Literatura:

1. Władysław Jaworski i Zofia Zawadzka „Bankowość” - podręcznik akademicki wyd. PWE W-wa 1999 r.

2. Władysław Jaworski i Z. Krzyżkiewicz „Banki, rynek, operacje, polityka”

Wydanie: Peltext W-wa 2002 r.

3. J. Głuchowski, J. Szambelańczyk „Bankowość” WSB Poznań 1999 r.

4. E. Ambukita „Międzynarodowe instytucje finansowe” WSKiZ - Poznań 2002 r.

Zaliczenie końcowe - test składający się z 10 pytań

Doczytać (data i cel):

1. Międzynarodowy Fundusz Walutowy

2. Bank Światowy

3. Grupy Banku Światowego

Wykład 1 8.10.2003

I Ewolucja pieniądza i rozwój bankowości

1) ewolucja pieniądza

pieniądz - to środek wymiany, musi spełniać 3 podstawowe cechy:

- płynność - łatwe do wymiany. Pieniądz, który nie potrzebuje procesu transformacji, może zostać użyty bezpośrednio do regulowania zobowiązań, poprzez zwykłe przekazanie gotówki.

- zmienność - wymiana pieniądza na towar

- uniwersalność - wiarygodność do pieniądza, przez daną grupę społeczeństwa

II Funkcje współczesnego pieniądza

Wyróżniamy 4 funkcje:

- środka wymiany

- środka płatniczego

- środka przechowywania - oszczędności

- miernika (środka) wartości

Pieniądz w niektórych krajach (Euro, dolar, funt) mogą spełniać funkcje pieniądza światowego, gdyż są przyjmowane na całym świecie.

1. pieniądz jako środek wymiany - w transakcjach kupna - sprzedaży, wówczas gdy sprzedawca za towar przekazany nabywcy otrzymuje natychmiast zapłatę w pieniądzu.

2. pieniądz jako środek płatniczy - pieniądz jest środkiem regulowania zobowiązań, które wynikają nie tylko z obrotu towarowego, ale również wszystkich innych dokonywanych świadczeń

np. wynagrodzenia, kredytów bankowych i niebankowych, umowy o prace, podatków, umów ubezpieczeniowych

3. pieniądz jako środek przechowywania - oszczędzanie

4. pieniądz jako miernik wartości - w obecnych czasach bardzo znacząca jest funkcja pieniądza, która określa wartość towaru. Każdy produkt ma swoją wartość, czyli cenę za jaką jesteśmy wstanie go nabyć.

(np. 1 kg cukru = 2 zł, 1 kg maki = 1 zł)

III Formy pieniądza

Obecnie w krajach o dobrze rozwiniętej gospodarce rynkowej pieniądz występuje w następujących formach:

- gotówkowych - znaków pieniężnych występujących w postaci biletów (banknotów) Banku Centralnego lub w postaci bilonu (metalowy) lub monety

- bezgotówkowych, - czyli pieniądza bankowego występującego w postaci zapisów, depozytów na rachunkach w Banku Centralnym lub innych bankach (np. komercyjnych)

Bilety (banknoty) znaki pieniężne emitowane są przez Bank Centralny, który posiada na to prawo wyłączności na obszarze kraju, na którym występują, są zawsze prawnym środkiem płatniczym. Regulujemy nim zobowiązania prywatne, a także publiczne i nikt nie ma prawa odmówienia nam przyjęcia tej formy pieniądza z tyt. regulowania jakiejkolwiek należności.

Bilon metalowy nie posiada takiej mocy prawnej regulowania należności. Może zostać odmówiony przyjęcia.

W Polsce wzory i wartości nominalne banknotów oraz wzory wartości nominalne stóp procentowych i wartości bilonu ustala prezes NBP. Ustala on także terminy wprowadzenia poszczególnych banknotów do obiegu i określa, kiedy przestają one być prawnym środkiem płatniczym. Wycofane z obiegu banknoty i bilony podlegają wymianie w oddziałach NBP.

Wykład 2 22.10.2003

Pieniądz definiuje się najogólniej jako wszelkiego rodzaju środki wymiany i środki płatnicze, której zdolność do zapłaty jest nieograniczona, zarówno wtedy, kiedy kupujemy jakiś towar lub usługę jak i wtedy, kiedy regulujemy zobowiązania finansowe.

Rodzaje pieniądza i struktura jego zasobów:

Z punktu widzenia stopnia płynności pieniądza Bank Centralny w swojej polityce pieniężnej dzieli swoje środki płatnicze na 3 zasadnicze grupy:

a) M₁ - obejmuje gotówkę oraz depozyty na rachunkach czekowych w bankach komercyjnych płatnych na każde żądanie (np. czek podróżny)

b) M₂ - obejmuje M₁ i M₂ a ponadto rachunki oszczędnościowe oraz małe rachunki terminowe (nie przekraczające określonej sumy)

c) M₃ - uwzględnia wszystko co wchodzi w skład M₂ a ponadto obejmuje duże salda rachunków terminowych, przekraczające określoną sumę zł lub innej waluty (na duże sumy rocznie)

POWSTANIE I ROZWÓJ BANKOWOŚCI

Bankowość wywodzi się z miast włoskich. Banki były znane już w starożytności.

Bank (włoski: banca - stół, przy którym bankierzy wykonywali swoje czynności, miejsce przyjęcia pieniędzy). Najstarszy bank powstał w XVI wieku (w Genui 1586 r., Wenecja 1587 r., Mediolanie 1595 r.) następnie w miastach holenderskich, później angielskich.

Bankierzy otrzymywali od klientów kruszcowe monety w zamian za kwity, potwierdzenie.

Z upływem czasu poszczególne państwa przyznawały uprawnienia emisji banknotów, czyli biletów bankowych jednemu bankowi. Poddając kontroli rozmiary obiegu emitowania banknotów. Odtąd monopol emitowania banknotów stał się cechą wyróżniającą bank emisyjny, czyli Bank Centralny. Rozkwit przemysłu i handlu w XVIII i XIX wywołał powstanie wielu banków nazwanych wówczas bankami kredytowymi. Istniejące już banki emisyjne nie mogły z racji swoich funkcji bezpośrednio angażować się w finansowanie transakcji gospodarczych. Działalność tą podjęły banki kredytowe stając się przedsiębiorstwami gromadzącymi kapitał pieniężny.

Wielkie przedsiębiorstwa powstały w formie spółki akcyjnej a banki włączały się w ich operacje akcjami i obligacjami.

W pierwszej połowie XX wieku postępuje proces upaństwowienia banków emisyjnych (centralnych):

Np. W Kanadzie w 1938 r. zaczynał Bank Centralny, następnie w roku 1945 we Francji, w Anglii - 1946 r., w Holandii w 1948 r.

Po II wojnie światowej nastąpiło ożywienie gospodarcze i wzrost w międzynarodowym obrocie handlowym.

* dno - ożywienie - rozkwit - recesja - dno itd.

Zmieniła się także struktura geograficzna kierunków wymiany międzynarodowych wobec pojawiających się nowych państw na kontynencie Afrykańskim i Azjatyckim.

Te przemiany o historycznym znaczeniu dla gospodarki światowej i towarzyszący im wzrost obrotów międzynarodowych wywołały zmiany w organizacji i formach działalności bankowej.

Powstają banki międzynarodowe działające na rynkach międzynarodowych. Większe banki komercyjne otwierają za granicą własny oddział lub organizują nowe banki. Obok banków międzynarodowych powstają w wyniku międzynarodowych porozumień, międzynarodowe instytucje finansowe, zwane jako banki międzynarodowe.

Międzynarodowe instytucje finansowe - ich zadaniem jest finansowanie międzynarodowej wymiany, ułatwienie towarzyszących jej rozliczeń i pomoc krajom przeżywającym trudności gospodarcze oraz krajom rozwijającym się.

Pierwszym takim bankiem był Bank Rozrachunków Międzynarodowych - założony przez Centralny Bank Europejski (1930 r.)

Po II wojnie światowej na międzynarodowej konferencji w Breton Woods powołano Bank Światowy - który rozpoczął działalność w 1946 r. Równocześnie powołano międzynarodowy fundusz walutowy (MFW), który rozpoczął działalność, w 1947 r.

TRADYCJE POLSKIEJ BANKOWOŚCI

Sięga XV wieku, kiedy to w Krakowie pojawiła się pierwsza jej forma. W XVIII w. w epoce stanisławskiej wraz z rozwojem handlu i przemysłu nabierały znaczenia warszawskie domy bankowe. Przyjmowały one depozyty przede wszystkim od większych właścicieli ziemskich i udzielały im pożyczek hipotecznych, udzielały też pożyczek królom polskim i miastom. W 1794 r. powołano komisje Biletów Skarbowych i emitowano je będące pierwszym polskim pieniądzem papierowym. Mimo utracenia suwerenności kraj rozwijał się gospodarczo, co sprawiło, że w 1825 r. założono towarzystwo kredytowo - ziemskie a 1828 r. powstał Bank Polski, pełniący funkcje banku emisyjnego.

Bank Polski - wprowadził do obiegu własne bilety bankowe drukowane w warszawskiej fabryce biletów bankowych. W roku 1870 założono Bank Handlowy w Warszawie - najstarszy z obecnie działających banków polskich, który odgrywał podstawową rolę w przekształceniach gospodarstw na ziemiach polskich.

W 1871 r. - powstaje w Warszawie Bank Dyskontowy oraz Towarzystwo Wzajemnego Kredytu a później bank dla handlu i przemysłu - Bank Przemysłowy Warszawski i Bank Kupiecki Łódzki i inne.

W Zaborze Pruskim - pierwszym polskim bankiem był założony w 1821 r. Ziemstwo Poznańskie, później Bank Handlowy w Poznaniu, Bank Przemysłowy w 1861 r. i inne.

W Zaborze Austriackim - pierwszym bankiem założonym w 1841 r. było Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, które obsługiwało głównie wielką własność rolną.

Po uzyskaniu niepodległości w 1918 r. funkcje banku emisyjnego pełniła Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa - emitująca marki polskie. Koszty prowadzenia działań wojennych oraz koszty organizowania państwa zmuszały Rząd do finansowania deficytów budżetowych z emisji pieniądza, co wywołało hiperinflacje.

W 1919 r. - utworzono Polski Państwowy Bank Rolny, który od 1921 r. działa jako Państwowy Bank Rolny. Jego głównym działaniem było finansowanie, wspieranie i obsługa rolnictwa, przemysłu spożywczego.

Równocześnie w 1919 r. utworzono Pocztową Kasę Oszczędności gromadzącą wkłady oszczędnościowe i obsługę ludności. Kilka lat później 1924 r. powołano istniejący do dzisiaj Bank Gospodarstwa Krajowego, który udziela kredytów długoterminowych przedsiębiorstwom przemysłowym i na budownictwo mieszkaniowe. W 1929 r. utworzono dla bankowej obsługi polskiej emigracji Bank Polska Kasa Opieki S.A., jego zadaniem była obsługa wymiany towarowej Polski z zagranicą i utworzono wtedy oddział w Paryżu, Nowym Jorku, Argentynie itd.

Na początku roku 1939 działało w Polsce ok. 26 krajowych Banków prywatnych i 4 zagraniczne. W lutym 1945 r. powstał Narodowy Bank Polski - wyprowadził wtedy bilety bankowe (banknoty), czyli pieniądze - złote polskie.

Przebudowe polskiej bankowości przyjęto na podstawie prawa bankowego uchwalonego z początkiem 1982 r.

Pierwszy Bank powstał w czasach nowożytnych

• 1870 r. Bank Handlowy

• 1924 r. Bank Gospodarstwa Krajowego

• 1929 r. Polska Kasa Opieki S.A.

• 1945 r. Narodowy bank Polski

• 1982 r. Powstało Prawo Bankowe, przeprowadzono reformy

• 1989 r. Ustawa prawo Bankowe

• od 1989 r. do 1995 r. Powstaje 80 nowych banków

• 1997 r. Kolejna Ustawa Prawo Bankowe

Wykład 3 5.11.2003

SYSTEM BANKOWY I JEGO ELEMENTY

1. Istota i funkcje banków

1. Istota banków

Istotą działalności banków jest przyjmowanie pieniędzy od klientów, które podlegają zwrotowi oraz udzielanie kredytów na własny rachunek.

Bank kojarzy się jako instytucja finansowa. USTAWA PRAWO BANKOWE - pojawiła się w roku 1989, 29.08.1997 - definicja pochodzi z tego roku - jest to data podpisania ustawy. Ustawa weszła w życie 1.01.1998.

Def. BANKU:

Bank jest firmą usługową, przedsiębiorstwem usługowym, której działalność polega wyłącznie na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych do finansowania kredytów.

W szerszym ujęciu definicja banku obejmuje wewnętrzne i zewnętrzne warunki działalności. Warunki wewnętrzne (pracownicy), warunki zewnętrzne (w innych krajach, otoczenie) do warunków wewnętrznych należy zaliczyć współpracowników, operatywne zarządzanie, wewnętrzne informacje oraz zasoby pieniądza w dyspozycji przedsiębiorstwa.

Do warunków zewnętrznych - te, które są składnikami otoczenia. Przez otoczenie należy rozumieć ta część organizacji gospodarki, z którą bank pozostaje w jakiś sposób powiązany i po przez wpływ tego powiązania zachowania banków ulegają zmianom.

Elementy otoczenia to:

- klientela banku (usługobiorcy)

- właściciele banku

- pozostałe przedsiębiorstwa bankowe

- polityka pieniężna

ART. 5 ustawy:

BANK - jest to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykorzystania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Ta definicja zbliżona jest do definicji Unii Europejskiej

Bank jest osobą prawną ma osobowość prawną jest samodzielnym i pełnoprawnym podmiotem praw i obowiązków. Jest pełnoprawną - spełnia świadczenia, co, do których się zobowiązuje uzyskuje w zamian świadczenia zwrotne.

Bank jest osobą prawną, utworzoną na podstawie przepisów i działa na podstawie zezwoleń.

BANK działa na podstawie zezwoleń (Komisja Nadzoru Bankowego), te zezwolenia uprawniają bank do wykonywania czynności bankowych:

- udzielanie kredytów bankowych, udzielają depozytów

- przeprowadzenia bankowych operacji rozliczeniowych

- emisja bankowych papierów wartościowych

2. funkcje banków w gospodarce

Banki spełniają 3 zasadnicze funkcje:

- koncentracja kapitału (udział w kreacji pieniądza), koncentracja polega na wykorzystaniu drobnych oszczędności do wielkich inwestycji bankowych.

- transformacja pieniądza w czasie (dokonywanie alokacji i transformacji środków) większość pieniędzy jest składana w bankach na czas nieokreślony, czyli na konta bieżące i krótkoterminowe. Transformacja pieniądza w czasie polega na wykorzystaniu przez bank depozytów złożonych na czas nieokreślony i krótkoterminowych do operacji na dłuższe terminy. Różnica między oprocentowaniem lokat bieżących i depozytów krótkoterminowych a oprocentowaniem długoterminowych kredytów i papierów wartościowych przynoszą bankom zysk.

- realizacja rozliczeń finansowych (udział w społecznym podziale pracy) między różnymi podmiotami życia gospodarczego

2. Rodzaje banków:

System bankowy obejmuje następujące rodzaje banków:

- Banki Centralne - powstały na bazie banków emisyjnych

- Banki Operacyjne (depozytowo - kredytowe i uniwersalne)

- Banki Specjalne (inwestycyjne, hipoteczne, rolne, komunalne, itd.)

- Kasy Oszczędnościowe

- Banki Spółdzielczości Kredytowej

Banki specjalistyczne:

• Bank Hipoteczny - udzielanie kredytów hipotecznych, emisja listów zastawnych

• Kasa Oszczędnościowo-budowlana: gromadzenie oszczędności, udzielanie kredytów na cel budowlane

Baki uniwersalne - PKO BP i PKO S.A.

Większość banków to Banki Komercyjne, czyli banki handlowe

Komercyjny to typowe przedsiębiorstwo, działające na rynku, prowadzi działalność gospodarczą.

Bank jest jednostką samodzielną (jako przedsiębiorstwo) działającą na podstawie własnych przemyśleń i planów

Głównym celem banku komercyjnego jest osiągnięcie jak najwyższego zysku - rentowność

Podstawa działania - oparta na zasadzie Rachunku ekonomicznego. Wszystkie usługi banku są odpłatne.

Czym musi się charakteryzować bank aby przetrwać na rynku?

- musi być instytucją zaufania publicznego

Bank komercyjny charakteryzuje się:

1. zarządza cudzymi pieniędzmi

2. jest jednostką samodzielną, ale pod bardzo dużym wpływem Banku Centralnego

3. Bank jest instytucją bardzo ważną z punktu widzenia społecznego (pewność, efektywność, bezpieczeństwo)

Bank specjalistyczny działają na podstawie ustawy o listach zastawnych i o bankach hipotecznych.

Ustawa PRAWO BANKOWE dzieli banki na:

1) państwowe: BP

2) spółdzielcze: BS

3) w formie S.A.

Bank centralny to bank państwowy, który spełnia jednocześnie 3 funkcje:

1. funkcje banku emisyjnego

2. funkcje banku banków

3. funkcje banku gospodarki narodowej

Bank centralny z jednej strony jest regulatorem całego obiegu pieniężnego wewnętrznego danego kraju oraz równowagi bilansu płatniczego. Z drugiej strony jest Bankiem państwa w zakresie udzielania kredytów dla rządu, obsługi długu państwowego oraz kasy obsługi budżetu. Obowiązkiem Banku Centralnego jest dbanie o stabilność waluty narodowej a także takie oddziaływanie na gospodarkę narodową, aby następował jej stały rozwój, który powoduje wzrost dochodu narodowego oraz spadek bezrobocia.

System bankowy to całokształt instytucji bank. Oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

Wykład 4 19.11.2003

1. Bank Banków - jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych,

Emituje:

1. banknoty jako centralne pieniądze gotówkowe

2. pieniądz żyrowy (centralne rezerwy)

Bank banków spełnia następujące funkcje:

1. regulacji, cyrkulacji emitowanego pieniądza

2. regulacji wielkości tworzonego przez Banki Operacyjne pieniądza operacyjnego

3. regulacja płynności całego systemu bankowego

4. obsługa organizacji i realizacja płatności zagranicznych

5. realizacja polityki państwa w odniesieniu do kursu walut

2. Banki operacyjne - depozytowo - kredytowe

Cel: dążą do zaspokajania potrzeb podmiotów gospodarczych lub innych podmiotów w zakresie usług bankowych, przy jednoznacznym dążeniu do realizacji zysku. Musi przestrzegać przepisy bankowe.

Realizacja tego celu napotyka określone ograniczenia, są to:

- konieczność zachowania płynności tj. zdolność do nieograniczonej wypłacalności w każdym przypadku wyrażenia przez klientów życzenia do wycofania swoich wkładów

- konieczność przestrzegania przepisów finansowych i rozliczeniowych ustalonych przez władze

- konieczność takiego działania, które zapewni zaufanie do banku

3. Banki specjalne - specjalnościowe danej komórki - firm.

To banki, których sfera działania w porównaniu z bankami komercyjnymi ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaj klienteli. Specjalizacja banków prowadzi do podziału na banki depozytowe, kredytowe i inwestycyjne.

Może też występować specjalizacja pod względem terytorialnym - banki ogólnokrajowe i regionalne, a także branżowe, np. przemysłowe, rolne, budowlane. Do banków specjalnych można zaliczyć banki inwestycyjne, inwestycji kredytu długoterminowego, banki hipoteczne, rolne a także komunalne. Banki specjalne to przede wszystkim banki inwestycyjne - koncentrują środki na realizację inwestycji.

Zapewniają one następujące usługi:

1) operacje na rynku papierów wartościowych, w tym:

- sprzedaż bezpośrednią wąskiej grupie inwestorów papierów wartościowych

- działalność liderka

- pośrednictwo w sprzedaży papierów wartościowych

- organizacja własnych emisji i gwarantowanie emisji papierów wartościowych

2) operacje na rynku pieniądza:

- handel certyfikatami depozytowymi

- transakcje terminowe

3) zarządzanie funduszami - tworzenie i zarządzanie funduszami:

- podwyższonego ryzyka

- wspólnego inwestowania

4) doradztwo finansowe

- opracowywanie strategii i prowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa

- optymalizacje procesów prywatyzacyjnych

4. Banki tzw. spółdzielnie kredytowe - instytucje drobnego kredytu, zorganizowane na zasadach spółdzielczych polegających przede wszystkim na powiązaniu kredytobiorców (członków spółdzielni) poprzez ich wkłady członkowskie.

5. Kasy oszczędnościowe - gromadzą pieniądze, udzielają kredyty. Ich zadaniem jest ścisłe powiązanie oszczędnościowe działalności tych instytucji z potrzebami drobnych wytwórców i gospodarstw domowych a także samorządów dla ich potrzeb.

Podstawowe założenia organizacji systemu Kas Oszczędnościowych scharakteryzujemy następująco:

- są samodzielnymi bankami uniwersalnymi

- organem założycielskim są samorządy lokalne, które ustalają statut kasy oraz wybierają jej Radę

- Radę złożoną z przedstawicieli samorządu oraz w części pracowników Kasy, wybiera zarząd Kasy, ustala główne warunki jej działalności oraz decyduje o otwarciu oddziałów, prowadzi bieżącą działalność kasy

- Kasy Oszczędnościowe prowadzą działalność typu banku uniwersalnego, który z jednej strony gromadzi oszczędności i udziela kredytów zwłaszcza dla drobnych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, z drugiej strony udziela kredytów samorządowych także częściowo przeznacza zysk do kasy gminy. Nadzór nad Kasami Oszczędnościowymi sprawuje lokalna władza wykonawcza.

- centralnymi punktami kas są Banki Komunalne itp.

Podstawy prawne działalności banków - Dz. U. 140 p. 938

Ostatnie prawo w Polsce było w 1982 r. potem 29.08.1997 r. dalej 14.01.1998 r.

System bankowy określa prawo bankowe, które w szerokim znaczeniu jest zbiorem norm prawnych ujętych w kilku ustawach oraz licznych aktach wykonawczych regulujących działalność banków. W wąskim znaczeniu jest podstawową ustawą określającą działalność i organizację krajowych banków. W Polsce ustawa o NBP z dnia 29.08.1997 r. reguluje nie tylko działalność NBP ale także działalność pozostałych banków. Z prawem bankowym związane jest prawo dewizowe, a także prawo handlowe i spółdzielcze, które dotyczy problemów ustrojowych banków, występujących w formie spółek akcyjnych i banku spółdzielczego.

1 ECU = 1 EURO

Aby otworzyć bank potrzeba posiadać 5 mln ECU.

Podobnie działalność bankowa wiąże się z prawem czekowym i wekslowym.

Wiele norm prawa cywilnego odnosi się do zasad zawierania i wykonywania umów bankowych np. umowa rachunku bankowego. Ustawę uchwala sejm RP, są one ogłoszone w dzienniku urzędowym RP, w zakresie prawa bankowego są to przede wszystkim zarządzenia, które obowiązują wszystkie osoby prawne i fizyczne korzystające z usług bankowych np. w sprawie przeprowadzenia form i trybu rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banku.

Nowe prawo bankowe obowiązujące z dnia 1.01.1998 r. określa zasady działalności bankowej, tworzenia i organizacji banków oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego i likwidacji banków wg norm UE. Wprowadzone zmiany w polskiej bankowości prowadzą do standardów obowiązujących w UE. Standardy ramowe dotyczą operacji bankowych zawierają następujące rozdziały ustaw:

- rachunki bankowe

- bankowe rozliczenia pieniężne

- kredyty i pożyczki pieniężne

- gwarancje bankowe, poręczenia, akredytywy

- emisja bankowych papierów wartościowych

Wykonując te operacje banki są ustawowo zobowiązane do utrzymywania płynności płatniczej zapewniającej wywiązywanie się ze wszystkich zobowiązań zgodnie z terminem ich płatności. Przy zakładaniu nowego banku kapitał wnoszony przez założycieli nie może być niższy niż 5 mln ECU. Nie dotyczy to banków spółdzielczych. Do podstawowej działalności banków ustawa zalicza gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych. Rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane przy użyciu papierowych lub elektronicznych nośników informacji w tym również za pomocą kart płatniczych. Banki mają obowiązek przestrzegania tajemnicy obrotów i stanów rachunków bankowych, w tym udzielanych kredytów.

Wykład 5 3.12.2003

Banki komercyjne zajmują się przyjmowaniem depozytów i kreowaniem pieniądza przez udzielanie kredytów oraz dokonywanie na ich podstawie rozliczeń bezgotówkowych.

Tradycyjnie udzielały one przede wszystkim kredytów krótkoterminowych, ale obecnie również średnio i długoterminowych. Ponadto na zlecenie klientów wykonują różne operacje pośredniczące i świadczą inne usługi bankowe.

Holding Bankowy - to korporacja, która jest posiadaczem akcji jednego lub więcej banków. Holdingi tworzą także przedsiębiorstwa niebankowe, które w zasadzie powinny być związane z bankowością np. firmy hipoteczne, leasingowe, ubezpieczeniowe itd., zajmujące się doradztwem finansowym, dystrybucją papierów wartościowych oraz kredytowaniem sprzedaży ratalnej.

Konglomeraty finansowe - jest to rodzaj holdingów finansowych. Są to instytucje świadczące pod jednym dachem usługi bankowe, ubezpieczeniowe i maklerskie.

System bankowy w Polsce

I zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego dla potrzeb gospodarki rynkowej

- pierwsze zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego dla potrzeb gospodarki rynkowej nastąpiły na mocy ustawy o prawie bankowym (luty 1982 r.)

- 1.01.1988 r. drugie zmiany (obowiązuje nowe prawo bankowe) które przystosowują do Unii Europejskiej.

NBP jest państwowym bankiem banków, a funkcje banku centralnego oddzielono statusowo od bezpośredniej działalności kredytowej (Dz. U. 140 p.938; ust. 29.08.1997 r. o NBP)

NBP emituje znaki pieniężne i udziela kredytów refinansowych bankom, a także kształtuje politykę pieniężną i organizuje rozliczenia pieniężne.!!!!!!!!!!!!!!!!

Organami kierowniczymi NBP są:

1. Prezes NBP

Przewodniczy radzie polityki pieniężnej i zarządowi. Oświadczenia w imieniu NBP dot. praw majątkowych mogą składać osobowo jedna lub dwie osoby spośród członków zarządu. Prezes NBP jest powoływany na okres 6 lat przez Sejm, na wniosek Prezydenta RP i może sprawować te funkcję nie dłużej niż dwie kadencje.

2. Rada polityki pieniężnej

Ustala coroczne założenia polityki pieniężnej; na bieżąco wysokości stóp procentowych oraz ocenia działalność zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej, a także przyjmuje roczne sprawozdania finansowe NBP.

W skład Rady wchodzi jako przewodniczący Prezes NBP i 9 członków powołanych przez Prezydenta RP Sejm i Senat.

3. Zarząd NBP

Kieruje działalnością NBP, w skład zarządu wchodzą: Prezes NBP jako przewodniczący oraz 6 lub 8 członków zarządu, których powołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NBP. Zarząd realizuje uchwały rady polityki pieniężnej i podejmuje większością głosów decyzje i uchwały związane z prowadzeniem działalności NBP.

Swoje zadania wykonuje NBP za pośrednictwem centrali głównego oddziału walutowo - dewizowego w Warszawie NBP oraz oddziałów okręgowych. Jako bank banków NBP otwiera i prowadzi dla banków rachunki, wśród których najważniejsze to:

- rachunki kredytów dla różnych rodzajów kredytu refinansowego

- kredyty bieżące

NBP uzależnia udzielanie kredytów refinansowych od zdolności do terminowej spłaty wraz z należnymi odsetkami.

Kredyty refinansowe są udzielane bankom jako: kredyty redyskontowe i lombardowe.

W rachunku bieżącym na inwestycje NBP może udzielać innych kredytów, w tym w walutach obcych i zaciągać w tym celu w bankach i instytucjach zagranicznych.

W wyniku reformy bankowej z roku 1989 ukształtowana w poprzednich latach struktura bankowości w Polsce zaczęła się przystosowywać do zasad i mechanizmu funkcjonowania gospodarki rynkowej. Wyłoniono wówczas 9 banków kredytowych:

1) Bank Gdański (w Gdyni)

2) Bank Śląski (w Katowicach)

3) Bank Przemysłowo - Handlowy (w Krakowie)

4) Bank Depozytowo - Kredytowy (w Lublinie)

5) Powszechny Bank Gospodarczy (w Łodzi)

6) Wielkopolski Bank Kredytowy (w Poznaniu)

7) Państwowy Bank Kredytowy (w Warszawie)

8) Bank Zachodni (we Wrocławiu)

9) Pomorski Bank Kredytowy (w Szczecinie)

Banki te mają formę S.A., przy czym w kilku z nich dokonano prywatyzacji (m.in. WBK, Gdański, Śląski, Przemysłowo - Handlowy) i mają charakter uniwersalny i wykonują wszystkie operacje bankowe w obrocie krajowym i zagranicznym.

II Polskie banki w drodze do Unii Europejskiej:

- dalszy rozwój systemu bankowego w Polsce wymaga przede wszystkim działania w trzech następujących dziedzinach:

1) Dostosowania norm regulujących działanie banku centralnego i banków komercyjnych do dyrektyw i zleceń UE.

2) Wzmocnienie polskiego systemu bankowego w drodze prywatyzacji, konsolidacji i do kapitalizowania

3) Określenia roli kapitału zagranicznego w polskiej bankowości.

Wykład 6 17.12.2003

III Dostosowanie polskiego prawa bankowego do norm Unii Europejskiej wymaga istotnych zmian:

1. W określeniu rodzajów banków i ich czynności

2. W statusie nadzoru bankowego

3. W zakresie działania bankowego funduszu gwarancyjnego

Polskie prawo bankowe określa bank jako utworzona zgodnie z przepisami ustawy sobą prawną, która działa na podstawie zezwolenia uprawniającego ją do świadczenia czynności bankowych.

W dyrektywach Unii Europejskiej przyjęte jest rozwiązane, że na rynku usług finansowych działają instytucje kredytowe, (czyli banki depozytowo-kredytowe), inwestycyjne (firmy) oraz instytucje ubezpieczeniowe. Prawo bankowe obejmuje tylko pierwsze dwa rodzaje instytucji.

Polskie prawo bankowe powinno uwzględniać rozwiązania UE a w takim razie należy dostosować to prawo do podstawowych rozwiązań prawa Unii Europejskiej:

- uznanie istnienia dwóch rodzaji banków, czyli depozytowo-inwestycyjnego oraz uniwersalnego (spełnia funkcje obu tych banków)

- uznanie za usługi bankowe usług wymienionych w wykazach opublikowanych w dyrektywach Unii Europejskiej

- ustalenie różnych norm licencyjnych i norm ostrożnościowych dla poszczególnych rodzajów banków

IV Kierunki wzmacniania polskiego systemu bankowego

Wzmocnienie polskiego systemu bankowego wymaga przede wszystkim dalszej prywatyzacji banków. Cele prywatyzacji banków w Polsce formowane były w sposób następujący:

- wzmocnienie kapitałowe oraz ułatwienie dostępu do kapitału

- identyfikacja właściciela, który odpowiada kapitałowo za

- uniezależnienie polityki od banku od bieżących potrzeb ( Bank centralny)

- wzrost efektywności działania banków

- zwiększenie wpływów budżetowych z prywatyzacji

- pozostawienie większości udziałów w „rękach” Polski- Skarb Państwa, pracownicy

Proces prywatyzacji banków w Polsce miał być realizowany zgodnie z następującymi zasadami:

1. Należy znaleźć inwestora strategicznego, który po podpisaniu kontraktu menedżerskiego przyjąłby odpowiedzialność za zarządzanie bankiem

2. Udział kapitału zagranicznego nie może przekroczyć 30% kapitału akcyjnego

3. Skarb państwa otrzyma mniejszościowy pakiet akcji, część akcji zostanie sprzedana w ofercie publicznej

4. Cześć akcji (10-15%) zostanie zbyta pracownikom banku

5. Nabywcy instytucjonalni będą nabywać akcje przez przetargi

V Rola kapitału zagranicznego w bankowości:

1. Ustawa o NBP i ustawa o prawie bankowym nie przewidują żadnych norm organizacyjnych ekspansji kapitału zagranicznego w sektorze bankowości

2. Polski system bankowy jest stopniowo spychany na lokalne nisze gospodarcze wynika to z:

- bardzo szybkiego wzrostu kapitału zagranicznego w bankowości

- udzielania przez NBP licencji dla kilku banków zagranicznych

- ciągłego przyspieszania procesu prywatyzacji, chociaż wiadomo, że polscy inwestorzy nie dysponują odpowiednimi środkami.

- Banki zagraniczne wygrywają walkę o najlepszych klientów, eksporterów a także firmy zagraniczne

Dalszy rozwój banków zagranicznych w Polsce będzie następował również poprzez:

- rozbudowę własnych sieci, rozwój bankowości detalicznej

- przyjmowanie już istniejących banków Polskich w procesie ich prywatyzacji

Obecnie realizowana strategia rozwoju polskiego systemu bankowego opiera się na następujących założeniach:

1. krajowy sektor bankowy musi wzmacniać swoją pozycję dzięki płatnej efektywności

2. wszystkie banki zostają sprywatyzowany ( oprócz BGK)

3. przy prywatyzacji będzie brana pod uwagę cena oraz zobowiązania gwarantujące rozwój banków

4. globalizacja rynków finansowych usprawiedliwia rezygnację z polskiego systemu bankowego ( w globalizacji nie brany pod uwagę interes narodowy, Interes narodowy nie istnieje, a w UE nie da się go uchronić)

5. dla prawidłowej prywatyzacji konieczny jest inwestor strategiczny, którym może być inwestor zagraniczny

Aby polski system bankowy mógł nadal funkcjonować muszą być spełnione dwa podstawowe warunki:

1. utrzymanie i wzmocnienie polskiego sektora bankowego

2. odpowiednie ukierunkowanie działalności banków zagranicznych

Bank centralny i instrumenty polityki pieniężnej

Cele polityki pieniężnej:

Polityka pieniężna to całokształt rozwiązań i działań, które są podejmowane w gospodarce narodowej w celu zaopatrzenia jednostek gospodarczych w pieniądze i kredyty, a także w celu regulowania wielkości pieniądza w obiegu. Odpowiedzialny za politykę pieniężną jest przede wszystkim Bank Centralny a także państwo, które ustalając politykę państwową ustala nie tylko cele fiskalne, ale także cele polityki pieniężnej.

Na osiągnięcie celów w sferze pieniężnej ma wpływ polityka pieniężna, ale także polityka fiskalna i polityka dochodów.

Podstawowym celem polityki pieniężnej jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen, aby nie było inflacji.

Równocześnie trzeba pamiętać, że polityka pieniężna powinna mieć na uwadze inne cele polityki gospodarczej:

- wysoki stan zatrudnienia

- równowaga gospodarki zewnętrznej

- wzrost gospodarczy

Realizacja tego celu jest jednak utrudniona z następujących przyczyn:

1. oddziaływanie banku emisyjnego ma charakter pośredni

2. na cele ogólnogospodarcze oddziałuje nie tylko polityka pieniężna a także fiskalna, placowa, socjalna i inne

3. sformułowanie celów ogólnogospodarczych nie jest zbyt precyzyjna

Realizacja celów polityki pieniężnej wymaga określenia celów pośrednich, które powinny:

1. Znajdować się w zakresie polityki pieniężnej, na którą mógłby wpływać Bank Centralny

2. Być sformułowany w sposób pozwalający ocenić politykę pieniężną i jej efektywność.

Wykład 7 7.01.2004

Celem polityki pieniężnej Banku Centralnego jest:

• umacnianie pieniądza (stabilizacja cen)

Cele Banku dzielimy na:

1. pośrednie - kontrola podaży pieniądza i kształtowanie kursu walutowego

2. bezpośrednie - cele operacyjne polegają na kształtowaniu wielkości pieniądza rezerwowego Banku Centralnego oraz poziomą stopę procentową

Rynek pieniężny:

Zespół instytucji i mechanizmów ekonomicznych za pomocą których transakcje są realizowane i kształtuje się wysokości stopy procentowej.

Rynek rozumie się abstrakcyjnie - obszar, gdzie następuje zetkniecie popytu z podażą na kapitał (zasoby pieniężne)

Rynek finansowy możemy podzielić na:

1. rynek pieniężny i kredytowy o charakterze krótkoterminowym

2. rynek kapitałowy nazywany również rynkiem inwestycyjnym obejmujących również kapitał długoterminowy.

Istnieje również międzynarodowy rynek pieniężny, rynek walutowy i rynek papierów wartościowych itd.

Rynek kapitałowy - umożliwia gromadzenie środków do operacji długoterminowych w postaci długoterminowych lokat w bankach i papierach wartościowych (akcje, obligacje)

Giełda papierów wartościowych - jest zorganizowanym rynkiem, na którym dokonywane są stale transakcje kupna i sprzedaży określonych typów papierów wartościowych wg cen ustalonych na podstawie podaży i popytu.

Uczestnikami transakcji giełdowych są dwie grupy osób bądź grupy instytucji sprzedaży i kupna papierów wartościowych oraz zawodowi pośrednicy.

Uczestnikami rynku pieniężnego mogą być nie tylko banki, ale także państwo, samorządy terytorialne, przedsiębiorstwa czy instytucje ubezpieczeniowe.

Jednak rynek ten jest przede wszystkim rynkiem bankowym, uczestnicy to w zasadzie instytucje kredytowe i finansowe.

Podstawową rolę na rynku pieniężnym spełnia Bank Centralny, który jest kredytodawcą ostatniej instancji (kredyty redyskontowe, lombardowe oraz operacje otwartego rynku). Za pomocą tych instrumentów Bank Centralny realizuje swoją politykę pieniężną na rynku pieniężnym i wpływa to na wielkość podaży pieniądza i cenę (oprocentowanie) kredytu.

Na rynku pieniężnym udzielane są następujące pożyczki:

1. na 1 dzień - ze zwrotem następnego dnia do określonej godziny (overnight O/N)

2. na 1 dzień - z prolongatą na dni następne jednak pożyczkodawca jest upoważniony do rozwiązania umowy za wypowiedzeniem które powinno nastąpić dnia poprzedzającego (tom/next T/N)

3. na „ultimo” - które powinno być spłacone do końca miesiąca, kwartału lub roku

4. miesięczne, kwartalne, półroczne, roczne - muszą być spłacone po upływie okresu na które są pożyczane

Instrumenty polityki pieniężnej

NBP wykorzystał następujące instrumenty :

• stopy obowiązkowych rezerw

• kwota (limit) i oprocentowanie kredytu refinansowego

-...............................

• określenie min i max stóp procentowych

• operacje papierami wartościowymi

• polityka kursu walutowego

Do instrumentów o charakterze obligatoiryjnym należą

• stopa rezerw obowiązkowych oraz ilościowe .............................

Do instrumentów o charakterze ekonomicznym należa:

Instrumenty ekonomiczne

Rezerwy obowiązkowe - gromadzą banki w Banku

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---