetowego.
Instrumenty:
Synchronizacja rynku pracy - występowanie wolnych miejsc pracy nie jest zsynchronizowane z istnieniem niezatrudnionych.
Dobra informacja jest narzędziem synchronizacji, czyli skomputeryzowane rejestry wolnych miejsc pracy, systemy szkoleń i przeszkalania.
Roboty publiczne i prace inwestycyjne - ludzie otrzymują przejściowo zatrudnienie a potem uprawnienia do zasiłku.
Wsparcie kapitałowe dla sektorów absorpcji bezrobocia.
Pomoc w zdobywaniu nowych kwalifikacji.
27.Prawo Okuna .
Głównym skutkiem ekonomicznym bezrobocia jest utracona wskutek niego część PKB, która mogłaby być wykorzystana przy pełnym zatrudnieniu.
Prawo Okuna głosi , każdemu wzrostowi stopy bezrobocia o 1 punkt (powyżej stopy naturalnej) towarzyszy spadek PKB o 2%, czyli każdy punkt bezrobocia powyżej naturalnej stopy (dorzuca) 2% niedoboru PKB.
Z tego prawa wynikają następujące wnioski:
Utrzymanie stałej stopy bezrobocia wymaga corocznego wzrostu realnego PKB o 3% , aby stopa bezrobocia pozostała bez zmian, gospodarka musi się rozwijać w tempie przynajmniej 3%.
Jeżeli w sytuacji wyjściowej bezrobocie jest wyższe od naturalnego, to likwidacja nadwyżki wymaga wzrostu PKB w tempie większym niż 3%.
Okun ukazał skutki bezrobocia i klucz do rozumienia związku między rynkami produkcji a rynkami pracy. Na każdy % spadku rzeczywistego PKB poniżej PKB potencjalnego, stopa bezrobocia wzrasta o 0,5 % powyżej naturalnej stopy.