ANDRE BEAUFRE
POSTAĆ AUTORA, ŻYCIE, DOKONANIA.
Generał André Beaufre uznawany jest za jednego z największych
teoretyków strategii w okresie powojennym oraz za propagatora posiadania przez Francję niezależnej broni atomowej. Urodził się 25 stycznia 1902 r. w Neuilly-sur-Seine (Francja), zmarł 13 lutego 1975 r. w Belgradzie (Jugosławia). W 1921 r. wstąpił do oficerskiej szkoły piechoty (École Spéciale Militaire) w Saint-Cyr, gdzie spotkał przyszłego prezydenta Francji Charles'a de Gaulle'a, który w tym czasie był instruktorem. Karierę bojową rozpoczął w 1925 r. biorąc udział w akcji w Maroku, w tzw. „Kampanii Ryfeńskiej”, tzn. stłumienie powstania Ryfeńskiego. Następnie studiował w Wyższej Szkole Wojennej (École Supérieure de Guerre) oraz w Wolnej Wszechnicy Nauk Politycznych (École Libre des Sciences Politiques).
Ma za sobą kompletny staż dowodzenia jednostkami (od plutonu poprzez kompanię, batalion i pułk do dywizji włącznie) oraz dużą praktykę służby w sztabach. Po zakończeniu studiów pełnił służbę w sztabie generalnym sił lądowych (w 1935 r. był najmłodszym oficerem w tym sztabie). W czasie wojny francusko-niemieckiej 1939/1940 r. pełnił służbę w Sztabie Głównym, a po klęsce Francji znalazł się w Algierii, gdzie w latach 1940-1941 należał do gaullistowskiego ruchu oporu. Po odtworzeniu francuskich sił zbrojnych u boku wojsk amerykańsko-brytyjskich brał udział w kampaniach 1 Armii Francuskiej w latach 1943, 44 i 45 w Afryce Północnej, na Półwyspie Apenińskim, we Francji i w Niemczech, na stanowiskach dowódcy pułku (północnoafrykańskiego), szefa sztabu dywizji (północnoafrykańskiej) i ostatecznie szefa sztabu armii. Wojnę zakończył w stopniu pułkownika.
W 1950 r. Beaufre był zastępcą szefa sztabu sił lądowych Europy Zachodniej, później wyjechał na Daleki Wschód jako zastępca naczelnego dowódcy. Po powrocie do Europy został mianowany szefem międzysojuszniczej grupy studiów taktycznych. W tym czasie w znacznym stopniu przyczynił się do zaktualizowania koncepcji odwetu na wypadek inwazji radzieckiej na Niemcy Zachodnie. Następnie został mianowany dowódcą 2 dywizji zmechanizowanej, do której wprowadził nową organizację „piątkową” - opartą na podziale na pięć jednostek.
W 1955 roku został odkomenderowany do Algierii jako dowódca strefy operacyjnej, w roku następnym został mianowany dowódcą francuskiego korpusu armijnego w wyprawie sueskiej. W roku 1958 został zastępcą szefa sztabu Naczelnego Dowództwa Sprzymierzonych Sił Zbrojnych w Europie (SHAPE). Dwa lata później został mianowany przedstawicielem Francji w grupie stałej NATO w Waszyngtonie. Generał Beaufre zmarł w 1975 roku Belgradzie, gdzie był zaangażowany w serię wykładów na temat strategii.
Oprócz książek Wstęp do strategii i Odstraszanie i strategia wydał także książkę Strategia działania. Ponadto napisał szereg artykułów, publikowanych na przestrzeni wielu lat - głównie w prasie wojskowej.
EPOKA, PAŃSTWO, POLITYKA, TECHNIKA.
Czwarta Republika - okres ustrojowy we Francji w latach 1946-1958, pod rządami czwartej konstytucji republikańskiej. Była to pod wieloma aspektami kontynuacja Trzeciej Republiki, która istniała przed II wojną światową. Francja przyjęła konstytucję Czwartej Republiki 13 października 1946 r. Poczyniono szereg prób wzmocnienia władzy wykonawczej, aby zapobiec chwiejnej sytuacji politycznej, która miała miejsce przed wojną, jednak niestabilność pozostała i doprowadzała do częstych zmian w rządzie. Sytuacja zaostrzyła się szczególnie w 1958 roku, w czasie wojny algierskiej, która spowodowała gwałtowną polaryzację społeczeństwa na algierskich kolonistów, prawicę i armię z jednej strony, a szeroko rozumianą lewicę, dążącą do rozmów pokojowych, z drugiej. Aby uporać się z tym problemem, zwrócono się do bohatera z II wojny światowej, generała Charlesa de Gaulle'a, który przyjął zaoferowaną mu władzę pod warunkiem, że zostanie przyjęta nowa konstytucja, wprowadzająca silną władzę prezydencką. Zmiany te doprowadziły do powstania Piątej Republiki.
Piąta Republika - okres piątej konstytucji republikańskiej Francji, który rozpoczął się 5 października 1958 r. Piąta Republika jest bezpośrednim następcą Czwartej Republiki i zastępuje słaby, podzielony na frakcje parlamentarne rząd mocniejszą, bardziej scentralizowaną demokracją.
Impulsem do dokonania zmian była wojna algierska. Chociaż Francja zrezygnowała z wielu swoich kolonii, jak posiadłości w Afryce Zachodniej czy Azji Południowo-Wschodniej, ciągle utrzymywała status kolonialny w Algierii, w której mieszkała duża liczba Francuzów. Algieria uzyskała ostatecznie niepodległość 5 lipca 1962 r.
Generał Charles de Gaulle wykorzystał kryzys algierski jako okazję do utworzenia nowego rządu francuskiego z silniejszym urzędem prezydenta, który poprzednio był jedynie figurantem. Francuscy prezydenci urzędowali poprzednio 7 lat, natomiast obecnie okres ten został skrócony do 5 lat, lecz zyskali większą władzę niż większość ich europejskich odpowiedników w demokracjach parlamentarnych. 28 września 1958 r. miało miejsce referendum i 79,2% głosujących poparło projekt nowej konstytucji. Prezydent był poprzednio wybierany przez ciało elektorskie, ale w 1962 r. de Gaulle zaproponował, aby prezydent był wybierany przez obywateli w bezpośrednich wyborach. Chociaż metoda i intencje de Gaulle'a w tym referendum były kontestowane przez wiele ugrupowań politycznych, zmiana została przyjęta przez francuski elektorat. System ten daje prezydentowi republiki dostateczną legitymację, gdyż zwycięzca wyborów prezydenckich musi uzyskać większość bezwzględną głosów w pierwszej, ostatecznie w drugiej turze głosowania.
Następcą de Gaulle'a był Georges Pompidou (1969-1974).
Ustrój polityczny Francji opiera się na konstytucji Francji, która głosi, że państwo francuskie jest niepodzielną, laicką (fr. laïcité), demokratyczną oraz socjalną republiką, zgodnie ze zdaniem: La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale.(fr.).
Władza wykonawcza we Francji jest dwuczłonowa i należy zarówno do rady ministrów, na czele której stoi premier (szef rządu otrzymał inną nazwę niż w IV Republice, zamiast prezesa rady ministrów - premier), jak i do prezydenta Republiki, który jest głową państwa. Prezydent, wybierany bezpośrednio przez wszystkich obywateli na 5-letnią (zgodnie z konstytucją kadencja prezydenta powinna trwać 7 lat, lecz na mocy referendum konstytucyjnego z roku 2000 została skrócona do lat 5) kadencję ma prawo powoływania i odwoływania premiera, którego jednak musi również zatwierdzić Zgromadzenie Narodowe, niższa izba francuskiego parlamentu. Prezydent odpowiada za politykę międzynarodową, jest formalnym głównym dowódcą wojska i ma prawo wydawać dekrety oraz kontrasygnować ustawy. On to, a nie premier, przewodniczy posiedzeniom rządu. Prezydent, jako arbiter, posiadający pewne uprawnienia osobiste został usytuowany ponad partiami politycznymi. Charles de Gaulle przekonywał, że zapewni to normalne funkcjonowanie władz. Dlatego też ustrój V Republiki zyskał nazwę „semiprezydencki”.
Władza ustawodawcza we Francji należy do dwuizbowego parlamentu - Zgromadzenia Narodowego i Senatu. Głos decydujący ma Zgromadzenie Narodowe liczące 577 deputowanych, wybieranych bezpośrednio przez obywateli na 5-letnią kadencję. Senat liczy 341 członków, którzy są wybierani na 6-letnią kadencję przez elektorów powoływanych wg skomplikowanego klucza przez lokalne władze departamentów Francji i niektóre instytucje centralne. Senat jest ciałem doradczym z bardzo ograniczonymi prerogatywami. Inicjatywa ustawodawcza we Francji należy niemal w całości do rady ministrów i prezydenta, aczkolwiek muszą oni stosować się do złożonej procedury legislacyjnej, obejmującej konieczność akceptacji projektów ustaw przed złożeniem w parlamencie przez Radę Stanu Francji. Obie izby zbierają się na jedną sesję w roku trwającą od pierwszego roboczego dnia października do ostatniego roboczego dnia czerwca, ale w trakcie sesji nie może zebrać się na więcej niż na 120 posiedzeń.
Władza sądownicza opiera się na prawie stanowionym. Sądy dzielą się na powszechne, wojskowe, administracyjne i rozrachunkowe. Wszystkie cztery piony sądowe są trójinstancyjne. Na szczycie sądów powszechnych i wojskowych znajdują się odpowiednie sądy kasacyjne. Na czele systemu sądów administracyjnych znajduje się wydział kasacyjny Rady Stanu Francji. Naczelny Sąd Rozrachunkowy jest ostatnią instancją sądów rozrachunkowych. Sędziowie wszystkich pionów sądownictwa Francji są państwowymi urzędnikami powoływanymi przez ministra sprawiedliwości. Konstytucja i ustrój sądów zapewnia jednak raz powołanym sędziom wysoki stopień niezależności od władzy wykonawczej. Rada Konstytucyjna Francji posiada strukturę, zakres władzy i sposób wybierania sędziów bardzo zbliżony do polskiego Trybunału Konstytucyjnego.
Francja jest państwem silnie scentralizowanym. Cały kraj jest podzielony na departamenty (fr. département), odpowiadające polskim powiatom. Władze departamentów pochodzą częściowo z wyboru ich mieszkańców, a częściowo są powoływane przez radę ministrów. Jakkolwiek trwa stopniowy proces decentralizacji państwa, lokalna samorządność jest wciąż znacznie mniej rozwinięta niż w większości państw Unii Europejskiej.
Prezydent Republiki. Zgodnie z konstytucją prezydent Republiki desygnuje kandydata na premiera, przewodzi Radzie Ministrów, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych oraz ma prawo parafowania traktatów międzynarodowych. Prezydent ma prawo poddawania różnych kwestii politycznych pod referendum oraz może rozwiązać Zgromadzenie Narodowe. W sytuacjach nadzwyczajnych prezydent może przejąć pełnię władzy w państwie. Zgodnie z systemem stworzonym przez de Gaulle'a prezydent ma dużą władzę. Jeżeli w parlamencie dominuje jego frakcja polityczna, to on decyduje kto będzie premierem oraz określa cele polityczne rządu. Jednak, gdy frakcja prezydencka stanowi mniejszość parlamentu, prezydent musi wyznaczyć premiera wywodzącego się z opozycyjnej wobec siebie większości. Zjawisko względnej współpracy pomiędzy premierem i prezydentem wywodzącymi się z przeciwnych obozów politycznych nosi miano koabitacji i po raz pierwszy opisano je właśnie we Francji.
Rada Ministrów. Francuski rząd, któremu przewodniczy premier Francji, wykonuje swoje uprawnienia konstytucyjne z pomocą służby cywilnej oraz sił zbrojnych. Gabinet jest odpowiedzialny przed parlamentem. Zgromadzenie Narodowe ma prawo przegłosowania wotum nieufności, co powoduje dymisję rządu. Ministrowie muszą udzielać odpowiedzi na pytania zadawane przez członków parlamentu zarówno na piśmie jak ustnie. Jednocześnie ministrowie mają obowiązek stawiać się na posiedzeniach komisji dotyczących kierowanych przez nich resortów.
Rada ministrów składa się z następujących urzędników: ministrów, wiceministrów i sekretarzy stanu. W historii Piątej Republiki niektórzy ministrowie mieli też tytuł wicepremiera, ale miał on znaczenie wyłącznie prestiżowe. Liczba ministrów oraz podział kompetencji zmieniał się w różnych gabinetach. Jednak pewne najważniejsze funkcje i urzędy pozostawały niezmienne:
Ministerstwo Finansów (podatki i budżet),
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (bezpieczeństwo, władze lokalne),
Ministerstwo Sprawiedliwości (więzienia, obsługa sądów, nadzór nad prokuraturą),
Ministerstwo Edukacji,
Ministerstwo Obrony,
Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Rząd ma znaczącą rolę w określaniu prac legislacyjnych realizowanych w parlamencie. Posiada prerogatywy uprawniające go do inicjatywy ustawodawczej oraz składania poprawek podczas posiedzeń parlamentu. Rząd może też powołać się na specjalny tryb pracy ustawodawczej, który skraca cykl tworzenia prawa.
ŹRÓDŁA WIEDZY (METODOLOGIA).
Wstęp do strategii - Andre Beaufre, wyd. MON, Warszawa 1968 r.;
Odstraszanie i strategia - Andre Beaufre, wyd. MON, Warszawa 1968 r.;
Francja - Jan Baszkiewicz, wyd. Trio, Warszawa 1997 r.;
Historia Francji - Jan Baszkiewicz, wyd. Ossolineum 1999 r.
KONSTRUKCJA DZIEŁA.
Książka Wstęp do strategii składa się z pięciu rozdziałów:
Ogólny rzut oka na strategię;
Klasyczna strategia wojskowa;
Strategia atomowa;
Strategia pośrednia;
Wnioski o strategii.
Książka Odstraszanie i strategia składa się z dwóch części:
Prawa odstraszania
- Odstraszanie kluczem do współczesnej strategii;
- Analiza odstraszania dwustronnego;
- Odstraszanie wielostronne;
Skutki odstraszania
- Wojskowe sutki odstraszania;
- Strategiczne skutki odstraszania.
TEZY STRATEGICZNE.
„Gdyby ani jeden rodzaj wojny jądrowej nie został uznany za możliwy, to wiarygodność odstraszania jądrowego zmalałaby do zera”.
Tezy strategiczne
STRATEGIA nie powinna być jedynie doktryną, lecz metodą rozumowania pozwalającą klasyfikować i ustalać kolejność wydarzeń, a następnie wybierać najskuteczniejsze sposoby postępowania. Każdej sytuacji odpowiada określona strategia: każda strategia może być bardzo dobra w jednej z możliwych sytuacji i zła w innych sytuacjach (s. 25);
ZADANIEM STRATEGII jest osiągnięcie celów ustalonych przez politykę, przy jak najlepszym wykorzystaniu posiadanych środków (s. 30);
Wojna stała się totalna, tzn. prowadzona jest jednocześnie we wszystkich dziedzinach - politycznej, ekonomicznej, dyplomatycznej i wojskowej. [….] STRATEGIA, więc może być tylko totalna (str. 25);
W STRATEGII nie należy obierać za punkt wyjścia tego co jest możliwe, ale szukać tego, co jest konieczne i starać się to osiągnąć (s. 161);
STRATEGIA jest to sztuka pozwalająca, niezależnie od wszelkiej techniki opanować problemy wynikające z każdego pojedynku, aby właśnie dzięki temu móc stosować technikę w sposób jak najbardziej skuteczny. Jest to sztuka dialektyki sił albo jeszcze ściślej, sztuka dialektyki woli stosująca siłę dla rozwiązania konfliktu (s. 30);
ROLA STRATEGII - polega na wyznaczenia technice i taktyce celu, do którego powinny one dążyć w ramach swych rozwiązań i poszukiwań (s. 54);
STRATEGIA jest sztuką użycia siły dla osiągnięcia celów wyznaczonych przez politykę
(str. 260).
RODZAJE STRATEGII:
zaczepna bezpośredniego działania (s. 69);
bezpośrednia obronno-strategiczna (s. 69);
bezpośrednia pośredniego działania (s. 69);
strategia odstraszania (s. 76).
PODZIAŁ STRATEGII:
totalna;
ogólna (wojskowa, polityczna, ekonomiczna, dyplomatyczna);
operacyjna (s. 36-38).
ZASADY STRATEGII (zacytowane przez A. Beaufr'a, str. 39-40):
Clausewitza - ześrodkowanie wysiłków, działanie silnego przeciwko silnemu i rozstrzygnięcie w bitwie;
Liddell Hart - rozproszenie sił przeciwnika, zaskoczenie nieprzewidzianymi akcjami,
działanie silnego przeciwko słabemu i rozstrzygniecie na teatrach drugorzędnych;
Mao Tse-Tung - odwrót w formie dośrodkowego wycofania się przed nacierającym nieprzyjacielem, posuwanie siędo przodu gdy nieprzyjaciel się wycofuje, strategia przy stosunku sił jeden do pięciu, taktyka przy stosunku sił pięć do jednego, zdobywanie środków zaopatrzenia na nieprzyjacielu, współdziałanie wojska i ludności cywilnej;
Lenin i Stalin - zwartość moralna kraju i sił zbrojnych, decydujące znaczenie zaplecza, konieczność psychologicznego przygotowania działań bojowych;
Amerykańska szkoła strategiczna - stopniowe odstraszanie, elastyczny odwrót. (s. 39-40).
STRATEGIA a TAKTYKA - wybór taktyki to strategia …. W rzeczywistości nie ma taktyki najlepszej samej w sobie gdyż każda taktyka ma wartość tylko w porównaniu z taktyką przeciwnika (s. 53):
taktyka przeciwko zaskoczeniu (S. 72-73).
taktyka przetrwania (s. 76).
POLITYKA a STRATEGIA - polityka której rola polega na ustaleniu celów i określeniu ilości środków do tego potrzebnych, musi zadecydować, czy będzie się dążyć do celu drogą strategii pośredniej, czy nie. Ale stosowanie tej strategii nie należy do polityki, lecz do strategii. Użycie siły powinno być oparte na szczegółowo zbadanych kombinacjach (s.117-118).
PRZYSZŁOŚĆ - jest nie do odgadnięcia, gdyż zawiera w dużym stopniu elementy przypadkowości, zależy jednak w pewnej mierze od rozumu i woli ludzi.
STRATEGIA - jest jedyną perspektywą dającą się zastosować, gdyż nie stara się odgadywać przyszłości, lecz budować ją metodycznie wychodząc z własnych zamiarów i możliwości. (s. 270).
OBRONNOŚĆ - funkcja obrony jest nie mniej ważna niż funkcja tworzenia. Obie te funkcje się uzupełniają. Przywrócenie wiary w funkcję obrony i zaufania środków, które mają ją zapewnić, jest, więc sprawą największej wagi (s. 127-128).
POZIOMY STRATEGII:
pokój całkowity, który istnieje już tylko między sojusznikami i między państwami neutralnymi;
poziom pokojowej wojny, czyli zimnej wojny, będący formą niemilitarnej walki między przeciwstawnymi państwami;
poziom klasyczny będący dawną formą walki zbrojnej, bardziej wyjątkowy, i bardziej ograniczony niż poprzednio;
Poziom jądrowy, nowy i dominujący czynnik równowagi międzynarodowej i forma walki zbrojnej, możliwej, lecz równocześnie nie do przyjęcia z moralnego punktu widzenia (s. 144).
PRZYGOTOWANIE - stało się ważniejsze niż wykonanie, gdyż posiadanie lepszych środków jest bardziej decydujące niż sposób ich użycia (s. 94).
ODSTRASZANIE - ma na celu powstrzymanie wrogiego mocarstwa od powzięcia decyzji o użyciu swojej broni …. od działania albo reagowania na działanie w określonej sytuacji. Odstraszanie osiąga się dzięki posiadaniu ogółu środków stanowiących wystarczającą groźbę, za pomocą których dąży się do uzyskania efektu psychologicznego (s. 138).
PODSTAWA STRATEGII ODSTRZASZANIA - groźba użycia „potężnych” środków walki (BMR), która może skłonić przeciwnika do przyjęcia warunków jakie chcemy mu narzucić;
WOJNY NIEPRAWDOPODOBNE - różne fazy procesu eskalacji - ponieważ przekraczają granice odstraszania jądrowego są niebezpieczne:
wojna powszechna (światowa) - oznacza użycie środków klasycznych, jądrowych i termojądrowych. Może przebiegać w czterech wariantach: forma „spazmatyczna” osiągająca od razu maksymalne natężenie; kontrolowana wojna powszechna w celu oszczędzania tej lub innej strefy; opóźniony spazmatyczny odwet po próbnej fazie walk klasycznych; progresywna wojna powszechna mająca na celu utrzymywanie przemocy na możliwie najniższym poziomie (eskalacja ciągle kontrolowana);
wojny lokalne o dużym natężeniu - wynikają z zagrożenia interesów mocarstw w odniesieniu do różnych obszarów geograficznych.
WOJNY PRAKTYCZNIE MOŻLIWE:
zimna wojna bez działań partyzanckich;
zimna wojna połączona z działaniami partyzanckimi;
wojna półgorąca, obejmująca oprócz działań partyzanckich pomocnicze użycie klasycznych organicznych środków wojskowych;
ograniczona wojna klasyczna, w której czynniki polityczno-dyplomatyczne ustępują miejsca klasycznym działaniom wojennym.
STWIERDZA: „gdyby ani jeden rodzaj wojny jądrowej nie został uznany za możliwy,
to wiarygodność odstraszania jądrowego zmalałaby do zera”
UWAŻA: „wojna jądrowa w jakimś stopniu powinna być możliwa”
PROPONUJE - jako wojnę potencjalnie możliwą - wojnę jądrową bardzo ograniczoną
(np. działania klasyczne i uderzenia jądrowe ostrzegawcze (taktyczne).
ROLA I WPŁYW DZIEŁA NA NAUKĘ I SZTUKĘ STRATEGII.
Obie książki Wstęp do strategii i Odstraszanie i strategia są kompletnymi rozprawami o strategii, starannie opracowanymi, między innymi dzięki bogatemu doświadczeniu autora. Historycy wojskowi, w tym Liddell Hart i Franciszek Skibiński, uznali „Wstęp do strategii” za dzieło klasyczne i podręcznik w tej dziedzinie wiedzy. Zostało ono obszernie przeanalizowane w czasie Soboru Watykańskiego w 1966 r., a następnie omówione w „Konstytucji Duszpasterskiej Kościoła Katolickiego we współczesnym świecie”.
Beaufre zdefiniował odstraszanie nuklearne jako jedyny skuteczny sposób zapobiegania lub zakończenia wojny. Uważa się, że zimna wojna potwierdziła jego pogląd. Użycie przez Stany Zjednoczone broni atomowej do zniszczenia Hiroszimy i Nagasaki zmusiło Japonię do poddania się. Broń atomowa była zakazana, natomiast można było stosować broń konwencjonalną. Odstraszanie tym rodzajem broni było nieskuteczne, co potwierdziły liczne wojny i konflikty zbrojne. Beaufre opracował „Odstraszanie i strategię” w kontekście dwubiegunowego układu świata okresu zimnej wojny, gdzie strach przed użyciem broni atomowej okazał się skuteczny. Istnienie tego strachu miało znaczenie psychologiczne i zapobiegło przed użyciem przez obie strony broni atomowej.
ODNIESIENIE TEZ DZIEŁA DO POLSKI (PRZESZŁOŚĆ, WSPÓŁCZESNOŚĆ).
Brak jest bezpośrednich odniesień tez do Polski. W „Odstraszaniu i strategii” gen. Andre Beaufre zawarł dwa następujące stwierdzenia, które z punktu widzenia Polski można traktować jako istotne:
„[...]Mimo rozwoju techniki i specjalizacji armia musi zachować w wysokim stopniu charakter „narodowy” to znaczy musi zapuścić korzenie głęboko w naród i być z nim ściśle związana” (str. 241);
„Powinniśmy utrzymać sojusz atlantycki, który nas być może uratował i który jest niejako podporą, na której spoczywa równowaga odstraszania współczesnego świata. Sojusz atlantycki jako wspólnota strategiczna ma znaczenie zasadnicze dla naszego bezpieczeństwa na długi okres czasu” (str. 246).
Wyszukiwarka